مطالب مرتبط با کلیدواژه

شایعه


۲۱.

رابطه سواد رسانه ای با میزان پذیرش شایعات در بین مخاطبان شبکه های اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دین و ارتباطات سال بیست و هشتم زمستان ۱۴۰۰ ویژه نامه اول دین، رسانه و سواد رسانه ای 126 - 94

کلیدواژه‌ها: رسانه سواد رسانه ای شایعه پذیرش شایعات شبکه های اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۳۵۳
هدف اصلی انجام این پژوهش، بررسی رابطه سواد رسانه ای با میزان پذیرش شایعات در بین مخاطبان شبکه های اجتماعی است. پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش متشکل از کلیه اعضای فعال شبکه های اجتماعی اینستاگرام و تلگرام است. برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری سهمیه ای استفاده شد که 360 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از روش میدانی و کتابخانه ای استفاده شد و ابزار مورداستفاده پرسشنامه بوده است. پرسشنامه سواد رسانه ای قربانی، نیوشا و شاطریان (1395) که سه مؤلفه تنوع و مهارت استفاده، جمع آوری و تولید اطلاعات و نگاه انتقادی را مورد سنجش قرار می دهد و پرسشنامه پذیرش شایعات کیم و باک (2010) با 5 عامل انتقال شایعه، قوه استدلال، هیجانات منفی، اعتبار منبع، شکل گیری باور انتخاب شدند. برای تعیین روایی ابزار پژوهش از روایی محتوا و برای تعیین پایایی ابزار از آلفای کرونباخ استفاده شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده های گردآوری شده از شاخص های آمار توصیفی (فراوانی، میانگین، واریانس و انحراف معیار) و آزمون های آماری استنباطی (آزمون کلموگروف اسمیرنوف، تک نمونه ای، همبستگی پیرسون، رگرسیون، تحلیل واریانس یک راهه) استفاده به عمل آمد. نتایج به دست آمده از تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد: میزان سواد رسانه ای کاربران شبکه های مجازی در حد متوسط است؛ میزان پذیرش شایعات بالاتر از حد متوسط است؛ بین سواد رسانه ای و مؤلفه های آن با پذیرش شایعات در بین کاربران رابطه معنی دار و معکوس وجود دارد و ضریب تعیین به دست آمده نشان می دهد که حدود 35 درصد از تغییرات پذیرش شایعات در بین کاربران ناشی از کمبود سواد رسانه ای آنهاست. از بین مؤلفه های سواد رسانه ای هر سه مؤلفه تنوع و مهارت استفاده، جمع آوری و تولید اطلاعات و نگاه انتقادی قدرت پیش بینی کنندگی پذیرش شایعات را دارند.
۲۲.

بایسته های مدیریت شایعات در روابط سازمانی از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دین و ارتباطات سال بیست و هشتم زمستان ۱۴۰۰ ویژه نامه اول دین، رسانه و سواد رسانه ای 367 - 329

کلیدواژه‌ها: شایعه بایسته ها ارتباطات مدیریت انبیاء قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۵ تعداد دانلود : ۱۷۳
هدف این پژوهش، شناسایی بایسته های مدیریت شایعات در روابط سازمانی از منظر قرآن کریم است. شایعه، حقیقتی برخاسته از ارتباطات رسمی و غیررسمی است. این پدیده، مشتمل بر گزاره تأییدنشده ای است که از فردی به دیگری منتقل می شود، اغلب برخاسته از گمان اشخاص بوده یا بر دلیل محکم استوار نیست و ممکن است خلاف واقع باشد. بنابراین مواجهه ای مطلوب می طلبد. پرسش اصلی پژوهش آن است که بایسته های مدیریت شایعات در روابط سازمانی از دیدگاه قرآن کریم چیست؟ روش پژوهش، تحلیل مضمون استقرایی است که طی آن داده های لازم از قرآن کریم جمع آوری و مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر شناسایی شد. مهمترین یافته ها در مواجهه با شایعات عبارت اند از: پیشگیری از نشر اخبار انحرافی، حصول یقین در اقدامات بنیادین، جلوگیری از ضرر احتمالی، شفافیت موضع در برابر انحرافات، هوشیاری نسبت به مظاهر فریب، حفظ حرمت ها و پیوندها، برخورد مقتدرانه با عوامل تهدید و...؛ مهمترین یافته ها در ایجاد شایعات نیز عبارت اند از: اجتناب از تضییع حقوق دیگران، رعایت صداقت گفتاری، صیانت از شایعات. براساس بررسی یافته ها، بایسته ها به مقتضای جایگاه های مواجهه پیشینی، مواجهه پسینی و ایجاد، ضروری تلقی می شوند. برخی بایسته ها در شرایط ویژه ضرورت یافته و دسته دیگر بین بعضی موقعیت ها مشترک اند. همچنین در مواجهه با شایعات، اطلاع از صدق یا کذب شایعه و در ایجاد شایعات، ماهیت واقعی یا غیرواقعی آن، در تعیین بایسته ها مؤثر است.
۲۳.

