زاهد فرجی

در مدارس روستایی و کلاس های چندپایه کودکان با نیازهای ویژه با دانش آموزان دیگر دریک مدرسه و کلاس چندپایه، آموزش می بینند. به همین دلیل در این پژوهش در صدد بازنمایی تجارب معلمانی هستیم که در سال تحصیلی 1402-1401 در کلاس های چندپایه ای مشغول تدریس بوده اند که دانش آموز با نیازهای ویژه را نیز همزمان در این کلاس ها با دانش آموزان دیگر آموزش داده اند. پژوهش کیفی و راهبرد آن پدیدارشناسانه است. معلمان به صورت هدفمند انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شده است. گردآوری داده ها و فرآِیند مصاحبه تا اشباع نظری ادامه یافت. پس از ضبط مصاحبه ها، متن آن ها تهیه شده و قبل از تحلیل، متن مصاحبه رویت مصاحبه شونده رسیده است و سپس با استفاده از نرم افزار مکس کیودا، کدهای باز، مضامین فرعی و مضامین اصلی استخراج گردید. از مصاحبه ها 120کد باز استخراج گردید که پس از دور دوم کدگذاری، این کدها و ضامین فرعی در هشت مضمون اصلی قرار گرفتند. مضامین اصلی پژوهش عبارتند از: راهبردهای تدریس، چالش ها، اداری-سازمانی، ویژگی های معلمی برای این تدریس، آموزش های دانشگاهی و شرایط محیطی. نتایج پژوهش نشان داد با توجه شرایط ویژه این کلاس ها و همراه بودن دانش آموزان نیاز های ویژه با دیگر دانش آموزان در کلاسی چندپایه چالش های خاصی را برای معلم و دانش آموزان به همراه داشته است و لازم است آموزش هایی در خصوص دانش آموزان با نیازهای ویژه به این معلمان داده شود، امتیازها و مشوق هایی نیز باید برای این معلمان در نظر گرفته شود و همچنین امکاناتی خاص متناسب با شرایط دانش آموز با نیاز ویژه در اختیار این مدارس چندپایه قرار گیرد.

ماندگاری معلمان باتجربه در کلاس های چندپایه و مناطق محروم، گامی مهم در جهت عدالت آموزشی است. با وجود چالش های این کلاس ها، برخی معلمان آنها را به مدارس تک پایه و شهری ترجیح می دهند. این پژوهش تجارب این معلمان در سال تحصیلی 1402-1403 را بررسی می کند. روش پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی است. معلمان چندپایه استان کردستان که حداقل 15 سال سابقه تدریس در کلاس چندپایه را دارند، میدان تحقیق این پژوهش کیفی بودند. نمونه گیری هدفمند و از نوع نظری بوده است. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه نیمه-ساختاریافته استفاده شد و فرآیند مصاحبه تا اشباع نظری ادامه یافت؛ برای اطمینان، پس از اشباع نظری با سه نفر دیگر فرآیند مصاحبه ادامه پیدا کرد. پس از ضبط مصاحبه، متن آنها پیاده شد جهت تایید روایی و اطمینان پذیری، یافته ها به شرکت کنندگان ارائه می شدند و نظراتشان دریافت می شد سپس با استفاده از روش تحلیل سه مرحله ای (پایه، سازماندهنده و فراگیر) استرید- استرلینگ 2001 و به کمک نرم افزار MAXQDA مضامین استخراج گردید. یافته ها شامل سه مضمون فراگیر و نه مضمون سازماندهنده: شامل خودسالاری (افزایش آزادی عمل، تقلیل کنترل و فزونی جایگاه)، چیره دستی(آگاهی، طرح ریزی، دانشورانه و توانمندی دانش اموز) و باورمندی به کلاس چندپایه(وفاداری به روستا و بی آلایشی) می باشد. نتایج پژوهش نشان داد که کلاس های چندپایه، با وجود کمبود امکانات، مزایا و فرصت های متنوعی برای معلمان باتجربه فراهم می کنند که در کلاس های تک پایه و شهری به سختی امکان وقوع دارد. این معلمان اختیار عمل بیشتر دارند، کمتر مورد بازرسی قرار می گیرند و خلاقیت در این کلاس ها بیشتر شکوفا می شود.

