مطالعات هنر و زیباشناسی

سینمایِ آندری تارکوفسکی همواره سینمایِ یتیمان است، سینمای ِکودکان معصوم و انسان هایِ ستم دیده ای که در پی احقاق حقوق خویش اند. سینمایِ کودکانی که معصومیّت، ایمان و هویّت خود را در به دست استبداد حاکم بر زمانه خود از دست داده اند و اکنون به جستجوی راهی برای دستیابی به رستگاری جمعی خود و جامعه خود می گردند. هدف از این تحقیق، پاسخ به این پرسش است که سوژه معصوم چگونه در سینمای تارکوفسکی بروز کرده اند و چگونه می توان با مطالعه روانکاوانه سوژه هنری به مفاهیم عمیق تری از سینمای تارکوفسکی دست یافت؟ روش انجام این تحقیق از منظر هدف، کاربردی نظری و از منظر شیوه انجام، توصیفی تحلیلی بود. اطلاعات نیز به شیوه کتابخانه ای به دست آمد. نتایج نشان می دهد که سوژه های تارکوفسکی همچون انعکاسی از خویشتن هنرمند، به خوبی بیانگر مرحله ای از رشد شخصیّت هنرمند و شیوه ای برای بیان خواسته های اجتماعی هنرمند در بستر جامعه ای است که در زمان آفرینش هنری در آن به سر می برده است.سینمایِ تارکوفسکی پیوندهای عمیقی با کودکی و خاطرات جمعی مردمان سرزمین مادری او دارد تارکوفسکی از طریق مرور کودکی در پی راهی برای رستگاری انسان است.

در اندیشه سهروردی، واژه زیبایی به حُسن تعبیر می شود که به جمال و کمال اشاره دارد، پس هر چه در نهایت کمال قرار دارد، زیباست. الگوهای زیبا شناختی که سهروردی در ساختار حُسن و عشق معرفی می کند، به مفهوم خیال باز می گردند. با در نظر گرفتن عالم خیال به عنوان یکی از عوالم چندگانه هستی و قوای انسانی و مظهر دانستن قوه متخیله برای صور خیالی در عالم خیال و وجود رابطه قهر و محبت میان مراتب مختلف هستی، بازتاب صور معلقه آن عالم در روح هنرمند را می تواند معیاری برای کشف ریشه های متعالی هنر اسلامی معرفی کند. اگر عالم خیال نبود و یا اگر بود و صرفاً به مثابه حافظه و نیروی بایگانی، نقش ایفا می کرد، هیچ یک از انحاء هنر صورت نمی بست، هیچ اثر هنری ای شکل نمی گرفت و دیگر زبان دارای رمز و استعاره نبود و ادبیات شعری نیز پدید نمی آمد. با این تفاسیر، هنرمند در این معنا به سانِ یک سالک اشراقی با اشراق در قوه خیال متّصل خود به سوی قوه منفصل حرکت کرده و با راه یافتن به به عالم مثال نغمات و تصاویر مثالی را در جهت خلق اثر هنری به کار می بندد. هدف از انجام این تحقیق، پاسخ به این پرسش بود که عالم خیال چه نقش و جایگاهی در جمال شناسیِ شیخ اشراق دارد؟ روش انجام این تحقیق از منظر هدف، کاربردی نظری و از منظر شیوه انجام، توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات نیز به شیوه کتابخانه ای به دست آمد.

هستی شناسی اثر موسیقایی یکی از پر اقبال ترین گرایش های معاصر در فلسفه موسیقی شناخته می شود. در سه دهه گذشته، در سنت تحلیلیِ فلسفه موسیقی مباحث هستی شناختی بسیار متنوع و متفاوتی همچون رابطه آثار با اجراها و ویژگی های مرتبط آن ها با نت نوشت اثر، انتزاعی بودن اثر، کشف یا خلق شدن اثر و بسیاری پرسش های چالش برانگیز دیگر مورد توجّه واقع شده است. با این حال شاید محوری ترین پرسش هستی شناختی این باشد که آیا آثار موسیقایی وجود دارند یا نه؟ این مقاله نشان می دهد سه نظریه ایدئالیسم ، نام انگاری و افلاطون گرایی به عنوان پر دامنه ترین نظریه ها در فلسفه تحلیلی موسیقی، علی رغم تمایزهای بسیار، در واقع گرا بودن و صحّه گذاشتن بر وجود اثر موسیقایی اشتراک نظر دارند. در این مقاله به تبیین چگونگی واقع گرا بودن این نظریّه ها و طرح موضع آنها در خصوص این پرسش که آیا اثر موسیقایی وجود دارد یا نه، می پردازیم.

