درخت حوزه‌های تخصصی

بحث هویت به‌ویژه برای رشته‌هایی که گرفتار آنند از هر امری مهم‌تر و به‌قول معروف «از هر زبان که می‌شنوی نامکرر است». اولین رکن شناسایی هر فردی داشتن شناسنامه است اما او به نام اکتفا نمی­‌کند، باید اسمش با مسمّا باشد، یا با مسمّا بشود وگرنه فقط نشانی است بی‌معنا تا گم نشود. داشتن مشخصات شناسنامه‌ای اولین گام است و فرد شناسنامه‌­دار در طول عمرش باید با تلاش و کوشش به هویت برسد. برای حوزه‌های علمی هم همین طور است. ضرورت به وجود آمدن رشته‌ای علمی در جامعه توسط جمعی از خبرگان به وجود می‌آید اما راز ماندگاری‌اش بسته به عملکرد آن است.

خلاصه موضوع مورد بحث در این مقاله عبارتست از شرح مختصر زندگانی مرحوم حاج حسین ملک ومطالعه احوال واعمال او همراه فضایل اخلاقی و خصایل انسانی او که رهگشای اهل علم در وصول به اهدافشان در غایت حافظ میراث فرهنگی غنی و درخشان می گردد .همچنین تاریخچه مختصری از کتابخانه وموزه ملی ملک نیز ذکر گردیده است.

هدف: هدف اصلی این پژوهش سنجش نیاز های آموزشی کتابداران متخصص و غیرمتخصص کتابخانه های عمومی مشهد و بررسی نقش تجربه در نوع و ترتیب این نیاز ها است. روش: این پژوهش کاربردی با روش پیمایشی انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش همه کتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی مشهد بودند که از میان آنها ۱۴۰ نفر با روش نمونه گیری خوشه ای به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته با ۵۷ گویه جمع آوری شد. یافته ها: نیاز های آموزشی کتابداران متخصص به ترتیب مرجع شناسی و ارائه خدمات، فناوری اطلاعات، سازماندهی، مهارت های سواد اطلاعاتی، و مجموعه سازی است. نیاز های آموزشی کتابداران غیر متخصص به ترتیب فناوری اطلاعات، مرجع شناسی و ارائه خدمات، مهارت های سواد اطلاعاتی، مجموعه سازی، و سازماندهی است. نیاز کتابداران متخصص در حیطه سازماندهی نسبت به کتابداران غیر متخصص بیشتر است. میزان سابقه در نیاز های آموزشی کتابداران نقشی نداشت، تنها در مورد کتابداران غیر متخصص میزان سابقه در نیاز آموزشی مرجع شناسی و ارائه خدمات تفاوت ایجاد کرد.

هدف: هدف این پژوهش شناسایی مؤلفه ها و عوامل اثرگذار بر منزلت اجتماعی حرفه کتابداری از طریق بررسی و تحلیل دیدگاه کتابداران کتابخانه های عمومی استان زنجان است. روش: مقاله حاضر حاصل یک پژوهش موردی بوده که با رویکرد کیفی انجام شده است. تعداد 27 کتابدار شاغل در کتابخانه های عمومی استان زنجان به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شد و داده ها با استفاده از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، و استخراج اطلاعات از روش رمزگذاری مرحله ای استفاده شده است. یافته ها: عواملی که از نظر کتابداران شرکت کننده در پژوهش، در منزلت اجتماعی حرفه کتابداری اثرگذار هستند، در پنج طبقه اصلی دسته بندی شد که عبارتند از: ویژگی های فردی کتابداران، ویژگی های حرفه کتابداری، نگاه جامعه به کتاب و کتابخانه، خدمات کتابخانه ها، و عوامل سازمانی کتابخانه ها. اصالت/ارزش: ارزش این مقاله در استخراج مؤلفه های اثرگذار بر منزلت اجتماعی حرفه کتابداری است و نشان دادن این نکته که توجه به نگاه و خواسته جامعه از کتابخانه، یکی از مهمترین عوامل اثرگذار به منزلت این حرفه است.

