آموزش ترکیبی

با بازگشایی تدریجی مدارس در سال تحصیلی 1401-1400 شاهد آن بودیم که معلمان از هر دو آموزش مجازی و حضوری برای تدریس بهره بردند. در این پژوهش به دنبال واکاوی برداشت ها و باورهای دبیران تاریخ شهرستان سنندج از رویکردِ جدید نسبت به آموزش یعنی آموزش ترکیبی می باشیم. پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی است. میدان تحقیق این پژوهش کیفی معلمان تاریخ دوره متوسطه دوم شهرستان سنندج می باشد. معلمان به صورت هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد و گردآوری داده ها و فرآیند مصاحبه تا اشباع نظری ادامه یافت. متن مصاحبه پیاده شد و سپس به رویت مصاحبه شونده ها رسید سپس با استفاده از نرم افزار مکس کیودا (MAXQDA)  نسخه 2020 مضامین اصلی و مضامین فرعی استخراج گردید. یافته ها شامل 5 مضمون اصلی: آموزش حضوری در آموزش ترکیبی، آموزش مجازی در آموزش ترکیبی، ضرورت آموزش ترکیبی، فرهنگ استفاده از فضای مجازی برای آموزش و خانواده درآموزش مجازی. نتایج پژوهش نشان داد که با توجه تجربه دو ساله آموزش مجازی دبیران و دانش آموزان، لازم در دوران پساکرونا از این تجارب و محتوا در آموزش استفاده شود. نظر به ارتباط بیشتر والدین با مدرسه، در آموزش مجازی لازم است سازوکاری اتخاذ شود تا این ارتباط در بستر آموزش ترکیبی برقرار باشد. از سوی دیگر معلمان نیز با بازگشایی تدریجی مدارس به نوعی آموزش ترکیبی را تجربه کردند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش ترکیبی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه ی هشتم مدارس هوشمند در  سال تحصیلی 1401- 1400 در مقایسه با روش ترکیبی و روش الکترونیکی در این مدارس انجام گرفته است. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ جمع اوری اطلاعات از طریق توزیع پرسشنامه و از لحاظ تجزیه و تحلیل پژوهشی کمی و از طریق آزمون رگرسیون می باشد. جامعه ی آماری پژوهش همه دانش آموزان مدارس هوشمند شهرستان بروجرد و حجم نمونه آن شامل 379 دانش آموز بوده است. در این طرح نمونه ها به روش خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و به صورت تصادفی قرارگرفتند؛ ابزارهای این پژوهش پرسش نامه ی انگیزش پیشرفت هرمنس بوده  است. نتایج حاصل از یافته های پژوهش نشان داد که روش آموزش ترکیبی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی در مدارس هوشمند تأثیر مثبت دارد؛ هم چنین آموزش ترکیبی در مقایسه با روش الکترونیکی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی تأثیر مثبت بیشتری دارد.

در جهان پرشتاب امروز فناوری اطلاعات و ارتباطات، زمینه ساز تحولی عظیم در زمینه آموزش و یادگیری است، به طوری که آموزش های الکترونیکی با شیوه های آموزش سنتی ترکیب شده و شیوه نوینی از آموزش تحت عنوان « آموزش ترکیبی » را ایجاد نموده است. آموزش ترکیبی رویکردی اثربخش در برنامه ریزی آموزشی است، که از مزایای هر دو شیوه آموزش سنتی و الکترونیک بهرمند بوده و ضرورتی اجتناب ناپذیر در سیستم آموزشی است. در این مقاله تلاش شده با بکارگیری روش پژوهش مروری مفهوم، ابعاد، و مدل های آموزش ترکیبی مورد بحث قرار گیرد. بدین منظور مطالعات انجام شده در این حوزه در بازه زمانی2000 تا2020بررسی شد. براساس یافته ها، یادگیری ترکیبی با داشتن مزیت های هر دو رویکرد آموزش سنتی و الکترونیکی، رویکردی موثر برای افزایش اثربخشی یادگیری، سهولت دسترسی به مواد آموزشی و افزایش اثربخشی هزینه ها می باشد. همچنین، مدل آموزش ترکیبی کان بدرال به دلیل پرداختن به اخلاق نسبت به سایر مدل ها دارای ارجحیت است. 

