درخت حوزه‌های تخصصی

برقراری حکومت اسلامی در ایران تحت رهبری امام خمینی و جانفشانی های زنان و مردان این مرز و بوم فرصتی را به وجود آورد تا مساله مشارکت سیاسی زنان مورد بازنگری قرار گیرد.این در حالی است که رهبری نظام به عنوان یک متفکر تاثیرگذار خواستار فراهم آوردن زمینه افزایش مشارکت زنان در عرصه های اجتماعی بود

استحکام و قوام هر خانواده ای در درجه ی اوّل منوط به وجود حسن خلق و معاشرت نیکو در روابط بین زوجین است. این مطلب اگر چه به دلالت عقل ثابت است، اما ارشاد شرع نیز در این باره موجود بوده و پرده از زوایای گاه مبهم آن برداشته است. قانون گذار قانون مدنی نیز با الهام از منابع فقهی در ماده ی 1103 ق.م بر این امر تأکید ورزیده است. نوشتار حاضر پس از بررسی در مهم ترین منابع فقه (کتاب و سنت) و با برشمردن مصادیقی از معاشرت به معروف به این نتیجه رسیده است که از مفاهیم اجتماعی «وَ عاشِرُوهُنَّ باِلمَْعْرُوفِ» حسن معاشرت مذکور در آیه ی شریفه دوسویه بوده و عمل به آن بر هر یک از زوجین واجب است. همچنین موارد بیان شده در قرآن و روایات تمثیلی بوده و هر عملی که عقل آن را تأیید کند و عرف جامعه بر آن صحّه بگذارد نیز جزء مصادیق معاشرت به معروف است. از بعد حقوقی نیز دستور حسن معاشرت مندرج در ماده ی 1103 ق.م نمی تواند تنها یک دستور اخلاقی و بدون ضمانت اجرای قانونی باشد؛ بنابراین بایسته است قانون گذار با شناخت اصول اخلاقی و استخراج آنها از دل کتاب و سنت و عرف جامعه ی اسلامی و با تعیین معیارهای مناسب به وضع قوانین لازم همت گمارد.

گافمن یکی از نظریه پردازان اجتماعی نیمه ی دوم قرن بیستم است که مدت درازی به عنوان یک شخصیت حاشیه ای در نظریه ی جامعه شناسی بشمار می آمد. گافمن در عرصه ی نظریه ی جامعه شناسی موقعیت متناقضی دارد. از سویی وی را جامعه شناسی فاقد نظریه ای کلی، تک رو، خارج از جریان اصلی تفکر نظری و مبدع اصطلاحات خودساخته و غریب می دانند و از سوی دیگر، پیوندهای اندیشه ی وی با دورکیم، زیمل، مکتب کنش متقابل نمادی و اتنومتدولوژی و تلاش وی برای بنیاد نهادن جامعه شناسی زندگی روزمره، او را به نظریه پردازی با موقعیت متناقض تبدیل می کند. هدف اصلی این مقاله ارایه ی روش شناسی نظریه ی اجتماعی گافمن است. روش مطالعه ی این مقاله بر اساس روش کتابخانه ای انجام شده و بررسی توصیفی، موقعیت روش و نظریه ی گافمن را مورد باریک بینی قرار می دهد. گافمن در مباحث نظری خود بیش تر به مردم نگار دنیای زندگی روزمره شبیه است و همین امر سبب می شود تا سبک نوشتاری وی شباهت زیادی به دیگر نظریه پردازان جامعه شناسی نداشته باشد. گافمن پس از افول نظریه ی کنش به زایش تحلیل نمایشی به عنوان صورتی دیگر از کنش متقابل نمادی کمک نمود و به این خاطر شهرت فراوانی کسب نمود. در مباحث روش شناختی، گافمن را به خاطر بحث های غنی که در قالب رهیافت تفسیری در علوم اجتماعی دارد، می توان یکی از برجسته ترین راهبران این رهیافت فکری بشمار آورد.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در اجلاس بیستم نوامبر1959 اعلامیه جهانی حقوق کودک را در یک مقدمه و ده ماده به تصویب رساند، در قسمتی از مقدمه این اعلامیه چنین آمده: «این اعلامیه حقوق کودک را با این هدف که ایام کودک توأم با خوشبختی بوده و کودک از حقوق و آزادیهایی که در پی خواهد آمد، به خاطر خود و جامعه اش بهره‏مند شود رسماً به آگاهی عموم می رساند…» و در پی آن پس از گذشت سی سال (سال 1989) جهت تکمیل و در نظر گرفتن حقوق و امتیازات بیشتر برای کودکان، این مجمع، «کنوانسیون حقوق کودک» را تصویب کرد. ملحق شدن جمهوری اسلامی به این کنواسیون مشروط به یک سری موارد بود که در این مقاله به بررسی آن موارد می پردازیم.