دگردیسی نشانه معناشناختی «شایعه» در نظام های گفتمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۰ 143 - 166

کلیدواژه‌ها: شایعه نظام گفتمانی ارزش منطق دیجیتال منطق آنالوگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۸۵
پژوهشِ حاضر، ساز و کار نشانه معناشناختیِ پدیده «شایعه» را در بسترِ یک گفتمانِ عامیانه بررسی می کند. بر پایه یافته های پژوهش، شایعه، گفته ای است که بر اثر نقصانِ معنایی در پایگاه حسی-ادراکی سوژه گفته پرداز به صورت اتفاقی تولید می شود. سه عنصر سوژگانی در شایعه دخیل اند: سوژه کنش پذیر، سوژه اثرپذیر و سوژه اثرگذار. سوژه کنش پذیر، شایعه را تولید می کند، سوژه اثرپذیر زمینه را برای گسترش آن فراهم می کند و سوژه اثرگذار آن را با برنامه ریزی آگاهانه مدیریت می کند و از بین می برد. سوژه های کنش پذیر و اثرپذیر به حوزه عمومی و سوژه اثرگذار به حوزه خاص و حرفه ای تعلق دارند. سوژه اثرپذیر با رویکرد گزینشی و بسته، در برخورد با شایعه واکنشی هیجانی نشان می دهد اما سوژه حرفه ای با رویکرد عقلانی و باز، از طریق مفاهمه شایعه را مدیریت می کند. توانِ شناختی و فشاره عاطفی کنشگران و کنش های آنان با نظام های ارزشی رابطه علی-معلولی دارد. شناختِ محدود و تنش عاطفی شدید، نظام ارزشی بسته؛ و شناخت گسترده و تنش عاطفی پائین، نظام ارزشی باز را ترسیم می کند. نظام گفتمانی تصادفی در آغاز و نظام گفتمانی برنامه مند در پایان فرایند دگردیسی شایعه قرار دارد. عوام (مردم عادی)، به سبب نداشتنِ شناخت و آینده نگری، از الگوی منطق دیجیتال بهره می گیرند. این رویکرد، مانع دگرگونیِ نظام تصادفی به سمت نظام منطقی می شود و ویژگی مخاطره آمیز آن را تثبیت و تقویت می کند اما نخبگان و افراد کارشناس، از منطق آنالوگ پیروی می کنند و فرایند تحول نشانه ها را به تدریج به سمت کنترل، برنامه مندی و منطق هدایت می کنند. 
۲۴.

ارائه مدلی جهت مدیریت شایعه در دانشگاه آزاد اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: چشم انداز مدیریت دولتی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 15 - 31

کلیدواژه‌ها: شایعه شایعه سازمانی مدیریت شایعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۲ تعداد دانلود : ۲۴۴
هدف:   هدف اصلی این پژوهش، ارائه مدلی جهت مدیریت شایعه در دانشگاه آزاد اسلامی است.   طراحی/ روش شناسی/ رویکرد: پژوهش حاضر با رویکرد ترکیبی با بهره گیری از تحلیل تم (مضمون) در بخش کیفی جهت تحلیل مصاحبه ها و شناسایی تم ها و در بخش کمی با روش تصمیم گیری چند متغیره (فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP) انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، اسناد و مبانی نظری موضوع و مصاحبه عمیق نیمه ساختارمند و در بخش کمی پرسش نامه است که توسط خبرگان مورد تأیید قرار گرفت و از طریق ضریب آلفای کرونباخ اعتبار آن نیز مشخص شد که ضریب به دست آمده (0.84) است. جامعه آماری در بخش کیفی 15 نفر از رده های مختلف (ریاست، معاونت و مدیران گروه و اساتید) از دانشگاه های آزاد اسلامی سطح کشور، و جامعه آماری در بخش کمی، شامل کلیه کارکنان مشغول در واحدهای دانشگاه آزاد است که حجم نمونه آن 384 نفر در نظر گرفته شد. یافته های پژوهش: نتیجه تحلیل تم و کدگذاری ها نشان داد مدیریت شایعه 8 تم اصلی (مهارت های مدیریتی، اخلاق، عوامل رفتاری، عوامل سازمانی، عوامل محیطی، ویژگی های شخصیتی، ارزش های مشترک، رهبری) و 31 تم فرعی دارد. تم مهارت های مدیریتی با وزن نسبی (0.708) نسبت به 7 تم دیگر در رتبه اول و عوامل رفتاری با وزن نسبی (0.01) در رتبه هشتم قرار دارد و واحد تهران مرکزی، با استفاده از ضرایب بارهای عاملی استاندارد شده نسبت به واحدهای دیگر بالاترین نمره (0.971) را از لحاظ مدیریت شایعه نسبت به واحدهای دیگر دانشگاه آزاد اسلامی داراست. محدودیت ها و پیامدها : از جمله محدودیت های این پژوهش عدم امکان مصاحبه با ریاست، معاونت و مدیران کل سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی به منظور غنای بیشتر نتایج است. پیامدهای عملی: مدل ارائه شده در این پژوهش به مدیران کمک می کند تا به منظور مدیریت شایعه بیشتر از مهارت های مدیریتی خود استفاده نمایند. ابتکار یا ارزش مقاله: این پژوهش با بررسی عوامل مؤثر بر مدیریت شایعه و ارائه مدلی به منظور مدیریت در فضای کار دانشگاه به پژوهش های این حوزه می افزاید.
۲۵.

