مطالب مرتبط با کلیدواژه

تشیع


۱۴۱.

ابوذر و نقش او در گسترش تشیع

نویسنده:
منبع: پارسه پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: ابوذر تشیع شام ربذه عثمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۲ تعداد دانلود : ۳۴۱۶
ابوذر غفاری یکی از صحابه مشهور حضرت محمد (ص)، در زمان حیات پیامبر و پس از وی در تلاش بود تا اسلام راستین و حقیقی به مردم معرفی شود. ابوذر در زمان ابوبکر و عمر با مشکل خاصی روبرو نشد. اما در زمان عثمان که دوره ای پر از بدعت و متفاوت نسبت به زمان پیامبر و حتی خلفای پیشین بود، سبب شد تا ابوذر تاب نیاورده و زبان به اعتراض گشاید. عثمان معترضین را به شام تبعید می کرد، ابوذر را نیز به آنجا تبعید نمود. تا ابوذر از منطقه حجاز دور شده و خطری برای او نباشد. معاویه والی شام نیز تبعیدشدگان مدینه را پیش خود نگه نمی داشت و به شامات یا جبل عامل در جنوب شام می فرستاد. سخنان ابوذر از پیامبر و بیان حقایق اسلام سبب جذب مردم شامات به عقاید او گردید. به همین دلیل او را پایه گذار تشیع در آن مکان می-دانند. این پژوهش برآن است با روش توصیفی تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه ای به بررسی نقش ابوذر در گسترش تشیع بپردازد.
۱۴۲.

تأثیر حضور امام رضا(ع) در ایران بر گرایش خاندان طاهری به تشیّع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال سوم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۲ 61-82

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) خراسان تشیع طاهریان علویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۳ تعداد دانلود : ۲۹۵
خراسان در سه قرن اول هجری با تحوّلات سیاسی، اجتماعی و مذهبی همراه بود. در میان تحوّلات مذهبی این سرزمین، گرایش مردم به اندیشه های علوی بیشتر نمود پیدا کرد. دل بستگی و علاقه مردم خراسان به اهل بیت پیامبر(ص) با ضرورت های سیاسی حضور امام رضا(ع) در مرو بیشتر شد. ولایت عهدی امام فرصت مغتنمی برای رواج اندیشه های شیعی بود و تریبون خلافت امکان آشنایی گسترده مردم با معارف شیعه را فراهم کرد. به واقع اهمیت حضور امام در خراسان را بیشتر می توان در هم سویی اجتماعی مردم با علویان جست وجو کرد. مردمانی که در سایه درک بیشتر سیره امام، خود سبب جلب حمایت طاهریان از شیعه شدند. طاهریان که دو سال پس از شهادت امام(ع) امارت خراسان را بر عهده گرفتند، بی شک تحت تأثیر این دل بستگی بودند. رویکرد طاهریان به تشیّع علاوه بر زمینه های قبلی، بیشتر متأثّر از ارتباط و آشنایی با امام رضا(ع) در خراسان بود. در این زمینه شاید اقدام طاهر بن حسین در تمرد از خلافت و دعوت به سوی علویان به دلگرمی از حمایت مردم مرو بازمی گشت که پشتیبان علویان بودند. دلایل مستند در این خصوص اهمّیت تأثیرگذاری در جلب توجه خراسانیان به اهل بیت پیامبر(ص) را بیشتر نمایان می کند.
۱۴۳.

درون مایه های شیعی در هنر عصر تیموری با تأکید بر خط و خوش-نویسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱ 163 - 184