هدف : هدف پژوهش حاضر شناسایی و مقایسه ساختار نگاشت های علمی هم واژگانی مقالات علم اطلاعات و دانش شناسی در وبگاه علم ( web of science ) در دو دوره قبل و بعد از پیدایش وب است. همچنین، به طور خاص به تأثیرگذاری فناوری وب بر مطالعات این رشته در دوره اخیر نیز پرداخته شده است. روش : پژوهش حاضر توصیفی بوده و از لحاظ نوع کاربردی است که در آن از رویکرد هم واژگانی علم سنجی بر اساس فنون تحلیل شبکه های اجتماعی بهره گرفته شده است. جامعه پژوهش به صورت سرشماری شامل 9002 مقاله علم اطلاعات و دانش شناسی در دوره قبل از پیدایش وب (1993-1997) و 16475 مقاله در دوره بعد از پیدایش وب (2009- 2013) در وبگاه علم است. تحلیل های آماری شامل آزمون های آماری همبستگی، کای دو، و همچنین شاخص های مرکزیت است. در فرایند انجام پژوهش از نرم افزارهای Ravar Premap ، SPSS ، Excel ، UCINET و NetDraw استفاده شده است. یافته ها : نتایج مطالعه نشان داد مفاهیم «کتابخانه» و «اطلاعات» محور مطالعات قبل از پیدایش وب را تشکیل می دهند؛ در دوره اخیر نیز مفاهیم «وب»، «اطلاعات»، «پژوهش»، «تحلیل استنادی»، «دانش»، «کتابخانه»، «مجلات»، و «فناوری» محور مطالعات قرار گرفته اند. یافته ها نشان می دهد در دوره پس از پیدایش وب علاوه بر افزایش مثبت و معنی دار مفاهیم وب محور، شاهد حضور مفاهیم جدید در بطن بروندادهای علمی علم اطلاعات و دانش شناسی هستیم. اصالت/ارزش : نتایج پژوهش حاضر بر اهمیت توجه بیشتر به زمینه های مطالعاتی نوین این حوزه شامل سازماندهی دانش، سنجش علم و فناوری، منابع وب محور، اینترنت و فناوری اطلاعات، و توسعه فنی کتابخانه ها تأکید می نماید. زمینه های مطالعاتی یاد شده تأثیر مستقیم در آموزش، پژوهش و ارائه خدمات کتابخانه ها دارند؛ لذا، برنامه ریزان تیم های آموزشی و پژوهشی این حوزه می توانند در زمینه های یاد شده به توسعه حوزه های مطالعاتی نوین آموزشی و پژوهشی اقدام نمایند.

مقدمه: تحلیل جریان علمی، نقش اساسی در شناسایی حوزه های پژوهشی مهم ایفا می نماید که نشانگر تحولات، چالش ها و راهکار ها در یک حوزه علمی می باشد. لذا هدف این پژوهش شناسایی جریان و حوزه های پژوهشی مطرح در مدیریت اطلاعات و انفورماتیک سلامت در پژوهش های جهانی است. روش بررسی: این پژوهش از نوع کاربردی توصیفی بود که به روش تحلیل محتوا و علم سنجی انجام شد. نمونه این پژوهش 1502 مقاله حوزه مدیریت اطلاعات در پایگاه Web Of Science مربوط به سال های 2012-2008 میلادی بود. تحلیل داده ها در نرم افزار Histcite ,SPSS, Bibexcel , VOSviewer انجام شد. گروه بندی 14 گانه حوزه های پژوهشی در فرایند تحلیل محتوا توسط متخصصان مدیریت اطلاعات سلامت انجام شد. یافته ها: در این پژوهش چهار خوشه علمی از 100 پژوهش برتر شکل گرفت. در تحلیل محتوا نیز مقالات در 14 حوزه موضوعی گروه بندی شد. فناوری اطلاعات سلامت، سیستم های اطلاعات سلامت، هم کنش پذیری و امنیت سیستم های اطلاعاتی در حوزه سلامت بیشترین محورهای پژوهش در سال های اخیر را درمقالات نمایه شده در پایگاه Web Of Science به خود اختصاص داده بود. شبکه های اجتماعی، سیستم های مبتنی بر وب و فناوری گوشی همراه از رویکردهای جدید در مقالات مدیریت اطلاعات سلامت بودند. نتیجه گیری: تنوع حوزه های پژوهشی، نوآوری در پژوهش ها، کاربردی بودن پژوهش ها یا مبتنی بر تجربه پیاده سازی بودن از ویژگی های عمده مقالات حوزه مدیریت اطلاعات و انفورماتیک سلامت در جهان است.

