ائمه شیعه

ذوالنون مصری از عرفای اثرگذار بر تصوف است و شناخت سرچشمه های افکار وی می تواند به فهم عوامل زاینده و جهت دهنده تصوف یاری رساند. این مقاله می کوشد ارتباط او را با ائمه شیعه (ع) و ترویج آموزه های ایشان را در قالب روشی توصیفی تحلیلی مستدل سازد. بعضی استادان ذوالنون، با امام صادق (ع) ارتباط داشتند و برخی راویان که احادیثی را به واسطه ذوالنون نقل کردند، جزء رجال و روّات معتبر شیعه و از نزدیکان ائمه (ع) بودند. شباهتی فراوان میان افکار و اقوال ذوالنون با روایات امیرالمومنین، امام حسین، امام زین العابدین، امام صادق، امام رضا و امام عسکری (علیهم السلام) وجود دارد. بعضی علمای شیعه نیز به ذوالنون استناد کرده اند، همچنین ذوالنون مدتی را در سامرا می زیست و زمینه دیدار وی با امامین عسکریین (علیهماالسلام) فراهم بود. از مستندات برمی آید که او بی واسطه از تعالیم ائمه شیعه(ع) بهره مند بوده و بعضی آموزه های ایشان را ترویج نموده است؛ آموزه هایی که بعدها مرجع و مأخذ صوفیه شدند.

هدف از پژوهش حاضر بررسی جایگاه تشیع و ائمه شیعه در سفرنامه های عصر صفوی است. روش پژوهش در این تحقیق توصیفی تحلیلی است. یافته های نشان می دهد، سفرنامه های مورد پژوهش، نخستین منابع در مورد درباره دین و مذهب تشیع هستند. اغلب این سفرنامه نویسان با تعصب و یا غرض ورزی به نوشتن این سفرنامه ها در مورد تشیع پرداخته اند . اما وجه اشتراک تمامی این سفرنامه در این است که از نظر این مسشرقان، دین و مذهب تشیع برای ایرانی ها جایگاه بسیار بالایی دارد. آنها به عقیده شیعیان در باب امامت و نحوه انتخاب امام علی(ع) و همچنین مساله غیبت و مهدویت توجه ویژه داشته اند. و به تشریح چگونگی تعیین امام ، مجتهد و ولی فقیه و برخی از نخبگان مذهبی در زمان غیبت پرداخته اند. آنها چون خود مستقیما از اماکن زیارتی شیعیان نظیر مشهد، عراق و یا قم دیدن کرده اند به توصیف این اماکن مذهبی پرداخته اند و معتقدند ساخت این اماکن برای شیعیان اهمیت زیادی دارد. همچنین به اهمیت برگزاری مراسم مذهبی شیعیان نظیر اعیاد و جشن ها ،مراسم عاشورا، ماه رمضان و عبادات ایرانیان و مراسمی چون سینه زنی ، لطمه زنی(سیلی زدن)، چاک چاکو و آیین سنگ زنی و خیرات و مبرات برای شیعیان می پردازند و از حضور زنان در این مراسم با پوشش خاص یاد می کنند.