امنیت داخلی

پس از 11سپتامبر، نخستین کشوری که به عنوان مامن طالبان و گروههای حامی القاعده مورد هجوم نیروهای ائتلاف غرب به سرکردگی آمریکا قرار گرفت، افغانستان بود. پس از آن، در سال 2003، ناتو عملاً فرماندهی نیروهای بین المللی حاضر در افغانستان را بر عهده گرفت. این مقاله، با بررسی روند حضور نیروهای ناتو در افغانستان و ترکیب آنها و همچنین، پراکندگی جغرافیایی نیروهای هریک از اعضای ناتو در این کشور، به چالش های فراروی نیروهای ناتو در افغانستان میپردازد. این چالش ها را میتوان در سه سطح ساختاری، منطقه ای و داخلی بررسی نمود. در سطح ساختاری، چالش ها عمدتاً حول محور اختلاف اعضا بر سر وظایف کشورها، تفاسیر حقوقی و ناهماهنگی میان نیروها شکل گرفته اند.

پرسش از ماهیت امنیت در گفتمان های مختلف، از جمله سؤال های راهبردی ای است که در مطالعات نوین امنیت به آن توجه ویژه می شود. در مقاله حاضر مؤلف این ایده را که امنیت در گفتمان اسلامی ماهیتی اجتماعی و ارزش مدارانه دارد به بحث گذارده است. برای این منظور با استفاده از روش تحلیل زبانی به شناسایی منظومه مفهومی امنیت در سیره نبوی اقدام نموده است. نتیجه بحث حکایت از آن دارد که ساخت معنایی امنیت در سطح خرد که به تبیین مناسبات امنیتی از منظر داخلی اختصاص دارد، عموماً بر مفاهیمی استوار است که ماهیت اجتماعی تا نظامی و سخت افزارانه دارند. مهم ترین این مفاهیم در شبکه روابط داخلی عبارت اند از: حب، مودت، وحدت، مواخاه، امر به معروف و نهی از منکر و... متقابلاً شبکه روابط خارجی نیز با مفاهیمی چون عهد، صلح، تألیف قلوب و...، در کنار مفاهیم سخت افزارانه ای چون حرب و قتال، شکل گرفته که فرضیه مؤلف را تأیید می نماید.

علم ژئوپلیتیک را می توان با توجه به ارتباط گسترده ای که میان سیاست، قدرت و جغرافیا برقرار می کند، دانش تأمین کننده امنیت در سطوح مختلف دانست که علاوه بر نقش آفرینی در سطوح مختلف امنیت بین المللی، منطقه ای و ملی، در سطح امنیت محلی نیز دارای نقش های مؤثر هستند. مقالة حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر امنیت داخلی با استفاده از روش تصمیم گیری چندمعیاره ( MCDM ) به رشتة تحریر درآمده است و تلاش می کند به پرسشِ اصلیِ «عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر امنیت داخلی کدامند؟» و پرسشِ فرعیِ «عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر امنیت داخلی چه اولویتی نسبت به همدیگر دارند؟» پاسخ دهد. برای پاسخ به این پرسش ها، عوامل ژئوپلیتیکی در قالب 6 گروه و 49 زیرگروه مورد بررسی قرار گرفتند. این پژوهش با روش توصیفی- پیمایشی صورت گرفته و جامعة آماری آن نخبگان دانشگاهی آشنا با مفهوم امنیت ملی بودند که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامة محقق ساخته استفاده شد که ضریب آلفای کرونباخ برابر 966/0 است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های تحلیل عاملی تأییدی، آزمون کولموگروف- اسمیرنوف و آزمون تی تک نمونه ای و همچنین برای اولویت بندی عوامل از روش AHP و TOPSIS استفاده شد که عمده ترین نتایج آن به این قرار است: عوامل طبیعی، سیاسی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و به عنوان عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر امنیت محلی به ترتیب اولویت زیر می باشند: عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی، عوامل اجتماعی، عوامل فرهنگی، عوامل امنیتی و عوامل طبیعی.

