درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ اسلام و سیره

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
تاریخ و سیره شناسی کلیات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳۶۱ تا ۳۸۰ مورد از کل ۷٬۷۰۹ مورد.
۳۶۱.

آموزه های اهل بیت (ع) در معماری تدفینی شیعی؛ بررسی موردی عناصر هویت ساز (از حمله مغول تا ظهور صفویه با محوریت استان قم و مرکزی)

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 55-74

کلیدواژه‌ها: معماری تدفینی تشیع بقاع متبرکه عناصرهویت ساز فلات مرکزی ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۱۱۵
 هنر معماری از لحاظ تاریخی، در زمره نخستین هنرهایی بود که توانست خود را با مفاهیم اسلامی سازگار کند و با عنوان معماری اسلامی گسترش یابد. با ورود اسلام به ایران بناهای آرامگاهی بعد از مساجد، رایج ترین نوع بنای عمومی بود که ظهور چشمگیری داشت. هنرمندان و معماران ایرانی در سایه مفاهیم اسلامی و آموزه های اهل بیت (ع) این هنر ماندگار را در سراسر ایران اسلامی به یادگار گذاشتند. معماری ایرانی- اسلامی در فرهنگ تشیّع نیز میراث گرانقدری است که از نسل های گذشته به یادگار مانده و نمونه های ارزشمند آن در قالب «معماری تدفینی شیعی»، مخصوصا بقاع متبرکه امامزادگان (ع) در شهرهای تاریخی ایران به خوبی قابل مشاهده است. از طرفی عناصر هویت ساز به کار رفته در مرقد امامزادگان (ع) علاوه بر کارکرد سازه ای، هنری و تاریخی دارای کارکرد ارتباطی جهت تبلیغ و گسترش آموزه های اهل بیت (ع) و باورهای تشیّع نیز هستند. از این رو در این پژوهش با تکیه بر مفاهیم برگرفته از دانش معماری به بررسی مفهوم و شاخصه های عناصر هویت ساز در معماری تدفینی شیعی پرداخته تا ابعاد مختلف و جنبه های آن وضوح بیشتری یابد، سپس نمونه هایی در اقلیم فلات مرکزی ایران واقع در استان قم و استان مرکزی را مورد بررسی قرار می دهیم. برای گردآوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز جهت پاسخ گفتن به پرسش های تحقیق نیز از شیوه اسنادی و میدانی کمک گرفته شده است. و در نهایت چنین نتیجه می شود که از جمله کارکردهای عناصر هویت ساز، تبلیغ و گسترش مذهب تشیّع می باشد.
۳۶۲.

فرهنگ پوشش اعراب در عصر بعثت

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۸) 53 - 73

کلیدواژه‌ها: فرهنگ پوشش اعراب جاهلیت عصر بعثت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۴۰
حجاب، یک دستور دینی است که در فطرت انسان هاقرار دارد. درباره حجاب زنان عرب در عصر جاهلی دو دیدگاه وجود دارد.عده ای بر عدم پوشش زنان اعتقاد دارند و نوشته اند زنان روسری را از پشت می بستند، موها و گردن آنها دیده می شد، لباس هایی که می پوشیدند بیشتر اعضای بدن آنها آشکار بود، زینت های خود را نشان می دادند و پوشش و حجاب مناسبی نداشتند. برخی دیگر، بر پوشش کامل زنان عرب تأکید دارند و البته تعداد آنها اندک است.عدم توجه زنان بر پوشش خود، باعث تحریک مردان می شد و آنها نزد رسول اکرم(ص) رفته، از این موضوع شکایت می کردند. به همین دلیل آ یات حجاب نازل شد که به مؤمنان هشدار می دهد چشم چرانی نکنند و زنان بدن ها و سرهای خود را بپوشانند. زنان عرب به این آیات عمل کرده و از خانه با پوشش و حجاب کامل خارج می شدند. کسانی که آنها را می دیدند، می گفتند گویا کلاغ سیاه روی سر آنها نشسته است.
۳۶۴.

