مطالعات دینی رسانه

بی شک روش شناسی در دانش فقه از مباحث فلسفه فقه است که جزو دانش درجه دو محسوب می شود. از سوی دیگر تغییر مقیاس روش شناسی، تغییر نگاه فقیه از موضوع محوری به رویکرد نظام محوری است.ازجمله آسیب های روش شناسی فقه رایج، عدم شناخت دقیق موضوعات و مسائل مستحدثه و چگونگی تطبیق ادله اجتهادی و فقاهتی جهت تفقه حکمی در آن موضوع است. در فقه رسانه باید با نگاهی موضوع شناسانه، و روش شناسی نظام محور به حل مسائل فقهی آن از منابع شرعی نظر داشت. ادعای محوری این مقاله آن است که در روش اجتهادی و کشف استنباطی فقه رایج با فقه های تخصصی مانند فقه رسانه تفاوت هایی وجود دارد که در تشخیص موضوع و استنباط حکم اثر می گذارد. برای رسیدن به این هدف مفهوم شناسی متغیرهای بحث و سپس روش شناسی فقه سنتی و مضاف بیان می شود و در انتها تفاوت موضوعات نوپدید با موضوعات فقه رایج بیان می-گردد. نوشتار پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای به این نتیجه رسیده است که چهارچوبی نو در راستای روش شناسی فقه رسانه، موجود می باشد؛ به طوری که با توجه به ادله و شرایط آن، اگر فقیهی با روش های کلی استنباطی فقه رایج بدان بنگرد، کشف، استنباط و حکم خاصی صادر می کند و اگر با روش فقه تخصصی و مضاف بدان بنگرد، کشف و استنباط دیگری خواهد داشت. در این تحقیق روش سه گانه کشف اجتهادی در فقه رسانه تبیین و پیشنهاد گردیده است.

هدف: در رسانه «اقناع» و «تغییر نگرش» در حوزه ذهنی برای تاثیرگذاری بر انسان بسیار مطرح است؛ درحالی که از دیدگاه قرآن، انسان به معنای «حی متاله» و مبتنی بر فطرت دارای ساحات متفاوتی است که ظرفیت متفاوتی نیز برای متاثر شدن دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییر نگرش از این دیدگاه در مدل اقناعی هاولند است و تلاش می شود به بررسی مراحل شش گانه و عناصر تغییر نگرش را بر این اساس بپردازد. روش شناسی: در این پژوهش ابتدا مدل اقناعی هاولند در نظر گرفته شده است. داده ها به روش اسنادی_کتابخانه ای جمع آوری شده و سپس با روش تحلیل منطقی تبیین می شود.یافته ها: مبتنی بر یافته های پژوهش از آنجا که منبع پیام در اسلام خداوند است و ساحات وجودی انسان بر اساس فطرت متشکل از چهار لایه وجودی (صدر، شغاف، قلب و فواد) است، تغییر نگرشی که منجر به ایجاد رفتاری شود، در لایه سوم وجودی انسان با دو قوه عقل (به معنای حد زدن) و تفکر (به منظور استنباط و استدلال) رخ داده و در چرخه معرفت توحیدی، تقوا زمینه ایجاد فرقان (قدرت تشخیص حق از باطل) را در او فراهم کرده و بصیرت را رقم می زند. نتیجه گیری: عناصر و مراحل شش گانه هاولند در حوزه منبع پیام، درک پیام، مخاطب پیام، محتوا و چگونگی تغییر نگرش از منظر قرآن کریم مخدوش است. به این معنا که وقتی منبع پیام، خداوند باشد، توجه و درک پیام نیز با توجه به انسان بر اساس مبنانی قرآنی، حوزه فطری او را درگیر می کند و روند اقناع و تغییر نگرش در این مسیر تعریف می شود.