زمینه و هدف: هویت به ویژه هویت ملی مفهومی گسترده و پدیده ای چند بُعدی اعم از اجتماعی، تاریخی، دینی، فرهنگی، سیاسی و... است که در کل، عامل پیونددهنده ملت به شمار می رود. این پدیده شاخصی در شناسایی و شناساندن افراد و پاسخی به نیاز طبیعی افراد است که می تواند دچار تغییرات اساسی قرار گیرد. بنیان پژوهش حاضر را اثرگذاری فضای سایبر از قبیل کمّیت و کیفیت بهره برداری دانشجویان  از اینترنت و فضای سایبر بر هویت ملی و دینی آن ها و ارزیابی همبستگی آنها تشکیل می دهد. روش شناسی: پژوهش حاضر از نظر هدف و ماهیت، کاربردی و از حیث  روش اجرا، پیمایشی و به صورت  توصیفی - تحلیلی است. برای جمع آوری داده ها، از روش میدانی و از ابزار پرسشنامه مدون محقق استفاده شده است. جامعه آماری شامل 200 نفر دانشجویان دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات می باشند و سنجش و بررسی پایایی پرسشنامه نیز از طریق آزمون آلفای کرونباخ صورت پذیرفته است. همچنین در مدل مفهومی هویت ملی ایرانی، هویت دینی با توجه به پیوندش در جامعه ایرانی و امنیت داخلی ایران  لحاظ شده اس ت. یافته ها و نتیجه گیری: نت ایج تحلی ل داده ه ا در آزم ون فرض یات نشان دهنده بهره برداری های گوناگون از فضای سایبر است که بیشترین تأثیر خود را بر بُعد اجتماعی امنیت دارد. همچنین بیشترین تأثیر فضای سایبر بر ابعاد مناسکی و شناختی هویت دینی است که می تواند زنگ خطر و پیشگام تهدید بر ابعاد اصلی هویت، یعنی کل هویت ملی باشد.در واقع نوع، میزان و نحوه استفاده از فضای سایبر برمؤلفه های امنیت داخلی و ابعاد هویت ملی و دینی تأثیرگذار بوده است.

تامین امنیت که از وظایف اصلی و عمده دولت هاست نیاز به سیاستگذاری در این حوزه را ضروری می نماید. در این راستا مدل سازی یکی از تکنیک های تسهیل فهم و اجرای فرایند سیاستگذاری است که به مدد دولت مردان می آید. مقاله حاضر با هدف طراحی مدل مطلوب سیاستگذاری در حوزه امنیت داخلی در ج.ا.ایران، مدل تلفیقی از نظریات اتزیونی(L.R.F) و هیرشمن(E.V.L) را بعنوان مدل مطلوب، طراحی و تبیین می نماید. در مدل مذکور، طبق تعریف امنیت داخلی، مردم نقشی محوری در مباحث امنیتی دارند و مجذوب کردن و رضایتمندی مردم، شاخصی مهم برای سنجش امنیت داخلی محسوب میشود. در این مدل، روش اجرای سیاست های امنیت داخلی تا حد زیادی مطابق با ارزش ها و هنجارهای مردم می باشد و وفادار نمون مردم شاخص مهمی در ارزیابی محسوب می شود. هدف این پژوهش، تبیین ضرورت تجدیدنظر در سیاستگذاری امنیتی و ارائه یک مدل کارآمد از آن در عصر حاضر و در نهایت انطباق آن با شرایط خاص ج.ا.ایران بود. در این راستا مدلی که ارائه گردید طبق نتایج تحلیل آماری، علاوه بر مطلوبیت و تناسب و همچنین حصول هدف اصلی، احتمال موفقیت بیشتری در تامین امنیت داخلی در ج.ا.ایران دارد. در این مدل تاکید بر تقویت ارزش های فرهنگی مذهبی، اجتماعی در جامعه از ضروریات انکار ناپذیر می باشد.