کلیدواژه‌ها: هنر تشیع خوش نویسی تیموریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۴۲۲
تیموریان سلسله ای ترکی – مغولی بودند که در فاصله سال های ( 913- 771 ق ) عموماً در نواحی ماوراءالنهر و ایران حاکمیت داشتند . تجربه هم زمان زندگی یکجانشینی و کوچ نشینی در الوس جغتای و آسیای مرکزی باعث شد تا تیمور و جانشینانش با اسلام و فرهنگ ایرانی آشنایی هرچند مختصری داشته باشند. به همین سبب مؤلفه های هویت ایرانی ازجمله هنر ایرانی و مذهب تشیّع در این زمان فرصت رشد و وحدت  بیشتری یافتند . سیاست تسامح گرایانه دولتمردان تیموری ، پیوند تشیّع با جریان تصوّف و تلاش شیعیان چه در درون جنبش های شیعی و چه به صورت فردی زمینه ای را فراهم ساخت تا مذهب تشیّع به ویژه در بُعد اجتماعی رشد بیشتری نسبت به ادوار گذشته پیدا کند . از طرفی هنر ایرانی و شاخه های متعدّد آن به ویژه هنر خوشنویسی در این زمان همانند ظرفی هستند که سایر مؤلفه های هویت ایرانی ازجمله مذهب تشیّع موضوع و مظروف آن را تشکیل می دهند. هنر خوشنویسی که با عنوان هنری اسلامی و مقدّس شناخته می شود ، در عصر تیموری در دو بُعد نظری و عملی با مفاهیم ، ارزش ها و شخصیت های شیعی ارتباط نزدیک و ملموسی پیدا کرد . الهام روحانی و الگوبرداری استادان خوشنویس از شخصیت امام علی (ع) و کاربرد فرهنگ شیعی در نظام استاد – شاگردی این دوره از ابعاد نظری و نگارش نسخه های خطی ، اشعار و کتیبه های شیعی در بُعد عملی قرار می گیرند . تحقیق حاضر باهدف تبیین نقش هنر خوشنویسی در نشر و نمایش معتقدات مذهبی جامعه تیموری از یک سو و چگونگی ارتباط این هنر با مذهب تشیّع در این زمان از سوی دیگر ، به دنبال بررسی علل و زمینه های این ارتباط و ثانیاً ویژگی های آن در دوره تیموری است. مواردی که به شیوه تحلیلی – توصیفی و با استفاده از منابع و اسناد تاریخی و هنری به آن ها پرداخته خواهد شد.   
۱۴۴.

جایگاه تشیع در رویکرد مذهبی ترکمانان آق قویونلو

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: آق قویونلو تسنن تشیع تسنن دوازده امامی تصوف شیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷۵ تعداد دانلود : ۷۱۴
بیشتر منابع ترکمانان آق قویونلو را سنی مذهب قلمداد کرده اند؛ با این حال، شواهد و مدارکی از گرایش ها و علائقِ شیعی این حکومتگران وجود دارد که صرفاً سنی دانستن آن ها را با ابهام مواجه می سازد. به نظر می رسد تفسیر رویکرد مذهبی آق قویونلوها با استفاده از مفاهیم «تسننِ دوازده امامی» و «تصوفِ شیعی»، که بعد از حمله مغولان در ایران رواجی گسترده یافتند، امکان پذیر باشد. در طی این جریان، نوعی التقاط تسنن-تشیع در ایران ایجاد گردید که با گذر از مراحل مختلف، در نهایت، به رسمیت تشیع در ایران، در اوایل قرن دهم هجری، انجامید. آق قویونلوها حلقه نهایی در این زنجیره بوده اند و برخی از سکه های ضرب شده توسط آن ها که دارای شعائرِ اهل سنت و تشیع بگونه ای مشترک است، بهترین مصداق این امر است. پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و کاربرد مطالعات کتابخانه ای، ماهیت مذهبی ترکمانان آق قویونلو را بررسی نموده و آن را با استفاده از مفاهیم «تسننِ دوازده امامی» و «تصوفِ شیعی» تبیین نماید.
۱۴۵.

الزامات بینش هانری کربن درباره ولایت در روش مطالعه تاریخی اسلام (بررسی دو رویکرد تاریخ قدسی و تاریخ مندی فهم دین)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و سوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۸۹) 120 - 143

کلیدواژه‌ها: آموزه ولایت رویکرد فراتاریخی تشیع امر قدسی نظریه تاریخ مندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۷ تعداد دانلود : ۶۴۹
هانری کربن یکی از شرق شناسانی است که به اندیشه شیعی توجه خاصی دارد و با تمسک به رویکرد فراتاریخی یا تاریخ قدسی به تفسیر آموزه ولایت می پردازد. او با مبنا قراردادن آموزه های پیامبرشناسی و امام شناسی، ولایت را باطن تشیع می داند. در مقابل، نظریه رقیب وی، یعنی «نظریه تاریخ مندی»، با تمسک به واقعیت های اجتماعی جامعه عرب در دوران نزول قرآن، ولایت را به عنوان پدیده اجتماعی خاص آن دوران تفسیر کرده و هیچ شأنی برای آن قائل نیست. در این مقاله می کوشیم نشان دهیم که رویکرد تاریخ مندی با مشکل عدم تطبیق با آموزه های دینی و بی توجهی به مبانی فلسفی خداشناسی مواجه است. بنابراین رویکرد فراتاریخی کربن اتقان بیشتری دارد و تفسیر وی از ولایت دارای معقولیت بیشتری است.
۱۴۶.

