مطالب مرتبط با کلیدواژه

نقاشی درمانی


۱.

تاثیر نقاشی درمانی در کاهش رفتارهای پرخاشگرانه دانش آموزان عقب مانده ذهنی

نویسنده:
منبع: روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران ۱۳۸۱ شماره ۶۵

کلیدواژه‌ها: پرخاشگری نقاشی درمانی دانش آموزان عقب مانده ذهنی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی روانشناسی روانشناسی اجتماعی پرخاشگری، تعارض و خشونت
  2. حوزه‌های تخصصی علوم تربیتی آموزش کودکان استثنایی کودکان عقب مانده ذهنی
تعداد بازدید : ۲۹۱۱
پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر نقاشی درمانی در کاهش رفتارهای پرخاشگرانه دانش آموزان پسر عقب مانده ذهنی آموزش پذیر انجام گردیده است. بدین منظور شصت نفر از دانش آموزان پسر عقب مانده ذهنی که دارای رفتارهای پرخاشگرانه بوده اند از چهار منطقه آموزشی شهر تهران از طریق روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. روش پژوهش آزمایشی و براساس طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و انتساب تصادفی صورت گرفته است ؛و از پرسش نامه سنجش رفتارهای پرخاشگرانه. که توسط والدین تکمیل گردیده به عنوان پیش آزمون استفاده گردید پس از تشکیل دو گروه همتای سی نفری. برنامه نقاشی درمانی به اجرا در آمد تحلیل داده ها حاکی از کاهش معنادار رفتارهای پرخاشگرانه دانش آموزان عقب مانده ذهنی در گروه آزمایشی بود.
۲.

اثر بخشی نقاشی درمانی در کاهش رفتارهای پرخاشگرانه دانش آموزان دختر کم شنوا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تعلیم و تربیت استثنایی سال پانزدهم خرداد ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۱۳۱)

کلیدواژه‌ها: دانش آموزان نقاشی درمانی کم شنوا رفتارهای پرخاشگرانه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی روانشناسی روانشناسی اجتماعی پرخاشگری، تعارض و خشونت
  2. حوزه‌های تخصصی علوم تربیتی آموزش کودکان استثنایی کودکان نابینا و ناشنوا
  3. حوزه‌های تخصصی علوم تربیتی فعالیتهای هنری و بازی ها
تعداد بازدید : ۱۸۰۱ تعداد دانلود : ۹۷۰
زمینه: کودکان کم شنوا به علت نارسایی در مهارت های ارتباطی مستعد بروز رفتارهای برون نمود از قبیل پرخاشگری هستند. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی نقاشی درمانی در کاهش رفتار پرخاشگرانه دانش آموزان دختر کم شنوا بود. روش: جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل همه دانش آموزان ابتدایی دختر کم شنوا در استان قم بودند که پس از تکمیل پرسش نامه فهرست رفتاری کودکان توسط معلمان، 46 دانش آموزی که بالاترین نمره را در زیر مقیاس رفتار پرخاشگرانه داشتند، به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جای دهی شدند. گروه آزمایش به مدت 8 جلسه به نقاشی آزاد پرداختند. در پایان دوره آموزشی، معلمان دو گروه پرسشنامه های یاد شده را به عنوان پس آزمون تکمیل کردند. یافته ها: تحلیل نتایج با استفاده از تحلیل کوواریانس بیان گر تاثیر نقاشی درمانی بر کاهش نمره های رفتار پرخاشگرانه (0/05<P) دانش آموزان کم شنوا در گروه آزمایشی نسبت به گروه کنترل بود. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که مداخله نقاشی درمانی در کاهش رفتار پرخاشگرانه دانش آموزان دختر کم شنوا موثر بوده است. بنابراین می توان گفت که کاربرد روش های هنر درمانی و به طور ویژه نقاشی درمانی باعث کاهش مشکلات رفتاری کودکان با نیازهای ویژه می شود.
۳.

اثربخشی نقاشی درمانی در کاهش نشانه های اختلال افسردگی کودکان دبستانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روان شناسی بالینی و مشاوره سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: افسردگی اثر بخشی نقاشی درمانی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی روانشناسی روانشناسی مرضی تحولی اختلال خلقی افسردگی
  2. حوزه‌های تخصصی روانشناسی حوزه های جدید روانشناسی روانشناسی هنر
تعداد بازدید : ۲۰۴۹ تعداد دانلود : ۱۱۰۳
پژوهش حاضر به بررسی اثربخشی نقاشی درمانی در کاهش نشانه های اختلال افسردگی کودکان دبستانی پرداخته است. این پژوهش از نوع آزمایشی با پیش آزمون پس آزمون به همراه گروه کنترل می باشد. در این مطالعه تجربی60 کودک پسر دبستانی با نشانه های افسردگی بطور تصادفی در دو گروه آزمایشی و دو گروه کنترل (جمعاً 4 گروه) جای داده شدند. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه 4 -ICSو مصاحبه تشخیصی استفاده شد. پس از انجام پیش آزمون برنامة نقاشی درمانی به مدت 10 جلسه 90 دقیقه ای (دوبار در هفته) اجرا شد و در پایان پس آزمون انجام شد. داده ها با تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که در نشانه های افسردگی کودکان دبستانی پسر، نقاشی درمانی تفاوت معنی داری با گروه کنترل دارد (03/0p
۴.