این پژوهش، زمینه ها، بافت و ضرورت طرح نظریه های امنیت در جهان سوم و نقد مبانی و رویکرد این نظریه ها نسبت به امنیت براساس نگاه اسلامی و زیست بوم جمهوری اسلامی ایران را مورد مطالعه قرار داده است. در این پژوهش از روش مطالعه اسنادی و کتابخانه ای بهره جسته ایم. در كشورهای توسعه یافته، امنیت بیش تر خارجی تعریف می شود، یعنی مربوط به محیط و بازیگران خارجی است. در حالی كه امنیت در جهان سوم عمدتاً داخلی می باشد و امنیت خارجی هم بیش تر متأثر از موضوعات امنیتی داخلی بوده است. نظریه های امنیت در جهان سوم هرچند سعی دارند با دوری از نظریه های جریان اصلی (واقع گرایی و لیبرالیسم) مؤلفه های اصلی تشکیل دهنده معضل امنیت در جهان سوم را تبیین کنند، امّا مبانی فرانظری آن در ادامه نظریه های خردگرا و نگاهی غرب محورانه به مسائل جهان سوم قرار دارد. در این مطالعه در ابتدا به بررسی پارادایم امنیت ملی بر اساس خواستگاه فلسفی آن، هویت معنایی و اجرایی آن از نگاه كشورهای جهان اول پرداخته خواهد شد؛ كه با این مقدمه می خواهیم به این موضوع بپردازیم كه پارادایم امنیت ملی در كشورهای جهان سوم چه محتوا و ساختاری دارد؟ آیا اساساً چیزی به اسم امنیت ملی برای كشورهای جهان سوم مطرح است؟ آیا امنیت ملی نزد كشورهای جهان سوم همانی است كه در نزد كشورهای جهان اولی مطرح است؟ در نهایت سعی بر آن است تا شناخت درست و منطقی از مسأله امنیت در جهان سوم به دست آوریم.

زمینه و هدف: مقوله «نظم و امنیت» یکی از مهم ترین اصول حیات و اساسی ترین شاخصه و شاکله حکومت و نظام سیاسی هر کشور است.یکی از وظایف دولت اسلامی، تأمین امنیت و برقراری نظم و آرامش در مسیر رشد و توسعه جامعه است که با به کارگیری و استخدام ابزار و امکانات متنوع باید به این امر مهم همت گمارد. در همین رابطه، رهبری و مدیریت کارآمد فرماندهان و مدیران در سازمان هایی که مسئولیت برقراری این نظم و امنیت را در جامعه به عهده دارند، نقشی تعیین کننده دارد. روش: روش تحقیق همبستگی و از نوع کاربردی است. جامعه آماری این تحقیق فرماندهان، رؤسا و مدیران فرماندهی انتظامی تهران بزرگ به تعداد 100 نفر است و با توجه به محدود بودن جامعه آماری نمونه گیری به صورت تمام شمار می باشد.ابزار گردآوری داده های پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته حاوی 40 سؤال از ویژگی های مدیران شایسته است. پایایی پرسشنامه (با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ) 85% برآورد وبرای تجزیه وتحلیل یافته ها از آمار توصیفی و استنباطی (tیک نمونه ای و آزمون تحلیل واریانس فریدمن) با استفاده از نرم افزار spss استفاده شده است. یافته ها: در این تحقیق سعی گردیده است ب ر اساس ویژگی های مدیران در چهار بعد مدیریتی، شخصیتی، رفتاری، ارزشی و بینشی، و تبیین مبانی نظری امنیت پایدار نسبت به بررسی رابطه بین این ویژگی ها با برقراری امنیت پایدار اقدام گردد. نتیجه گیری: نتایج تحقیق حاکی از آن است که ویژگی های فرماندهان، رؤسا و مدیران در برقراری امنیت پایدار در جامعه مؤثربوده، بین این متغیرها رابطه معناداری وجود داشته و در بین این ویژگی ها، ویژگی های ارزشی و بینشی بیشتر از سایر ابعاد مؤثر است.

نظریه امنیتی سازی یکی از پرکاربرد ترین و بحث برانگیزترین نظریه های امنیتی معاصر است که توسط پژوهش گران در تبیین پدیده ها و اقدامات مختلف امنیتی به کار گرفته شده است. این مقاله درصدد کاربرد و پیاده سازی این نظریه در حوزه نادیده گرفته شده و کمتر کارشده امنیت داخلی با بررسی موردی آسیب شناسی امنیتی سازی شبکه های اجتماعی مجازی در جمهوری اسلامی ایران بر اساس روش پژوهش کتابخانه ای- اسنادی است. نویسنده ضمن اذعان به سخت تربودن امنیتی سازی مسائل داخلی نسبت به مسائل خارجی، معتقد است که مواردی نظیر تعدد بازیگران تصمیم گیر و ابهام در صلاحیت بازیگر امنیتی ساز، چارچوب بندی و تصویرسازی نامناسب از تهدید، بی توجهی یا کم توجهی به ویژگی های بافت اجتماعی و تنوع مخاطبان، سیاست گذاری نامناسب و غیرامنیتی نکردن به موقع از مهم ترین عواملی بوده که امنیتی سازی شبکه های اجتماعی مجازی را در جمهوری اسلامی ایران با چالش مواجه کرده است.