مطالعه تأثیرپذیری نگاره های شاهنامه طهماسبی از تغییر مذهب در دوره صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره تابستان ۱۳۹۶ شماره ۴۲ 47 - 61

کلیدواژه‌ها: شاهنامه طهماسبی نگارگری صفوی مکتب تبریز دوم هنر شیعی تشیع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴۸ تعداد دانلود : ۸۲۸
در آغاز قرن دهم هجری، با قدرت یافتن صفویان، مذهب تشیع در ایران رسمی شد. در طول تاریخ، مذهب به عنوان عاملی مهم در روند اندیشه ها و افکار ملت ها مطرح بوده است. از این رو در هر دوره تأثیرات عمیقی بر فرهنگ و هنر جوامع داشته است. در دوره صفویه نیز هنر از نهضت مذهبی ایجادشده در این عصر بی بهره نماند و هنرمندان این دوره توانستند با تأثیرپذیری از مذهب تشیع، افکار و عقاید خود را در آثار هنری و صنعتی تولیدشده منعکس نمایند. از جمله این هنرها نگارگری بود. با توجه به اینکه شاهنامه همواره یکی از مهمترین منابع الهام بخش تصویرگری برای هنرمندان ایرانی محسوب می شد، بستری مناسب برای نمایان ساختن تأثیر و تأثرات فرهنگی هر دوره فراهم می ساخت. شاهنامه طهماسبی نخستین اثر سترگ تولید شده در کتابخانه سلطنتی تبریز دوره صفوی است که تصویرگری آن از دوره شاه اسماعیل اول آغاز و تا دوره شاه طهماسب ادامه پیدا کرد. این پژوهش با هدف بررسی چگونگی تأثیرگذاری مذهب تشیع بر نگاره های شاهنامه شاه طهماسب به عنوان نخستین اثر قابل توجه دوره صفوی به مطالعه مضامین شیعی نگاره های این شاهنامه می پردازد و سعی در پاسخگویی به این پرسش ها دارد: تغییر مذهب و رسمی شدن تشیع به چه میزان بر نگارگری شاهنامه طهماسبی اثرگذاشته است؟ نمادهای شیعی در قالب چه عناصری و در کدام صحنه ها و مجالس به تصویر درآمده اند؟ در همین راستا از میان تمامی نگاره های این شاهنامه (258 نگاره) پانزده نگاره به واسطه دارا بودن نشان های شیعی به عنوان جامعه آماری در پژوهش حاضر انتخاب شدند. با بررسی و مطالعه نگاره های این اثر، می توان تأثیرات مذهب جدید (تشیع) را که به وضوح و با ظرافت و دقت فراوان در بسیاری از نگاره های این نسخه در قالب عناصری همچون ذکر نام حضرت علی(ع) در درفش ها و سردرفش های جنگی و تزئینات بناها و یا کلاه دوازده ترک قزلباشان ترسیم شده اند مشاهده کرد. این مقاله بر اساس شیوه یافته اندوزی از طریق مطالعات کتابخانه ای همراه با روش توصیفی-تحلیلی به نگارش درآمده است. 
۱۴۷.

شیعه شناسی در روزگار صفوی مروری بر یک اربعین حدیث باارزش

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم آذر و دی ۱۳۹۷ شماره ۵ (پیاپی ۱۷۳) 91 - 106

کلیدواژه‌ها: شیعه شناسی صفوی معرفی کتاب اعتقادات شیعه عقاید شیعه حدیث اعتقادات تشیع معرفی شیعه بستان الناظرین فی معرفه ائمه الهادین تشیع محمد یوسف بیکا محمد یوسف ناجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۰ تعداد دانلود : ۷۹۱
کتاب بستان الناظرین فی معرفه ائمه الهادین اثر محمد یوسف بیکا که در سال 1119 - 1120 نوشته شده، شرح چهل حدیثی است که نویسنده ضمن آن سعی کرده است به مسائل مختلفی که به تشیع و اعتقادات صحیح او مربوط می شود، بپردازد. در واقع، می توان آن را اثری در معرفی شیعه و ویژگی های آن دانست. نویسنده در نوشتار پیش رو، با ارائه گزارشی از کتاب، محتوای آن را در بوته بررسی قرار داده است.
۱۴۸.