تأثیر هنردرمانی (قصه گویی، عکاسی و نقاشی) مبتنی بر روی آورد شناختی رفتاری بر اختلال ناخن جویدن (تک بررسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سلامت روان کودک (تحول روانشناختی کودک) دوره چهارم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: قصه درمانی نقاشی درمانی ناخن جویدن عکس درمانی و درمان شناختی - رفتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲۲ تعداد دانلود : ۲۱۰۷
زمینه و هدف: ناخن جویدن یکی از رایج ترین مشکلات رفتاری در دوران کودکی است که می تواند ناشی از اضطراب و تنیدگی باشد. هدف پژوهش حاضر تأثیر هنردرمانی (قصه گویی، عکاسی و نقاشی) مبتنی بر درمان شناختی - رفتاری در درمان ناخن جویدن یک دختر 7 ساله مبتلا به این اختلال بود.
۵.

تأثیر نقاشی درمانی در کاهش علائم افسردگی کودکان دارای والدین سوءمصرف کننده مواد

نویسنده:
منبع: پیشرفت های نوین در علوم رفتاری دوره سوم فروردین ۱۳۹۷ شماره ۱۸

کلیدواژه‌ها: نقاشی درمانی افسردگی والدین سوءمصرف کننده مواد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵۳ تعداد دانلود : ۶۴۲
دانشمندان معتقدند که افسردگی حاد در بین کودکان بسیار شایع است. حدود ۲ درصد کودکان ۱۲-۶ ساله و ۴ درصد نوجوانان به افسردگی مبتلا هستند. هنر درمانی یکی از راه های درمان معضلات و مشکلات روحی و روانی است. هدف مطالعه حاضر بررسی تأثیر نقاشی درمانی در کاهش علائم افسردگی کودکان دارای والدین سوءمصرف کننده مواد بود. در مطالعه حاضر از روش آزمایشی تک آزمودنی با خط پایه چندگانه استفاده شده است و در آن مشاهده با اندازه های مکرر صورت گرفته است. جامعه آماری کلیه کودکان 6-14 ساله که در طی سال 95 همراه والدینشان به یک مرکز ترک اعتیاد مراجعه کرده بودند. از این تعداد 6 آزمودنی که مشخصات بیماری افسردگی را با توجه به نمرات حاصل از پرسش نامه افسردگی کودکان داشتند، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و تحت نقاشی درمانی قرار گرفتند. درصد کاهش افسردگی برای آزمودنی اول 37%، برای آزمودنی دوم 30%، برای آزمودنی سوم 41%، برای آزمودنی چهارم 57%، برای آزمودنی پنجم 50% و برای آزمودنی شش 58% محاسبه شد. می توان نتیجه گرفت که نقاشی درمانی در کاهش افسردگی کودکانی که یک والد سوءمصرف کننده داشتند، تأثیر داشته است.
۶.

اثربخشی نقاشی درمانی بر معنای زندگی و سلامت روان دانش آموزان دختر دارای پیشرفت تحصیلی پایین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲

کلیدواژه‌ها: نقاشی درمانی معنای زندگی سلامت روان پیشرفت تحصیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۹ تعداد دانلود : ۵۷۶
هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش نقاشی درمانی بر معنای زندگی و سلامت روان دانش آموزان دختر دارای پیشرفت تحصیلی پایین بود. روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری آن شامل کلیه دانش آموزان پایه دوم دوره متوسطه اول شهر خرم آباد بود که از میان آنها تعداد 30 نفر که دارای پیشرفت تحصیلی پایینی بودند به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب و سپس نمونه منتخب به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و گواه تقسیم شدند. گروه آزمایش طی 8 جسله 60 دقیقه ای به مدت 1 ماه تحت نقاشی درمانی قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه های معنای زندگی استگر و همکاران (2006) و سلامت روان گلدبرگ (1972) بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های آماری توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و آمار استنباطی (تحلیل کوواریانس چندمتغیره) استفاده شد. نتایج نشان داد که گروه آزمایش افزایش معناداری را در معنای زندگی و سلامت روان بعد از دریافت آموزش نشان دادند. بر اساس یافته های پژوهش می توان گفت نقاشی درمانی یک روش مؤثر در افزایش معنای زندگی و سلامت روان دانش آموزان دارای پیشرفت تحصیلی پایین است.
۷.

اثربخشی نقاشی درمانی در افزایش عزت نفس و خوداثرمندی کودکان بی سرپرست شهر کرج(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم رفتاری دوره پانزدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۵۰) 488-494