اولین حرکت‌ در زندگی انسان‌ها، رفع نیازها و پاسخگویی به احتیاجات است. به عبارت دیگر نیازمندی‌ها، انگیزه‌های اولیه برای تکاپوی شخصی و اجتماعی هستند. این نیازها در بسیاری موارد با همکاری‌های گروهی تأمین می‌شوند. در یک ساختار اجتماعی، نهادها و مؤسسات دولتی مسئولیت تأمین بخش قابل توجهی از نیازهای افراد را بر عهده دارند و بدین منظور سازمان‌های گسترده و ساختارهای منظمی را برای حل مسائل و مشکلات ملت به‌کار می‌گیرند. نیازمندی‌ها یا مربوط به قشر خاص و یا عمومی‌ هستند. در حالت دوم توجه به نیازها مهم‌تر است و رسالتی خاص را بر دوش دولت می‌نهد. لذا دولت نمی‌تواند به راحتی از کنار این خواسته‌ها بگذرد. به راستی زنان چقدر در بیان خواسته ها و مطالبات خود موفق هستند؟ پاسخ این سؤال را دراین مقاله پی می گیریم.

ورزش یکی از فعالیت های مهم زندگی بشر شناخته می شود که در همه جوامع بشری به نوعی مطرح بوده و هست. امروزه ورزش نسبت به گذشته، بسیار ساختار مند و متحول شده و علاوه بر تأثیر در ارتقاء سلامت جوامع، دارای کارکردهای مهمی در راستای ارتقاء رشد و توسعه جوامع است. کشورهای توسعه یافته، ورزش را تنها از دید یک مقوله ورزشی صرف نگاه نمی کنند، بلکه آن را ابزاری در خدمت اهداف و برنامه های اقتصادی، فرهنگی و حتی سیاسی خود می دانند. امروزه فعالیت های ورزشی محدود به مردان نیست و زنان نیز مانند مردان، در بیشتر رشته های ورزشی فعالیت می کنند و از حقوق ورزشی برابر برخوردارند. ورزش زنان در ایران قدمت طولانی دارد و ما شاهد حضور زنان در عرصه ورزشی، قبل و پس از انقلاب اسلامی هستیم. در این پژوهش سعی می شود با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی، به این پرسش پاسخ دهیم که بهره مندی زنان از حقوق ورزشی در دوران پهلوی و بعد از انقلاب چگونه بوده است؟

یکی از تغییرات اصلی در سیستم آموزشی انگلستان پس از مصوبة ‌سال 1944، حرکت به سوی نظام آموزشی مختلط بوده است. ولی در اکثر موارد به نظر می‌رسد چه در سطح حکومت مرکزی و چه در سطح مراجع محلی، این تغییر بدون بحث جدی دربارة خط مشی آن صورت گرفته باشد. نمونه‌های اندکی وجود دارد که چنین تحول بنیادینی در آموزش با روشی این چنین بی‌فکرانه انجام شده باشد. آموزش مختلط اساساً پدیده‌ای است که از تغییرات اصلی دیگری حاصل شده است، اما اکنون خودش بر مسائل مختلف مهمی تاثیر می‌گذارد و البته پیامدهایی را نیز به همراه دارد. چرا و چه طور آموزش مختلط شکل گرفت؟ حالا که به وجود آمده است، آیا می‌خواهیم بپذیریم که این وضعیت فقط «پیش آمده است» و نباید در مورد آن کاری کرد؟خانم مارگارت ساترلند در این مقاله به بررسی پیامدهای آموزشی در مدارس مختلط می پردازد.

چندی پیش با همکاری مرکز امور مشارکت زنان وزارت کشور با انتشار جزوه‏ای با نام «ارائه یافته‏های ملی و استانی پژوهش خشونت خانگی علیه زنان»، کلیاتی از طرح ملی خشونت خانگی علیه زنان در 28 مرکز استان کشور را در معرض دید کارشناسان قرار دادند. اهمیت موضوع خشونت، هم به دلیل لزوم مقابله با این پدیده نامیمون، هم به دلیل پی‏گیری موضوع از سوی نهادهای دولتی به تبع دستورالعمل زمان‏بندی شده در سازمان ملل و هم به دلیل لزوم پالایش ذهن‏ها از انگاره‏های غلط در برخورد با این پدیده و پدیده‏های مشابه، توضیح نکاتی را، هرچند اجمالی و گذرا، بر عهده ما می‏نهد. این نکات را پی می گیریم.

