الگوی بازدارندگی

اصولاً کشورها به دنبال امنیت در حوزه های استراتژیکی خود هستند و هدف اساسی نیز دستیابی به بالاترین حد از امنیت در این حوزه ها می باشد. هر واحد سیاسی ایجاد امنیت در حوزه های جغرافیایی خود را در راستای امنیت ملی خود ارزیابی می کند و از این طریق در صدد اتخاذ مناسب ترین الگوی امنیتی که متناسب با اهداف و منافع ملی کشور باشد گام بر می دارد، در همین راستا، پرسش اصلی نوشتار این است که با توجه به تغییر در محیط امنیتی بعد از انقلاب اسلامی، یعنی گسترش نقش هژمون منطقه ای به رهبری آمریکا و افزایش قدرت یابی ایران در تنگه هرمز، ایران با به کارگیری چه نوع الگوی امنیتی در جهت تأمین امنیت ملی خود در حوزه استراتژیک تنگه هرمز تلاش می نماید؟ فرضیه نوشتار این است که با تغییر در محیط امنیتی خلیج فارس با ویژگی هایی مانند؛ گسترش هژمون منطقه ای و افزایش قدرت یابی ایران در تنگه هرمز، و همچنین تحولات سیاسی جدید در پیرامون ایران یعنی عراق و عربستان به نظر می رسد این کشور به سمت اتخاذ یک الگوی امنیتی جدید در تنگه حرکت کرده است. نوشتار حاضر با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای صورت گرفته است.

این مقاله در پی پاسخ به این سؤال است که الگوی بازدارندگی حزب الله از چه مؤلفه هایی تشکیل شده و بحران سوریه چه تأثیراتی بر روی آن داشته است؟ نویسنده این مقاله بر آن است که بحران سوریه، توان تاکتیکی و عملیاتی حزب الله را افزایش داده و این امر در کنار تقویت توان فنی و تسلیحاتی، موجب ارتقای سطح تهدیدهای آن شده است؛ به گونه ای که سه جزء مهم بازدارندگی یعنی توان تهدید، تهدید معتبر و انتقال پیام بازدارنده در چارچوب بازدارندگی این جنبش محقق شده است. بر این اساس، خودداری اسرائیل از اقدام به جنگ علیه حزب الله، بیان گر موفقیت الگوی بازدارندگی این جنبش است. البته حزب الله به دلیل ماهیت نامتقارن استراتژی و تاکتیک هایش، نیازمند توسعه مؤلفه های مؤثر بازدارندگی در برابر اسرائیل است. روش این پژوهش، تحلیلی- توصیفی و شیوه جمع آوری داده های آن نیز به صورت کتابخانه ای بوده است.<br />  

بازدارندگی به مثابه اتخاذ راهبردهای دفاعی، مواجهه و خنثا سازی تهدید دشمن قبل از فعلیت یافتن آن است؛ به گونه ای که بتوان به مدد آن تهدیدکننده را منصرف کرد و هزینه تهاجم را بالا برد. هدف این پژوهش دستیابی به الگوی دینی بازدارندگی است. در این راستا جهت نیل به الگو، نخست به ارزیابی الگوهای بازدارندگی رئالیسم، نورئالیسم و لیبرالیسم به عنوان مهم ترین مکاتب بازدارندگی در روابط بین الملل اشاره شده است. افرون بر آن ناکامی عملی این الگوها در تأمین امنیت پایدار مورد تأکید قرار گرفته است. دال مرکزی این الگوها یعنی عرفی سازی، و بازوی عملیاتی شان یعنی قدرت افکنی نظامی، در بُعد تئوریک، با چالش روبه روست. در سایه نقد این الگوها تلاش برای دستیابی به الگویی منطبق با مکتب اسلام اهمیت می یابد. در مقاله حاضر، با کاربست ترکیبی از دو روش توصیفی انتقادی و تفسیری، پس از بررسی الگوهای بازدارندگی؛ به واکاوی عملکرد الگوی امنیتی دولت اسلامی، یعنی دولت نبوی پرداخته ایم. نتیجه بررسی نشان داد که این دولت، تحقق بازدارندگی کامل را در گرو تقویت رابطه دو سویه مردم و حاکمیت الهی قلمداد کرده و برای نیل به بازدارندگی و امنیت، نگاه ابزاری به آن مواردی دارد که در سه مکتب مذکور به عنوان هدف، شمرده شده است.

زمینه و هدف: فراجا به عنوان یکی از مراجع نظم و امنیت، برای بازدارندگی در برابر تهدیدهای امنیتی و چالش های اجتماعی، علاوه بر اقتدار سخت که موجب بازدارندگی تهاجمی است، به اقتدار نرم که پیامدهای آن بازدارندگی غیرتهاجمی را رقم می زند، نیازمند است و برای نیل به این هدف، سازوکار و الگوی منسجم و مؤثری لازم است؛ بر این اساس، هدف اصلی این پژوهش، ارائه الگوی راهبردی بازدارندگی فراجا در برابر تهدیدهای امنیت داخلی است.روش: پژوهش حاضر از نظر نوع، کاربردی و از نظر روش، توصیفی تحلیلی با رویکرد کمی کیفی است. داده های جمع آوری شده در بخش میدانی پژوهش، با استفاده از روش های تحلیل مسیر با نرم افزار اسمارت پی. ال. اس. و اس. پی. اس. اس. تحلیل شدندو ارتباط ابعاد و مؤلفه ها سنجش شد. جامعه آماری به صورت کل شمار با تعداد 62 نفر با تکنیک گلوله برفی به اشباع نظری رسید.روایی ابزار پژوهش با ضریب لاوشه ارزیابی شد که میزان096/0 را نشان می دهد و پایایی آن براساس آزمون ضریب آلفای کرونباخ، 824/0 به دست آمد.یافته ها: پس از انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان حوزه امنیت، الگوی راهبردی بازدارندگی فراجا در برابر تهدیدهای امنیت داخلی، شامل 2 بُعد بازدارندگی تهاجمی و بازدارندگی غیرتهاجمی و تعداد 13 مؤلفه و 105 شاخص به دست آمد.نتایج: امتیاز مؤلفه های بازدارندگی تهاجمی در آزمون تحلیل مسیر بر اساس میزان تأثیر بر ابعاد و مفهوم پژوهش بدین ترتیب است: اقتدار بازدارنده (512/0)، پیشگیری (466/0)، آمادگی (252/0)، توانایی دفاعی امنیتی (235/0)، مبادله اطلاعات (188/0)، مدیریت و برنامه ریزی (158/0) و اعتبار بخشیدن به تهدید (122/0). امتیاز مؤلفه های بازدارندگی غیرتهاجمی در آزمون تحلیل مسیر بر اساس میزان تأثیر آنها بر ابعاد و مفهوم پژوهش بدین ترتیب است: حکمرانی مطلوب (522/0)، دیپلماسی پلیسی (407/0)، قدرت ائتلاف سازی (0.317)، مشارکت اجتماعی ( 169/0)، اقتدار فرهنگی (125/0) و رفتار حریف (123/0).