کلیدواژه‌ها: نقاشی درمانی عزت نفس خوداثرمندی کودکان بی سرپرست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۳ تعداد دانلود : ۵۸۴
زمینه و هدف : هنردرمانی، روش خلاقی برای رشد و ارتقای سلامت جسمی، روانی و هیجانی اشخاص می باشد. روند ساختن، ترسیم و نقاشی، فرایند پیچیده ای است که در طی آن کودک اجزای گوناگونی از تجربیاتش را برای پدید آوردن کلیت یک اثر معنی دار مورد استفاده قرار می دهد. در این فرایند تولیدی، کودک در قالب یک اثر هنری، چیزی بیش از محصول و در واقع بخشی از خود را به ما باز می نمایاند. این که چگونه فکر می کند؟، چه احساسی دارد و چگونه می بیند؟ هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی نقاشی درمانی بر عزت نفس و خوداثرمندی کودکان بی سرپرست 5 تا 12 ساله شهر کرج بود. مواد و روش ها: این مطالعه از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون همراه با گروه شاهد بود. نمونه های تحقیق را 30 آزمودنی (15 دختر و 15 پسر) از کودکان بی سرپرست ساکن بهزیستی شهرستان کرج تشکیل داد که به روش نمونه گیری تصادفی نظام دار انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده ها، از سه ابزار نقاشی فرافکن (Projective drawing یا PD)، پرسش نامه خوداثرمندی کودکان و نوجوانان (Self-Efficacy Questionnaire for Children یا SEQ-C) و سیاهه عزت نفس کودکان و نوجوانان Coopersmith (Coopersmith Self-Esteem Inventory یا CSEI) استفاده گردید. برای تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده و آزمون فرضیه ها، روش های آماری تحلیل کواریانس یک طرفه تک متغیره و آزمون میانگین دو گروه مستقل برای نمره های افتراقی مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: مداخله پژوهش در افزایش عزت نفس اجتماعی، عزت نفس عمومی، نمره کل عزت نفس و همچنین، خوداثرمندی هیجانی، خوداثرمندی اجتماعی و نمره کل خوداثرمندی کودکان بی سرپرست مؤثر بود. نتیجه گیری: نقاشی درمانی به عنوان یک مداخله روان شناختی، می تواند راهکار مناسبی جهت افزایش عزت نفس و خوداثرمندی کودکان بی سرپرست در مراکز حمایتی مورد استفاده قرار گیرد.
۸.

تأثیر نقاشی درمانی گروهی بر احساس تنهایی، مهار خشم، و سازش یافتگی اجتماعی دانش-آموزان ابتدایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سلامت روان کودک دوره ششم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۹) 119-131

کلیدواژه‌ها: نقاشی درمانی احساس تنهایی سازش یافتگی اجتماعی مهار خشم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۹ تعداد دانلود : ۴۴۶
زمینه و هدف: بروز رفتارهای سازش نایافته در بین کودکان رو به افزایش است و شناسایی عوامل اثربخش در کاهش این رفتارها ضروری به نظر می رسد. با این وجود مطالعات نظام مندی در زمینه اثربخشی نقاشی درمانی در کاهش مشکلات روانی و رفتاری دانش آموزان انجام نگرفته است. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی نقاشی درمانی گروهی بر احساس تنهایی، مهار خشم، و سازش یافتگی دانش آموزان ابتدایی انجام شد. روش: روش پژوهش حاضر شبه آزمایشی و طرح آن از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. نمونه موطد مطالعه شامل 40 دانش آموزان دختر پایه سوم ابتدایی شهر خرم آباد در سال تحصیلی 96-1395 بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به تصادف به گروه های آزمایش و گواه جایدهی شدند. ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر شامل پرسشنامه های احساس تنهایی آشر و ویلر (1985)، سازش یافتگی دخانچی (1377)، و مهار خشم نواکر (1986) بود. پیش آزمون در هر دو گروه آزمایش و گواه انجام گرفت ولی گروه آزمایش طی 10 جلسه 60 دقیقه ای تحت عنوان نقاشی درمانی گروهی قرار گرفت. در پایان مداخله، پس آزمون بر روی دو گروه آزمایش و گواه انجام گرفت. یافته ها: نتایج با استفاده از تحلیل کوواریانس نشان داد با کنترل نمرات پیش آزمون، بین گروه های آزمایش و گواه در نمرات احساس تنهایی (0/001 P< و 24/3= F ) و نمرات سازش یافتگی (0/001 P< و 19/8= F ) در مرحله پس آزمون تفاوت معنی دار وجود دارد. همچنین بخش دیگری از یافته ها نشان داد با کنترل نمرات پیش آزمون بین گروه های آزمایش و گواه در نمرات مهار خشم در مرحله پس آزمون تفاوت معنی داری وجود ندارد (0/55 P< و 0/36= F ). نتیجه گیری: بر اساس یافته های حاصل از این پژوهش می توان استنباط گرفت که ن قاشی نوعی وسیله بیان هیجانات و دنیای درونی است و در شناسایی هوش و عواطف کودک نقش ویژه ای دارند. این نتایج بر اهمیت مداخله نقاشی درمانی برای کاهش احساس تنهایی و افزایش سازش یافتگی اجتماعی دانش آموزان تأکید کرد و از آن به عنوان یک روش مؤثر بهره گرفت.
۹.

