مطالعات دینی رسانه

 هدف: عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی، در سال های اخیر، چالش ها و مشکلاتی را برای افراد جامعه در پی داشته است. به نظر می رسد فعالیت ناآگاهانه افراد در این شبکه ها و فقدان سواد رسانه ای کافی، موجب ایجاد یا تشدید برخی از آسیب های اجتماعی در استان مازندران شده است. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش اصلی است که فعالیت کاربران در شبکه های مجازی تحت تأثیر چه عواملی است و مهم ترین آسیب های اجتماعی این شبکه ها در استان مازندران کدامند؟روش شناسی پژوهش: این پژوهش از لحاظ روش شناختی، پژوهشی کیفی است که با استفاده از روش نظریه زمینه ای انجام شده است. جامعه پژوهش افرادی هستند که به نوعی دچار آسیب های اجتماعی مرتبط با شبکه های مجازی شده اند. نمونه گیری به صورت هدفمند و با توجه به شاخص اشباع نظری انجام شده است. برای گردآوری اطلاعات از ابزار مصاحبه عمیق و بررسی اسناد و مدارک موجود استفاده شده است.یافته ها: عوامل مؤثر در روی آوردن افراد به عضویت و فعالیت در شبکه های مجازی به دو دسته عوامل اولیه و عوامل ثانویه قابل تقسیم بندی است. همچنین عوامل دیگری نیز شرایط زمینه ای را برای عضویت در این شبکه ها فراهم می کنند و بر کنش های کاربران در این فضا تاثیرگذارند.بحث و نتیجه گیری: آثار منفی فعالیت در شبکه های مجازی به چند گروه عمده تقسیم می شود: قرارگرفتن در معرض خشونت سایبری، اختلالات خُلقی و روان شناختی، مشکلات جسمی، اختلالات آموزشی و سوء رفتار جنسی ازجمله این آثار منفی است. همچنین انزوای اجتماعی، انواع خشونت، فرار از منزل و طلاق، از اصلی ترین آسیب های اجتماعی مرتبط با شبکه های مجازی در استان مازندران به شمار می روند.

هدف: ظهور رسانه های نوین و گسترش آن در میان ملل مختلف، مسائل و دشواره های جدیدی را به وجود آورده و یا تشدید کرده است. به دنبال این گسترش، مفهوم «سلبریتی» جدی شده است و اظهارنظر درباره هر چیزی اعم از مسائل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی، تجربی، تاریخی و بهداشتی بدون داشتن تخصص معنا پیدا کرده و حتی به فراتخصص تبدیل شد. از طرفی شبیه این جریان در زمان افلاطون در نسبت رسانه با شاعر، خطیب و سوفیست مطرح بود. بنابراین این پژوهش با دیدگاه انتقادی افلاطونی به چگونگی فراتخصصی شدن رسانه های نوین پرداخته است.روش شناسی پژوهش : این پژوهش ابتدا گزاره های افلاطونی را از محاورات او در باب موضوع سفسطه، شعر و خطابه، استخراج و تفسیر کرده است. در ادامه با تحلیل فلسفی به شناختی از فعالیت های رسانه به طور عام پرداخته است. سپس شبیه به آن در مقایسه با سلبریتی عصر حاضر در رسانه های نوین، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است.یافته ها: در دو مرحله نقد افلاطونی به رسانه صورت می گیرد. مرحله اول نقد به رسانه به صورت مطلق مورد ارزیابی واقع شده و نشان داد که رسانه دارای ویژگی دانش نمایی، تحریک پذیری مخاطب و سرگرمی است. در مرحله دوم، به صورت ویژه رسانه های نوین را مورد ارزیابی قرار داده و نشان داد که این رسانه زمینه دروغ مجازی، چابلوسی، بازی با مخاطب، بی قانونی و جنون را فراهم کرده است.بحث و نتیجه گیری: این مقاله تخنه نبودن رسانه های نوین و اینکه سلبریتی دانشمند نیست را گوشزد کرده و هشدارهای قانونی را متذکر شد و به این نکته دست یافت که فراتخصصی در رسانه نوین، منجر به وجودآمدن کثرت مجاز در عالم شده است. از این رو رسانه نوین از لحاظ جنس با دیگر رسانه ها هویت یکسانی دارد ولی از لحاظ ابزار زبانی شدت گرفته و همچنین نقد را می توان براساس نظر ارسطو ادامه داد و بستر تعلیمی و سرگرمی را در رسانه های نوین دنبال کرد. در این صورت است که فلسفه می تواند به مطالعه رسانه نوین و پدیده سلبریتی بپردازد.