هدف: مرور نظام مند پژوهش های حوزه معناشناسی در سامانه های برچسب گذاری اجتماعی، به منظور شناسایی شاخه های موضوعی قابل توجه پژوهشگران، مرور راهکارهای رفع یا کاهش اثرات مسائل معناشناسی بر بازیابی اطلاعات در این سامانه ها و شناسایی شکاف های پژوهشی این حوزه است. روش پژوهش : پژوهش به روش مرور نظام مند انجام گرفته است. به این منظور، با جستجو در پایگاه های اطلاعاتی، 101 مقاله پژوهشی به زبان انگلیسی در بازه زمانی 2003-2019 انتخاب و پس از پالایش، 44 پژوهش تحلیل شد. یافته ها: محورهای موضوعی مهم شامل طراحی یک سامانه برچسب گذاری معنایی، استفاده از وردنت برای تعیین رابطه معنایی میان برچسب ها، بهره گیری از بافت برای ابهام زدایی از معنای برچسب، تولید الگوریتم برچسب گذاری معنایی خودکار بودند. خلأهای پژوهشی برای انجام پژوهش های آتی عبارتند از: ابداع روشی برای شناسایی منابع حاوی معنایی خاص از یک برچسب بدون نیاز به بررسی همه منابع، بررسی امکان استفاده از روش های خوشه بندی برچسب ها برای خوشه بندی منابع. نتیجه گیری: با توجه به شکاف های پژوهشی همچنان مسئله معنا در سامانه های برچسب گذاری می تواند از حوزه های مهم مطالعات پژوهشی سازماندهی اطلاعات باشد.

مقدمه: رفتار اطلاع یابی از مهمترین موضوع های مورد توجه پژوهشگران، برای شناسایی نیازهای واقعی و مشکلات استفاده کنندگان در بازیابی و استفاده از اطلاعات است و در این میان پیامد نگاه فرایندی به جست وجوی اطلاعات، بازنگری در نحوه و نوع خدمات اطلاعاتی است که می توان به مراجعه گنندگان ارائه کرد. هدف این پژوهش مقایسه رفتار اطلاع یابی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دانشگاه اصفهان در تدوین پایان نامه بر اساس الگوی فرایند جست وجوی اطلاعات Kuhlthau در سال 1391 خورشیدی و در محیط کتابخانه ای و الکترونیکی بوده است. روش بررسی: روش پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه نارمنجی است که بر اساس پرسشنامه «کراکر» با عنوان «پرسشنامه فرایند پژوهش» بومی سازی شده است. روایی ابزار توسط متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی تأیید و نارمنجی(1389) میزان Cronbach's alpha را جهت پایایی پرسشنامه، برای جنبه های شناختی (اندیشه ها) 78درصد و برای جنبه های عاطفی 87درصد ذکر نموده است (6). جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد در حال تحصیل ورودی سال 1390 تا 1388 خورشیدی ، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دانشگاه اصفهان بودند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 196 نفر تعیین شده و نمونه گیری به صورت تصادفی طبقه ای انجام گرفت. نوع آمار، توصیفی (میانگین و توزیع فراوانی) و استنباطی (آزمون تی مستقل و همبستگی پیرسون) و نرم افزار مورد استفاده SPSS20 بوده است. یافته ها: دانشجویان دو دانشگاه مورد بررسی، مراحل الگوی Kuhlthau را با تفاوت های عمده ای طی کرده اند؛ به طوری که فقط دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در یک یا چند مرحله از ترتیب مراحل این الگو تبعیت کرده است. در حیطه احساسات، در مراحل اول (شروع) و ششم (ارائه) تفاوت معناداری بین دانشجویان دو دانشگاه مشاهده شد. تفاوت در حیطه کنش ها (مجموع مراحل) بین دو دانشگاه معنادار بود. بررسی رابطه جنسیت با مراحل الگوی Kuhlthau نشان داد که تنها بین مرحله چهارم (خاص کردن موضوع) و نمره کل حیطه احساسات بین دو جنس اختلاف معناداری وجود دارد. همچنین بین مرحله سوم (بررسی اطلاعات) حیطه احساسات با سن دانشجویان رابطه معکوس و معناداری مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که دانشجویان دانشگاه اصفهان در تدوین پایان نامه مطابق با مراحل الگوی Kuhlthau عمل نکرده اند و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز تنها از یک پنجم ترتیب آن پیروی کرده اند. در برخی مراحل حیطه احساسات و حیطه کنش ها بین رفتار اطلاع یابی دانشجویان دو دانشگاه تفاوت معناداری وجود دارد. بین مرحله چهارم (خاص کردن موضوع) حیطه احساسات الگوی Kuhlthau با جنسیت رابطه معناداری وجود دارد به نحوی که مردان اطمینان بیشتری در فرایند جست وجوی اطلاعات از خود نشان می دهند. همچنین بین احساسات مرحله سوم (بررسی اطلاعات) با سن رابطه معکوس و معناداری وجود دارد به طوری که با افزایش سن دانشجویان تردید کمتری در فرایند جست وجوی اطلاعات از خود نشان می دهند.