اثربخشی نقاشی درمانی بر کاهش نشانه های اختلال اضطراب جدایی کودکان پیش دبستانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رویش روان شناسی سال هشتم آبان ۱۳۹۸ شماره ۸ (پیاپی ۴۱) 205-212

کلیدواژه‌ها: نقاشی درمانی اضطراب جدایی کودکان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۶ تعداد دانلود : ۷۹۸
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی نقاشی درمانی بر کاهش نشانه های اختلال اضطراب جدایی کودکان پیش دبستانی انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. 121 نفر از مادران کودکان حاضر در این مراکز به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و از طریق آنها، اضطراب جدایی فرزندشان ارزیابی شد و با توجه به ملاک های ورود و خروج 26 نفر از آنها انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. کودکان گروه آزمایش، طی 10 جلسه 45 دقیقه ای در هر هفته دو جلسه بر نامه نقاشی درمانی را دریافت کردند؛ گروه کنترل در لیست انتظار قرار گرفت. به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه علائم مرضی کودکان گادو و اسپرافکین (1994) و مقاس درجه بندی رفتاری کانرز (1991) استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تحلیل کوواریانس یک متغیره استفاده شد. یافته های حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که پس از تعدیل اثر پیش آزمون بین میانگین نمرات پس آزمون اضطراب جدایی دو گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد و نقاشی درمانی باعث کاهش میزان نشانه های اضطراب جدایی کودکان گروه آزمایش شده است. بنابراین، در موقعیت های بالینی و در درمان مشکلات اضطراب جدایی کودکان می توان از نتایج نقاشی درمانی به عنوان درمان غیردارویی سودمند، بهره گرفت.
۱۰.

اثربخشی نقاشی درمانی بر اضطراب کودکان دچار اختلال کاستی توجه/فزون کنشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خانواده درمانی کاربردی دوره اول تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 68 - 85

کلیدواژه‌ها: نقاشی درمانی اضطراب کاستی توجه/فزون کنشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۴۲۸
مقدمه: هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی نقاشی درمانی بر اضطراب کودکان دچار اختلال کاستی توجه/فزون کنشی 7 تا 10 سال بود. روش: روش پژوهش نیمه آزمایشی با گروه گواه و طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری یک ماهه و جامعه آماری 60 دانش آموز دچار اختلال کاستی توجه/فزون کنشی شناسایی شده در آموزش و پرورش اسلامشهر بود که با استفاده از نمونه گیری هدفمند 30 دانش آموز انتخاب و به طور تصادفی در گروه های آزمایش و گواه کاربندی شدند. گروه آزمایشی مداخله هفتگی نقاشی درمانی زاده محمدی (1389) را به شکل گروهی در 10 جلسه 60 دقیقه ای دریافت کردند. هر دو گروه قبل و بعد از آزمایش مقیاس اضطراب آشکار کودکان رینولدز و ریچموند (1978) را پاسخ دادند و پس از گذشت یک ماه مجدداً هر دو گروه مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس اندازه های مکرر تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد که آموزش هنر نقاشی درمانی بر میزان اضطراب کل (38/91=P=0/001,F) را به طور معناداری کاهش داده است؛ همچنین نقاشی درمانی علائم جسمانی (5/35=P=0/021,F)، نگرانی (10/46=P=0/003,F) و حساسیت افراطی/تمرکز (12/44=P=0/001,F) را به طور معناداری کاهش داده است و این نتایج در مرحله پیگیری پایدار بود (0/05< p). نتیجه گیری: نتایج پژوهش شواهدی را پیشنهاد می کند که مداخله هنر نقاشی برای کاهش اضطراب در کودکان دچار اختلال کاستی توجه/فزون کنشی روش مناسبی است.
۱۱.

مقایسه اثربخشی نقاشی درمانی و بازی درمانی گروهی بر اضطراب و حرمت خود دانش آموزان با اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تعلیم و تربیت استثنایی سال بیست و یکم خرداد و تیر ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۶۲) 48-37

کلیدواژه‌ها: بیش فعالی بازی درمانی گروهی نقاشی درمانی عزت نفس اضطراب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۶ تعداد دانلود : ۲۴۱
زمینه و هدف: اخت الل نارسایی توجه/ بیش فعالی، از شایع ترین اختلال های کودکان است که سازگاری کلی زندگی را مختل می کند. پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی بازی درمانی گروهی و نقاشی درمانی بر اضطراب و حرمت خود دانش آموزان پسر با اخت الل نارسایی توجه/ بیش فعالی در مقطع ابتدایی انجام شده است. روش: پژوهش از نوع پژوهش های کاربردی بود که به شیوه شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری شامل دانش آموزان با اخت الل نارسایی توجه/ بیش فعالی نواحی 1 و 2 سنندج در سال تحصیلی 98-99 بود که در 3 گروه 15 نفری قرار گرفتند. آزمودنی های گروه یکم، یک دوره 10 جلسه ای به صورت 2 جلسه در هفته تحت مداخله بازی درمانی گروهی قرار گرفتند. آزمودنی های گروه دوم نیز 10 جلسه تحت مداخله نقاشی درمانی قرار گرفتند، در حالی که آزمودنی های گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکردند. در این پژوهش برای گردآ وری داده ها از پرسشنامه حرمت خود کوپراسمیت ) 1967 ( و پرسشنامه اضطراب اسپنس نسخه ی کودکان ) 1999 ( استفاده شد. برای تحلیل داده ها، تحلیل کوواریانس تک متغیری به کار رفت. یافته ها: نتایج نشان داد که که بازی درمانی گروهی نسبت به نقاشی درمانی، تأثیر بیشتری در کاهش اضطراب دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی با اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی دارد. همچنین یافته ها نشان داد، بازی درمانی گروهی بر افزایش حرمت خود مؤثر بود، اما نقاشی درمانی تأثیری نداشت. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می توان از بازی درمانی گروهی و نقاشی درمانی در جهت کاهش اضطراب و افزایش حرمت خود دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی با اخت الل نارسایی توجه/ بیش فعالی به عنوان یک روش درمانی استفاده کرد. واژه های کلیدی: اخت الل نارسایی توجه/ بیش فعالی، اضطراب ، بازی درمانی گروهی، حرمت خود، نقاشی درمانی
۱۲.