موضوع تحقیق پیش رو مطالعه نادیده انگاریِ فلسفی «هنر» خورد و خوراک با رویکرد جنسیت گرایی است. آنچه در این مقاله به آن توجّه شده آشپزی، آشپزخانه و خوراک به دلیل پیوند نزدیک آن با «زنان» و تأثیر جنسیت گرایی بر زیبایی شناسی خورد و خوراک به مثابه فرمی هنری است. تاریخ تفکّرات فلسفی به همراه دیدگاه هایِ سلسله مراتبی حواس در دفاع از حس چشایی برنیامده و اغلب آن را از دایره زیبایی شناختی بیرون رانده است. هدف اصلی مقاله، یافتن ارتباطات بین نادیده انگاشتن حس چشایی و خورد و خوراک به مثابه هنر و مقوله جنسیت گرایی است. به دلیل گسترده بودن تعداد اندیشمندان و محدودیّت زمانی از این میان دوگانه انگاری افلاطون و دیدگاهِ مبتنی بر سلسله مراتب حواس، سه گانه اشتراووس و تحقیقات کورسمیر در کنار رویکرد فمینیسم شالوده اصلی تحقیق را شکل داده است. در آخر به نظر می رسد کورسمیر جنسیت زدگی زیبایی شناسی خورد و خوراک را نپذیرفته و شایسته نمی داند بلکه به دلایل دیگر عدم حضور آن در دایره هنرهای والا را تأیید می کند. پرسش اصلی پژوهش این است که جنسیت گرایی چگونه بر زیبایی شناسی خورد و خوراک تأثیر گذاشته و آن را از دایره امر زیبا طرد کرده است؟ روش تحقیق پیش رو به لحاظ هدف، از نوع بنیادی است و به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی است. شیوه گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر کتابخانه ای است و ابزار گردآوری اطلاعات، مطالعات کتابخانه ای و بررسی متون است. در این تحقیق، رویکرد کیفی استفاده شده است.

هنرمندان امپرسیونیست اعتقاد داشتند که نقاش باید فضایِ بسته آتلیه و در حقیقت روش های گذشته را رها کرده و برای خلق تصاویر به دامان طبیعت رفته و به شکار و ثبت لحظات گذارا بپردازد. در اواخر قرن نوزدهم و با شکل گیری جنبش امپرسیونیسم در حقیقت شیوه های کلاسیک خلق آثار هنری کارکردهای خود را از دست داده و هنرمندان به دنبال روش های جدیدی برای بازنمایی واقعیِ سوژه و ثبت لحظات موقّتی و حالات در گذر بودند. دستاوردهای هنرمندان امپرسیونیست در بازنمایی و ثبت مفهوم گذر زمان و موقّتی بودن لحظات چه بوده است؟ به نظر می رسد هنرمندان این جنبش با آزمودن روش های مختلف از قبیل توجّه ویژه به مقوله نور در اثر، سرعت در خلق اثر، نوع و روش رنگ گذاری، ترکیب های رنگی جدید همچنین استفاده از لکّه های رنگی و نمایش حرکت و سرعت در تابلویِ نقاشی تلاش کردند تا لحظات در حال گذر و موقعیّت های متغیّر را به تصویر درآورند. هدف این پژوهش برّرسی و تحلیل آثار هنرمندان این جنبش برای مشخّص شدن میزان توفیق آنها در ثبت لحظات در حال گذر و نمایش تغییر زمان در آثار مختلف خواهد بود. بدیهی است که در مسیر این برّرسی بهترین و برجسته ترین آثار هنرمندان این دوره به نسبتِ تأثیرگذاری در دستاوردهای مذکور مورد نظر بوده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی پس از ذکر تاریخچه ای مختصر به شرح دستاوردها و میزان موفقیّت این هنرمندان در مقوله بازنمایی لحظه ای سوژه ها و تحلیل دقیق گزیده ای از آثار این هنرمندان (غالباً هسته اصلی گروه) که در بازنمایی این مهّم موّفق عمل کرده اند، پرداخته است. مطالب و تصاویر مورد نیاز در پژوهش حاضر به روشِ کتابخانه ای گردآوری شده اند.