کارکرد شایعه سازی در فرهنگ سیاسی عامه در دوره قاجاریه، عصر پیشامشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال دهم فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۱ شماره ۴۳ ۱۶۰-۱۳۱

کلیدواژه‌ها: شایعه قاجاریه پیشامشروطه فرودستان رفتار سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۹ تعداد دانلود : ۲۳۶
شایعه سازی درباره نخبگان حاکم در عصر پیشامشروطه، بخش مهمی از فرهنگ سیاسی توده ها را تشکیل می داد. از همین رو، شناخت جایگاه شایعه پردازی در کنش سیاسی فرودستان و کارکرد آن در مواجهه با سلطه اهمیت بسیاری دارد. پرسش اینجاست که پراکندن شایعات در کدام یک از رویکردهای اصلی رفتار سیاسی عامه کاربرد می یافت و کدام یک از قلمروهای سلطه را به چالش می کشید؟ فرض ما این است که شایعه سازی در هر سه رویکرد اصلی کنش سیاسی فرودستان شامل نفی روایت رسمی، خنثی سازی راهبردهای زمامداران در شکل دادن به این روایت و برقراری گفت وگوی تلویحی با قدرت کارکرد داشت. همچنین، در موارد نادر بلوا و شورش، زمینه را برای اعتراض آشکار مهیا می کرد. پراکندن شایعات، اقتدار و مهابت نیروهای نظامی حکومت را به مناقشه می انداخت و ادعای برتری ذاتی نخبگان مسلط بر توده ها را خدشه دار می کرد. همچنین پای بندی اجزای حکومت قاجاریه را به شریعت نفی می کرد و به این ترتیب هر سه قلمرو مادی، منزلتی و ایدئولوژیک سلطه با ساختن شایعات به چالش کشیده می شد. همچنین توده ها با ساختن شایعاتی تلاش می کردند نخبگان مسلط را تهدید یا سرزنش کنند. برخی از این شایعات نیز احساس توده ها را تا آستانه شورش و بلوا تحریک و زمینه را برای اعتراض های خشونت بار فراهم می کردند. از سویی فرودستان امیدها و آرزوهای خود را به شایعه بدیل می کردند تا برای کاستن از بهره کشی ها بسترسازی کنند. چارچوب نظری پژوهش، نظریه روایت های نهانی از جیمز سی. اسکات است که تلاش کرده ساختارهای مشابه مقاومت فرودستان در برابر سلطه را شناسایی و تشریح کند.
۲۶.

بازخوانی تاثیر قدرت نرم (تکنیک شایعه سازی) گروه تکفیری داعش در کاهش احساس امنیت شهروندان در استان ایلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قدرت نرم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 125 - 152