زمینه و هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر یادگیری از طریق ایستگاه چرخشی بر مهارت حل مسئله و یادسپاری درس ریاضی و مقایسه آن با روش سنتی در دانش آموزان پایه هفتم با اختلال طیف اتیسم بود. روش: پژوهش با شبه آزمایشی انجام شد که در آن از طرح پیش آزمون _ پس آزمون با گروه گواه استفاده شد. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان پایه هفتم با اختلال طیف اتیسم در دو منطقه شهر تهران در سال تحصیلی 99 - 1398 و به تعداد 30 نفر بود. از روش نمونه گیری در دسترس، دانش آموزان پایه هفتم انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه؛ آزمایشی و گواه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها در این پژوهش، آزمون سنجش میزان یادگیری درس ریاضی بود که روایی آن با استفاده از روش دلفی تأمین شد و پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ برابر 0.83 به دست آمد و سپس داده های حاصل از اجرای آن با نرم افزار spss21 مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد یادگیری از طریق ایستگاه چرخشی بر مهارت حل مسئله ) t=2.69, P<0.05 ( و یادسپاری ) t=5.80, P<0.001 ( دانش آموزان در درس ریاضی تأثیر دارد و موجب بهبود آن می شود. همچنین؛ یافته های پژوهش دلالت بر این داشت که تفاوت معنا داری میان استفاده از روش ایستگاه چرخشی با روش سنتی تدریس در یادگیری مهارت حل مسئله وجود ندارد ) t=0.82, P>0.05 ( اما این تفاوت درخصوص مؤلفه یادسپاری معنادار بود .)t=3.26, P<0.05( نتیجه گیری: براین اساس می توان نتیجه گرفت که استفاده از روش های نوین همچون روش ایستگاه چرخشی برای دانش آموزانی با اختلال طیف اتیسم که در یادگیری با مشکلاتی مواجه هستند، می تواند باعث بهبود عملکرد درسی و یادگیری بیشتر آنان شود.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عناصر و ویژگی هایآموزش ترکیبی در دانشگاه پیام نور انجام شده است. بر این اساس رویکرد پژوهش، از نوع کیفی به روش تحلیلی - اکتشافی است، بدین منظور برای بررسی پیشینه پژوهش و جمع آوری داده های متناسب با هدف پژوهش از منابع موجود در پایان نامه ها، کتابخانه، طرح های پژوهشی و مقالات موجود در پایگاه های علمی داخل و خارج کشور استفاده شد. از کل مقالات ، منابع و اسناد مرتبط با کلید واژه ها89 منابع بدست آمد و بعد از حذف منابع غیر مرتبط در نهایت  54 مورد جهت بررسی انتخاب شد. همچنین مصاحبه نیمه ساختاری با خبرگان مشارکت کننده  به تعداد 25 نفر در داخل و خارج از دانشگاه پیام نور به روش هدفمند انجام گرفت و دادههای جمع آوری شده  به روش تحلیل محتوای کیفی  بررسی و تحلیل قرار گرفتند. نتایج جهت پاسخگویی به سوالات پژوهش در رابطه با عناصر و ویژگی های آموزش ترکیبی در دانشگاه پیام نور شامل 8  عنصر که به ترتیب؛ جهت گیری (اهداف و سیاست ها)، محتوا،  راهبردهای تدریس، یاددهنده و یاگیرنده و فعالیت های آنان، مواد و منابع، زمان، مکان و محیط های آموزشی و ارزشیابی؛ و 7 ویژگی از جمله؛ فنی، آموزشی، ارتباطی، ارزیابی و بازخورد، منابع و امکانات، مدیریتی، سازمانی تعیین گردید از آنجایی که عناصر و مولفه ها و ویژگی های کامل و جامعی برای آموزش ترکیبی در دانشگاه پیام نور طراحی نشده است این مدل می تواند بصورت زمینه طراحی اثربخش و کاربردی در دانشگاه مورد استفاده قرار گیرد..این الگو به برنامه ریزان و طراحان آموزشی در دانشگاه کمک می کند تا آموزش.بر اساس نیاز های دانشگاه و مخاطبان با نتایج بدست آمده تدوین ، طراحی ، پیاده سازی و ارزیابی نمایند . یافته های این تحقیق می تواند در جهت رسیدن دانشگاه پیام نور به اهداف و سیاست های کلان بر مبنای اساسنامه دانشگاه ، جامع عمل بپوشاند و آموزش های باز و از دور در داخل و خارج مهیا سازد .