موسیقی شعر مبحثی است که در ادبیات شایان توجّه است و ساختار کلامی شعر را با ابزاری همچون وزن، قافیه، صناعات بدیعی و … از ادب محاورات و فولکلور جدا می سازد. این موضوع در ادب عربی و فارسی جزء لاینفک است. در این پژوهش اولاً، مقارنه ای در باب اصول شعری دو زبان صورت گرفته، ثانیاً، این اصول و قواعد موسیقایی شعر از آثار دو شاعر، یعنی حافظ و ابونؤاس، انتخاب شده که هر دو در رده فنی تصنعی قرار دارند؛ درنهایت، این نتیجه به دست آمد که اساس موسیقی شعر ادب عربی، که تاکنون بر پایه تقطیع عروضی و الحان است و أعراب به قافیه بیشتر از ردیف اهمیّت می دهند، در اصولی با ادب فارسی تفاوت دارد. موسیقی شعر فارسی بر پایه تقطیع هجایی است و ردیف آن شکل تازه ای به خود گرفته است. ادب فارسی از رسائی و شیوایی بیشتری در بخش موسیقی شعر برخوردار است و دلنشینی بیشتری دارد؛ امّا در مقایسه شعر این دو شاعر این یادآوری لازم است، جدای از تنوّع بحور عروضی اشعار ابونؤاس در مقایسه با حافظ، جذابیّت و زیبایی و ارتباط عمیق موسیقایی کلام حافظ بیشتر از ابونؤاس است؛ حال آنکه آن دو را می توان از شاعران تجدید و نوآوری در ادب به شمار آورد؛ چرا که قدرت شعری آن ها از جهات زیادی با هم برابری می کند.

کودکِ درون، همان امروز جامعه و جهانی است که بشر در آن در حال تقلاء می باشد. توجّه به کودکِ درون و آسیب هایی که در دورانِ کودکی به روح و روان انسان وارد شده است، می تواند باعث داشتن آرامش روانی فردی، خانوادگی و اجتماعی گردد. حل معضلاتِ باقی مانده از دوران کودکی و عدم سرکوب آن موجب کاهش اختلالات روحی و روانی به صورت نسل به نسل می شود. هدف از پژوهشِ حاضر کمک به شناخت کودک درون با استفاده از شیوه هایِ غیر دارویی می باشد. تحقیق حاضر از طریق مطالعه کتابخانه ای (چاپی و دیجیتالی)، مصاحبه و با استفاده از منابع مختلفی از قبیل کتاب، مقاله، پایان نامه و پروژه نگارش شده است. یافته ها نشان می دهند، که هنردرمانی دارای زیر شاخه هایِ متعدّدی چون: نقاشی درمانی، نمایش درمانی، قصّه درمانی، شعر درمانی، سینما درمانی و موسیقی درمانی می باشد. هنر درمانی، به نوبه خود یک تکنیک است که احتیاج به پیش زمینه ندارد و در زمان اتمام آن، نباید توقّع هنرمند شدن را داشت، یعنی هدف در هنر درمانی ایجاد اثری زیبا نیست، بلکه هدف برون ریزی احساسی می باشد که باید منجر به نوعی بازسازی روحی و روانی گردد. نتایج پژوهشِ حاضر، نشان می دهد که هنردرمانی، راهی برای برون ریزی احساسی، کمک به آرامش روان و رسیدن به کودک درون است.

در اظهاراتی که در ادامه می آید، تفسیر مدرنیسم را که در مقاله بحث انگیز تی.جی.کلارک با عنوان ” تئوری هنر کلمنت گرینبرگ” طرح شده، به چالش می کشم. چنانچه در ادامه آشکار می شود، هدف من از انجام این کار، دفاع از گرینبرگ در برابر باریک بینی هایِ کلارک نیست، برعکس، اگر چه نوشته هایِ خود من پیرامون هنر انتزاعی اخیر، عمیقاً مرهون مثال نقد کاربردی گرینبرگ هستند (می پندارم که او بهترین منتقد نقاشی و مجسّمه سازی جدید دوران ماست)، باید پیشنهاد نمایم که خوانش کلارک از مدرنیسم فرضیات اشتباه معیّنی را با آنچه مربوط به گرینبرگ است، تسهیم می کند که در واقع به آن ها وابسته است. سپس باید به گفتن دریافتی متناوب از امر مدرنیست ادامه دهم که معتقدم حس بهتری از پدیده هایِ مورد پرسش نسبت به آنچه مال هرکدامشان انجام می دهد، ایجاد می نماید، و با نگاهی کوتاه به مرحله ای جالب توجّه در کار مجسّمه ساز معاصر انگلیسی آنتونی کارو۴، که من دستاوردش تا ۱۹۶۰ را به طور کلی برای مدرنیسم معیار در نظر می گیرم، در تلاش برای اثبات موردم نتیجه گیری خواهم کرد.