کلیدواژه‌ها: شایعه احساس امنیت داعش سرمایه گذاری مهاجرت ترس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۱۸۱
هدف اصلی این پژوهش بازخوانی تحقیق شناسایی میزان تأثیر شایعات مربوط به گروه های تکفیری داعش بر احساس امنیت شهروندان استان ایلام (با تاکید بر میزان ترس و وحشت، سرمایه اجتماعی، توانمندی نیروهای مسلح، مهاجرت و امنیت روانی) است. روش تحقیق کیفی از نوع نشست خبرگی و تحلیل مضمون است که طی آن نظرات کارشناسان از طریق مصاحبه ها استخراج و تحلیل گردید. جامعه آماری شامل: کارشناسان نیروی انتظامی بویژه رسته اطلاعات(10 نفر)، معلمان آموزش پرورش(8 نفر) و اعضای هیأت علمی و دانشجویان رشته های مختلف دانشگاه ایلام(9 نفر) و مسئولین عالی رتبه (8 نفر) شهرایلام می باشد، که به صورت هدفمند با بالاترین تنوع گروهها تا اشباع نظری انتخاب شدند. علت انتخاب این 35 نفر این بود که آنها بیشترین اطلاعات را در خصوص موضوع تحقیق داشتند. روش گردآوری اطلاعات، میدانی و ابزار آن مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته می باشد. روایی و پایایی داده های این پژوهش از معیارهای مقبولیت، همسانی، تعیین و انتقال پذیری بروان و کلارک (2006) بدست آمد.  یافته ها در بازخوانی تاثیر شایعات داعش بر احساس امنیت به سبب نابودی هسته های تیمی گروه های سلفی و تکفیری که از لحاظ خوانش فکری و اعتقادی هم رده داعش بودند، مشخص گردید در حال حاضر احساس امنیت در خصوص پنج حوزه تحقیق افزایش یافته و به نظر نمی رسد که احساس امنیت از خلال پدیده داعش و شایعه سازی آنها چندان اثری در احساس امنیت روانی، ترس و وحشت، مهاجرت، سرمایه اجتماعی و توانمندی نیروهای مسلح در شهر ایلام داشته باشد.
۲۷.

الگوی گفتمانی مدیریت و پخش شایعه در شرایط همه گیری کرونا در شبکه اجتماعی تلگرام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۴ 35 - 58

کلیدواژه‌ها: کرونا شایعه نظام گفتمانی خطر کنترل اتیک دیگری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۷۸
پژوهشِ حاضر با انتخابِ برخی نمونه های موسوم به شایعاتِ کرونایی در برخی صفحه های تلگرامی، سعی دارد ماهیتِ گفتمانی این شایعات را در چارچوب تحول نظام های گفتمانی بررسی کند و ابزار مناسب هر نظامِ گفتمانی برای مدیریتِ آن را پیشنهاد کند. یافته های پژوهش نشان می دهد به هر میزان منابعِ اعتبارسنجیِ اخبار، اعتبار خود را از دست می دهند، زمینه شکل گیری شایعه در نسبت با تقلب و جعل بیشتر می شود. رواج شایعه با مرگ در نسبت قرار می گیرد و به تناسب رواج بیشتر، بیش از پیش زمینه شکل گیری نظام گفتمانی خطر و احتمال خطر را تشدید می کند. این در حالی است که مدیریت فضای بحران به تحققِ نظامِ گفتمانی برنامه محور نیاز دارد تا فضایی را که بالقوه خطرناک است، به تدریج از خطر دور و به نقطه امن نزدیک سازد. اوج بحرانِ گفتمانی آن جا رخ می دهد که منابعِ اعتبارسنجی اخبار متناقض تولید کرده و هم دیگر را خنثی می کنند. بنابراین، بر مبنای یافته های پژوهش، بر خلاف تلقی رایج که نظام گفتمانی تصادفی را بهتر از نظام گفتمانی برنامه محور در نسبت با اتیک («دیگری») توصیف می کند، در شرایط همه گیری خطر که اصل بقای نوع انسانی در مخاطره قرار می گیرد، نظام گفتمانی برنامه محور تناسب بیشتری با اتیک و رعایت حقوق دیگری دارد.
۲۸.

تأثیر شایعه بر افکار عمومی

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی ارتباطات سال سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۹ 61-76

کلیدواژه‌ها: شایعه افکارعمومی رسانه ارتباطات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۲۲۸
هدف این مقاله بررسی تأثیر شایعه بر افکارعمومی است. شایعه به دلیل پیوند با انسان پدیده ای اجتماعی است که در تمام جوامع انسانی متداول است و تصور جامعه بدون وجود شایعه امری محال به نظر می رسد. پدیده شایعه کم و بیش درهمه جوامع رواج دارد امّا در جامعه ای که مردم با فقر اطلاع رسانی سریع و صحیح و دقیق مواجهند و در بین گروهها و جمعیت هایی که به لحاظ ساده اندیشی و زود باوری تأثیرپذیری بیشتری برای دریافت و انتقال شایعات دارند، بیشترمتداول است. پیچیدگی شوون زندگی، پیوستگی حوزه های اقتصادی، معیشتی و فرهنگی درکنار ارزش اطلاعات در دنیای امروزکه مبنای تصمیم گیری و اقدام بهینه قرار می گیرد، برگسترش شایعه و مطلوبیت آن می افزاید. در این راستا شایعه، افکارعمومی و تأثیر شایعه بر افکارعمومی مورد بررسی نظری قرار گرفت و مشخص گردید که شایعه تأثیر انکارناپذیری بر افکارعمومی و نقش تعیین کننده ای بر روحیه افکار یک ملت دارد و موجب تحریک و در نتیجه پاسخگوی نیازهای یک جامعه می باشد، که لازم است با توجه به لزوم اطلاع رسانی از طریق رسانه های جمعی و منابع اطلاعاتی از تأثیر شایعات جلوگیری به عمل آورد.
۲۹.

