مطالعات دینی رسانه

هدف: پی رنگ یکی از مهم ترین ارکان فیلمنامه است که از جهت مضمون و سیر تحولِ شخصیت انواع گوناگونی دارد. پی رنگِ اصلاح، یکی از انواع پی رنگ است که قرابت زیادی با آموزه توبه دارد. باتوجه به اهمیت توبه و اصلاح در آموزه های دینی، در این پژوهش تلاش شده مواد لازم جهت نگارش پی رنگ را با موضوع توبه در اختیار مخاطب قرار دهد. روش : در این پژوهش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است. در ادامه با روش تحلیل روایت، پی رنگ چهار قصه توبه محور، براساس نظریه پی رنگ جان تروبی تحلیل می شود و عناصر پی رنگ اصلاح اصطیاد می گردد؛ درنهایت نیز آموزه توبه با پی رنگ اصلاح تطبیق داده می شود تا تأثیرات و تجلی توبه را در این پی رنگ نشان دهیم. یافته ها: براساس نتایج حاصل شده، پی رنگ اصلاح پنج عنصر دارد: الف: انجام خطا یا گناه؛ ب: عامل ایجاد پشیمانی؛ ج: اظهار پشیمانی؛ د: جبران؛ ه : پذیرش توبه. از طرفی باتوجه به عامل پشیمانی و تأثیر آموزه توبه در پی رنگ اصلاح، این پی رنگ به سه زیرمجموعه تقسیم می شود: الف) گاهی پشیمانی به واسطه قرارگرفتن شخصیت خطاکار در موقعیت دشوار است؛ مانند قصه حضرت یونس(علیه السلام)؛ ب) گاهی پشیمانی به واسطه مواجهه با امری مقدس به شکل مستقیم است؛ مانند قصه فرانسیس آسیسی و فضیل بن عیاض؛ ج) گاهی نیز پشیمانی به واسطه شخص دیگری است؛ مانند قصه کعب بن مالک. نتیجه گیری: باتوجه به این تقسیم بندی، نویسنده فیلمنامه دینی با پی رنگ توبه، می توا ند براساس انواع عامل پشیمانیِ پی رنگ ها، فیلمنامه های متعددی به نگارش درآورد.

هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی روش در نقد فیلم براساس مبانی دینی است. این پژوهش با در نظر داشتن مبانی فلسفه دینی (فلسفه محض و فلسفه هنر) به دنبال پاسخ به این پرسش است که روش های انتقادی در فیلم چه امکاناتی در اختیار افراد قرار می دهند و احیانا چه محدودیت هایی دارند؟ روش : پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی انجام شده و در این پژوهش مطالعه بر روی متون مکتوب و فیلم (به مثابه متن تصویری) صورت می گیرد که از زمره پژوهش اسنادی است. یافته ها: بررسی توصیفی تحلیلی در این باره نشان می دهد که تلفیق دو روش نئوفرمالیسم و ساختارگرایی، با ملحوظ داشتن مبانی اسلامی امکانات مناسبی را در سه حوزه تحلیل، تفسیر و ارزش گذاری فیلم فراهم می کند. اشکال ها و کاستی های نشانه شناسیِ ساختارگرا در تحلیل متن یک فیلم را می توان با امکانی که نئوفرمالیسم در تحلیل تفصیلی و دقیق زیبایی شناسانه در اختیار می گذارد برطرف کرد و محدودیت های نئوفرمالیسم در ساحت معنایی فیلم را با امکانی که ساختارگرایی از طریق مفاهیم دلالت تصریحی و ضمنی و محور همنشینی و جانشینی فراهم می کند، جبران کرد. نتیجه گیری: به نظر می رسد برای استفاده از امکاناتِ هر دو روش نئوفرمالیسم و ساختارگرایی بهتر است به تکمیل و اصلاحاتی در مباحثی چون کوچک ترین واحد ساختاری فیلم، معنای ضمنی نشانه ها، عناصر فرامتنی ازجمله نیت مؤلف در کشف معنا و نیز معیارهای ارزیابی فیلم پرداخت.

هدف: اگرچه در چهار دهه اخیر تلاش گسترده ای در زمینه انتقال ارزش های فرهنگی از طریق سینما صورت گرفته است؛ ولی به دلیل نداشتن یک راهبرد مشخص، تحقق این امر میسر نشد. ازاین رو بر آن شدیم تا در این پژوهش به ارائه راهبرد برای استفاده از سینما در تبلیغ دین و انتقال ارزش های فرهنگی بپردازیم. روش : برای انجام تحقیق ابتدا با بهره گیری از مطالعات اکتشافی به شناسایی نقاط قوت، ضعف و همچنین فرصت ها و تهدیدهای موجود در این زمینه پرداخته شد و سپس موارد یادشده با استفاده از روش پیمایش و ابزار پرسش نامه در اختیار چهل تن از صاحب نظران قرار گرفت تا نسبت به مشخص کردن میزان وجود آن ها اظهارنظر کنند. روایی پرسش نامه با استفاده از روش اعتبار صوری و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ انجام شد و تحلیل داده ها و ارائه راهبرد نیز با استفاده از ماتریس swot صورت گرفت. یافته ها: ارزیابی محیط داخلی و خارجی حاکی از وجود موقعیت استراتژیک سینمای ایران در تبلیغ دین، در منطقه تدافعی است؛ ازاین رو استراتژی WT (تدافعی) به عنوان راهبرد اصلی در این زمینه معرفی می شود. از آن جمله می توان به مواردی از قبیل ساخت فیلم هایی با موضوعات دینی فارغ از مباحث سیاسی و اختلافات مذهبی، به کارگیری مدیران «متخصص» در حوزه سینما و «متعهد» به ارزش های دینی و اخلاقی در سازمان ها و نهادهای مرتبط با سینما و... اشاره کرد. نتیجه گیری: با اس ت ف اده از راه ب رده ای تدافعی می توان ضمن کاستن از نقاط ضعف داخلی و تهدیدهای خارجی، زمینه را برای استفاده از ظرفیت سینما در تبلیغ دین فراهم کرد. 