هدف پژوهش حاضر، بررسی نگرش معلمان زبان انگلیسی به تعاملات عناصر آموزشی در آموزش سنتی، الکترونیکی و ترکیبی بوده است، بنابراین این پزوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ شیوه گردآوری داده ها کمی، از نوع مطالعات پیمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل معلمان زبان انگلیسی شهر اصفهان در سال تحصیلی 1400-1401 می باشد. با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس، تعداد 150 نفر از آن ها به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه تعامل عناصر آموزشی کریمی و همکاران (1399) استفاده گردید. روایی محتوایی پرسش نامه توسط خبرگان علوم تربیتی و مربیان زبان انگلیسی و پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ محاسبه گردید. داده های پژوهش بر اساس آزمون t تک نمونه ای جهت مقایسه میانگین ها و آزمون فریدمن جهت رتبه بندی روش های آموزش، تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد که نگرش معلمان در مورد تعاملات عناصر آموزشی با انواع روش های آموزش سنتی، الکترونیکی و ترکیبی مطلوب است (05/0>p ). علاوه بر آن، نتایج رتبه بندی سه روش آموزش نشان داد که به ترتیب روش های ترکیبی، الکترونیکی و سنتی در تعامل با عناصر آموزشی، در رتبه اول تا سوم قرار دارند. با توجه به نتایج تحقیق، به مدیران نظام آموزش و پرورش پیشنهاد می شود که برای آموزش درس زبان، به روش های آموزش الکترونیکی توجه بیشتری نمایند.

اخیراً استانداردهای کیفیت آموزش نوین به سمت الگوی جدید آموزشی به عنوان آموزش ترکیبی متمایل شده است و آن را آموزش مناسب با استفاده از فناوری رایانه ای می دانند. در این استانداردها با پذیرش لزوم بهره مندی از مزیتهای هر دو شیوه آموزش سنتی و الکترونیکی، محدودیتهای هر یک شناخته و آموزش ترکیبی با تأکید بر فراگیر محوری نوع مناسب آموزش دانسته شده است. تحقیق حاضر با هدف تحلیل الزامات به کارگیری نظام آموزش ترکیبی از دیدگاه اعضای هیئت علمی انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل 159 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین و دانشکده های کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه شهید چمران اهواز بود که از این افراد تعداد 72 نفر از طریق فرمول کوکران و به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه تعیین شدند. ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود. روایی پرسشنامه با نظر تعدادی از استادان گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تهران و صاحبنظران در این زمینه تأیید شد و برای تعیین میزان پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که برابر با 91/0 بود. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS17 استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که از دیدگاه اعضای هیئت علمی مهم ترین الزامات به کارگیری آموزش ترکیبی، دسترسی به رایانه و اینترنت با سرعت کافی در دانشگاه و وجود داشتن شبکه با پهنای باند کافی است. نتایج به دست آمده از تحلیل عاملی نشان داد که پنج عامل سازمانی، زیرساختی، سیاستی، حرفه ای و آموزشی 751/71 درصد از واریانس کل الزامات به کارگیری آموزش ترکیبی را تبیین می کنند.