تأثیر هنردرمانی بر کودکِ درون

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر و زیباشناسی دوره اول زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 78-87

کلیدواژه‌ها: هنردرمانی کودکِ درون آرامش روانی نقاشی درمانی موسیقی درمانی نمایش درمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۶ تعداد دانلود : ۲۴۷
کودکِ درون، همان امروز جامعه و جهانی است که بشر در آن در حال تقلاء می باشد. توجّه به کودکِ درون و آسیب هایی که در دورانِ کودکی به روح و روان انسان وارد شده است، می تواند باعث داشتن آرامش روانی فردی، خانوادگی و اجتماعی گردد. حل معضلاتِ باقی مانده از دوران کودکی و عدم سرکوب آن موجب کاهش اختلالات روحی و روانی به صورت نسل به نسل می شود. هدف از پژوهشِ حاضر کمک به شناخت کودک درون با استفاده از شیوه هایِ غیر دارویی می باشد. تحقیق حاضر از طریق مطالعه کتابخانه ای (چاپی و دیجیتالی)، مصاحبه و با استفاده از منابع مختلفی از قبیل کتاب، مقاله، پایان نامه و پروژه نگارش شده است. یافته ها نشان می دهند، که هنردرمانی دارای زیر شاخه هایِ متعدّدی چون: نقاشی درمانی، نمایش درمانی، قصّه درمانی، شعر درمانی، سینما درمانی و موسیقی درمانی می باشد. هنر درمانی، به نوبه خود یک تکنیک است که احتیاج به پیش زمینه ندارد و در زمان اتمام آن، نباید توقّع هنرمند شدن را داشت، یعنی هدف در هنر درمانی ایجاد اثری زیبا نیست، بلکه هدف برون ریزی احساسی می باشد که باید منجر به نوعی بازسازی روحی و روانی گردد. نتایج پژوهشِ حاضر، نشان می دهد که هنردرمانی، راهی برای برون ریزی احساسی، کمک به آرامش روان و رسیدن به کودک درون است.
۱۳.

مقایسه اثربخشی نقاشی درمانی، گل بازی، و روش تلفیقی بر تاب آوری کودکان با اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سلامت روان کودک دوره هشتم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۲۹) ۷۵-۵۵

کلیدواژه‌ها: نقاشی درمانی گل بازی روش تلفیقی روش تلفیق هر دو روش نقاشی درمانی و گل بازی با هم تاب آوری اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۷ تعداد دانلود : ۱۹۶
زمینه و هدف: عدم بازداری رفتاری در کودکان با اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی نحوه پاسخ دهی آنان را با مشکل مواجه می کند. این کودکان توانایی منتظر ماندن را ندارند، بدین سبب تاب آوری در آنان از اهمیت زیادی برخوردار است. این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی نقاشی درمانی، گل بازی و روش تلفیقی (روش تلفیق هر دو روش نقاشی درمانی و گل بازی با هم) بر تاب آوری کودکان نارسایی توجه/ فزون کنشی انجام شد. روش: روش پژوهش حاضر آزمایشی از نوع تک آزمودنی با طرحABA بود. جامعه آماری شامل تمامی کودکان 8 تا 11 سال با اختلال نارسایی توجه – فزون کنشی بود که در سال تحصیلی 1400- 1399 در مراکز درمانی شهر تهران خدمات دریافت می کردند. از بین آنها تعداد 6 کودک (سه پسر و سه دختر) بر اساس ملاک های ورود و خروج و به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و به صورت تصادفی در سه گروه 2 نفری جای دهی شدند. مداخلات نقاشی درمانی، گل بازی، و روش تلفیقی (تلفیق دو روش نقاشی درمانی و گل بازی) برای هر کودک و مادر طبق برنامه بازی درمانی کودک محور با روی آورد لندرث و براتون (2006)، به صورت 2 جلسه (یک ساعته) در هفته و به مدت 2 ماه طی 8 هفته (16 جلسه) اجرا شد. ابزار پژوهش شامل مقیاس توانمندی های اجتماعی- هیجانی و تاب آوری (مرل، 2008) بود. تحلیل دیداری داده ها در دو سطح درون موقعیتی و بین موقعیتی بر اساس سه شاخص سطح یا طراز، روند و تغییرپذیری انجام شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که مداخلات درمانی در دو گروه نقاشی درمانی و روش تلفیقی (روش تلفیق هر دو روش نقاشی درمانی و گل بازی با هم) اثربخش بوده است. کارآمدترین روش در ارتقاء تاب آوری، روش تلفیقی (روش تلفیق هر دو روش نقاشی درمانی و گل بازی با هم) بود (0/05P<). درصد بهبودی کلی گل بازی کمتر از مداخلات درمانی دیگر بوده و اثربخشی معناداری بر تاب آوری کودکان با اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی نداشت (0/05P>). نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که مداخلات نقاشی درمانی و روش تلفیقی (روش تلفیق هر دو روش نقاشی درمانی و گل بازی با هم) می تواند سبب افزایش تاب آوری کودکان با اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی شود. تبیین های لازم برای نتایج به دست آمده در مقاله مورد بحث قرار گرفته است.
۱۴.