نقد سندی روایات انسان سوزی در سیره ی امام علی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 3-33

کلیدواژه‌ها: امامعلی (ع) زنده سوزی جنازه سوزی ارتداد غالیان حدود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۲۵۵
بر اساس برخی از متون تاریخی-حدیثی، امام علی(ع) در چندین موضع درباره ی غالیان، مرتدان، زنادقه، و اجرای برخی حدود شرعی حکم به سوزاندن برخی افراد مجرم داده و گاهی خود شخصاً اقدام به این امر نموده است. منابع شیعی و سنی در برخی جزئیات، مضامین و مصادیق این روایات با هم اختلاف دارند. روایات انسان سوزی در سیره ی امام علی (ع) دو گونه ی «زنده سوزی» و «جنازه سوزی» را شامل می شود، ولی گونه ی «خفگی با دودِ آتش» را نیز به دلیل اختلاط و اضطراب متن روایاتِ انسان سوزی، باید مورد بررسی قرار داد. در پژوهش پیش رو، تلاش شده است تا تمامی روایات مزبور از منابع تاریخی-حدیثی استخراج شوند و مورد بررسی و تحلیل سندی قرار گیرند. بدین منظور، با استفاده از روش نقد رجال حدیث، همه ی آن روایات با طُرُق مختلفشان، نقل و سپس نقد خواهند شد.
۳۶۵.

زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گسترش مناظرات در عصر اول خلافت عباسیان 132-227ق

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 103 - 120

کلیدواژه‌ها: علم کلام مناظرات نهضت ترجمه مأمون عباسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۴۸
مناظره، از زمان پیامبر(ص) در سرزمین های اسلامی رواج داشت و یکی از مظاهر تمدن و شاخصه های حکومت خلفای عصر اول عباسی(132-227ق) به ویژه مأمون، هفتمین خلیفه عباسی به شمار می رود. بی تردید مناظرات از عوامل مهم دوره اوج نهضت ترجمه و پیشرفت بیت الحکمه بوده است. همچنین سیاست فرهنگی عباسیان در دوران استفاده از قدرت نرم در مقابله با امامان(ع)، موجب ترجمه متون گوناگون علمی به زبان عربی شد و حلقه های بحث و اندیشه و پژوهش علمی رونق گرفتند. روح این مناظره ها متأثر از حضور مستقیم و غیرمستقیم خلیفه بود. مناظره ها با اهداف متعددی برگزار می شد و خلفا در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، از دستاورد مناظرات بهره می جستند. این پژوهش، با روش توصیفی تحلیلی، به طرح این سئوال می پردازد که زمینه های موثر اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در مناظرات کلامی عصر اول خلافت عباسیان کدامند؟ مدعا این است که با مهاجرت و تبادلات تجاری، شرایط خوبی برای تضارب آرا فراهم گردید و موجب بالندگی اندیشه های قبلى و از سوی دیگر، عامل پیدایش مسائل نوین اعتقادی و پویایى مناظرات، شکل گیری و یا رشد فرق مختلف شد و با پایان فتوحات، فعالیت اقتصادی مسلمانان توسعه پیدا کرد و سپس همراه با تجارت، تعاملات فرهنگی از جمله مناظره افزایش یافت. 
۳۶۶.

شخصیت شناسی حبیب بن مظاهر

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۵ 7 - 26

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) حبیب بن مظاهر بنی اسد عاشورا کربلا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۳ تعداد دانلود : ۳۴۹
حبیب بن مظاهر در شمار اصحاب پیامبر اکرم(ص)، امام علی، امام حسن و امام حسین(ع) بود. بعد از به حکومت رسیدن یزید (حک. ۶۰-۶۴)، حبیب به همراه دیگر رهبران شیعی کوفه از امام حسین(ع) دعوت کردند تا به کوفه بیاید. وی جزو اولین افرادی بود که با مسلم بن عقیل بیعت کرد و دیگران را نیز به بیعت با مسلم فراخواند. وقتی امام(ع) به کربلا رسید، حبیب به سبب اقدامات ابن زیاد، حاکم کوفه، مخفی شد و شبانه خود را از کوفه به کربلا رساند. حبیب بن مظاهر در دهم محرم سال 61 هجری در واقعه عاشورا به شهادت رسید.
۳۶۷.