مقاله حاضر با هدف شناسایی و سطح بندی عوامل مؤثر در اجرای آموزش ترکیبی در آماده سازی دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان انجام شد. در این مقاله از روش ترکیبی (کمی – کیفی) استفاده شد. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی اساتید و کارشناسان حوزه فناوری بودند که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و مصاحبه با آنان تا اشباع نظری (نفر دوازده) ادامه یافت. جامعه آماری در بخش کمی را، متخصصان موضوعی تشکیل می دادند که بر اساس جدول مورگان نود نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختار یافته و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته بود. در مرحله کیفی برای تأیید روایی محتوا از راهبرد تفسیری مذاکره با مصاحبه شوندگان و در بخش کمی به منظور بررسی روایی و پایایی پرسشنامه، از روایی محتوایی و روایی سازه، به کمک تحلیل عاملی اکتشافی و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج بدست آمده با استفاده از تکنیک مدلسازی تفسیری – ساختاری، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و ارتباط و توالی فاکتورها به دست آمد. ارتباطات بدست آمده نشان داد که ساختارسازی اجرایی و آموزشی، زیرساخت فنی، پشتیبانی مالی و مشوق های آموزشی، اساس بکارگیری آموزش ترکیبی را تشکیل می دهند. بینشی که این مدل به مسئولین دانشگاه ارائه می کند می تواند به آنها در برنامه ریزی استراتژیک در شرایط بحرانی کمک نماید.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی آموزش ترکیبی و احساس عدم پذیرش با عملکرد تحصیلی در دانشجویان دانشگاه پیام نور با نقش میانجی اشتیاق تحصیلی، به صورت توصیفی و پیمایشی انجام شد. جامعه ی آماری شامل 743 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور خلخال بود که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس و با کمک جدول مورگان، 248 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه ی محقق ساخته ی آموزش ترکیبی و پرسشنامه ی احساس عدم پذیرش آماند و همکاران (2020) و اشتیاق تحصیلی وانگ و همکاران (2011)، به همراه نمرات پایان ترم تحصیلی دانشجویان استفاده شد. برای تبیین روابط بین متغیرها، از ضریب همبستگی و برای مدل سازی، از معادلات ساختاری استفاده شد. در یافته ی اولیه، ضریب همبستگی بین آموزش ترکیبی و اشتیاق تحصیلی با عملکرد تحصیلی به ترتیب 369/0 و 386/0 دارای رابطه ی مثبت، اما بین آموزش ترکیبی و احساس عدم پذیرش با عملکرد تحصیلی 212/0- دارای رابطه ی منفی محاسبه شد. یافته ی تحلیل ساختاری نیز نشان از تأثیر مثبت آموزش ترکیبی با نقش میانجی اشتیاق تحصیلی بر عملکرد تحصیلی (37/0=β)، و تأثیر منفی  احساس عدم پذیرش با نقش میانجی اشتیاق تحصیلی بر عملکرد تحصیلی (28/0-=β) داشت. نتیجه ی نهایی این که آموزش ترکیبی به همراه اشتیاق تحصیلی به عنوان عامل میانجی، کاهش دهنده ی تأثیرات منفی احساس عدم پذیرش بر عملکرد تحصیلی دانشجویان بود.

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش ترکیبی بر سلامت ذهنی، انگیزش تحصیلی و درگیری تحصیلی دانشجویان بود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف جز تحقیقات کاربردی و از لحاظ اجرا توصیفی از نوع تحقیقات نیمه آزمایشی بود از جامعه آماری721 نفری دانشجویان دانشگاه پیام نور خلخال در نیمسال تحصیلی1403-1402، با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، بر اساس فرمول کرلینجر تعداد60 نفر به روش تصادفی در دو گروه 30 نفره یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل جایگزین شدند. ابزارهای مورد استفاده شامل آموزش شیوه تدریس ترکیبی؛ سلامت ذهنی اریکسون و نانون (2018)؛ انگیزش تحصیلی هارتر (1981) و درگیری تحصیلی زرنگ (2011) بود. جهت تجزیه وتحلیل داده ها نیز از تحلیل کوواریانس استفاده استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد آموزش ترکیبی بر تعامل، هتاگوژی، پداگوژی، فناوری و بر سلامت ذهنی تأثیر دارد (01/0 >p). تأثیر آموزش ترکیبی بر انگیزش بیرونی و انگیزش درونی نیز مثبت و معنادار بود (01/0 >p). همچنین، نتایج تأثیر آموزش ترکیبی بر درگیری انگیزشی، درگیری شناختی، درگیری رفتاری و درگیری تحصیلی نیز مثبت و معنادار به دست آمد (01/0 >p). نتیجه نهایی اینکه، اگر رویکرد آموزش ترکیبی به عنوان عامل بیرونی اثرگذار آموزشی مبتنی بر چندرسانه ای ها، فرامتن ها، فراپیوندها، موک ها، پادکست و متاورس به خوبی نیازسنجی، طراحی، اجرا و ارزشیابی شود؛ موجب افزایش رضایتمندی، شایستگی، اعتماد به باورهای شخصی و مشارکت پذیری یادگیرندگان خواهد شد که سرانجام این امر نیز به ترتیب موجب سلامت ذهنی ، انگیزش تحصیلی و درگیری تحصیلی یادگیرندگان می شود.