پیشرفتهاى تکنولوژیکى پس از ظهور انقلاب صنعتى با سرعتى شتاب آور قرنها را درنوردید و آدمى را مقهور ذوق و خلاقیت خویش نمود، مثلث ارتباط خدا، انسان، طبیعت واژگونه شد و عَلَم اومانیسم با نفى معنویت به اهتزاز درآمد، تا بدانجا که انسان با طرد اقتدارهاى فراتر از خویش تنها خود را مى‏دید و مى‏پرستید. آرى، بهاى فقدان معنویت این عصر، کرنش و بردگى مدرن بر طبیعت و حس بود، تا آنکه عقلانیت ابزارى بر عقلانیت ارزشى تفوق یافت و آدمى را به دور از بودنهاى تکوّنى در دایره بایدهاى تصنعى مسخ نمود و انسان دوره‏ى مدرنیته را در میان خواسته‏هاى کاذب و گذراى جامعه‏ى رو به توسعه غوطه‏ور ساخت و آمال راستین به دست فراموشى سپرده شد و جهانى بى‏معنا با هزینه‏ى سرسام آورى چون انحطاط فرهنگى، فساد و تباهى و ... شکل گرفت. در این مقاله به بررسی جنبه های مختلف جامعه های مصرفی و رفاهی دنیای معاصر می پردازیم.

در این نوشتار، دیدگاه  امامیه و حنفیه در مورد خواستگاری از زن عدهدار در ابعاد مختلف، مانند در عده وفات، طلاق باین، طلاق رجعی و خواستگاری برای نکاح موقت، بیان میشود. این مسئله در بعض ابعاد بین امامیه و حنفیه مشترک بوده و دیدگاه یکسانی دارند، اما در برخی دیگر، با هم اختلاف دارند. موارد اشتراکی عبارت است از: خواستگاری از زن شوهردار حرام است، خواستگاری از زنی که در عده وفات است، به صورت تعریض جایز، و به صورت تصریح، ممنوع است. خواستگاری از زنی که در ایام طلاق باین به سر میبرد، یا زنی که ازدواج او با همسرش فسخ شده، از سوی زوج تعریض و تصریح، جایز بوده، اما از طرف غیر زوج به صورت تعریض، جایز است. از موارد اختلافی در نزد امامیه، خواستگاری از زنی مطلقه رجعی در ایام عده، از جانب غیر شوهر، به طور صریح و غیر صریح، حرام و ممنوع است، اما نزد حنفیه دو قول وجود دارد. برخی حرام و برخی جایز میدانند.

هدف مقاله بررسی جایگاه زنان در آرای علامه طباطبایی در تفسیر المیزان است. دیدگاه علامه طباطبایی، در جایگاه یکی از مهم ترین مفسران شیعی معاصر، از اهمیت و تأثیر بسیار برخوردار است. پژوهش با استفاده از چارچوب نظری الیزابت شوسلر فیورنزا و با روش هرمنوتیک انتقادی رهایی بخش انجام شده است. هرمنوتیک انتقادی رهایی بخش دین را واجد عناصر سازنده و رهایی بخش برای پاسخگویی به مسائل و مشکلات انسان امروز می داند و به کاوش در الاهیات می پردازد تا عواملی را که رهایی و توانمندی زنان را موجب می شوند بیابد و به کار ببندد. مقاله با این پیش فرض که نظریة اجتماعی هر متفکر از هستی شناسی و انسان شناسی او متأثر است، برای آشنایی با نظریة اجتماعی علامه طباطبایی در المیزان، ابتدا نگاه هستی شناختی و انسان شناختی و سپس نگاه او به زن را بررسی و نقد کرده است. بررسی نگاه هستی شناختی و انسان شناختی علامه حاکی از آن است که علامه زن را در خلقت موجودی مشابه با مرد و برابر با او در شأن و شخصیت انسانی می داند. اما نظریة اجتماعی علامه از هستی شناسی و انسان شناسی فلسفی او فاصله می گیرد. از دیدگاه او، زن و مرد ازمنظر طبیعی با یکدیگر متفاوت هستند و درنتیجة این تفاوت، از حقوق اجتماعی متفاوتی برخوردارند. از مقایسة نگاه هستی شناختی و انسان شناختی علامه با نظریة اجتماعی او می توان دوگانة زن آسمانی-زن زمینی را نتیجه گرفت. علامه در تفسیر خود از زن و مرد عام سخن می گوید؛ زیرا همه را در همة زمان ها و مکان ها تابع وضعیت زیستی شان می بیند. درحالی که در عالم واقع زنان و مردان خاص وجود دارندکه تحت وضعیت اجتماعی، تاریخی و فرهنگی خاص رشد یافته اند و تربیت شده اند.