هدف: با آنکه از چیستی انیمیشن سخنی کمتر نسبت به هنرهای دیگر شده است، اما شناخت انیمیشن از بعد زیبایی شناختی از جهت محاکاتی آن، نسبت به فیلم زنده و تئاتر مورد سؤال واقع نشده است.درنتیجه، این پژوهش به دنبال بررسی مسئله نسبت انیمیشن با تئاتر و فیلم زنده در چارچوب نظریه محاکات ارسطو و ابن سینا است تا بتواند تبیینی محدود از انیمیشن ارائه دهد.روش: در این پژوهش ابعاد مختلف انیمیشن با روش «تحلیل فلسفی» مورد بررسی قرار می گیرد و مولفه های آن استخراج می شود. سپس با یافتن پرسش ها و گزاره های مختلف به روش «تحلیل محتوای کیفیِ جهت دار» نقل قول های و متون نوشتاری ارسطو و ابن سینا مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد. از طرف دیگر، به وسیله «هرمنوتیک جدید» یا علم تفسیر متن، اندیشه های ارسطو و ابن سینا را استخراج کرده و به بررسی ابعاد مختلف انیمیشن می پردازد.یافته ها: با بیان مقایسه و نسبت بین تئاتر و فیلم زنده، نسبت انیمیشن و تئاتر نیز مشخص گشته، سپس نسبت انیمیشن با فیلم زنده مورد ارزیابی قرار می گیرد تا در سایه تفاوت آن، با فیلم زنده و تئاتر، و تعامل محاکاتی ای که با یکدیگر می توانند داشته باشند، روشن گردد. از این منظر، حقیقت ساختاریِ انیمیشن به صورت محدود از جنبه محاکاتی، طبق آرای ارسطو و ابن سینا به صورت سه احتمال بیان می شود.نتیجه گیری: این پژوهش در پایان نشان می دهد که نظریه محاکات چه ظرفیت های گران بهایی در حیطه هنرها به طور کلی، و انیمیشن به طور خاص دارد. ابعاد زیبایی شناختیِ پنهان انیمیشن در حوزه برون انیمیشنی روشن گشته و تا حدی نسبت بین انیمیشن و فیلم زنده و تئاتر مشخص شده است.

هدف: تبیین برساخت شخصیت های زن مکمل ضدقهرمان در سریال تاریخی مختارنامه به کارگردانی داوود میرباقری.روش: این تحقیق ابتدا باگردآوری مطالب به شیوه کتابخآن های، سطوح سه گانه کشمکش را مورد بررسی قرارمی دهد. سپس ویژگی شخصیت های زن مکمل ضدقهرمان را از طریق مشاهده و واکاوی سریال با رویکرد تحلیل محتوای کیفی مورد ارزیابی قرار می دهد. یافته ها: درام نویس، خالق اصلی بسیاری ازکشمکش وبحرآن ها را یک زن قرارداده است. عنصر حیاتی کشمکش، نقش بسیار مهمی در پیدایش بحران و ایجاد تعلیق دارد. درام پرداز با قرار دادن چند ویژگی برای شخصیت های زن ضدقهرمان، کاراکترهای شاخص و اثرگذاری ساخته است که کُنش آن ها سبب واکنش قهرمان می شود و یا کُنش آن ها، کاراکترضدقهرمان را علیه قهرمان به کُنش وا می دارد. درام نویس با خلق کشمکش درونی از حیث ذهن در شخصیت زن مکمل ضدقهرمان، و انتقال این کشمکش به کاراکتر مرد ضدقهرمان، سبب ایجاد کشمکش های فردی، فرافردی و بحران می شود که این موضوع پیشبرد داستان را در پی دارد. نتیجه گیری: ریشه بسیاری از رخدادها توسط شخصیت های زن مکمل ضدقهرمان پی ریزی می شود. درنتیجه داستان جریان می یابد. کاراکتر زن مکمل ضدقهرمان، شخصیت ضدقهرمان را برای رویارویی با قهرمان راسخ تر می کند که حاصل آن، درگیری، کنش و واکنش های قابل توجه است. قابل ذکر است با وجود نتایج بسیار مثبت آفرینش این شخصیت ها در پیشبرد درام، دارای نقاط ضعفی نیز هستند. با گسترش نقاط قوت و کاستن نقاط ضعف این شخصیت ها، می توان شخصیت هایی کنشگر، جذاب و غیرقابل پیش بینی خلق نمود که دارای جذابیت های نمایشی متفاوتی نسبت به شخصیت های قبل بوده و در پیشبرد درام بسیار موثرتر باشند.