اطلاعات مفهومی سیال است ، به طوری که هر زمان بخواهیم آن را بررسی کنیم چند وجهی و چندگانه می شود، همین امر سبب شده چنین فرض شود که اطلاعات در خود نوعی گوناگونی و چندگانگی دارد. به دلیل وابستگی متقابل و تنگاتنگی که بین اطلاعات و متغیرهای گوناگون دیگر وجود دارد استفاده از یک مدل صرفا اطلاعاتی کافی نیست و برای تحلیل کارآمد و موفق یک موقعیت باید رشته های بیشتری فعالانه در تجزیه و تحلیل وارد شوند. نقش تفکر فرارشته ای در اینجا به معنای بهره بردن از این رهیافت چندگانگی است، رهیافتی که حاکی از میل به ایجاد وحدتی است که به تشریح جایگاه ها و مدل ها می انجامد و بازشناسی و گسترش مفاهیم چندگانه را سبب می شود . بدین ترتیب جایگاه ها و مدل ها به روش جدیدی تشریح و تبیین شده و مورد نقد و واکاوی قرار می گیرد . بدیهی است که تنها از طریق فعالیت عملی در حوزه اطلاع رسانی نمی توان به شناختی جامع از این رشته دست یافت. برای پاسخ دادن به مسائل اساسی که حوزه اطلاعات و اطلاع رسانی با آن مواجه است دانستن آن علم لازم است ولی کافی نیست؛ در مقایسه، بنیان مستحکمی از علم اطلاعات که ریشه در سنت های پژوهشی گسترده ای دارد برای هر فعال در حوزه اطلاعات و اطلاع رسانی امکان دسترسی به نتایج جمعی بسیاری از اذهان دیگر و تجربه کلی یک رشته کلی تر را فراهم می سازد. اگر چه دانش اطلاعات و اطلاع رسانی تا اندازه ای با عمل اطلاع رسانی گسترش می یابد، اما این نه عمل، که تحقیق روشمند و نظام مند در خصوص اطلاعات – و دیگر موضوعات وابسته – است که پژوهش اطلاع رسانی را تشکیل می دهد ؛ عناصر علم اطلاعات نشات گرفته از عناصر مختلفی است که عمل اطلاع رسانی یکی از این منابع است. از این روی، مقاله حاضر برآن است تا نقش تفکر فرارشته ای را در علم اطلاعات مورد بررسی قرار دهد.

دانش مربوط به فرآیندهای سازمانی یکی از مهمترین انواع دانش سازمانی است. بخش قابل توجهی از سرمایه های دانشی که در حین فرآیندهای کاری توسط کارکنان سازمان تولید می شود، با جدایی افراد از سازمان از دست می رود و امکان بازیابی آن وجود ندارد. بنابراین ، اکتساب و بازیابی این دانش ارزشمند برای استفاده مجدد ضروری است. این پژوهش، به دنبال ارائه مدلی به منظور اکتساب دانش فرایندها است و مدل اکتساب دانش فرایندها با استفاده از استنتاج مبتنی بر مورد پیشنهاد شده است. استنتاج مبتنی بر مورد، رویکردی در هوش مصنوعی است که بر مبنای نظریه ادراکی پایه گذاری شده است. مدل پیشنهادی پژوهش در قالب سیستم نرم افزاری طراحی و در بانک اقتصاد نوین پیاده سازی شده است. یکی از خروجی های این پروژه را می توان بهبود تصمیم گیری مسئولین شعب دانست. این مدل علاوه بر کلیات، جزئیات دانش را نیز نشان می دهد. همچنین می تواند علاوه بر دانش موفقیت، موارد شکست را نیز مدلسازی کند. بعلاوه، استفاده مجدد از دانش فرایندها راحت تر صورت گرفته و سرعت تصمیم گیری برای اجرای فرایند افزایش می یابد. با توجه به امکان استفاده مجدد از دانش های پیشین، کیفیت تصمیم گیری افزایش می یابد. از آنجا که درس آموخته های موفقیت و شکست در مورد فرایند موجود است لذا ریسک اجرای فرایند کاهش می یابد. این مدل علاوه بر روش استخراج، مدلسازی دانش را نیز تسهیل می کند. در مدل پیشنهادی از مستندات موجود استفاده می شود و نیاز به تعامل زیاد با خبره کاهش می یابد.