اثربخشی نقاشی درمانی بر اضطراب و اختلال نافرمانی/ مقابله ای در کودکان با کم توانی ذهنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تعلیم و تربیت استثنایی سال بیست و دوم خرداد و تیر ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۶۸) ۲۰-۹

کلیدواژه‌ها: اختلال اضطراب اختلال نافرمانی / مقابله ای کودکان با کم توانی ذهنی نقاشی درمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۷ تعداد دانلود : ۲۱۱
زمینه و هدف: هدف از پژوهش حاضر، تأثیر نقاشی درمانی بر اختلال اضطراب و اختلال نافرمانی/ مقابله ای در کودکان با کم توانی ذهنی بود. روش: این پژوهش از نوع روش نیمه آزمایشیی همراه با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری مطالعه حاضر، شامل کودکان با کم توانی ذهنی شهر تهران بود که در سال ۱۳۹۹ - ۱۴۰۰ در یکی از کلینیک های تهران، خدمات توان بخشی دریافت می کردند. بیست نفر از افراد واجد شرایط به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه گواه ) 10 نفر ( و گروه آزمایشی ) 10 نفر ( قرار گرفتند. از مقیاس اضطراب کودکان اسپنس فرم والدین ) ۱۹۹۷ ( استفاده شد. گروه آزمایشی 10جلسه نقاشی درمانی )هر جلسه به مدت 90 دقیقه( را به صورت گروهی دریافت نمود و گروه گواه، مداخله ای دریافت نکرد. پس از اتمام دوره، برای هر دو گروه آزمایشی و گواه، پس آزمون اجرا شد. داده های حاصل با آزمون تحلیل کواریانس چندمتغیره در نرم افزار SPSS 20 تجزیه و تحلیل شد. مقادیر احتمال کمتر از ۰۵ / ۰ از نظر آماری معنادار در نظر گرفته شد. یافته ها: نتایج داده های پژوهش نشان داد که نقاشی درمانی در کاهش اختلال اضطراب مؤثر است ) ۰۵ / .)p> 0 همچنین، این مداخله در کاهش اختلال نافرمانی / مقابله ای اثربخش بوده است ) ۰۵ / .)p> 0 نتیجه گیری: براساس یافته های به دست آمده می توان گفت نقاشی درمانی، روش کارآمدی در بهبود اختلال اضطراب و اختلال نافرمانی/ مقابله ای کودکان با کم توانی ذهنی آموزش پذیر است.
۱۵.

مقایسه اثربخشی نقاشی درمانی و قصه درمانی بر کاهش نشانه های اختلال اضطراب جدایی کودکان پیش دبستانی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: روان شناسی تحلیلی شناختی سال دوزادهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۵ 135 - 149

کلیدواژه‌ها: نقاشی درمانی قصه درمانی اضطراب جدایی کودکان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۱۶۴
هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی نقاشی درمانی و قصه درمانی بر کاهش نشانه های اختلال اضطراب جدایی کودکان پیش دبستانی انجام شد. روش : روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح  پیش آزمون – پس آزمون با  گروه کنترل بود. جامعه ی پژوهش شامل کودکان 5 تا 6 ساله حاضر در مهدهای کودک و مراکز پیش دبستانی منطقه ی 2 شهر تهران در سال تحصیلی 97-1396 بودند. 215 نفر ازمادران کودکان حاضر در این مراکز به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و از طریق آنها، اضطراب جدایی فرزندشان از طریق پرسشنامه علائم مرضی کودکان گادو و اسپرافکین (1994) و  مقیاس درجه بندی رفتاری کانرز (1991) ارزیابی شد. به روش نمونه گیری در دسترس، 45 نفر از کودکان انتخاب و  به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک کنترل به نسبت یکسان گمارده شدند. گروه آزمایش اول (روش نقاشی درمانی) و گروه آزمایش دوم (روش قصه درمانی) را طی 8 جلسه 60 دقیقه ای در هر هفته دو جلسه دریافت کردند؛ گروه کنترل در لیست انتظار قرار گرفت. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس تک متغیری و t مستقل به کمک نرم افزار SPSS نسخه 22 تحلیل شد. یافته ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که با کنترل اثر پیش آزمون، بین میانگین نمرات پس آزمون هر دو گروه آزمایش نقاشی درمانی و قصه درمانی نسبت به گروه کنترل، در متغیر اضطراب جدایی تفاوت معناداری وجود داشت (01/0 > p ). همچنین، نتایج نشان داد که بین اثربخشی دو روش درمانی تفاوت معناداری وجود داشت (01/0 > p ). نتیجه گیری : قصه ها کودکان را به سمت وسویی هدایت می کنند که با اضطراب و ترس های خود روبرو شوند و به جای گریز از این موقعیت ها آنها را به عنوان بخشی از احساسات و افکار که فقط مربوط به آنها نیست، درک کنند و بتوانند به برون ریزی بیشتر احساسات خود بپردازند. از این رو، درمانگر می تواند با شناخت کامل تری از محتوای افکار آنها، به کاهش اضطراب جدایی آنها کمک کند.
۱۶.