راهبردهای امام سجاد(ع) در گسترش فرهنگ اهل بیت(ع) و تشیع

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ 45 - 67

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) تشیع فرهنگ اهل بیت (ع) راهبرد امویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۴ تعداد دانلود : ۶۳۰
دوران نسبتاً طولانی پیشوایی امام سجاد(ع) را می توان از حساس ترین ادوار برای عصر امامت وشیعیان دانست. شهادت پیروان معتقد و راستین در واقعه ی عظیم عاشورا و انگشت شمار بودنآنان در آغاز امامت آن حضرت و جسارت د شمنان اهل بیت در سرکوبی قیام های شیعی،امام را وادا شت تا به جای فعالیتهای سیا سی آ شکار که منجر به شهادت شیعیان و شایدخود امام می شد، فعالیت های فرهنگی را در بسترهای گوناگون به انجام رساند و با ارایه یفرهنگ و تعالیم ا صیل ا سلامی، ضمن کادر سازی در دوره امویان برای انتقال آموزه های اهلبیت ، زمینه گسترش تشیع در دراز مدت و توان دستیابی شیعیان به تشکیل حکومتشیعی را فراهم نماید. این مقاله در پاسخ به این پرسش سامان یافته که نقش امام سجاد(ع) درگسترش تشیع و فرهنگ اهل بیت چه بوده است؟ روش ها و اقدامات اتخاذ شده از سوی آنحضرت برای حفظ شیعیان و گسترش کمی آنان کدام ا ست؟ دستاورد بنیادی مقاله آن ا ستکه امام بیشتر تلاش خود را در راستای ظرفیت سازی برای گسترش فرهنگ اهل بیت (ع) و تشیع به کار برد و با وجود خفقان شدید، زمینه های بنیان گذاری مراکز علمی توسط صادقین(ع) را که نقشی سترگ در گسترش تشیع داشت فراهم آورد.
۱۴۹.

ریشه کاوی فراز و فرود فطحیه در تاریخ تشیع

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ 69 - 87

کلیدواژه‌ها: امام صادق (ع) عبد الله افطح فطحیان امامیه تشیع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۳۰۸
در هر دوره ای از تاریخ امامت شیعی، انتخاب جانشین برای امام از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. این مسأله در زمان شهادت امام جعفر صادق(ع) ، نیز بروز یافت. عبد الله افطح، پسرِ بزرگ آن حضرت با ادعای امامت، شماری از شیعیان را به سوی خویش کشاند، هر چند این ادعا و همراهی، دوام زیادی نیاورد و بنا به علل و زمینه هایی همراهانش از گرد او پراکنده شدند و به امامت امام کاظم (ع) روی آوردند و عبدالله نیز پس از هفتاد روز از دنیا رفت. اما شکل گیری فطحیه و پیدایی جریانی متمایز از مسیر امامت شیعی، با همه کم عمقی و بی بنیگی، نیازمند تأمل و واکاوی است؛ به راستی چرا شیعیان به رهم وجود نشانه هایی برای جانشینی امام صادق(ع) به چنین خطایی درافتادند. این مقاله در پاسخ به این پرسش اساسی، ضمن برشمردن مهمترین دلایل توجه عده ای از شیعیان به امامتِ عبدالله و ادعاهای او مبنی بر امامتِ خویش، فرایند تحول فطحیه و فرقه هایی که پس از آن به وجود آمدند، پرداخته و در پایان نیزبه برجسته ترین پیروان این فرقه اشاره می کند، با این فرضیه که تشتت و تفرق در میان شیعه و گرایش به مدعیان، زاده تعلق بیش از حد آنان به خاندان رسالت و اعتماد به آنان از یک سو و نبود آگاهی گره گشا از سوی دیگر است.
۱۵۰.

تحلیلی جامعه شناختی بر خرافه گرایی دینی در عصر مرشد شاهان صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی کاربردی سال بیست و نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۷۱) 139-156