 هدف: رسانه یکی از تأثیرپذیرترین صنایع نسبت به تغییرات تکنولوژی است.کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت رسانه دامنه گسترده ای را شامل می شود. از دیگر سو هوش مصنوعی می تواند پیامدهای منفی زیادی هم داشته باشد. در واقع هر چیزی که کاملاً خودکار باشد می تواند مورد سوء استفاده قرار گیرد. یکی از راه های حفاظت های سازمانی در برابر خطرات هوش مصنوعی و اولین و شاید حیاتی ترین گام برای جلوگیری از این نتایج، اخلاق هوش مصنوعی است. در نوشتار حاضر ابتدا چالش های اخلاقی در صنعت رسانه و سپس راهکارهای مواجهه با این چالش های اخلاقی مورد بررسی قرار گرفته است.روش شناسی پژوهش : مقاله حاضر با رویکردی مروری-تحلیلی و با ارائه شواهد و تجزیه وتحلیل موضوع انجام شده است. داده ها با روش کتابخانه ای و مراجعه به منابع دانشگاهی و الکترونیکی جمع آوری شده است. تجزیه و تحلیل داده ها مبتنی بر استدلال و استنتاج مدون انجام گرفته است.یافته ها: آنچه از مطالعه مروری حاضر حاصل شد گویای چالش های اخلاقی پیش روی صنعت رسانه در مواجهه با هوش مصنوعی است که عبارتند از: حفظ حریم خصوصی، نظارت و حفاظت از داده ها، سوگیری (فقدان اصل بی طرفی)، کمک به وقوع شورش ها و به خطر افتادن امنیت عمومی جوامع، حذف مشاغل رسانه ای، کاهش ارزش انسانی، انحصار قدرت اقتصادی و مناقشه بر سر مالکیت محصول رسانه ای و گسترش جعل عمیق و نشر اطلاعات نادرست.بحث و نتیجه گیری: تنها شناسایی چالش های اخلاقی کافی نیست، بلکه ضروری است برای آن ها راهکارهایی اندیشیده شود. تدوین قوانین قابل اجرا، حسابرسی اخلاقی و بهره گیری از سواد رسانه های دیجیتال به عنوان راهکارهای مواجهه با چالش های اخلاقی هوش مصنوعی در نظر گرفته شده است.

هدف: از یک سو تمامی ساحت های دین به نوعی با تمامی ساحت های تعلیم و تربیت ارتباط دارند و از سویی دیگر می توان از انواع رسانه ها، ازجمله رسانه فیلم، به عنوان ابزار تعلیم و تربیت بهره جست. در این تحقیق از میان ژانرها و زیرژانرهای گوناگون فیلم، زیرژانر ابرقهرمانی که یکی از پرمخاطب ترین و تأثیرگذارترین زیرژانرها در فیلم کودک و نوجوان است، مورد تحقیق قرار گرفت. به عبارت دیگر بررسی شد که این زیرژانر چگونه می تواند به مثابه ابزار تعلیم و تربیت اخلاقیِ در راستای توسعه شناخت اخلاقی کودکان به کار گرفته شود.روش شناسی پژوهش : برای یافتن پاسخ این پژوهش، فصل اول مجموعه پویانمایی گروه شب نقاب، به وسیله روش تحلیل روایت مورد مطالعه قرار گرفت. درحقیقت با تمرکز بر سه محور اصلی سامان دهنده مضمون و روایت در انیمیشن، یعنی فیلمنامه، کارگردانی و تدوین، به چگونگی تعلیم شناخت های اخلاقی در مخاطبان کودک پرداخته شد.یافته ها: در قسمت های موردبررسی در مجموعه گروه شب نقاب موارد روشنی از تعلیم و تربیت شناخت های اخلاقی به عنوان یکی از لوازم اخلاقی زیستن شامل بخشندگی، تمرکز در برابر بازیگوشی، صداقت و روراستی، سهل انگار نبودن و غرور و دست کم گرفتن رقیب یافت و تبیین شد تا نشان داده شود که زیرژانر ابرقهرمانی قابلیت توسعه شناخت های اخلاقی را دارد.بحث و نتیجه گیری: با تحلیل یافته های این پژوهش می توان گفت که زیرژانر ابرقهرمانی این قابلیت را دارد که از آن در فرایند تعلیم و تربیت اخلاقی کودکان بهره برده شود. بنابراین می توان با این هدف به تولید پویانمایی در زیرژانر مذکور در کشورمان ایران پرداخت.