با شیوع همه گیری کرونا و اجباری شدن آموزش مجازی، روش های نظارت آموزشی نیز به ناچار به سمت فضای مجازی سوق یافت. ناظران آموزشی در این دوره، تجربه ای نوین از نظارت را کسب نمودند. پس از بازگشایی مدارس، ضرورت بهره گیری از تجارب این نوع نظارت و تلفیق مؤثر آن با نظارت چهره به چهره بیش از پیش احساس می شد. هدف این پژوهش طراحی فرآیند انجام نظارت آموزشی ترکیبی یعنی ترکیب نظارت حضوری و مجازی است. پژوهش از نوع کیفی و با استفاده از راهبرد نظریه داده بنیاد سیستماتیک اشتراوس و کوربین می باشد. میدان تحقیق این پژوهش کیفی ناظران آموزشی استان کردستان اعم از سرگروه، راهبر، معاون آموزشی و مدیران مدارسی بودند که نقش های نظارتی را در سالهای 1398 تا 1402 به صورت حضوری و مجازی تجربه کردند. نمونه گیری هدفمند و از نوع نظری بود. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته جمع آوری شدند. فرآیند نمونه گیری و انجام مصاحبه تا اشباع نظری ادامه یافت که در نهایت با شانزده ناظر آموزشی مصاحبه گردید. در جریان تحلیل داده ها و طی فرآیند کدگذاری، پدیده مرکزی "توسعه مبتنی بر مدرن سازی نظارت آموزشی" استخراج شد. این رویکرد نوین نظارتی، با بهره گیری از فناوری های نوین، علاوه بر توانمندسازی ناظران و معلمان، باعث انعطاف پذیری بیشتر فرآیندهای نظارتی، افزایش شناخت ناظران از فرآیندهای کلاس و تعمیق ارتباط بین معلمان و ناظران شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که ترکیب روش های حضوری و مجازی، با کاهش تصنع کاری های آموزشب در حین نظارت، به ناظران کمک می کند تا درک عمیق تری از واقعیت های کلاس درس پیدا کرده و برنامه ریزی دقیق تری برای توسعه حرفه ای معلمان داشته باشند.

هدف از پژوهش حاضر، بازنمایی تجارب دبیران مقطع متوسطه دوم شهرستان سنندج از آموزش مجازی درسِ تاریخ است. پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی است. میدان تحقیق این پژوهش کیفی معلمان تاریخ دوره متوسطه دوم شهرستان سنندج می باشد. معلمان به صورت هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد و گردآوری داده ها و فرآیند مصاحبه تا اشباع نظری ادامه یافت. پس از ضبط مصاحبه، متن آنها تهیه گردیده سپس با استفاده از نرم افزار مکس کیودا (MAXQDA)  مضامین اصلی و مضامین فرعی استخراج گردید. یافته ها شامل 6 مضمون اصلی: تدریس، دانش آموز، معلم، خانواده، سخت افزار و نرم افزار و جو و فرهنگ فضای مجازی می باشد. نتایج پژوهش نشان داد که لازم است معلمان در دوره های ضمن خدمت، تدریس موثر در فضای مجازی را آموزش ببینند؛ خانواده ها در تدریس مجازی مشارکت مطلوبی دارند که باید این مورد تقویت شود؛ و هم چنین مشاکت کنندگان تأکید داشتند تا ترتیبی اتخاذ شود تا دانش آموز، کم ترین آسیب را از موارد نامطلوب فضای مجازی ببینند.    

هدف از انجام پژوهش حاضر، مطالعه و بازنمایی تجارب معلمان از آموزش مجازی کودکان با نیازهای ویژه، در درس ریاضی می باشد. روش پژوهش، کیفی و از نوع پدیدارشناسی است. معلمان با نیازهای ویژه شهرستان سقز که در سال تحصیلی 1401-1400 تجربه آموزش ریاضی به دانش آموزان ابتدایی در مدارس  کودکان با نیازهای ویژه را داشته اند، میدان تحقیق این پژوهش کیفی بودند. ابتدا معلمان به صورت هدفمند انتخاب شدند؛ سپس برای جمع آوری داده ها، از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد و گردآوری داده ها و فرایند مصاحبه، تا اشباع نظری ادامه یافت. پس از ضبط مصاحبه، متن آن ها پیاده شد. جهت تأیید روایی و اطمینان پذیری، یافته ها به شرکت کنندگان ارائه و نظراتشان دریافت شد؛ سپس برای تحلیل داده ها، با استفاده از راهبرد هفت مرحله ای کلایزی، مضامین اصلی و مضامین فرعی استخراج گردید. یافته ها شامل 7 مضمون اصلی است که عبارتند از: تأثیر خانواده، ارزشیابی غیرواقعی، زیرساخت برای آموزش مجازی، توانمندسازی معلمان، فرصت های نوین، معایب و راهبردهای اثربخشی تدریس. نتایج پژوهش نشان داد که خانواده ها باید به عنوان مخاطب آموزش مجازی توجیه شوند؛ همچنین دوره های استفاده مؤثر از ظرفیت مجازی در آموزش برای معلمان برگزار شود تا آموزش مجازی در آینده بتواند به عنوان مکمل آموزش حضوری در آموزش درس ریاضی ایفای نقش کند. لازم است در آموزش مجازی برای کودکان با نیازهای ویژه با طیف های مختلف، تمهیدات و ملاحظات خاصی در نظر گرفته شود.