کلیدواژه‌ها: فرهنگ صفویه خرافات تشیع مرشدشاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲۹ تعداد دانلود : ۸۲۵
صفویان پس از دوره فترت در ایران دولتی متمرکز تشکیل دادند و با تقویت هویت ملی ایرانیان و استفاده از عنصر هویت بخش دین، تحولاتی اساسی در ساختار حکومت و جامعه ایجاد کردند. رسمی کردن مذهب تشیع امامیه، مهم ترین اقدام حکومت صفویه در شروع کار بود که موجب تحول اساسی در ارزش ها و هنجارهای جامعه ایران شد. درنتیجه، بسیاری از ارزش ها جنبه دینی و مذهبی پیدا کردند و همراه این تحولات، برخی باورهای نادرست نیز رواج یافت. ساختار جهان بینانه حکومت صفویه با توجه به جنبه های دینی آن، تا جایی در زمینه خرافه گرایی پیش رفت که موجب ایجاد سستی در مبانی تشیع شد. نزدیکی فرهنگی ایران امروز با دوره صفویه، موجب ماندگاری و پایائی بسیاری از آداب و رسوم، اعتقادات و سنت ها شده است؛ درنتیجه باید ریشه برخی خرافه های موجود را در دوره صفویه جستجو کرد که به دلایل مختلف تا امروز ادامه پیدا کرده است. با توجه به تاریخی بودن موضوع، این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای استقرایی، به صورت کیفی و به شیوه تاریخی - تطبیقی انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان دادند نفوذ باورهای خرافی میان نخبگان و دربار، موجب شیوع خرافات در سطح جامعه شده است. در کنار این عوامل، برداشت سطحی از دین و توجیه اعتقادات خرافی به وسیله باورهای دینی، ضمنِ گسترش خرافات، زمینه سقوط حکومت صفویه را فراهم کرد.
۱۵۱.

جریان شناسی انتقادی شبهات مطرح علیه تشیع در سه شبکه فارسی زبان ماهواره کلمه، نور، وصال حق

نویسنده:
منبع: فرهنگ پژوهش پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۱ ویژه علوم اجتماعی 86 - 114

کلیدواژه‌ها: جریان شناسی شبهه تشیع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۶ تعداد دانلود : ۳۱۰
ماهواره به عنوان یکی از رسانه های جدید با سطح وسیع تری از اطلاع رسانی و ارضاء نیازهای متنوع از مخاطبین به عنوان یکی از رسانه های پرطرفدار مطرح است. که امروزه با توجه به تأثیر چشم گیر برنامه های ماهواره ای بر تغییر فرهنگ و منش اخلاقی کشورهای مذهبی،به عنوان یکی از حربه های دشمن برای مبارزه با عقاید کشورهای مسلمان درآمده است. از آن جا که چندین شبکه ی فارسی زبان ماهواره بر خلاف موازین و قوانین ایران مشغول به فعالیت هستند و از این میان شبکه هایی با مد نظر گرفتن اهداف سازمان دهی شده، سعی در تهدید و تخریب عقاید تشیع دارند. لذا توجه و تمرکز بر ایجاد و روند تکاملی این شبکه ها نیازمند تحقیقات گسترده است و تنها در همین صورت است که می توان بسیاری از جریانات به وجود آمده از دل این شبکه ها و برنامه های آنها را مشخص و جریان شناسی کرد. هدف محقق از این جستار، جریان شناسی انتقادی شبهات مطرح علیه شیعه در سه شبکه ماهواره ای فارسی زبان«نور،کلمه، رساله حق» می باشد. از آن جایی که بحث جریان شناسی شبکه های ماهواره ای با یک سری اطلاعات طرح شده در دست شبهات مواجه هست. لذا روش تحلیل محتوای کیفی جهت دار برای تجزیه و تحلیل اطلاعات مناسب به نظر رسید. تحقیق حاضر با نگاهی دقیق و عمیق از بررسی شبهات به این نتیجه رسیدکه «شیعه هراسی»، «ایران هراسی» و نشان دادن چهره ای منفور و خشونت از ایران در بین کشورهای منطقه مورد هدف شوم انگلیس و وهابیت می باشد.
۱۵۲.

عقل فعال و طباع تام در حکمت اشراق و اندیشه شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۰ 211 - 230

کلیدواژه‌ها: عقل فعال طباع تام حکمت اشراق تشیع نور محمدی امام مؤمنان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۰ تعداد دانلود : ۵۱۶
عقل فعال در فلسفه اسلامی، عقل دهم از سلسله عقول دهگانه مشائی است که فعلیت عقل بالقوه انسانی در سایه اتحاد یا اتصال به عقل فعال تحقق می یابد. این حقیقت عقلانی در حکمت اشراق نقش وسیعتر و جذابتری را ایفا می کند. این پژوهش بر طبق سنت روش شناسی مطالعات تطبیقی به تحلیل و تطبیق آرائ اشراقی سهروردی و اندیشه شیعی می پردازد. یافته ها: 1- عقل فعال در حکمت اشراق، حقیقت ثابت ولی ذومراتب است که در نخستین تجلی نور اقرب و عقل اول است(هم رتبه با جبرئیل به عنوان فرشته مقرب)؛ سپس در رب النوع انسان و در نهایت به عنوان طباع تام و منِ آسمانی هریک از افراد انسانی به ظهور می رسد.  2- عقل فعال در حکمت شیعی به عنوان «نور محمدی» که باطن نبوت و حقیقت «ولایت» است در حقیقت ائمه دوازده گانه شیعی تجلی می یابد و امام به عنوان «طباع تام» و«رب النوع» مؤمنان در سرّ و جهر در تمام قرون و اعصار در کنار ایشان به عنوان مدبر و مرشد حضور دارد.
۱۵۳.