بازتاب واقعهکربلا در آثار داستانی راضیه تجار

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 93 - 114

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) راضیه تجّار واقعه کربلا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۲۵۷
راضیه تجار از نویسندگان متعهدی است که در آثار داستانی خویش، به ترویج ارزش های دینی و مذهبی به ویژه فرهنگ شهادت و ایثار پرداخته است. او با پیوند میان واقعه کربلا و دفاع مقدس ایران در جنگ تحمیلی، ارادت خالصانه خود را به اهل بیت پیامبر(ص) به ویژه امام حسین(ع) ابراز داشته است. پژوهش حاضر با بررسی توصیفی و تحلیلی یازده اثر داستانی راضیه تجار نشان می دهد که بازتاب ارزش های دینی در آن آثار در هر دهه متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی متفاوت است.
۳۶۸.

مقایسه جایگاه زن در عصر جاهلیت و دوره اسلامی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۷) 75 - 96

کلیدواژه‌ها: جایگاه زن عصر جاهلیت دوره اسلامی ازدواج طلاق عده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۰ تعداد دانلود : ۲۹۹
زن، همواره از موضوعات مهم در حوزه اندیشه اسلامی بوده است. بی شک، بررسی تاریخی این مقوله، کمک بسیاری به روشن شدن مسئله و شفافیت در نظریه پردازی ها می کند. تبیین تاریخی وضعیت و جایگاه زن در اسلام، نیازمند شناخت وضعیت زن پیش از اسلام است. اینکه زن قبل از اسلام از چه جایگاه و موقعیتی برخوردار بوده و رویکرد عرب جاهلی به زن چگونه بوده و میزان حضور و مشارکت زن در مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در چه وضعیتی بوده است، موضوع اصلی این نوشتار است. با نگاهی دقیق به زن در عصر جاهلیت،مشخص می شود که حتی حقوق اولیه، از او سلب شده و به دلیل نوع نگاه مرد جاهلی به زن، تبدیل به بازیچه و دست آویزی برای سوء استفاده از زن شده بود. زن پیش از اسلام، مانند کالایی در شمار ثروت پدر و یا شوهر یا پسر، بود. بنابراین، وضعیت زنان در عرصه های خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در عصر جاهلی نابسامان، ظالمانه و تاریک بود. یکی از تحولات اساسی اسلام را باید در اصلاح جایگاه و موقعیت انسانی و اجتماعی زنان دانست.
۳۶۹.

جایگاه زن در سیره امام علی(ع) با تأکید بر نهج البلاغه

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۷) 9 - 31

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) نهج البلاغه سیره جایگاه زن حقوق زن نقص عقل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸۲ تعداد دانلود : ۵۷۰
برای درک جایگاه و منزلت زن در اسلام، باید به بررسی آن در اندیشه بزرگان دین پرداخت.این مقاله، به دنبال پاسخ به این سؤال است که زن در سیره امیرالمؤمنین (ع)، چه جایگاهی دارد.یکی از منابعی که از دیرباز در مباحث انتقادی درباره جایگاه و منزلت زن در نگرش دینی مورد استفاده قرار گرفته، کلام امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه است. برخی، با تمسک به ظاهر کلام حضرت در خطبه های 79 و 80 در خصوص نقص عقل، نقص ایمان و نقص سرمایه، و همچنین منع مشورت با زنان،کمال پذیری زن و وجود ارزش های والای انسانی او را انکار کرده و او را موجودی بی ارزش می دانند. عده ای دیگر، با تأکید بر منزلت و کرامت والای زن، کلام حضرت را منافی با منزلت و جایگاه حقیقی اش پنداشته اند.تحلیل جایگاه زن در نهج البلاغه و سیره حضرت، ثابت می کند که ایشان با وجود سنت جاهلیت، به شخصیت و مقام زن احترام بسیار گذاشته و او را مظهر جمال و عطوفت الهی معرفی کرده اند. در کلامی دیگر، زن را امانت الهی دانستهکه ارزشمند و قابل احترام است و باید آنچنان که شایسته امانت گذاری است، از او محافظت و نگهداری شود.
۳۷۰.