هدف از پژوهش حاضر بازنمایی تجارب معلمانی است که در دوره دوم متوسطه جغرافیا تدریس می کنند اما رشته ی دانشگاهی آنان آموزش جغرافیا نیست. پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی است. میدان تحقیق این پژوهش کیفی معلمان دوره متوسطه دوم شهرستان همدان که رشته تحصیلی شان غیر از آموزش جغرافیا می باشد اما حداقل 2 سال آموزش جغرافیا را به عنوان تدریس غیر تخصصی تدریس کرده اند. معلمان به صورت هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه نیمه سازمان یافته استفاده شد و گردآوری داده ها و فرآیند مصاحبه تا اشباع نظری ادامه یافت. پس از ضبط مصاحبه، متن آنها تهیه شد سپس با استفاده از نرم افزار مکس کیودا (MAXQDA) نسخه 11 مضامین اصلی و مضامین فرعی استخراج گردید. یافته ها شامل 7 مضمون اصلی: تاثیر بر آموزش، چگونگی هماهنگ شدن با تدریس غیرتخصصی، نقش برنامه ریزان در تدریس غیرتخصصی، مواجهه با دانش آموزان، دلایل انتخاب جغرافیا به عنوان درس غیر تخصصی، چالش های تدریس غیرتخصصی جغرافیا و فرصت های تدریس غیر تخصصی جغرافیا. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش غیرتخصصی در اکثر موارد به انتخاب و خواست معلم نبوده و معلم به دلایل مختلف و برخلاف میل باطنی مجبور به پذیرش تدریس غیرتخصصی آموزش جغرافیا می شود. لازم است تا آموزش و پرورش در جذب و استخدام نیازهای تخصصی دروس را در مناطق مختلف درنظر گیرد و به بهانه سادگی و سهولت، آموزش جغرافیا را غیر تخصصی و در توان همه معلمان نپندارد.

با بازگشایی تدریجی مدارس در سال تحصیلی 1401-1400 شاهد آن بودیم که معلمان از هر دو آموزش مجازی و حضوری برای تدریس بهره بردند. در این پژوهش به دنبال واکاوی برداشت ها و باورهای دبیران تاریخ شهرستان سنندج از رویکردِ جدید نسبت به آموزش یعنی آموزش ترکیبی می باشیم. پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی است. میدان تحقیق این پژوهش کیفی معلمان تاریخ دوره متوسطه دوم شهرستان سنندج می باشد. معلمان به صورت هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد و گردآوری داده ها و فرآیند مصاحبه تا اشباع نظری ادامه یافت. متن مصاحبه پیاده شد و سپس به رویت مصاحبه شونده ها رسید سپس با استفاده از نرم افزار مکس کیودا (MAXQDA)  نسخه 2020 مضامین اصلی و مضامین فرعی استخراج گردید. یافته ها شامل 5 مضمون اصلی: آموزش حضوری در آموزش ترکیبی، آموزش مجازی در آموزش ترکیبی، ضرورت آموزش ترکیبی، فرهنگ استفاده از فضای مجازی برای آموزش و خانواده درآموزش مجازی. نتایج پژوهش نشان داد که با توجه تجربه دو ساله آموزش مجازی دبیران و دانش آموزان، لازم در دوران پساکرونا از این تجارب و محتوا در آموزش استفاده شود. نظر به ارتباط بیشتر والدین با مدرسه، در آموزش مجازی لازم است سازوکاری اتخاذ شود تا این ارتباط در بستر آموزش ترکیبی برقرار باشد. از سوی دیگر معلمان نیز با بازگشایی تدریجی مدارس به نوعی آموزش ترکیبی را تجربه کردند.