نگاهی به غلو و نقدی بر غالیان

نویسنده:
منبع: تأمل سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ 31 - 48

کلیدواژه‌ها: غلو غالیان اهل بیت تشیع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۴ تعداد دانلود : ۱۸۹۵
«غلو» به عنوان جریانی انحرافی در دین و دینداری و نیز اهل غلو از دیرباز از پدیدهها و معضلات فرهنگ اسلامی نزد مسلمانان شناخته میشوند. «غلو» در لغت به معنای تجاوز و زیادهروی از حد و اندازه است؛ «غالیان»: کسانیاند که به امیرمؤمنان - و امامان دیگر از نسل آن حضرت- نسبت خدایی دادند. جهل و محبّت زیاد از سوی شیعیان سادهدل و رسیدن به جاه و مال از سوی رهبران «غلات»، از مهمترین انگیزههای غلوکنندگان است. با استناد به آیات و روایات و موضعگیری اهلبیت  و همچنین مخالفت متکلمان و علماء امامیه با «غالیان»، بطلان این عقیده اثبات میشود. زیارت جامعه کبیره، مملو از ذکر فضایل ائمه اطهار است، لکن هیچگونه تعبیر غلوآمیزی در آن نشدهاست. در انتها به نقد نظریه علمای ابرار که منزلت ائمه  را در حد دانشمندان پرهیزکار پایین میآورند و مدعیاند، شیعه صفات فوق بشری را به ائمه  نسبت میدهد میپردازیم.
۱۵۴.

ذوالنون مصری و تعالیم ائمه شیعه(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۰ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ 9 - 27

کلیدواژه‌ها: ائمه شیعه تشیع تصوف اولیه ذوالنون مصری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۰ تعداد دانلود : ۳۴۹
ذوالنون مصری از عرفای اثرگذار بر تصوف است و شناخت سرچشمه های افکار وی می تواند به فهم عوامل زاینده و جهت دهنده تصوف یاری رساند. این مقاله می کوشد ارتباط او را با ائمه شیعه (ع) و ترویج آموزه های ایشان را در قالب روشی توصیفی تحلیلی مستدل سازد. بعضی استادان ذوالنون، با امام صادق (ع) ارتباط داشتند و برخی راویان که احادیثی را به واسطه ذوالنون نقل کردند، جزء رجال و روّات معتبر شیعه و از نزدیکان ائمه (ع) بودند. شباهتی فراوان میان افکار و اقوال ذوالنون با روایات امیرالمومنین، امام حسین، امام زین العابدین، امام صادق، امام رضا و امام عسکری (علیهم السلام) وجود دارد. بعضی علمای شیعه نیز به ذوالنون استناد کرده اند، همچنین ذوالنون مدتی را در سامرا می زیست و زمینه دیدار وی با امامین عسکریین (علیهماالسلام) فراهم بود. از مستندات برمی آید که او بی واسطه از تعالیم ائمه شیعه(ع) بهره مند بوده و بعضی آموزه های ایشان را ترویج نموده است؛ آموزه هایی که بعدها مرجع و مأخذ صوفیه شدند.
۱۵۵.

تحول مبانی مشروعیت دولت سربداران با تأکید بر نقش تشیع و تصوف(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۷۵) 217 - 244