اندیشه سیاسی محمد احمد خلف الله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۶ ۶۶-۴۷

کلیدواژه‌ها: اسلام اندیشه سیاسی دین و دولت محمد احمد خلف الله.ت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۱۸۸
محمد احمد خلف الله یکی از اندیشمندان معاصر مصری است که در قرن بیستم میلادی، یافته های ادبی و سیاسی خود از قرآن مجید را در محافل علمی و دانشگاهی مصر ارائه کرد. این پژوهش سعی دارد تا با واکاوی آثار سیاسی این متفکر و نقد و بررسی اندیشه سیاسی او در خصوص مفهوم اسلام، جایگاه دین و دولت را از دیدگاه او مورد مداقه قرار دهد. این پژوهش با روشی توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ گویی به این پرسش است که از دیدگاه خلف الله، اسلام به چه معناست و چه نوع رابطه ای میان دین و دولت وجود دارد؟ یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که خلف الله، اسلام را به دو مفهوم، یکی به عنوان دین و دیگری به مانند یک قلمرو سیاسی و قومی تفسیر کرده و در آثار و نوشته های خود بر جدایی ساحت دین و دولت از یکدیگر تأکید کرده است.
۳۷۱.

تحلیل سیره امیر مومنان علی (علیه السلام) در مواجه با چالش های ارتباطی میان فردی هواداران با تاکید بر مسائل اقتصادی

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 27-43

کلیدواژه‌ها: سیره امام علی (ع) مسائل اقتصادی چالش های ارتباطی میان فردی هواداران راهکارها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۹۵
لغزش های اقتصادی از دیر باز از مهمترین چالش های نظام های حکومتی بوده و راهکارهای حکمرانان در مواجهه با این چالش ها متفاوت بوده است. در این میان بررسی لغزش های اقتصادی ای که مبتنی بر چالش های ارتباطی میان فردی می باشد دارای پیچیدگی بیشتر و تأثیرگذاری بیشتر بوده است. این تحقیق با تکیه بر منابع تاریخی و مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی راهکارهای امام علی(ع) در مواجهه با چالش های ارتباط میان فردی در حوزه مسائل اقتصادی را مورد کنکاش قرار می دهد. چه اینکه امام علی(ع) به دلیل حضور موثر اجتماعی و نقش آفرینی در حوادث صدر اسلام دارای دامنه وسیعی از روابط فردی و اجتماعی بوده و بخش قابل توجهی از معضلات اقتصادی در عصر خلافت امام(ع) مبتنی بر روابط میان فردی است. از نتایج این تحقیق تبیین راهکارهایی معرفتی، اصلاحی یا بازدارنده در دو جنبه شخص محور و جامعه محور است. 
۳۷۲.

تحلیلی بر فعالیت های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی امیر مؤمنان علی(ع) در عصر خلفای سه گانه

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 111-129

کلیدواژه‌ها: خلفای سه گانه امام علی (ع) علوم اسلامی فتوی قضاوت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹ تعداد دانلود : ۱۰۴
امام علی (ع) در عصر حکومت خلفای پیش از خود هرچند در رأس رهبری سیاسی جامعه نبود، اما نقش علمی و فرهنگی بسیار مؤثر و مرجعیت علمیداشت.آن حضرت معارف قرآن را به مردم آموخت و علوم رسول خدا (ص) را به نسل بعد منتقل کرد و بسیاری از کتاب های نگارش شده به دست خود را به میراث گذاشت. آن حضرت عالی رتبه ترین قاضی در میان مسلمانان بود که همه به او رجوع می کردند و نیازمند علم وسیع وی بودند و در برخی موارد سیاسی، نظامی و اداری نیز به خلفا مشورت می داد و گاهی خطاها و اشتباهات آنان را اصلاح می کرد. آن حضرت در این زمان فعالیت اقتصادی بسیار گسترده ای داشت و زمین های فراوانی را آباد کرد که جزء املاک آن حضرت و موقوفه بود و تا قرن های متمادی نیز قابل استفاده بوده و سوددهی داشت.
۳۷۳.