دکتر شاه‌حسینی، دانش‌آموخته پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است. وی به مدت چند سال مدیر بنیاد سینمایی فارابی بود. از ایشان کتاب‌‌های با عناوین رد پای زن اسطوره‌ای در سینما، سینما و صهیونیسم، آخر الزمان و سینما، مدیریت میلیتاریستی هالیوود، آمریکا، آغاز یک پایان و مقالات متعدد در مجلات مختلف به چاپ رسیده است. نوشتار پیش رو گفتگویی است با دکتر مجید شاه‌حسینی درباره شاخص‌های محصولات فرهنگی انقلاب اسلامی.

پیشگیری از خشونت علیه زنان و تأکید بر بهداشت روانی، مقابله با عوامل فرهنگی زمینه‏ساز خشونت علیه زنان، روشهای تربیتی زمینه‏ساز نفی خشونت علیه زنان، اسلام ونفی خشونت خانگی نسبت به دختر، مادر و همسر، اسلام و نفی خشونت های اجتماعی علیه زنان در مناقشات مسلحانه، و پس از آن در روابط ظالمانة اجتماعی، در آسیب های اجتماعی همچون بی‏سرپرستی دختران، موقعیت های نازل اجتماعی، آسیب های عاطفی، خشونت های جنسی، سالمندی زنان، نیازمندی بانوان. در این مقاله به بررسی نگرش اسلام در باره می پردازیم.

در آغاز مصاحبه، با ارائه تعریفی از مفهوم انحراف اجتماعی و ابعاد آن، تمایز میان رفتارهای ناسازگار با رفتارهای غیرعادی بررسی شده است، در ادامه، برخی ازعلل ایجاد و گسترش معضل انحرافات اجتماعی در حکومت دینی تبیین می شود، سپس با تأکید بر عوامل فرهنگی نظیر ظاهر گرایی به جای توجه به محتوای عمل، عدم حساسیت فرهنگی از سوی مسئولین، اباحه گری، تغییر ارزش‏ها و عدم نهادینه شدن ارزش‏های اسلامی و ایجاد فضای آنومیک و فقدان تعهد اخلاقی … پیشنهاداتی جهت پیشگیری و مواجهه با انحرافات اجتماعی ارائه می گردد

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه سازگاری زناشویی با به زیستی روانی دانشجویان متاهل دانشگاه الزهرا است و جامعه آماری شامل 201 نفر از دانشجویان زن متاهل این دانشگاه است، که به صورت نمونه در دسترس انتخاب شدند. برای جمع آوری داده های پژوهش، از آزمون های سازگاری زناشویی (دو نفره) اسپانیر و بهزیستی روان شناختی، و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری هم بستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شد. جز خرده مقیاس معنویت، که فقط با خرده مقیاس هم بستگی دونفره رابطه ای معنادار داشت، نتایج، رابطه ای معنادار بین خرده مقیاس های به زیستی روانی و خرده مقیاس های سازگاری زناشویی بود. مدت زمان ازدواج و سازگاری زناشویی، 0.206 از تغییرات به زیستی روانی را پیش بینی می کند.

این مقاله با رویکردی کمّی و کیفی تحولات نظام آموزش عالی در ایران را بررسی کرده و دراین راستا، عمدتاً بر افزایش سهم و مشارکت زنان در آموزش عالی تأکید می‏کند. شواهد و بررسی‏‏ها نشان می‏دهد که بعد از انقلاب اسلامی ایران(1357)، خصوصاً در سالهای اخیر، مشارکت زنان در آموزش عالی، حداقل از نظر کمّی افزایش یافته است. رویکردها و تبیین‏های متعددی در این زمینه وجود دارد، لیکن به نظر می‏رسد که چنین تحــولی در ایـران به مثابه قسمتــی از یک تحــول عام و یا حتی نوعی تغییر پارادایماتیـــک (paradigmatic shift) مــرتبط با فراینـد جهــانی شـدن (Globalization) است.

ماه گذشته خبرگزاری فارس به نقل از پایگاه اینترنتی واشنگتن پست گزارش داد که گنجاندن آموزش همجنس بازی در دوره های آموزش جنسی مدارس ایالت مریلند آمریکا، باعث اعتراض بسیاری از والدین شده است.مسوولان آموزشی این ایالت معتقدند این دوره ها را به همان دلیلی که آموزش جنسی در مدارس اجباری است ایجاد کرده اند.به نظر می رسد با چنین استدلالی قرار است چرایی وچگونگی آموزش جنسی تبدیل به تابویی شود که نمی توان ونباید هیچ حد ومرز یا چارچوبی برای آن قایل شد ویا به آن خرده گرفت. در این ترجمه به معیب و پیامدهای منفی آموزش ها نابهنجار جنسی می پردازیم.