هدف: پژوهش حاضر ارائه الگوی مطلوبِ تولید پادکست رادیویی را برای ترویج سبک زندگی اسلامی به عنوان هدف مدنظر قرار داده است. روش : این پژوهش با روش اسنادی و مطالعه موردی انجام گرفته است. جامعه آماریِ آن، پادکست های سبک زندگی در رادیو جوان، پادکست های شخصیِ ایرانی و پادکست وان استرالیا است که بیست پادکست به عنوان حجم نمونه پژوهش به صورت هدفمند انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفته اند. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که ازنظر محتوا، برنامه های رادیو جوان کمتر با نیازهای جوانان تناسب دارند و برخی از موضوعات سبک زندگی در آن مورد توجه قرار نگرفته و همچنین از منظر قالب نیز پادکست های منتشرشده، کیفیت مطلوبی ندارند؛ اما پادکست وان استرالیا، پادکست های متنوعی را با موضوع سبک زندگی تولید می کند و قالب آن ها از کیفیت مناسبی برخوردار است. نتیجه گیری: توجه به تنوع موضوعی، بهره گیری از ظرفیت داستان پردازی و روایت در تولیدات رسانه ای، فراهم ساختن فرصت تولید تعاملی و استفاده از تولیدات کاربران در برنامه های سبک زندگی و انتشار بر بستر رسانه های اجتماعی ازجمله مؤلفه های مهم در الگوی مطلوب تولید پادکست سبک زندگی به شمار می روند.

هدف: بررسی و تبیین کاربردی که ممکن است تعارض های اخلاقی در سیر تحول منحنی دراماتیک شخصیت داشته باشند.روش : در تحقق پژوهش میان رشته ای حاضر از سه روش بهره برده ایم: جهت نقب زدن به درون شخصیّت و پروراندن ابعاد مختلف حیات درونی آن از روان شناسیِ تجربی؛ برای استخراج پیش فرض ها و لوازم منطقی از تحلیل فلسفی و برای کشف معنای آثار از هرمنوتیک هنری.یافته ها: برای یک شخصیت دراماتیک در مواجهه با تعارض های اخلاقی می توان یازده مرحله را ترسیم کرد. این مراحل که در طی آنها شخصیت با کنش های درونی و بیرونی خودش آرام آرام متحول می شود، عبارت اند از:وضع اولیه؛ 2. بروز تعارض اخلاقی؛ 3. انکار و کشمکش شخصیت برای فرار از تعارض؛ 4. ناکامی و خشم؛ 5. تشکیک در اصل اخلاقی؛ 6. ناامیدی؛ 7. پذیرش و بازگشت به اخلاق؛ 8. تصمیم گیری برای انتخاب کم هزینه تر؛ 9.کنش اخلاقی؛ 10. بروز هزینه ها و فایده های کنش اخلاقی؛ 11. واکنش نسبت به هزینه های مترتب بر کنش.نتیجه گیری: در تعارض های اخلاقی، شخصیت باید دشوارترین انتخاب های اخلاقی خود را صورت دهد و این انتخاب ها می توانند مهم ترین تحوّلات را در شخصیت رقم زنند و از مهم ترین عوامل در شکل گیری منحنی شخصیّت در یک درام می باشند.

هدف: امروزه هنرهای نمایشی جزء اصلی ترین راه های ترویج ایدئولوژی ها هستند. تولید اثر نمایشی از زندگی پیشوایان دینی یکی از مهم ترین اهداف هنرمندان مسلمان می باشد؛ اما این کار با مسائل و مشکلاتی رودررو است. یکی از مهم ترین مشکلات پیش رو، اقتباس از زندگی معصومین در متون نمایشی است. هدف از نگارش این مقاله مشخص کردن مجوزها و محدودیت های این امر از منظر دین می باشد.روش : جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و تحلیل و بررسی آن با شیوه توصیفی - تحلیلی خواهد بود.یافته ها: با بررسی قصه گویی و نمایش از منظر اسلام، دریافتیم که اسلام به صراحت درباره این گونه هنرها نکته ای نگفته است؛ اما از مشی و شیوه عملی قرآن و ائمه می توان به نوعی تأییدی ضمنی برای آن یافت؛ چراکه خداوند بارها از این مسئله (برای رساندن مفاهیم به بشر) استفاده کرده است. همچنین علاوه بر انواع اقتباس، تعاریفی برای مفاهیم افترا، هتک و عصمت یافته ایم.نتیجه گیری: اقتباس از زندگی معصومین در متون نمایشی، بذاته مشکلی ندارد؛ ولی نباید مترتب امر حرامی شود. برای این مسئله دو امر حرام قابل تصور است: افترا و هتک. در اقتباس وفادارانه، معمولاً در معرض این دو مسئله قرار نمی گیریم؛ اما در اقتباس آزاد و وام گیرانه، اگر نویسنده ادعای واقعیت کند، در معرض افترا قرار می گیرد و پس از افترا مسئله هتک به وجود می آید. نگارنده در خلق داستان، باید مراقب باشد تا به شخصیت های مقدس و معصومین توهین نکند. حتی اگر داستان غیرواقعی باشد، این توهین و هتک حرمت، از دیدگاه اسلام و تشیع غیرقابل بخشش است.