زمینه و هدف : مبارزه هدفمند با مواد مخدر و جرایم سازمان یافته مواد مخدر در عرصه های درونی کشور و محیط امنیّت داخلی، نیازمند شناسایی الگویی در این حوزه است تا ضمن ارتقای امنیّت داخلی در حوزه انتظام بخشی، سیاست گذاری های مناسبی نیز اتخاذ و به مرحله پیاده سازی گذارده شود. روش : پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با به کارگیری روش تحلیل مضمون انجام شد. مشارکت کنندگان شامل دوازده نفر از خبرگان  مدیران حوزه های ماموریتی، انتظامی و دانشگاهی (سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرماندهی انتظامی کل کشور، استادان دانشگاه عالی دفاع ملی دارای سال ها تجربه در حوزه های سیاست گذاری و انتظام بخشی) بودند که با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. به منظور تحلیل داده های از نرم افزار MAXQDA استفاده شد. یافته ها : ابعاد مؤثر در امنیّت داخلی در حوزه جرایم سازمان یافته مواد مخدری، در قالب سه بُعد «1- همکاری های بین بخشی در حوزه های استقرار امنیّت داخلی، 2- تعامل و همکاری در خصوص انتظام بخشی در حوزه های مأموریتی و 3- تبادل اطلاعات در خصوص اقدامات مجرمانه جرایم باندی و سازمان یافته مواد مخدری» و نیز هفت مؤلفه مطرح می شوند. نتیجه گیری : نتایج نهایی تحقیق حاضر منجر به شناسایی و احصای عوامل مؤثر بر امنیّت داخلی با تأکید بر انتظام بخشی در حوزه مقابله با جرایم سازمان یافته مواد مخدری شد که توجه به این مضامین در زمینه وضع قوانین مقابله ای و همکاری های مؤثر در خصوص انتظام بخشی در حوزه مقابله با جرایم سازمان یافته مواد مخدری موثر می باشد.

هدف این پژوهش بررسی و ارزیابی شکلی و محتوایی مقالات این مجله است. روش پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر تحلیل محتواست و از رویکرد توصیفی– تحلیلی برای توصیف و ارزیابی محتوای مقالات جامعه هدف استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش 178 مقاله منتشرشده در شش سال گذشته از شماره 75 (بهار 1396) تا شماره 98 ( بهمن ماه 1401) فصلنامه مطالعات راهبردی است. به منظور توصیف عینی و کیفی محتوای مفاهیم، بررسی به صورت نظام مند و در قالب یازده پارامتر انجام شده است. نتایج موضوعی به دست آمده نشان می دهد که مقالات در سه موضوع کلی امنیت ایران قابل دسته بندی هستند که از این تعداد 65 مقاله در سطح امنیت داخلی، 38 مقاله در سطح امنیت خارجی و 39 مقاله در پیوند دو سطح امنیت داخلی و خارجی قرار می گیرند. میزان مشارکت کنندگان، مطلوب ارزیابی شده به گونه ای که 131 نفر محقق در نگارش 142 مقاله مشارکت داشته و در این میان، دانشگاه تهران با 32 مقاله بیشتر مشارکت را در بین نهادها و مؤسسات علمی داشته است. بررسی روش های پژوهشی نیز نشان داد که مقالات توصیفی– تحلیلی از روش های متداول پژوهشگران این حوزه بوده و از نظر سطح تحلیل سطح ملی با 18/ 47درصد بیشترین سهم مقالات را به خود اختصاص داده است.