ورود تکنولوژی‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی (ICT) مانند اینترنت و موبایل به زندگی جوانان در سال‌های اخیر، تأثیراتی بر نگرش، هویت و سبک زندگی آنها داشته است. بدون شک اینترنت و موبایل، ارتباطات میان فردی را نسبت به گذشته بسیار تسهیل کرده است و به جوانان این امکان را می‌دهد تا روابطی متفاوت و جدید را تجربه کنند. در این میان چت و پیام کوتاه، دو قابلیت فضای مجازی و موبایل هستند که در بین جوانان از محبوبیت زیادی برخوردارند. تا چند سال گذشته چت کردن در بین جوانان بسیار شایع بود؛ اما به‌ نظر می‌رسد در حال حاضر از شیوع آن کاسته شده و جای خود را به ارتباطات با موبایل، خصوصاً پیام کوتاه داده باشد. چت و پیام کوتاه، هر دو قابلیت‌هایی هستند که امکان ارتباط سریع و آسان را فراهم می‌کنند و می‌توان بین آنها شباهت‌هایی نیز یافت. در نوشتار حاضر سعی داریم به این سؤال پاسخ دهیم که چت و پیام کوتاه چه پیامدهای هویتی می‌تواند داشته باشد و روابط حاصل شده از این مجرا چه نقشی در تعامل با افراد غیر هم‌جنس در بین جوانان ایفا می‌کند؟برای پاسخ به این سؤالات در ابتدا تغییرات بوجود آمده در زندگی جوانان بواسطه ورود تکنولوژی‌های جدید و تغییر شکل اوقات فراغت را بررسی می‌کنیم. سپس به جایگاه و نقش همسالان در زندگی جوانان می‌پردازیم. در ادامه به ویژگی‌های چت و پیام کوتاه اشاره می‌کنیم و اینکه این دو چه تأثیرات هویتی می‌توانند داشته باشند. در پایان جمع‌بندی مطالب ارائه خواهد شد.

مقاله «اثبات جرائم منافی عفت از نگاهی دیگر» تألیف جناب آقای دکتر محمود آخوندی که در فصلنامه «کتاب زنان» چاپ گردید با وجود برخورداری از نکات مثبت, دارای نقاط ضعفی است که بنا به دعوت گردانندگان فصلنامه از مخاطبان برای نقد و نظر در راستای توانمندی فقه، مطالبی به ذهن می‌رسد که یادآوری آنها خالی از فایده نیست. البته نقد یک سخن و عدم اعتقاد به آن لزوما به معنای بی‌اعتقادی به نویسنده تلقی نمی‌شود. بنابر این ضمن احترام به نویسنده گرامی که از اساتید شناخته شده در رشته حقوق می‌باشند, صرفا در صدد نقد علمی اثر ایشان بوده به ویژه آنکه بسیاری از مسائل مطرح شده در این مقاله, به گونه‌ای با فقه شیعه مرتبط است.

هنر در عام ترین تعریف خود، ظهور و تجلی استعدادهای فطری و زیبایی طلب انسان در قالب آثار هنری است؛ مفاهیمی که به تمامی، ذاتیِ انسان محسوب می شوند. حال آیا می توان هنر را، که با مفاهیمی چنین هویت می یابد، با جنسیت، که یک عَرض محسوب می شود، مرتبط دانست؟ آیا می توان جنسیت را عاملی در ایجاد تمایز میان مفهوم و مصادیق هنر برشمرد؟ و یا می توان با استناد به جنسیت، به تمایز میان هنرها قائل شد و هنر را به هنر مردان و هنر زنان تقسیم کرد؟ آیا شرایط فرهنگی، مواضع ایدئولوژیک و جایگاه اجتماعی در مفهوم هنر و نسبت آن با جنسیت (به ویژه زن) تاثیرگذار است؟ آیا قوانین و حدود فقهی در قلمرو هنر ، جنسیت را عاملی تعیین کننده در صدور احکام متفاوت نسبت به زن و مرد می داند؟ این مقاله با تبیین مفهوم هنر و ماهیت آن در ساحت فلسفه ی هنر و نیز تعالیم اسلامی سعی دارد، مفاهیم مرتبط با نسبت زن و هنر را مورد بحث و تامل قرار دهد و جوابی برای سؤالات فوق بیابد.