کُت در بین خانم های هندی از محبوبیّت کمتری برخوردار است و هدف اصلی این مطالعه موردی، تولید و طراحی کت های مناسب و راحت برای استفاده در انواع موقعیّت ها است. داده ها در مرحله پیش طراحی و پس از تولید در قالب بازخورد از زنان گروه سنی خاص ساکن در کلان شهرها جمع آوری شد. بر اساس بازخورد به دست آمده، برّرسی بازار و پیش بینی آینده، کت ها برای مصارف نهایی مختلف طراحی و تولید شدند. زنانِ هندی مشتاقانه خواستار این هستند که ظاهری جدید با نگاهی سنّتی داشته باشند. این خواسته را می توان با کت هایی که از لحاظ سبک (استایل) و ظاهر مناسب هستند، برآورده کرد. در این مقاله، کت های چند منظوره و قابل پوشش برای همه نوع مشتریان مانند ماجراجو، مٌد روز و سنّتی طراحی شده اند. لباس هایِ طراحی شده به خوبی توسّط افراد هدف شناسایی شدند و دایره مشتری هدف را می توان گسترش داد. همچنین با افزایش تعداد طرح ها در یک مجموعه می توان گزینه هایِ گسترده تری برای انتخاب ایجاد کرد. این مطالعه اطلاعات مفیدی را برای درک ذهنیّت زنان هندی ارائه می دهد و در راه اندازی کت زنانه نوآورانه و پیش بردن سلیقه زنان هندی کاربردی است. این پژوهش سعی دارد با درکِ نیاز مشتریان، کت را به عنوان یک لباس پذیرفته شده در جامعه با سبک های (استایل) مختلف معرفی کند.

نکته ای بسیار مهم در این میان این است که هنگامی که نظریه پردازان از هرمنوتیک و ارتباط آن با معناشناسی صحبت می کنند و هدف از تأویل را کشف معنا یا معناها می دانند، که در نظریه هایِ جدیدتر ساختن معنا و معناها قلمداد می شود و سپس عنوان می کنند که موسیقی معمولاً معنا ندارد، این نکته را فراموش کرده اند که حین نظریه پردازی در مورد هنر، یا باید موسیقی از این قضیه مستثنی شود و یا چنین حکم هایِ کلی را متناسب با مبحث کلی هنر ارائه نمایند. این نظریه پردازان برای حل این مشکل است که تعریفی جدید از تأویل ارایه می کنند. احمدی این نظریه ها را این گونه بیان می دارد: «ما اثر موسیقی را به گونه ای شهودی درونی می کنیم» و سپس به یاری مفهوم تأویل در کلام هیدگر هرگونه فهم موسیقایی را تأویل می خواند و این سرآغازی است برای یافتن معنای جدید معنا در موسیقی (احمدی، ۱۳۹۱: ۷۳).

فارابی در «مقالت دوم از فنّ دوم» کتاب الموسیقی الکبیر در پی آنچه در مورد عود پرداخته بود به شرح ساز تنبور می-پردازد که بر دو قسم است: اینک به دنبال آنچه در باب عود بیان داشتیم، در مورد سازهایی که با آن تجانس دارند سخن می گوییم. مجانس ترین ساز با عود، سازی است که به تنبور معروف است، زیرا در این ساز نیز نغمه ها از بخش هایِ مختلف تارهایِ موجود در آن بر می خیزند. همچنین، شهرت این ساز در نزد عامه تقریباً همانند شهرت عود است، و ایشان با تنبور نیز مانند عود، خوی و الفت دارند… در این شهر که ما کتاب خود را در آن تألیف می کنیم (بغداد)،

روایت شناسی دانشی نوین است که از عُمر آن بیش از دو دهه نمی گذرد. در ایران ما این دانش را که به حوزه نقد، نظریه و به تازگی حوزه هایِ شناختی نیز ورود پیدا کرده، از طریقِ ترجمه کتاب ها و مقالات می شناسیم. با این حال روایت شناسی با سرعتی باورنکردنی به بستر پژوهش ها و مطالعاتِ ما راه پیدا کرده و امروز یکی از برجسته ترین زمینه های مطالعاتی به شمار می رود. در این جستار قصد داریم با تمرکز بر مطالعات کیت اوتلی به رابطه این دانش با روانشناسیِ نوین بپردازیم. کیت اوتلی استاد بازنشسته دانشگاه تورنتو است که زمینه تخصّصی اش، روانشناسی شناختی است. مرور فعالیّت های تحقیقاتی اوتلی، نشان می دهد که تمرکز او به طور مشخّص معطوف به جلوه هایِ عواطفِ انسان در هنر روایی می باشد.