توجه به رویکردهای نوین در آموزش نقش مهمی در رفع چالش های موجود آموزشی دارد. رویکرد آموزش ترکیبی، الگویی نوین در آموزش است که به تلفیق رویکرد مجازی و سنتی در آموزش می پردازد از سویی روش تدریس معکوس نیز به عنوان مدلی نوین در آموزش به شمار می آید. لذا هدف پژوهش حاضر شناسایی ابعاد و مؤلفه های الگوی برنامه درسی آموزش ترکیبی مبتنی بر روش تدریس معکوس می باشد. رویکرد پژوهش حاضر کیفی و روش آن سنتزپژوهی است. جامعه پژوهش کلیه مقالاتی هستند (124 مقاله) که از سال 2005 میلادی و 1390 شمسی تاکنون در مورد الگوی برنامه درسی موزش ترکیبی مبتنی بر روش تدریس معکوس در پایگاه های تخصصی و علمی ارائه شده اند. نمونه پژوهش 34 مقاله است که این تعداد بر اساس پایش موضوعی، اشباع نظری داده ها و به صورت هدفمند انتخاب شده اند. داده های پژوهش از تحلیل کیفی اسناد مورد مطالعه، گردآوری شده اند. با تجزیه و تحلیل داده ها، مولفه ها و شاخص های الگوی برنامه درسی آموزش ترکیبی مبتنی بر روش کلاس معکوس در 10 بُعد، 42 محور و 136 مقوله شامل ابعاد ویژگی های فراگیران، ویژگی معلم، رویکردهای یاددهی-یادگیری، محتوا، محیط، عوامل زمینه ای، ویژگی های ارزشیابی، مزایا، الزامات و چالش ها و موانع شناسایی شدند.

هدف پژوهش حاضر شناسایی الزامات و راهبردهای آموزش ترکیبی (حضوری و غیرحضوری) درس تربیت بدنی در مدارس بود. این پژوهش از نوع اکتشافی و روش آن کیفی از نوع تحلیل محتوای عرفی بود. مشارکت کنندگان به صورت هدفمند ملاک مدار از بین کارشناسان پژوهش و برنامه ریزی دروس گروه سلامت و تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش، متخصصان دانشگاهی حوزه برنامه ریزی درسی و سرگروه های آموزشی درس تربیت بدنی انتخاب شدند. به منظور گردآوردی داده ها 21 مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق انجام شد و داده های حاصل از آنها در دو مرحله کدگذاری باز و محوری تحلیل شدند. اعتبار کدگذاری ها نیز با بازبینی و کنترل صحت کدهای استخراج شده و کدگذاری مجدد مصاحبه ها توسط دو نفر متخصص همکار مورد تأیید قرار گرفت. یافته ها نشان داد توجه به سیزده مقوله تحت عناوین دانش افزایی یاددهنده، ارتقا سواد یادگیرنده، طراحی مجدد ساختار آموزشی، ارتقا کیفیت تسهیلات، پشتیبانی و حمایت، مدیریت و برنامه ریزی، تولید محتوا، مواد و منابع آموزش، راهبردهای آموزشی، شبکه سازی، تعاملات و ارتباطات، اصول ناظر بر ارزشیابی، و نظارت و کنترل، در توسعه آموزش ترکیبی درس تربیت بدنی مدارس ضرورت دارد. همچنین، فراهم ساختن زیرساخت های لازم جهت به کارگیری آموزش ترکیبی، برگزاری دوره های آموزشی جهت آگاه ساختن ذی نفعان آموزش ترکیبی و توانمندسازی معلمان در استفاده از نرم افزارها، شبکه ها و سامانه های آموزش مجازی می تواند در تحقق اهداف آموزش درس تربیت بدنی چه در بستر مجازی و چه به صورت حضوری ثمربخش باشد.

