روانشناسی ارتباطات

از سال 1380 که اولین وبلاگ فارسی خلق شد وبلاگ های زیادی پا به دنیای مجازی فارسی زبان گذاشتند که غالبا توسط ایرانیان نگاشته می شدند. اشتیاق ایرانیان به وبلاگ نویسی چنان بود که زبان فارسی در مقطعی از زمان، به چهارمین زبان وبلاگستان جهانی تبدیل شد. اما مشاهده ی وبلاگستان فارسی نشان می دهد که جمع قابل توجهی از وبلاگ نویسان بعد از مدتی وبلاگ نویسی را ترک و وبلاگ را به حال خود رها می کنند. این مقاله به مطالعه ی دلایل ترک وبلاگ نویسی با توجه به خصوصیات روان- جامعه شناختی وبلاگ نویسان و مشخصات اجتماعی-فرهنگی جامعه ی ایرانی خواهد پرداخت. در ابتدا با بهره گیری از نظریه های روانشناسی ارتباطات، روانشناسی اجتماعی و فلسفه ی اجتماعی (لیپیانسکی، مید، هونت و غیره) نشان خواهیم داد که وبلاگنویسان مورد مطالعه در این تحقیق در پی ارضای برخی نیازهای روانی- اجتماعی خویش، وبلاگنویسی را آغاز می کنند. سپس به تبیین این موضوع خواهیم پرداخت که چگونه عدم ارضا یا ارضای دیگرگونه ی این نیازها به رها کردن وبلاگ یا توسل به ابزارهای دیگر دنیای مجازی منجر خواهد شد. این تحقیق نشان می دهد که عوامل مختلف نظیر کنترل و فشار اجتماعی، فیلتر شدن وبلاگ و ظهور سایر ابزارهای ارتباطی اینترنتی نظیر شبکه های اجتماعی در رها کردن وبلاگ نقش بازی می کنند. برای مطالعه ی این موضوع از دو روش جمع آوری و تحلیل داده استفاده کردیم: تحلیل محتوای شش ماه از یادداشت های سی وبلاگ و کامنت های این یادداشت ها، و نیز مصاحبه نیمه هدایت شده با صاحبان این وبلاگ ها.

شایعه و اشاعه آن از دیرباز وجود داشته و نمایان گر دغدغه ها، باورها و افکار هر جامعه ای بوده است. با ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات و همه گیر شدن آن، انتقال هر نوع پیام از جمله شایعه آسان شده است. جوانان به عنوان بخش قابل توجهی از کاربران این ابزارهای ارتباطی در معرض دریافت و اشاعه بیشتر این شایعات قرار دارند. پژوهش حاضر به بررسی دلایل اشاعه شایعه از طریق پیام رسان  های موبایلی می پردازد.  هدف تحقیق حاضر، تعمق در این موضوع است که چرا کاربران جوان پیام رسان  های موبایلی با علم به این که خبر دریافتی، شایعه، غیرموثق و نامعتبر است اقدام به انتشار فوری و هم رسانی آن می کنند.  روش تحقیق در این پژوهش، پدیدارشناسی و جامعه آماری شامل کلیه کاربران 22 تا 35 ساله انواع پیام رسان  های تلفن همراه است. بدین ترتیب تعداد 22 نفر به عنوان نمونه به روش گلوله برفی برای مصاحبه نیمه ساختاریافته انتخاب شدند و تحلیل محتوای مصاحبه ها به روش موضوعی انجام شد.  یافته های حاصل از پژوهش نشان داد که ابراز وجود و جلب توجه دیگران، استفاده ابزاری از شایعه جهت فتح باب گفتگو و تصور اطلاع رسانی مفید و مفرح از جمله دلایل اساسی مشوق کاربران جوان در به هم رسانی و ترویج شایعه از طریق پیام رسان  های موبایلی است. به عبارت دیگر، این تحقیق نشان داد استفاده از این فناوری ها جهت رفع نیازها و در بستر اجتماعی جامعه شکل می گیرد.