بررسی و تحلیل موانع تحقق اهداف فرهنگی امیرالمؤمنین (علیه السلام) در دوره حکومت ایشان

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 91-109
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۹۳
امام علی (ع) زمانی خلافت را به دست گرفت که بدعتها و انحرافات بسیاری در رفتارهای دینی، اجتماعی و سیاسی مردم پدید آمده بود و ازاینرو، بازگرداندن جامعه - که پس از رحلت رسول خدا (ص) رنگ و بوی جاهلی به خود گرفته بود- به فرهنگ نبوی، کار بس دشوار و حتی ناممکن بود.مسأله اصلی که این مقاله به دنبال حل آن است، چیستی و چرایی عوامل شکست برنامه و حرکت اصلاحی امام علی (ع) در دوره حکومت و تحقق نیافتن اهداف فرهنگی ایشان است که با بهرهگیری از روش تحلیل تاریخی به یافته های زیر دست یافته است: آشوبی که قبل و بعد از قتل عثمان در جامعه به پا شده بود، اتحاد و انسجام اجتماعی را چنان از هم گسسته بود که امام نمی توانست هیچ گونه اتحادی میان مردمان عثمانی بصره و آرامش طلبان حجاز و شامیان معاویه سالار و کوفیان رنگ پذیر، برقرار کند و زمینه ای را برای اهداف والای فرهنگی خویش فراهم سازد. تشتت آرا و عمل در سطح جامعه، توان امام را فرسوده کرده بود؛ جایگاه حاکمیت به دلیل قتل پی در پی و خطاهای خلفا، تضعیف شده بود و بدعتها در میان مردم نهادینه شده و رسوباتی از فرهنگ جاهلی در پوشش دین به مردم القا گردیده بود. کارشکنی ها و تبلیغات سوء دشمنان باعث شد تا جنگهای خانمان سوز داخلی فراوانی بر حضرت تحمیل گردد و هر کدام از مناطق مهم و تأثیر گذار نیز به بهانه ای از دستورات امام سرپیچی و شورش کنند. دنیا طلبی بسیاری از خواص را به جبهه دشمن کشانده بود؛ سر انجام یاران و عمال هم اندیشه امام (ع) به قدری اندک بودند، که عملا امید تحقق بخشی برنامه های حضرت از بین رفت و تقریبا تمامی اهداف اصلاح طلبانه ی او با شکست مواجه شد.
۳۷۴.

قیام امام حسین(ع) و عاشورا در اندیشه و اشعار اقبال لاهوری

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 27 - 76

کلیدواژه‌ها: اقبال لاهوری امام حسین (ع) نهضت عاشورا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۲۶۸
عاشورای حسینی نهضتی جهانی است که توسطِ عزیزترین فرزند خاندان نبوت، امام حسین(ع) آغاز و به عنوان مکتب فکری نسل اندر نسل توسط آزادی خواهان حفظ شده است. یکی از طلایه داران نهضت عاشورای حسینی، مجاهد بیدارگر علامه اقبال لاهوری از اندیشمندان اهل سنت هند و پاکستان است. اقبال لاهوری دارای منظومه فلسفی و جهان بینی خاصی است، لذا اشاراتی کوتاه به خطوط کلی فلسفه و جهان بینی خود و نسبت آن با جایگاه و منزلت والای امام حسین(ع) و یارانشان کرده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و به صورت کتابخانه ای، جایگاه عاشورای حسینی را از دیدگاه اقبال لاهوری کاویده است. یافته های پژوهش جایگاه حماسه حسینی در منظومه فکری اقبال و تأثیرپذیری او از مزایای ارزشمند حماسه حسینی را نشان می دهد. از نظر اقبال بهترین نسخه علاج مسلمانانی که در انحطاط فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی قرار گرفته اند، عاشورا است. در اندیشه کلان تمدنی اقبال، نهضت عاشورا می تواند به عنوان حلقه وصل ملت ها قرار بگیرد.
۳۷۵.