در زمینه یادگیری زبان انگلیسی، تلفظ به عنوان یکی از مهارت های اساسی شناخته می شود که تأثیر زیادی بر ارتقاء توانایی ارتباطی و اثربخشی در مکالمات دارد. با توجه به اهمیت این مهارت، تحقیق حاضر به بررسی اثربخشی سه روش آموزشی مختلف بر توانایی تلفظ زبان آموزان درون گرا و برون گرا در سطح متوسط می پردازد. در این راستا، 60 زبان آموز انگلیسی از شهر اصفهان انتخاب شدند. این نمونه سپس به صورت تصادفی به سه گروه تقسیم شد: گروه رو در رو، گروه معکوس، و گروه ترکیبی. هر گروه شامل 20 نفر بود. پس از توزیع پرسشنامه شخصیت آیزنک، زبان آموزان به دو دسته درون گرا و برون گرا تقسیم شدند. سپس، یک پیش آزمون تلفظ به هر گروه داده شد. در مرحله بعدی، زبان آموزان گروه معکوس سه روز قبل از شروع کلاس تلفظ، فیلمهای آموزشی را از طریق کلاسهای اسکای روم دریافت کردند و سپس در کلاس آنلاین فراگیران به انجام فعالیت ها و تمرین های مختلف در رابطه با محتوا پرداختند. گروه رو در رو به صورت حضوری آموزش دیدند و گروه ترکیبی، شرکت کنندگان هم در کلاس آنلاین اسکای روم شرکت کردندو هم در جلسات حضوری،. پس از اتمام دوره آموزشی، یک پس آزمون تلفظ بر روی سه گروه انجام شد. سپس، با استفاده از تحلیل واریانس دو متغیره و تحلیل واریانس یک طرفه، داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان دادند که سه روش آموزشی به طور مثبتی توانایی تلفظ زبان آموزان برون گرا را بهبود می بخشند، با این حال، گروه ترکیبی پیشرفت بیشتری نسبت به سایر گروه ها داشتند.

با ورود به عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، حوزه آموزش و یادگیری از حالت سنتی خود فاصله گرفته و به سوی مجازی شدن پیش رفته است. این امر با وجود فرصت های بی-شماری که به وجود می آورد، یک مشکل عمده در آموزش ایجاد می کند و آن، عدم ارتباط و تعامل حضوری بین یاد دهنده و یادگیرنده است؛ در حالی که وجود چنین تعاملی در برخی از دروس به ویژه دروس عملی از ضروریات می باشد. پژوهش حاضر با هدف آشنایی با «رو یکرد آموزش ترکیبی» به منظور مواجهه با مشکل فوق؛ و ارائه الگوی مبتنی بر (موک) جهت آموزش زبان عربی در دانشگاه فرهنگیان به نگارش درآمده است. موک ها دوره های همگانی آموزش آزاد درون خطی مبتنی بر وب هستند که با به کارگیری روش های آموزشی فعال، سبب مشارکت بیشتر دانشجویان در موضوعات آموزشی شده و زمینه را برای افزایش یادگیری و ماندگاری بهتر اطلاعات فراهم می آورند. شیوه پژوهش توصیفی- تحلیلی می-باشد و یافته ها نشان می دهد اگر ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های تشکیل دهنده روش ترکیبی و به کارگیری الگوی موک در آموزش؛ به خوبی نیازسنجی، طراحی و اجرا شود؛ می تواند به عنوان یک رویکرد منطقی و منعطف، بر بهبود عملکرد تحصیلی یادگیرندگان رشته عربی تاثیر فراوان داشته باشد.