ابونؤاس

موضوع این جستار نقد و بررسی کتاب نقد و بررسی تطبیقی خمریات رودکی و ابونؤاس، تألیف سید فضل الله میرقادری است. در این مقاله، ضمن معرفی کلی اثر و تحلیل ابعاد شکلی آن، به بیان «امتیازات»، «کاستی ها»، و «بایسته های» محتوایی آن نیز پرداخته شده است. امانت داری علمی در ذکر منابع، بی طرفی در نقد و نظر، نکته سنجی و دقت در تحلیل، نظریه پردازی در نقد و تحلیل، استفاده از برخی منابع معتبر علمی، ارائة فهرست های گوناگون و کارآمد در پایان کتاب، و رویکرد اخلاقی و دینی به موضوع تطبیق برخی از امتیازات و نوآوری های این کتاب به شمار می آیند. در برابر این امتیازات، عدم اهتمام به نظریه و مبانی نظری روش پژوهش در مطالعات تطبیقی، موضوع محوریِ توصیفی و گریز از مسئله پژوهی و اهتمام به کشف مجهول، غفلت از یافته های نوین پژوهشی، در حاشیه قرار دادن نقد ادبی و زیبایی شناسی، و رویکرد ذوقی در بخش نقد و نظر ازجمله کاستی های این کتاب است. این پژوهش توصیفی تحلیلی بر آن است تا به تحلیل محتوایی و شکلی امتیازها و کاستی های ذکرشده بپردازد.

موسیقی شعر مبحثی است که در ادبیات شایان توجّه است و ساختار کلامی شعر را با ابزاری همچون وزن، قافیه، صناعات بدیعی و … از ادب محاورات و فولکلور جدا می سازد. این موضوع در ادب عربی و فارسی جزء لاینفک است. در این پژوهش اولاً، مقارنه ای در باب اصول شعری دو زبان صورت گرفته، ثانیاً، این اصول و قواعد موسیقایی شعر از آثار دو شاعر، یعنی حافظ و ابونؤاس، انتخاب شده که هر دو در رده فنی تصنعی قرار دارند؛ درنهایت، این نتیجه به دست آمد که اساس موسیقی شعر ادب عربی، که تاکنون بر پایه تقطیع عروضی و الحان است و أعراب به قافیه بیشتر از ردیف اهمیّت می دهند، در اصولی با ادب فارسی تفاوت دارد. موسیقی شعر فارسی بر پایه تقطیع هجایی است و ردیف آن شکل تازه ای به خود گرفته است. ادب فارسی از رسائی و شیوایی بیشتری در بخش موسیقی شعر برخوردار است و دلنشینی بیشتری دارد؛ امّا در مقایسه شعر این دو شاعر این یادآوری لازم است، جدای از تنوّع بحور عروضی اشعار ابونؤاس در مقایسه با حافظ، جذابیّت و زیبایی و ارتباط عمیق موسیقایی کلام حافظ بیشتر از ابونؤاس است؛ حال آنکه آن دو را می توان از شاعران تجدید و نوآوری در ادب به شمار آورد؛ چرا که قدرت شعری آن ها از جهات زیادی با هم برابری می کند.