کلیدواژه‌ها: سربداران تشیع تصوف مشروعیت خواجه علی مؤید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۴۳۴
در دوران فترت، پس از مرگ ایلخان ابوسعید (د.736هق) تا برآمدن تیمور گورکانی(807ه.ق)، جدا از بازماندگان دودمان چنگیزی و حکام محلی، شاهد سر برآوردن حکومت های نوظهوری هستیم که با بهره بردن از شرایط پس از مرگ ایلخان ابوسعید، اقدام به تشکیل دولت کردند. سربداران غرب خراسان تا 783ق، سادات مازندران تا 794ه.ق، سادات گیلان تا 772ه.ق، کارکیا در لاهیجان تا 1060ه.ق دولت هایی هستند که تمایلات صوفیانه داشته اند. در میان این دولت ها، نقش دولت سربداران خراسان به سبب وسعت قلمرو و تکیه هم زمان بر تشیع و تصوف دارای اهمیت ویژه ای است. در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی سعی می شود همراه با توصیف تلاش های دولت سربداری برای کسب مشروعیت و عرضه الگوی مشروعیت ساز جدید، علت عدم دست یابی این دولت به یک الگوی واحد مورد توافق گروه های مختلف بیان گردد و تحلیل شود. به نظر می سد، نبود نظریه سیاسی مشخص در گروه سربداری و آرمان گرایی افراطی گروه شیخیان و اوضاع پیچیده سیاسی زمانه، به خصوص ظهور تیمور، عوامل اصلی این عدم توفیق هستند. به گونه ای که تلاش دیرهنگام خواجه علی مؤید در دعوت از محمد بن مکی، شهید اول(د.786ه.ق) برای تشکیل حکومت دینی و کسب مبنای مشروعیتی جدید، نتوانست توفیقی برای دولت سربداری به ارمغان آورد.
۱۵۶.

پژوهشی در دین و سیاست مذهبی نادر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳ 41 - 62

کلیدواژه‌ها: سیاست مذهبی نادرشاه تشیع عثمانی افشاریه صفویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۵ تعداد دانلود : ۵۰۸
در تاریخ ایران حکومت افشاریه ازجمله دولت هایی است که مدت زیادی دوام نیاورد، اما به سبب اقدامات کم سابقه ی مؤسس آن، توجه بسیاری از محققان و پژوهشگران را به خود جلب کرد. گردآوری، تدوین، تألیف و تولید آثار مکتوب متعدد و متنوع شامل کتاب، مقاله و... توسط نویسندگان داخلی و خارجی، بیانگر اهمیت خاص این دوره در جریانات تاریخی معاصر ایران است. کسانی چون لاکهارت درزمینه ی نبوغ نظامی و استعداد سیاسی، نادر را با بزرگانی چون ناپلئون و دیگران مقایسه و او را برتر از آن ها دانسته اند و اساتیدی چون عبدالهادی حائری او را پیشگام در تئوری وحدت اسلامی و اتحاد دنیای اسلام معرفی کرده اند. آنچه در این نظریه ها و پژوهش ها به آن پرداخته نشده و حداقل ابعاد مختلف آن موردبررسی قرار نگرفته است؛ مطالعه در علل و ریشه های تمایلات گوناگون و گاه متناقض مذهبی اوست، که از میان موضع گیری های مقطعی او در این عرصه به دست می آید. در نوشتار حاضر به بیان احتمالات موجود در این عرصه پرداخته شده است
۱۵۷.

تبارشناسی فکری مذهبی نظّام نیشابوری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۷)

کلیدواژه‌ها: نظام نیشابوری تفسیر غرائب القران مذهب تشیع تسنن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۴ تعداد دانلود : ۴۰۱
حق گویی و بیان واقعیات از جمله شاخصه های ارزشمند در تحقیقات علمی است، ولی متأسفانه گاهی به علل گوناگون، مطالبی قابل تأمل و بررسی مطرح می گردد؛ مانند آنچه ذهبی دربارة نظّام نیشابوری، مفسر شهیر، گفته که «هیچ دلیلی بر اثبات تشیع او در تفسیرش وجود ندارد». این پژوهش به بررسی این نظریه پرداخته و میزان حق و باطل بودن آن را در معرض نظر جویندگان حقیقت قرار داده است. در این میان، به یکی از مهم ترین شاخصه های شناخت نامة مفسران، که همانا تبارشناسی فکری و مذهبی آنان است نیز پی ببریم. در این مسیر، تنها به آنچه نظّام فقط در تفسیرگران سنگ خود غرائب القران و رغائب الفرقان دربارة دیدگاه معرفتی و مذهبی خویش بیان نموده اکتفا شده است. نظّام در تفسیرش هرجا مجالی برای ابراز باورهای مذهبی خود دیده، شواهد و دلایل فراوانی بر وابستگی خود به تشیع بیان نموده است.
۱۵۸.