اثربخشی نقاشی درمانی بر اختلال نقص توجه- بیش فعالی و اضطراب جدایی دانش آموزان دختر

نویسنده:
منبع: مطالعات روانشناختی نوجوان و جوان سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲) 125-117
تعداد بازدید : ۲۱۸ تعداد دانلود : ۱۷۱
زمینه و هدف: اختلال نقص توجه/ بیش فعالی یک اختلال عصبی رشدی و از شایع ترین اختلالات دوران کودکی است که توجه روانشناسان و روانپزشکان و متخصصان بالینی را به خود جلب کرده است؛ لذا پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی نقاشی درمانی بر اختلال نقص توجه- بیش فعالی و اضطراب جدایی دانش آموزان دختر پایه دوم دبستان شهرستان بستک در سال تحصیلی 1400-1399 انجام گرفت. روش پژوهش: طرح پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون همراه با گروه کنترل بود . جامعه آماری پژوهش را کلیه دانش آموزان دختر پایه دوم دبستان شهرستان بستک تشکیل دادند، که درسال تحصیلی 1400-1399 مشغول به تحصیل بودند. گروه نمونه به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و با استفاده از گمارش تصادفی در دو گروه آزمایش( شامل 20 نفر) و گروه کنترل ( شامل 20 نفر) قرار گرفتند . برای جمع آوری داده ها از مقیاس علائم مرضی کودکان (4- CSL ) استفاده گردید. پس از اجرای پیش آزمون گروه آزمایش به مدت 10 جلسه 90 دقیقه ای، تحت تاثیر آموزش نقاشی درمانی قرارگرفت، اما گروه کنترل هیچ گونه مداخله ای دریافت نکرد. پس از جمع آوری پیش آزمون و پس آزمون، داده های به دست آمده با استفاده از روش آماری تحلیل کوواریانس و به وسیله نرم افزار آماری ( SPSS ) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد که بین اختلال نقص توجه- بیش فعالی و اضطراب جدایی در دو گروه کنترل و آزمایش در مرحله پس آزمون پس از حذف تاثیر پیش آزمون تفاوت معنادار وجود دارد و نقاشی درمانی بر اختلال نقص توجه- بیش فعالی و اضطراب جدایی دانش آموزان دختر پایه دوم تأثیر معناداری دارد. نتیجه گیری: بنابراین، در موقعیت های بالینی و در درمان مشکلات اضطراب جدایی کودکان می توان از نتایج نقاشی درمانی به عنوان درمان غیردارویی سودمند، بهره گرفت.
۱۷.

تأثیر بازی درمانی گروهی مبتنی بر نقاشی بر مهارت های هیجانی کودکان با اختلال اضطراب جدایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روان شناسی افراد استثنایی سال ۱۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۴۹ 233 - 259

کلیدواژه‌ها: اضطراب جدایی بازی درمانی مهارت هیجانی نقاشی درمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۲۱۲
طبق شواهد پژوهشی کودکان با اختلال اضطراب جدایی رفتارهای خودتنظیمی ضعیف تری دارند و در تنظیم هیجانات و رفتارها مشکلات بیشتری دارند. هدف پژوهش تعیین تأثیر آموزش بازی درمانی گروهی مبتنی بر نقاشی بر مهارت های هیجانی کودکان با اختلال اضطراب جدایی بود. در این پژوهش نیمه آزمایشی، از طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش آموزان دختر پایه ششم با اختلال اضطراب جدایی شهرستان قائم شهر در سال تحصیلی 1399 بود. نمونه پژوهش 30 کودک با اختلال اضطراب جدایی بود که به صورت در دسترس شناسایی و در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 15 نفر) جای دهی شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه اضطراب جدایی (مارچ و همکاران، 1997) و پرسشنامه مدیریت هیجان (زیمن، 2001) استفاده شد. گروه آزمایش در 10 جلسه 45 دقیقه ای بازی درمانی گروهی مبتنی بر نقاشی را دریافت کردند و برای گروه کنترل مداخله ای ارائه نشد. داده های پژوهش با تحلیل کوواریانس یک و چند متغیری تجزیه وتحلیل شدند. نتایج نشان داد که آموزش بازی درمانی گروهی مبتنی بر نقاشی موجب بهبود مهارت های هیجانی کودکان با اختلال اضطراب جدایی شد (001/0 > P). با توجه به این نتیجه می توان از بازی درمانی گروهی مبتنی بر نقاشی به عنوان روش درمانی مؤثر برای ارتقاء سلامت روانی و پیشگیری از مشکلات روان شناختی کودکان با اختلال اضطراب جدایی استفاده کرد.
۱۸.