شایعه های منتشرشده در همه گیری کوید-19: علل و استراتژی های مهار آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (فردوسی مشهد) سال نوزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 145 - 121

کلیدواژه‌ها: شایعه همه گیری کووید - 19 استراتژی مهار شایعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۳۴
شایعه ها در موقعیت های بحرانی منتشر می شوند و جامعه را بیش از پیش با مشکل روبه رو می کنند. همه گیری کوید-19 نیز به عنوان یک بحران به شکل گیری شایعه های مختلف منجر شد؛ بنابراین هدف مقاله حاضر تحلیل محتوای شایعه هایی بود که در همه گیری کوید-19 در جامعه منتشر شد. شایعه های منتشرشده در دو خبرگزای ایسنا و ایرنا از ابتدای همه گیری بیماری تا اعلام رسمی تولید و تزریق واکسن آن با استفاده از نرم افزار MAXQDA تحلیل محتوا شدند. شایعه ها در 9 مقوله اصلی و 18 زیرمقوله شناسایی شدند. نُه گروه اصلی شایعات عبارت بودند از: شایعات مرتبط با ویروس، پیشگیری از بیماری، درمان و مهار بیماری، مرگ و میر و فوت شدگان، شیوع بیماری و ابتلا، تعطیلی و بازگشایی اماکن مختلف، اقدامات دولت، وضعیت دسترسی به اجناس مختلف و سایر شایعه ها. انتشار شایعه براساس انگیزه های مبتنی بر ترس، بدبینی، کنجکاوی، آرزویی، فریب و اقتصادی صورت گرفت که تأثیر منفی زیادی بر جامعه داشت. استراتژی های مهار شایعه نیز شامل استراتژی تکذیب و بازیابی می شد. براساس روند کلی مقولات، شایعه ها واکنش طبیعی جامعه به همه گیری یک بیماری کاملاً ناشناخته و کشنده بودند که برای سلامت جسمانی و روانی جامعه تهدید محسوب می شدند.  
۳۰.

لبه تیغ کژکارکرد خبری در فضای مجازی: روایت جوانان شهر یزد از شیوع شایعه در فضای مجازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات رسانه های نوین سال هشتم زمستان ۱۴۰۱شماره ۳۲ 419-450
تعداد بازدید : ۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۴۹
شایعه و تأثیر آن بر زندگی اجتماعی انسان ها همواره مورد توجه و مهم بوده است. در سالیان اخبر و با گسترش فضای مجازی، شرایط برای انتشار شایعه، تسهیل شده است. پژوهش حاضر به واکاوی روایت جوانان شهر یزد از شیوع شایعه در فضای مجازی پرداخته است. روش این مطالعه، کیفی و از نوع نظریه زمینه ای بود. جامعه هدف پژوهش، جوانان شهر یزد بودند که 24 نفر از آنها به صورت هدفمند انتخاب و با استفاده از مصاحبه، مورد مطالعه قرار گرفتند و برای تحلیل آنها از کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده شد. مبتنی بر مصاحبه های صورت گرفته با جوانان، 43 مفهوم، 20 مقوله اول، 14 مقوله دوم، 5 مقوله هسته (شیوع شایعه، باوربه شایعه، باورپذیری شایعه، تقویت شایعه و تضعیف شایعه) و پدیده «لبه تیغ کژکارکرد خبری در فضای مجازی» برساخته شد که فضای پارادوکس گونه و به اصطلاح دو لبه ی کارکرد و کژکارکرد اطلاعاتی در فضای مجازی را نشان می دهد. نتایج بیانگر نگاه منفی جوانان به فضای مجازی و اخبار منتشر شده در این بستر بود و بهترین راهکار برای کاهش اثرگذاری شایعات و انتشار آن ها را آگاه سازی و ارتقای سواد رسانه ای مخاطبان می دانند.
۳۱.