بررسی تطبیقی مبانی «جهانی بودن دین» در مسیحیت کاتولیک و تشیع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و ششم بهمن ۱۳۹۶ شماره ۲۴۲ «ویژه روانشناسی»

کلیدواژه‌ها: بررسی تطبیقی مبانی جهانی بودن مسیحیت کاتولیک تشیع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۳۹۸
«جهانی بودن دین» یعنی: ظرفیت هایی که یک دین برای حکومت جهانی دارد. این موضوع از مباحث پرچالش در میان اندیشمندان مسلمان و کاتولیک است، اما تاکنون به صورت تطبیقی میان مسیحیت و اسلام بررسی نشده است. این تحقیق شباهت ها و تفاوت های مبانی جهانی بودن دین در تشیع با کاتولیک را به صورت توصیفی و تحلیلی پیش روی می نهد. مبانی جهانی بودن مسیحیت کاتولیک با مبانی جهانی بودن تشیع در ادلة نقلی جهانی بودن و جاودانگی شباهت دارند. در هر دو، عبارات دال بر جهانی بودن کتابی مقدس است، اگرچه در مسیحیت، عباراتی که از حضرت عیسی علیه السلام بر جهانی بودن دلالت دارد، دچار تناقض است. این در حالی است که همة مبانی جهانی بودن در تشیع، به طور کامل هماهنگ است. در تشیع، مبانی جهانی بودن، هم عقلی است و هم مبتنی بر آیات قرآن و روایات. اما در مسیحیت، مبانی جهانی بودن دین کاملاً هماهنگ نیست و گاهی تعارض دارد. ناگفته نماند که برخی از مبانی مختص تشیع است، درحالی که مسیحیت از این مبانی محروم است.
۱۵۹.

تفکر ولایتمداری شیعه در هنر فلزکاری عصر صفویه

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال سوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: تشیع ولایت مداری فلزکاری هنر صفویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۹ تعداد دانلود : ۸۴۶
یکی از ارکان جدایی ناپذیر در زندگی شیعیان ایران از دیرباز تا به امروز مفهوم ولایت است؛ این سرزمین در بسیاری از ادوار اسلامی به عنوان کانون فعالیت و ترویج اندیشه های شیعی و ولایی شناخته می شده است و ولایت در بطن و متن زندگی و افکار آنان جاری است؛ این مفهوم در دورهٔ صفوی و همزمان با رسمی شدن مذهب تشیع در همه جنبه های زندگی مردم از جمله آثار هنری نمود پیدا کرده است. این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی مبتنی بر مطالعات میدانی و کتابخانه ای در پی آن است که با شناسایی شاخصه های نمادین تفکر شیعی و تطبیق آن با عناصر تزئینی فلزکاری صفوی، برهم کنش شیعه و نمادهای ولایت مداری را در قالب هنر فلزکاری را در این دوران تبیین نماید و سپس به توصیف و طبقه بندی آثار فلزی دوران صفوی بپردازد. یافته های این پژوهش گویای آن است که کارکرد آثار هنری در تبلیغ دین و معرفی مذهب تشیع به عنوان منبعی تازه برای هنرمندان به ویژه فلزکاران در عصر صفویه مورد استفاده قرار گرفته است؛ به گونه ای که هنر فلزکاری صفوی نیز همانند بسیاری دیگر از هنرها تحت تأثیر نمادهای تفکر شیعی و ولایی قرار گرفت. .به نظر می رسد این تاثیر پذیری ناشی از حمایت های دولت و تلاش حکومت برای ترویج فرهنگ تشیع و ولایتمداری بوده است.
۱۶۰.

مصداق شناسی باورهای شیعی در الهیات فخررازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال پانزدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۵۶ 171-188

کلیدواژه‌ها: فخر رازی تشیع خدا اختیار امامت صفات خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۳ تعداد دانلود : ۵۱۰
فخر رازی مفسر و متکلم اشعری است که هرچند تا پایان عمر بر این مذهب کلامی سلوک می کند؛ اما در پاره ای باورها از دیدگاه های اشعری فاصله می گیرد و به نقد آن ها می پردازد. تزلزل و اضطراب فخر در برخی دیدگاه ها، بیان گر مطالعه و تأمل او در آراء دیگران و تحول فکری وی است. نزدیک شدن رازی در برخی مسائل کلامی به مذهب شیعه، ناشی از یافتن حقیقت در مواضع پیروان اهل بیت(ع) و ضعف نظریات کلامی اشعری و عدم کفایت ادلّه آن ها می باشد. از مهم ترین آن ها می توان به مسأله صفات الهی، جبر و اختیار، ولایت و امامت و مهدویت، اشاره کرد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی برخی از مهم ترین مواضع کلامی تأثیر پذیری رازی از آموزه های شیعی می پردازد و به این نتایج می رسد که معقولیت باورهای مذکور و قوت ادله و شواهد آن ها از یک سو و ضعف و عدم قدرت اقناع مواضع مدعیات مقابل آن ها و تحول فکری رازی از سوی دیگر منجر به اتخاذ چنین مواضعی گردیده است.