نقش حضرت ابوطالب در تحکیم و پیشبرد رسالت رسول خدا(ص)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 73 - 100

کلیدواژه‌ها: نقش تحکیم و گسترش اسلام ابوطالب رسول خدا (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۵ تعداد دانلود : ۱۶۰
بی تردید امور و حوادث بزرگ، افزون بر بسترهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، مولود تلاش ها و نقش آفرینی شخصیت های تأثیرگذار هستند. حضرت ابوطالب شخصیتی جامع و کم نظیر بود که با ایمان راسخ به توحید، از رسول خدا(ص)، محافظت و حمایت کرد و در گسترش اسلام نقشی ممتاز و بی بدیل داشت. پژوهش حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد بر منابع تاریخی و روایی، درصدد پاسخ به این پرسش است که جناب ابوطالب چه نقشی در تحکیم و پیشبرد رسالت رسول خدا (ص) داشته است؟ نتایج پژوهش، این نکته را به اثبات می رساند که نگاه ابوطالب به رسول خدا (ص)، از خاستگاه خاصی نشأت گرفته که ریشه در عقاید، آرمان ها و جهان بینی او داشته است؛ او قبل از بعثت، همواره پشتیبان رسول خدا(ص) بود و بعد از بعثت نیز تلاش کرد تا چالش ها و جبهه بندی های مخالفان بر ضد رسول خدا(ص)، به یأس مبدل گردد. 
۳۷۶.

جریانشناسی فکری و فرهنگی جامعه اسلامی در عصر خلافت امام علی(ع)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 101 - 120

کلیدواژه‌ها: جریان شناسی جریان های فکری و فرهنگی امت اسلامی جامعه اسلامی خلافت امام علی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۱۵۲
جریان شناسی تاریخی، به عنوان راهی برای شناخت بخشی از جامعه اسلامی، شیوه ای علمی است که باید در دوره های مختلف به کار گرفته شود. شناخت بهتر دوره خلافت امام علی(ع) نیز مستلزم آگاهی ما از جریان های این زمان است؛ به ویژه که در این دوره، برای نخستین بار جریان های دینی گوناگون، در کنار هم ظهور و بروز یافتند. در این پژوهش، پس از بیان مفهوم شناسی جریان، مبانی نظری این بحث، ارائه شده و سپس به معرفی و توصیف دقیق جریان های فکری و فرهنگی پرداخته می شود. جریان فرهنگی قاعدین، جریان فکری فرهنگی قراء، جریان فکری طرفدار اموی، جریان فکری و فرهنگی خوارج و جریان فکری غلات، از عمده ترین و مهم ترین جریان های فکری و فرهنگی دوران خلافت امام علی(ع) محسوب می شوند که هرکدام به تفصیل، بحث و شرح داده می شوند. از مجموع جریان هایی که معرفی می شوند می توان از چگونگی جریان دینی در این دوره آگاهی یافت. 
۳۷۷.

اعتبارسنجی گزارش هایی از مقتل الحسین در الإرشاد بر پایه معیارهای تاریخ نگاری شیخ مفید(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) 31 - 58

کلیدواژه‌ها: شیخ مفید الإرشاد مقتل الحسین (ع) تاریخ نگاری اسلامی نقد تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۱۸۸
شیخ مفید (۴۱۳ق)، از بزرگ ترین علمای عقل گرای شیعه در اوج اقتدار آل بویه (۳۲۰ ۴۴۷ق)، در علوم مختلفی از جمله تاریخ، کتاب هایی تألیف کرده است. الإرشاد، کتاب معروف و معتبر او در مورد ائمه اطهار(ع) است که بخشی از آن، به قیام امام حسین(ع) اختصاص داده شده است. نوع نگارش و روش شیخ مفید در این کتاب، تابع معیارهایی همچون: توجه به عقل گرایی، واقع گرایی، پرهیز از غلو و دوری جستن از مظلوم نمایی است. مقاله پیش رو، کاربست این معیارها را در مقتل الحسین(ع) در الإرشاد بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته است که شیخ مفید بر پایه معیارهای خود، پاره ای از گزارش های مشهور تاریخی در باره مقتل الحسین(ع) را هر چند از سوی شیخ صدوق نقل شده باشد، کنار گذاشته است؛ ولی با وجود این، گاه به این معیارها پایبند نبوده است.
۳۷۸.