دشمن شناسی و مقابله در جنگ نرم از منظر نهج البلاغه با مطالعه موردی شایعه پراکنی

نویسنده:
منبع: پژوهش های معاصر در علوم و تحقیقات سال چهارم مرداد ۱۴۰۱ شماره ۳۷ 127 - 140
تعداد بازدید : ۸۴۴ تعداد دانلود : ۳۵۴
انسان برای رسیدن به موفقیت و رستگاری موانعی دارد. برخی از این موانع دشمنانی هستند که نمی خواهند انسان به هدفش برسد. پس شناحت دشمن یکی از ضروریات مسیر موفقیت است همان طور که شناخت زمان و مکان عملیات دشمن نیز از ضروریات است در نتیجه هوشیاری در همه زمان ها و مکان ها در برابر دشمن لازمه موفقیت می باشد. دشمن گاهی به وسیله جنگ سرد، گاهی از راه جنگ نظامی و گاهی از راه جنگ نرم هدف خود را دنبال می کند. بنابراین افزون بر شناخت دشمن، و زمان و مکان عملیات آن، شناخت روش ها و ابزاری که او به کار می گیرد نیز ضروری است. یک روش دشمن جنگ نرم است که قدمت طولانی و پیچیدگی خاص خود را دارد و یکی از مهم ترین ابزار آن شایعه پراکنی است. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی است دشمن و جنگ نرم از منظر نهج البلاغه را با تمرکز بر سلاح شایعه مورد بررسی قرار داده تا با آشکار شدن کیفیت مقابله با دشمن در جنگ نرم، از ضربه زدن آن به جبهه حق جلوگیری کند.
۳۲.

آسیب شناسی روانشناختی شایعه و راهکارهای مواجهه با آن در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲شماره ۵۳ 129 - 168

کلیدواژه‌ها: شایعه شایعه پراکنی آسیب شناسی روانشناختی راهکارهای قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۱۱۵
ارتباط میان انسان ها امری غیرقابل انکار و مورد پذیرش همگان است. اما شکل برقراری ارتباطات متفاوت است. یک شکل آن، ارتباطات کلامی است و پدیده شایعه، بخشی از ارتباطات کلامی انسان ها در جامعه است. این پدیده ی کلامی دو جهت مثبت یا منفی دارد که براساس اغراض، گفتارها، شنیده ها و زمینه های موجود در میان افکار عمومی مردم شکل گرفته و تحت تأثیر ویژگی های فرهنگی و اجتماعی هر جامعه، انتشار پیدا می کند. در این میان، شایعات منفی پیامد ها و آسیب هایی دارد که سلامت روابط اجتماعی انسان را تهدید و تخریب می کند. آسیب های اعتقادی، تخریب استوانه های اعتقادی و شبهه افکنی؛ آسیب های اجتماعی، شکل گیری محیط ناسالم اجتماعی، خدشه دار کردن آبروی افراد و سلب آرامش عمومی؛ آسیب های سیاسی، بی اعتمادی مردم به رهبران جامعه و ایجاد اختلاف و تفرقه؛ آسیب شایعه برای شایعه ساز نیز رسوایی شایعه سازان است. پیامدهای مذکور باعث گردیده تا پدیده ی شایعه و آسیب های روانشناختی آن در این مقاله به عنوان یک ضرورت مورد بررسی قرار گیرد. همچنین راهکارهای قرآنی به لحاظ پیشگیری شایعه مانند: ابهام زدایی، ارجاع خبر به اهل تشخیص، تحقیق و بررسی اخبار و کنترل زبان؛ و به لحاظ مقابله با شایعه مانند: تکذیب شایعه، مجازات شایعه سازان و بازسازی فرد یا گروه آسیب دیده، بیان گردید. این پژوهش با روش توصیفی کتابخانه ای همراه با تحلیل به تطبیق یافته ها و راه حلّ ها پرداخته است. برای رسیدن به هدف پژوهش، در ابتداء پس از تبیین مفهوم شناختی، به عوامل و پیامدهای روانشناختی شکل گیری شایعه و سپس در مقام راه حلّ به روش های پیشگیری و مقابله با شایعه از دیدگاه قرآن کریم پرداخته شد.
۳۳.