بررسی تأثیر نقاشی درمانی بر ناگویی خلقی و سرکوبگری هیجانی در دانش آموزان دوره متوسطه دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین روانشناختی سال ۱۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۶۹ 205 - 210

کلیدواژه‌ها: نقاشی درمانی ناگویی خلقی سرکوبگری هیجانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۳ تعداد دانلود : ۲۵۵
رشد هیجانی یکی از موارد مهم و انکار نشدنی در پیشرفت همه جانبه دانش آموزان است که در طی سالیان اخیر مورد توجه اغلب مربیان و مسئولین قرار گرفته است؛ اما با این وجود چندان راهبردهای موثر و کاربردی در جهت ارتقاء این امر ارائه نشده و همچنان با ابهاماتی روبرو است. بنابراین، هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر نقاشی درمانی بر ناگویی خلقی و سرکوبگری هیجانی در دانش آموزان دختر بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه دوم دوره متوسطه شهر تبریز بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. طرح پژوهش، نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون _ پس آزمون با گروه کنترل بود. با توجه به نوع طرح، حجم نمونه 30 نفر انتخاب شدند، 15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل بصورت تصادفی گمارش شدند. برنامه نقاشی درمانی طی 8 جلسه و هر جلسه به مدت 45 دقیقه انجام شد. ابزارهای پژوهش عبارت بودند از: پرسشنامه ناگویی خلقی تورنتو و پرسشنامه سرکوبگری هیجانی؛ روش تجزیه و تحلیل داده ها، تحلیل کوواریانس چندمتغیره بود. نتایج نشان داد نقاشی درمانی بر کاهش میزان سرکوب گری هیجانی دانش آموزان دختر تاثیر معنی داری دارد. همچنین، نتایج نشان داد نقاشی درمانی بر کاهش میزان ناگویی خلقی دانش آموزان دختر تاثیر معنی داری دارد.
۱۹.

بررسی اثربخشی نقاشی درمانی بر اضطراب سلامت، احساس تنهایی و اضطراب مرگ سالمندان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خانواده درمانی کاربردی دوره ۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 383 - 400

کلیدواژه‌ها: سالمندان اضطراب سلامت احساس تنهایی اضطراب مرگ نقاشی درمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۱۲۸
هدف: این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی نقاشی درمانی بر اضطراب سلامت، احساس تنهایی و اضطراب مرگ سالمندان انجام شد. روش پژوهش: این پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه آزمایش و گروه کنترل با یک دوره آزمون پیگیری بود. از جامعه آماری سالمندان مقیم خانه های سالمندان شهرستان تهران در سال 1400 30 نمونه به صورت در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی وگروه کنترل جایگزین شدند. نقاشی درمانی به مدت ده جلسه برای گروه آزمایش اعمال شد. یافته-های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه اضطراب سلامتی (سالکوسیس و وارویک، ۲۰۰۲)، احساس تنهایی (دهشیری و همکاران، 1386) و اضطراب مرگ تمپلر (1970) جمع آوری شد و با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که میانگین نمرات پس آزمون و آزمون پیگیری اضطراب سلامت، احساس تنهایی و اضطراب مرگ در گروه آزمایش کاهش پیدا کرد و نتایج تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر نشان داد که مداخله نقاشی درمانی بر کاهش اضطراب سلامت، احساس تنهایی و اضطراب مرگ سالمندان اثربخش است (001/0 p<). نتیجه گیری: بنابراین پیشنهاد می شود از مداخله نقاشی درمانی به منظور کاهش اضطراب سلامت، احساس تنهایی و اضطراب مرگ سالمندان استفاده شود.
۲۰.

اثربخشی آموزش مهارت های ارتباطی در خانواده به شیوه نقاشی درمانی بر روابط والد-فرزند و مهارت های اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خانواده درمانی کاربردی دوره ۴ ویژه نامه ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۷) مجموعه مقالات حوزه خانواده و فرزند 449 - 469

کلیدواژه‌ها: مهارت های ارتباطی نقاشی درمانی روابط والد - فرزند مهارت های اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۵۰
هدف: پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی آموزش مهارت های ارتباطی به شیوه نقاشی درمانی بر روابط والد-فرزند و مهارت های اجتماعی انجام شد. روش پژوهش: این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی همراه با گروه آزمایش و گواه و طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری دو ماهه بود. از بین کلیه دختران پایه دوم ابتدایی شهرستان تاکستان 24 نفر به شیوه نمونه گیری دردسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. دانش آموزان گروه آزمایش به مدت 11 جلسه آموزش مهارت های ارتباطی به شیوه نقاشی درمانی برگرفته از مداخله گروهی هنر درمانی (مارتین، 2009) و برنامه های مداخله ای پیشین (احسان پور، 1395؛ شلانی، 1394)، شرکت کردند و گروه کنترل هیچ گونه مداخله ای دریافت نکردند. داده ها با استفاده از پرسشنامه رابطه والد-فرزند پیانتا (1994) و فرم معلم مهارت های اجتماعی گرشام و الیوت (1990) در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری جمع آوری و با استفاده از تحلیل کواریانس همراه با اندازه گیری مکرر مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که در گروه آزمایش، در مقایسه با گروه کنترل، پس از آموزش مهارت های ارتباطی به شیوه هنردرمانی مبتنی بر نقاشی، نمرات بعد نزدیکی در روابط والد-فرزند (09/28=F، 001/0=P) و مهارت های اجتماعی (68/44=F، 001/0=P) افزایش معنی داری پیداکرده بود و نمرات بعد وابستگی (80/22=F، 001/0=P) و تعارض (58/133=F، 001/0=P) در روابط والدفرزند کاهش معنی داری پیدا کرده بود. نتیجه گیری: باتوجه به این یافته ها می توان نتیجه گرفت که برای بهبود روابط والد-فرزند و مهارت های اجتماعی کودکان، می توان از آموزش مهارت های ارتباطی به شیوه نقاشی درمانی استفاده کرد