هدف: مبلّغ دینی در فضای مجازی با تزاحمات اخلاقی گوناگونی مواجه می شود که تصمیم گیری مناسب در این موارد نیازمند تأمل و دقت نظر در ادلّه عقلی و شرعی اطراف شبهه و تزاحم است. هدف این نوشتار حل چهار مورد از تزاحمات اخلاقی مبلّغین در این فضاست.روش شناسی پژوهش : در جمع آوری داده ها و به دست آوردن تزاحمات اخلاقی، از روش میدانی و کتابخانه ای استفاده شده است. در دفع یا رفع آن ها به شیوه ای تحلیلی-اجتهادی و با تکیه بر استدلال و استنتاج عمل شده است.یافته ها: در مقاله حاضر، چهار مورد از تزاحمات اخلاقی مورد ابتلای مبلّغین دینی، بررسی شده است. تزاحم اول بین ضرورت جریان شناسی برای شبهه شناسی و پاسخ به آن و لزوم اجتناب از فضاهای شبهه ناک؛ تزاحم دوم بین ضرورت تبلیغ دین و پاسخ گویی به شبهات و لزوم اجتناب از اجتماع با نامحرم در فضای خصوصی؛ تزاحم سوم بین ضرورت تبلیغ دین و لزوم جلوگیری از تضییع عمر و اتلاف وقت؛ و تزاحم چهارم بین ضرورت تهیه محتوا و جستجو در فضای مجازی و لزوم اجتناب از تصاویر مستهجن رخ می دهد.بحث و نتیجه گیری: با بررسی ادلّه هرکدام از اطراف تزاحم، این نتیجه حاصل آمد که تزاحم اول فرضی است و با توجه به فرض مسئله، در خارج اتفاق نمی افتد. در تزاحم دوم و سوم ضرورت تبلیغ مقدم بر آسیب های شایع آن است و برای رفع آسیب پیشنهادات کاربردی ارائه شده است. تزاحم چهارم نیز با معلوم شدن حکم نگاه کردن، قابل رفع است.

هدف: این مقاله درصدد شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید شبکه های اجتماعی با تاکید بر اینستاگرام بر ارزش ها در خانواده ایرانی-اسلامی و تعیین راهبردهای بهر ه گیری از این شبکه ها برای خانواده در راستای پیشگیری از معضل سست شدن بنیان خانواده است.روش شناسی پژوهش : این مقاله بر اساس روش توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی، طبق تحلیلSWOT  (سوات) انجام شده است.یافته ها: مهم ترین یافته های این تحقیق به شرح زیر ارائه می گردد: نقاط قوت شامل: ایجاد فرصت برای معرفی فرهنگ اصیل خانواده ایرانی-اسلامی و گسترش آن در بین کاربران، اشاره به ارزش های اخلاقی در خانواده ایرانی، نشر خلاقیت ها، ایده ها و ابتکارها. همچنین آشنایی خانواده با اطلاعات جدید روان شناسی و علم خانواده و نحوه برخورد با فرزندان، عضویت در شبکه ها و کانال های اینستاگرامی مرتبط با نظام خانواده، حضور و مشارکت قوی اعضای خانواده در مسائل اجتماعی و سیاسی و کمک به تکوین جامعه پذیری اعضای خانواده. نقاط ضعف شامل: تخریب ارتباطات اجتماعی خانواده، روابط غیراخلاقی، ترویج فساد، بهره برداری نکردن از فرصت های آموزشی و ضعف در شناسایی فرصت های شبکه های اجتماعی. فرصت ها شامل: گسترش آموزش های مجازی، توسعه ارتباطات علمی، تجارت الکترونیک. تهدیدها شامل: ترویج فرهنگ غیرایرانی و تغییر تدریجی سبک زندگی ایرانی-اسلامی، ترویج روحیه مصرف گرایی و مدگرایی در بین اعضای خانواده، ترویج روابط نابهنجار اجتماعی و مدنی، اعتیاد الکترونیک، کاهش انگیزه تحصیلی و بحران هویت.بحث و نتیجه گیری: با توجه به شناسایی عناصر چهارگانه تحلیل SWOT (سوات)، شایسته است راهبردهایی برای استفاده بهینه از رسانه های نوظهور به منظور حفظ ارزش های خانواده در بعد زیرساخت ها، محتوا، حمایتی توسط دولت و آموزشی و پژوهشی طراحی شود.