هدف: هدف از این پژوهش کشف سبک شخصیت پردازی سریال روزگار قریب، و به عبارت دیگر نحوه تبدیل شخصیت های تاریخی به شخصیت هایی دراماتیک در این سریال است.روش : روش تحلیل در این پژوهش تحلیلی توصیفی با رویکرد نئوفرمالیستی است.یافته ها: در این سریال، شخصیت قهرمان در پنج دوره سنی قرار می گیرد و سفر شخصیت در این پنج دوره با استفاده از نریشن به پیش می رود. ضدقهرمان، در این سریال، بیماری به معنای عام است و در قسمت های مختلف، به فراخور حال، جلوه هایی از این بیماری چونان سرطان، وبا، و حتی بیماریِ ذهنی روانیِ جهل مردمان در مقام ضدقهرمان بروز پیدا می کنند. افزون بر این، از شخصیت های فرعی (مکمل و متضاد) برای نشان دادن ابعاد بیشتری از شخصیت قهرمان و سرگذشتش استفاده می شود. گفتار شخصیت ها نیز بر اساس فرهنگ و موقعیت زمانی روایت شکل گرفته است.نتیجه گیری: بر اساس یافته های تحقیق، بر مبنای محتوای دلالت گر این مسئله استنتاج می شود که عیاری با استفاده از شخصیت پردازی در ابعاد مختلف سعی در نزدیک شدن به واقعیت خارجی را داشته است و ازاین رو همه تلاشش را کرده است تا از هرگونه جلوه گری در نقش ها و بازی ها جلوگیری کند. بدین سان، سبک شخصیت پردازی او در تبدیل تاریخ به درام سبکی مستندگونه شبیه به نئورئالیسم ایتالیا است.

هدف: هدف اصلی پژوهش کنونی بررسی تطبیقی شیوه های خبررسانی بی بی سی فارسی علیه جمهوری اسلامی ایران و روش های عملیات روانی علیه حکومت پیامبر است.روش شناسی پژوهش: برای جمع آوری داده ها در این تحقیق، از روش کتابخانه ای و مراجعه به منابع دانشگاهی و الکترونیکی استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز به شیوه کیفی و مبتنی بر استدلال و استنتاج مدون انجام گرفته است. یافته ها: پیامبر اسلام با دعوت خود و آشکار ساختن مکتب خویش، از جنبه نظری و عملی، بت و بت پرستی و تمامی مظاهر فرهنگ جاهلی را نفی کرد و این امر برای سران قریش و شرک تحمیل ناپذیر بود. گاه نیز در قرآن برای بیان جنگ روانی مشرکان از واژه «مکر»، بهره گرفته شده است. بر اساس یافته های تحقیق، عملیات روانی مشرکان علیه حکومت پیامبر بسیار گسترده و شامل یاوه پراکنی (لغو)، اتهام و تهمت های گوناگون، طعنه زنی، جایگزین سازی، نمایش خوی استکباری و... بوده است. در خصوص شبکه بی بی سی فارسی نیز باید گفت اگرچه آغاز به کار تلویزیون بی بی سی فارسی با پوشش جغرافیایی سه منطقه فارسی زبان ایران و غیره بوده، اما برخی تمایزهای جدی محتوایی و روشی میان این رسانه نوپا و سایر تلویزیون های ماهواره ای وجود دارد. شبکه ای که آغاز به کار آن را باید موج جدیدی از «جنگ رسانه ای نرم» علیه ایران دانست. نتیجه گیری: بر اساس نتایج تحقیق، هویتی فرهنگی که تلویزیون بی بی سی فارسی برای ایرانیان بازنمایی می کند، هویتی بر پایه مولفه های ایرانی و مدرن است. در واقع این شبکه با تکیه بر اصول و ارزش های سکولار، این دو مولفه را برجسته می کند و مولفه اسلامی هویت ایرانیان را به حاشیه می راند.