قالب های رایج و نوع گفتمان شایعه سازی در فضای مجازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات رسانه های نوین سال ۹ پاییز ۱۴۰۲شماره ۳۵ 37-76

کلیدواژه‌ها: شایعه شایعه سازی گفتمان فضای مجازی اینترنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۱۰
شبکه های اجتماعی (پلتفرم های موبایلی) شبکه ی ارتباطی فراگیر و غیر رسمی است از این رو بستر مناسبی برای تولید و انتشار قابل توجهی از شایعه می باشد که اثرات منفی بسیاری بر جامعه می گذارد. شناخت علل و چگونگی تشکیل وکسترش این پدیده ناهنجار ارتباطات مجازی در کاهش و منترل آن کارساز است.از این رو این تحقیق با هدف شناخت قالب های رایج شایعه و گفتمان شناسی آن در فضای مجازی انجام گرفت. روش تحقیق کیفی و از نوع تحلیل مضمون است. جامعه آماری مطالعات و تحقیقات اخیر در حوزه شایعه و فضای مجازیست که پس از تجزیه و تحلیل 30 داده ی علمی(مقاله، پایان نامه و طرح تحقیقاتی)، نتایج نشان داد: در رابطه با گفتمان و قالب سه مولفه اصلی : ساختارگفتمان – قالب و زمینه در تولید اغلب شایعات مشابه هستند و در ادامه نتایج به ترتیب زیر مقوله های؛ محتوای تغییر پذیر، باور پذیر بودن، گفتارعامیانه، بدون سند و غیر علمی بودن، نامشخص ، ابهام و اغراق آمیز بودن، گفتارآتشین و تلقین فاجعه ، قالب حقیقت جویی، انتقادی، آزادی خواهی، حقوق بشری، هیجانی و پیشگویانه همچنین موضوعات خاص، اجتماعی– مدنی، سیاسی و امنیتی در رابطه با «قالب های رایج و نوع گفتمان شایعه سازی در فضای مجازی» استخراج شد.
۳۴.

کاربست شایعه در کنش سیاسی مخالفان حکومت پهلوی (1356 و 1357)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۷ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۶) 17 - 33

کلیدواژه‌ها: شایعه انقلاب اسلامی ایران ساواک جنگ روانی دوره پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷ تعداد دانلود : ۱۴۱
شایعه به عنوان یکی از ابزارهای مؤثر در عملیات روانی در زمان انقلاب ها و ناآرامی ها استفاده می شود. در انقلاب اسلامی ایران، انقلابیون از شایعات برای اهداف خود استفاده کردند. این پژوهش با استفاده از روش تاریخی و تحلیلی، مستند به اسناد مرکز بررسی اسناد تاریخی به صورت سندخوانی و سند پژوهی نحوه استفاده از شایعات در مبارزات انقلابی علیه دستگاه امنیتی حاکمیت پهلوی را بررسی می کند. پرسش پژوهش این است که شیوه بهره گیری و استفاده از شایعه در بستر مبارزات انقلابی علیه دستگاه امنیتی  و حاکمیت پهلوی چگونه بود؟ یافته ها نشان می دهد که انقلابیون در استفاده از شایعات برای ایجاد هراس در نیروهای امنیتی و برانگیختن جامعه موفق تر بودند. انقلابیون با ایجاد باور «ایران بدون شاه» در جامعه و ایجاد هراس در نیروهای نظامی و انتظامی، از شایعات بهره بردند. آن ها با استفاده از فن هایی مانند عددسازی تعداد معترضین، شایعات را ایجاد کردند  که در نهایت موجب فروپاشی پهلوی و  پیروزی انقلاب  شد.
۳۵.

شناسایی مضامین شایعه ها و اخبار جعلی شبکه های اجتماعی با موضوع کووید 19(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رسانه سال ۳۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۳۵) 5 - 32

کلیدواژه‌ها: شبکه های اجتماعی اینفودمی اخبار جعلی کروناهراسی شایعه کرونا واکسن کرونا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۷۰
هدف از این پژوهش که با روش تحلیل مضمون و محتوای کمی انجام شده شناسایی پیام های آشکار و پنهان اینفودمی کرونا (با موضوع شایعه ها و اخبار جعلی) منتشرشده در شبکه های اجتماعی (واتس اپ و تلگرام) در سال 1400 در ایران است. بر اساس یافته های این پژوهش در محتوای اینفودمی کرونا در این شبکه های اجتماعی ایران پنج مضمون فراگیر شناسایی شده که عبارت اند از: 1. برتری جویی ملی؛ 2. سوگیری رسانه ای علیه کشورها؛ 3. کروناهراسی؛ 4. عادی انگاری و تزریق امید؛ 5. گفتمان های مرتبط با دین و سنت. بیشتر شایعه ها و اخبار جعلی (44 درصد کل جامعه نمونه) در دسته "سوگیری رسانه ای علیه کشورها" جای می گیرند که 72 درصد از محتوای این بخش علیه کشور ایران بوده است. در مجموع 225 خبر جعلی و شایعه مورد بررسی قرار گرفته است. در طبقه بندی دیگری به لحاظ موضوعی 1/43 درصد شایعه ها و اخبار جعلی کرونایی سیاسی بوده اند. تجربه شیوع کووید 19 در دورانی که سیاست رسانه ای شده است، نشان داد که چگونه رقابت های سیاسی با تکیه بر نمادسازی ها و معنابخشی های کاذب و تولید و توزیع خبر جعلی، به عرصه رسانه های اجتماعی کشیده می شوند. تولیدکنندگان خبر جعلی به صورت تعمدی و توزیع کنندگان به شکل خواسته یا ناخواسته در این رقابت مشارکت دارند. 
۳۶.

