مطالعات دینی رسانه

هدف: مستند بازسازی دارای گونه های مختلفی بوده که هر نوع آن در بازسازی واقعیت و میزان تأثیری پذیری از آن، حدود متفاوتی دارد. در این پژوهش امکانات هر یک از انواع مستند بازسازی را در بازسازی سیره علمای دین، بیان نموده ایم.روش شناسی پژوهش: از طریق مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات فیلم ها، داده های به دست آمده با روش تحلیل کیفی با رویکرد توصیفی تبیین می گردند.یافته ها: در بخش امکانات روایی، سیره علمای دین می تواند در انواع گونه های مستندهای بازسازی ازجمله، مستند بازسازی از مواد اسنادی (آرشیوی)، مستند درام، درام مستند و مستند انیمیشن به عنوان موضوع مورد استناد قرار گیرد. ویژگی های میزانسن، تصویرفتوگرافیک، تدوین و صدا را در امکانات بیانی مستند بازسازی در انعکاس سیره علمای دین بررسی کردیم.نتیجه گیری: مستند بازسازی در صورتی می تواند در عین وفاداری به واقعیت، اثری تأثیرگذار را خلق کند که مستندساز، شناخت کافی به ابعاد زندگی شخصی و اجتماعی این بزرگان و دوره ی زیستشان و علم کافی به دین مبین اسلام و همچنین شناخت هنرهای اسلامی را داشته باشد.

هدف: هدف پژوهش حاضر این است که فرم های روایی و سبکی استفاده شده برای نمایش و صورت بندی مفهوم توکل و توسل در فیلم های جنگی را تحلیل کند. روش شناسی پژوهش: در این پژوهش سکانس های برجسته مرتبط با موضوع توکل و توسل با روش نئوفرمالیستی تحلیل و بررسی شده است. یافته ها: کهن الگوی قالب این فیلم ها، کهن الگوی تحول است. همچنین هم زمان با ژانر جنگ، ژانر جاده ای نیز در این فیلم ها به کار رفته است. بیان آیاتی از کتب مقدس، اضافه کردن شخصیتی مذهبی، گفت وگوی مستقیم قهرمان فیلم با خدا و پاسخ گرفتن از او، از عناصر روایی معمول برای نمایش مفهوم توکل و توسل در فیلم های ژانر جنگ است. اما تمهیدات روایی به تنهایی کافی نیست و عناصر سبکی مانند استفاده درست از لنز، زاویه و حرکت دوربین، صدا، تدوین، بازی بازیگران و طراحی صحنه و لباس هرکدام در انتقال محتوا و حس نقش به سزایی دارند. نتیجه گیری: با بررسی عناصر روایی به کار برده شده مشخص شد که استفاده از کهن الگوی تحول و استفاده از ژانر جاده ای در کنار ژانر جنگ به شخصیت پردازی و تحول شخصیت ها کمک زیادی کرده است. همچنین تأثیر توکل و توسل شخصیت در آرامش و اجابت دعایش مشهود است. عناصر سبکی استفاده شده در این سکانس ها در همبستگی کامل با عناصر روایی بوده و وظیفه دارد حس ارتباط شخصیت با معبود به هنگام توکل و توسل را منتقل کند.

هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل عناصر روایت بر مبنای الگوی مفهومی روایت، از قصه قرآنی آفرینش و بررسی نقش ابلیس در آن است. روش شناسی: این پژوهش با استفاده از روش تحلیل روایت و با نظر به مبنای الگوی مفهومی روایت، به تحلیل عناصر روایت در قصه آفرینش در قرآن، با نگاه به نقش شخصیت ابلیس به عنوان ضد قهرمان می پردازد. یافته ها: مقاله حاضر به تحلیل قصه آفرینش در قرآن پرداخته، و آن را با عناصر روایت مطابقت داده است. توجه اصلی این مقاله، از میان شخصیت های گوناگون قصه آفرینش، همچون خداوند، آدم و همسرش، و فرشتگان، بر روی ابلیس بوده و این قصه، با توجه به چگونگی نقش آفرینی ابلیس موردبررسی قرار گرفته است. همچنین به چگونگی بیان قرآنی در مورد ویژگی های شخصیتی-روایی ابلیس نیز پرداخته شده است. نتیجه گیری: ابلیس در قصه قرآنی آفرینش نقش ضدقهرمان را ایفا می کند و عناصر روایت شامل پی رنگ، کشمکش، شخصیت و گفتار، همراه با مقولات زیرمجموعه شان، به خوبی در این داستان مشاهده می شوند. تنها مقوله فرعی که فقدانش در این روایت احساس می شود، تک گویی است. همچنین می توان در نگاهی جامع تر، کل قصه آفرینش را، به عنوان آغازی برای پی رنگ جامع ابلیس در قرآن در نظر گرفت که بخش هایی از آن در قصه های دیگر قرآنی و تقابل پیامبران با او مشاهده می شود.

هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی حق مالکیت فکری و مبانی فقهی آن در رسانه های جدید است روش شناسی: این مقاله می کوشد با روش تحلیلی اجتهادی به شناسایی مفهوم کپی رایت و نحوه ارتباطش با مالکیت فکری پرداخته و سپس عناصر تشکیل دهنده این مفهوم و جایگاهش در قوانین و مبانی آن را شرح دهد و ضمن بیان دیدگاه فقهی در این خصوص به بررسی و تبیین فقهی این مفهوم و اثرگذاری آن در نظام اجتماعی بپردازد. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که در سال 1379 قانونی با نام «قانون حمایت از نرم افزارهای رایانه ای» به تصویب رسید که به موجب آن، حمایت ملی از مالکیت فکری در ایران گسترش یافت. اختلاف دیدگاه نسبت به مشروعیت مالکیت فکری در میان فقها سبب ارائه فتاوی مختلف در این خصوص شده است. نتیجه گیری: براساس یافته ها راه حل هایی جهت بهبود استفاده از فضای رسانه ای دیجیتال با پیروی از مفاهیم مالکیت معنوی، می توان تدارک دید؛ 1. لازم است مؤلفین و صاحبان اثر با حقوق خود در این حوزه آشنا گردند و در فرآیندهای تولید تا توزیع و تکثیر، آن ها را به کار بگیرند. 2. باتوجه به پذیرش بعد معنوی و اخلاقی حقوق مالکیت معنوی ازسوی فقها و صاحبنظران اسلام، می توان در برخی موارد که مفاهیم بین المللی مالکیت معنوی به سختی ازسوی کاربران و مصرف کنندگان پذیرفته می شوند، با رجوع به آموزه های دینی در این حوزه، کمبودهای موردنظر را پوشش داد. 3. فقهای شیعه نسبت به کپی رایت نگاه های متفاوتی دارند، اما زمینه های مساعد فکری برای تبیین بیشتر آن و موضوع شناسی دقیق تر وجود دارد تا براساس آن برخی گره های موجود در این زمینه مرتفع گردد.

 هدف: هدف این مقاله، بررسی ظرفیت ها و چالش های نمایش عروسکی برای بازنمایی از زندگی پیشوایان دینی است.روش: جمع آوری اطلاعات به صورت ترکیبی (مصاحبه – کتاب خانه ای) و شیوه تحلیل نیز به صورت کیفی (توصیفی- تبیینی) است.یافته ها: ابتدا به «خیال انگیزی» و «منحصربه فرد بودن» به عنوان دو ظرفیت ویژه، و نیز «تابوها» به عنوان مهم ترین چالش می رسیم. سپس در ادامه برای حل این چالش، «نظر دین درباره نمایش عروسکی»، «هتک» و «تحریف» پیشوایان دینی؛ و هم چنین «نظر دین درباره ی بازنمایی زندگی پیشوایان دینی در نمایش عروسکی» مورد بررسی قرار گرفته، و در ادامه قاعده ای کلی برای حل این مشکل معرفی می کنیم.نتیجه گیری: نمایش عروسکی هیچ تقابلی با مفاهیم دینی اسلامی نداشته؛ و بالعکس، ظرفیتی ویژه برای پرداختن به زندگی پیشوایان این دین است. البته این امر چالش هایی پیشِ روی خود می بیند که غیرقابل حل نیستند. برای حل مهم ترین آن ها (که تابوها هستند) فرمولی پیشنهاد می شود: اینکه در مرحله ی اول هنرمند (در مورد محتوا یا تصویر) ادعای واقعیت ننماید و اقتباس بودن اثرش را اذعان کند. دوم اینکه مراقب باشد در اثر اقتباسی خود، نسبت به پیشوایان دینی هتک و توهین صورت نگیرد. در این صورت است که می تواند ادعا کند از امور ممنوعه ی شرع (حرام) تخطی نکرده، و اثر هنری او، فاقد ایراد دینی است.

 هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی انتقادی روابط خانوادگی در سریال تلویزیونی پایتخت 6 بر اساس اخلاق و آموزه های اسلامی است.  روش: این پژوهش از شیوه ی اسنادی و کتابخانه ای برای ارائه اصول اخلاقی در حوزه روابط خانوادگی بهره گرفته است و پس از آن با روش تحلیل نشانه شناسی بر اساس نشانه شناسی جان فیسک، محورهای اخلاقی مرتبط با روابط خانوادگی در این سریال را با شیوه ی کیفی و از نوع کاربردی بررسی کرده است. یافته ها: یافته ها در بردارنده نتایج بررسی انتقادی سکانس ها در سریال پایتخت 6 و اصول اخلاقی در حوزه روابط خانواده است. پژوهش در پی آن است که نکات و مولفه های مثبت و منفی را به کمک 11 محور اخلاقی به همراه مصادیق، مورد تشریح و تبیین قرار دهد. محورها شامل: خوش رویی و خوش رفتاری، مودت، رحمت و مهربانی، شکیبایی و بردباری، عفو و گذشت، مدارا و حسن خلق، تفاهم و همدلی، احترام و توجه طرفینی، حق مداری، تأمین نیازها، سپاسگزاری و پرهیز از منت گذاشتن و اصل خوش گفتاری می باشد. یافته ها منطبق با مبانی و مستندات قرآنی و روایی جمع آوری و تحلیل گردیده است که بیان ماحصل آن، تر سیمی از پارامترهای متناسب و شاخص های رفتاری مطلوب در خانواده را ارائه خواهد داد.  نتیجه گیری: با پایبندی و رعایت اصول اخلاقی میان همسران و فرزندان، تر بیت صحیح نسل جوان در کانون خانواده به خوبی شکل خواهد گرفت، همچنین لازم است پژوهشی جامع درباره تطبیق فرهنگ بومی با آموزه های دینی در سبک روابط خانواده ها صورت گیرد تا به مدیریت هرچه بهتر در خانواده بینجامد.