نشرعلم

 روزگار ما روزگار شکوفاییها، توانمندیها و پیشرفتهای بی نظیر در عرصه علوم، فناوری، صنعت، تجارت، سرمایه، اقتصاد، سلاح و سیاست است. اما، غم انگیز است که در زمانه ای زندگی می کنیم که هر روز شاهد فراموشی و از بین رفتن فضیلتهای اخلاقی به طرق گوناگون در جوامع بشری هستیم. در چنین روزگاری پژوهش و بررسی در باره اخلاق علوم، مهندسی و فناوری به مثابه آب حیات جستن در ظلمات است. از این رو، در این مقاله سعی شده است با مروری بر رهنمودها و آموزه های تاریخی و فرهنگی اسلامی ایرانی برخی از اصول و فضیلتهای اخلاقی فراموش شده برای نسل حاضر مجدداً زنده شود. با ژرف نگری در آیات قرآن و احادیث، و در نوع نگرش ایرانیان باستان به مقوله علم، به جایگاه رفیع آن نزد پیشینیان خود پی می بریم. به علاوه، در می یابیم که دانشمندان و دانش پژوهان اسلامی ایرانی چگونه در برابر جامعه بشری احساس مسئولیّت می کردند. برخی از اصول اخلاقی آنان به طور خاص می تواند در علوم و مهندسی مصداق پیدا کند. یکی از این اصول بُخل نورزیدن در نشر علم و کمک به پیشرفت علوم و تکامل اختراعات و اکتشافات است. موضوعی که در این مقاله به آن پرداخته شده و جالب این است که دنیای غرب موفق شده است با بهره گیری از این اصل دینی و ملی ما، روش ارائه دستاوردهای علمی و پژوهشی را در بسته هایی مدرن و در قالب کنفرانسهای بین المللی، ثبت اختراع و اکتشاف، نشریات نمایه شده،ISI، و... به ما بیاموزد! گنجینه های عظیمی در اخلاق و فرهنگ ایرانی اسلامی و ادبیات فارسی وجود دارد که هرکدام می تواند برای جهانیان نمونه ای از منشور اخلاقی در علوم و مهندسی باشد، ولی برای رسیدن به رشد علمی، روحی و اخلاقی باید در این اقیانوس پهناور غواصی کرد.

 این مقاله فصل آخر گزارش پژوهش علم در ایران از دارالفنون تا کنون است که در آن رشد علمی در نظام زندگی کشور تجزیه و تحلیل شده است. پیشینه آموزش علوم جدید از زمان صفویه و به خصوص از سال 1288 شمسی به بعد و شرایط کنونی رشد علمی از دیدگاههای اجتماعی ارزیابی و نقد شده است. همچنین، حاصل پژوهشها و پیشرفتهای علمی در سالهای اخیر از نظر ابعاد مختلف اجتماعی ، اقتصادی و تاریخی تحلیل شده است.