جوانان و شایعه پراکنی در دوران پیام رسان های موبایلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی ورزش و جوانان دوره ۱۹ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۹ 33 - 52
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۴۳
شایعه و اشاعه آن از دیرباز وجود داشته و نمایان گر دغدغه ها، باورها و افکار هر جامعه ای بوده است. با ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات و همه گیر شدن آن، انتقال هر نوع پیام از جمله شایعه آسان شده است. جوانان به عنوان بخش قابل توجهی از کاربران این ابزارهای ارتباطی در معرض دریافت و اشاعه بیشتر این شایعات قرار دارند. پژوهش حاضر به بررسی دلایل اشاعه شایعه از طریق پیام رسان  های موبایلی می پردازد.  هدف تحقیق حاضر، تعمق در این موضوع است که چرا کاربران جوان پیام رسان  های موبایلی با علم به این که خبر دریافتی، شایعه، غیرموثق و نامعتبر است اقدام به انتشار فوری و هم رسانی آن می کنند.  روش تحقیق در این پژوهش، پدیدارشناسی و جامعه آماری شامل کلیه کاربران 22 تا 35 ساله انواع پیام رسان  های تلفن همراه است. بدین ترتیب تعداد 22 نفر به عنوان نمونه به روش گلوله برفی برای مصاحبه نیمه ساختاریافته انتخاب شدند و تحلیل محتوای مصاحبه ها به روش موضوعی انجام شد.  یافته های حاصل از پژوهش نشان داد که ابراز وجود و جلب توجه دیگران، استفاده ابزاری از شایعه جهت فتح باب گفتگو و تصور اطلاع رسانی مفید و مفرح از جمله دلایل اساسی مشوق کاربران جوان در به هم رسانی و ترویج شایعه از طریق پیام رسان  های موبایلی است. به عبارت دیگر، این تحقیق نشان داد استفاده از این فناوری ها جهت رفع نیازها و در بستر اجتماعی جامعه شکل می گیرد.
۳۷.

نقش عملیات روانی دشمنان در مدیریت رسانه و ارائه راهکارهای مقابله ای از منظر قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات دینی رسانه دوره ۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۲۳ 33 - 65

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم رسانه عملیات روانی مدیریت رسانه دشمن شایعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۱۲
هدف: این مقاله تلاش می کند با هدف تبیین نقش عملیات روانی دشمنان در مدیریت رسانه نسبت به ارائه راهکارهای مقابله ای از منظر قرآن کریم اقدام کند. به همین منظور با بررسی تکمیلی تمامی آیات شریفه قرآن، تعداد 1701 آیه در ارتباط با موضوع تحقیق از قرآن کریم استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.روش شناسی پژوهش: این پژوهش با روش آمیخته انجام شده و در تحلیل کیفی بر اساس نظریه زمینه ای (گرندد تئوری) با کدگذاری از طریق نرم افزار مکس کیودا و در تحلیل کمّی از جامعه آماری تحقیق مشتمل بر آیات شریفه قرآن کریم، تفاسیر مرتبط و همچنین 80 نفر از صاحب نظران استفاده شده و از نوع کاربردی است. روش گردآوری داده ها میدانی (پرسشنامه) و کتابخانه ای (اسناد و مدارک) است . برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزارهای اس پی اس اس و مکس کیودا استفاده شده است. به منظور استخراج آیات شریفه قرآن از جدول فراوانی توزیع کلمات قرآن بهره برداری شده است.یافته ها: بر اساس یافته های مقاله حاضر اکثریت مطلق (87.36% جامعه نمونه) معتقد هستند که عملیات روانی دشمنان در مدیریت رسانه تأثیرگذار بوده و قرآن کریم راهکارهای متقن و مناسبی برای مقابله با آن ارائه کرده است.بحث و نتیجه گیری: اقداماتی از قبیل بصیرت افزایی، ارتقای علم و دانش، تشخیص اعتقادات رسانه ها، اتخاذ سیاست های جذب مخاطب، به کارگیری مناسب قلم و کلمه در مقابله با عملیات روانی دشمنان در فضای رسانه ای امروز بسیار موثر است.