زمینه و هدف: فراجا به عنوان یکی از مراجع نظم و امنیت، برای بازدارندگی در برابر تهدیدهای امنیتی و چالش های اجتماعی، علاوه بر اقتدار سخت که موجب بازدارندگی تهاجمی است، به اقتدار نرم که پیامدهای آن بازدارندگی غیرتهاجمی را رقم می زند، نیازمند است و برای نیل به این هدف، سازوکار و الگوی منسجم و مؤثری لازم است؛ بر این اساس، هدف اصلی این پژوهش، ارائه الگوی راهبردی بازدارندگی فراجا در برابر تهدیدهای امنیت داخلی است.روش: پژوهش حاضر از نظر نوع، کاربردی و از نظر روش، توصیفی تحلیلی با رویکرد کمی کیفی است. داده های جمع آوری شده در بخش میدانی پژوهش، با استفاده از روش های تحلیل مسیر با نرم افزار اسمارت پی. ال. اس. و اس. پی. اس. اس. تحلیل شدندو ارتباط ابعاد و مؤلفه ها سنجش شد. جامعه آماری به صورت کل شمار با تعداد 62 نفر با تکنیک گلوله برفی به اشباع نظری رسید.روایی ابزار پژوهش با ضریب لاوشه ارزیابی شد که میزان096/0 را نشان می دهد و پایایی آن براساس آزمون ضریب آلفای کرونباخ، 824/0 به دست آمد.یافته ها: پس از انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان حوزه امنیت، الگوی راهبردی بازدارندگی فراجا در برابر تهدیدهای امنیت داخلی، شامل 2 بُعد بازدارندگی تهاجمی و بازدارندگی غیرتهاجمی و تعداد 13 مؤلفه و 105 شاخص به دست آمد.نتایج: امتیاز مؤلفه های بازدارندگی تهاجمی در آزمون تحلیل مسیر بر اساس میزان تأثیر بر ابعاد و مفهوم پژوهش بدین ترتیب است: اقتدار بازدارنده (512/0)، پیشگیری (466/0)، آمادگی (252/0)، توانایی دفاعی امنیتی (235/0)، مبادله اطلاعات (188/0)، مدیریت و برنامه ریزی (158/0) و اعتبار بخشیدن به تهدید (122/0). امتیاز مؤلفه های بازدارندگی غیرتهاجمی در آزمون تحلیل مسیر بر اساس میزان تأثیر آنها بر ابعاد و مفهوم پژوهش بدین ترتیب است: حکمرانی مطلوب (522/0)، دیپلماسی پلیسی (407/0)، قدرت ائتلاف سازی (0.317)، مشارکت اجتماعی ( 169/0)، اقتدار فرهنگی (125/0) و رفتار حریف (123/0).  

از اصول اولیه ثبات و استحکام دولت ها، توانایی آنها در ایجاد امنیت داخلی و حراست از مرزها در برابر خطر بیگانگان بود. شاهنشاهی اشکانی که از بدو پیدایش خود با نیروهای متخاصم در چند جبهه دست و پنجه نرم می کرد، مجبور به تحکیم موقعیت خود از طریق بسط امنیت در درون کشور و استحکام مرزها در برابر قدرت های خارجی چه برای دفاع و چه برای برنامه ریزی به منظور توسعه قلمرو خود بود. اشکانیان با اتخاذ برنامه ای مدون با وام گیری از دولت های پیش از خود و نوآوری هایی بر مبنای شرایط وقت، به خوبی از عهده ایجاد امنیت در درون کشور و در مرزهای قلمرو خود برآمدند. استحکام مرزها و امنیت داخلی، با مدیریت اقوام کوچرو، شهرها و دولت های کوچک دست نشانده و نظارت مستمر بر عملکرد آنها صورت می پذیرفت. مسئله اصلی این پژوهش مشخص کردن سازوکار دولت اشکانی در حراست از مرزها و ایجاد امنیت داخلی در مقابل تهدیدات خارجی و مشکلات داخلی است که با بررسی منابع بازمانده از این دوران و تحلیل آنها با تکیه بر آثار مادی یافته شده از دوران اشکانی صورت می پذیرد. هدف این مقاله پاسخ به این پرسش است که سازوکار اجرایی دولت اشکانی در راستای تحقق امنیت داخلی و مرزی چه بود؟