جایگاه اجتماعی بردگان در نورستان قبل از ورود اسلام بر اساس سفرنامه جورج اسکات رابرتسون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۵ ۱۰۸-۸۹

کلیدواژه‌ها: نورستان بردگان برده داری جایگاه اجتماعی سفرنامه رابرتسون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۵۷
نورستان ولایتی واقع در شمال شرق افغانستان است که در منابع اسلامی قرون میانه به نام بلور/بلورستان و در میان مسلمانان به نام کافرستان معروف شده است. مردم نورستان به چند طبقه اجتماعی تقسیم می شدند که در پایین ترین طبقه آن بردگان قرار داشتند. بردگان نقش مهمی در پیشبرد کارهای روزانه و زندگی مردم نورستان به عهده داشتند. بردگان شغل های مهم مانند نجاری، آهنگری، کنده کاری روی چوب، ساختن لباس و پوشاک، کفش سازی و چرم سازی را به عهده داشتند. در این میان نجاری و آهنگری در زندگی روزانه مردم نورستان از جایگاه ویژه برخوردار بود، زیرا وسایل کشاورزی و سلاح های جنگی مورد نیاز آنها توسط بردگان تهیه می شد. زنان و دختران برده نیز برای کار در خانه ها، فرزندآوری و کشاورزی مورد استفاده قرار می گرفتند. این پژوهش با تکیه بر سفرنامه جورج اسکات رابرتسون، جایگاه اجتماعی و زندگی روزانه بردگان در نورستان قدیم را مورد بررسی قرار داده است.
۳۷۹.

نقش حدیث افتراق در شکل گیری فرقه نگاری اسلامی تا قرن پنجم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۹۲) 99 - 130

کلیدواژه‌ها: فرقه نگاری حدیث افتراق فرقه های اسلامی اوائل المقالات بیان الادیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۴ تعداد دانلود : ۱۹۳
برخی از فرقه نگاران برای معرفی و بررسی فرقه های مسلمان، حدیث افتراق را مبنای نگارش قرار داده اند و به دنبال اثبات هفتاد و سه فرقه اسلامی مطابق با حدیث افتراق بوده اند. اما برخی دیگر هیچ توجهی به حدیث افتراق نداشته و علت انشعاب فرقه ها را در اختلاف عقاید و مبانی دینی آن ها جست وجو کرده اند. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا این حدیث در شکل گیری فرقه نگاری اسلامی نقش داشته است؟ بدین منظور، نوشته حاضر با گزینش و واکاوی دو کتاب اوائل المقالات از شیخ مفید (د.413ق) و بیان الادیان از ابوالمعالی محمد حسینی علوی (د.485ق) نشان داده است که منابعی همچون بیان الادیان متأثر از این حدیث و بر پایه آن تدوین شده اند و در منابعی مانند اوائل المقالات معیارهای دیگری مد نظر بوده و به این حدیث توجهی نشده است.
۳۸۰.

ارزیابی صحت سنجی کتب مقاتل امام حسین (ع)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 41 - 69

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری شیعی عاشوراپژوهی کتاب شناسی امام حسین (ع) مقتل نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۷ تعداد دانلود : ۲۳۰
منابع نگارش یافته در باره مقتل امام حسین(ع) به جهت اعتبار و دقت در نقل و تحلیل یکسان نیستند. آثار موجود در این حوزه را مى توان به دو دسته کلى قابل استناد و ضعیف تقسیم کرد. دسته دیگرى نیز به نام منابع مفقود وجود دارد که در سایر منابع صرفا به نام آنها اشاره شده است. این نوشتار کوشیده است تا ضمن گونه شناسی منابع یاد شده، به معرفی و سنجش مهمترین آثار متقدم و متأخر در حوزه مقتل نگاریِ امام حسین(ع) بپردازد و با نقد آثار غیرمعتبر و ضعیف، تلاش های صورت گرفته در تدوین مقتل نگاری های جامع را تبیین کند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان