درخت حوزه‌های تخصصی

حدیث و علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
حدیث علوم حدیث
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۶۱ تا ۱۸۰ مورد از کل ۵٬۵۶۴ مورد.
۱۶۱.

بررسی تطبیقی روش تبویب الکافی و صحیح بخاری

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۵ 2 - 18

کلیدواژه‌ها: تبویب الکافی صحیح بخاری حدیث کلینی (ره)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۱۸۴
معمولاً هر کتابی در ساختار و محتوا دارای روش و سبک خاصی می باشد، مخصوصاً اگر مؤلف آن فردی برجسته و موضوع کتاب از اهمیت بالایی برخوردار باشد. شناخت روش تدوین کتاب برای استفاده از آن و پی بردن به مقصود واقعی مؤلف در بخش های مختلف کتاب بسیار ضروری است، جوامع حدیثی نیز دارای دو بُعد محتوا و ساختار می باشند و برجستگی این دو بُعد باعث می شود که یک جامع حدیثی معروف ت شده و بیشتر مورد تأکید و استفاده قرار گیرد. در پژوهش های قدیم حدیثی، بیشتر بُعد محتوای جوامع حدیثی مد نظر بوده و ساختار علی رغم اهمیت مورد کم توجهی قرار گرفته است. این پژوهش به صورت تحلیلی - توصیفی برخی ابعاد ساختاری دو جامع حدیثی مهم شیعه و اهم سنّت را مورد بحث قرار می هد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که طبقه بندی حاکم بر دو کتاب، تبویب اجمالی که نشان دهنده اسامی کتب، تعداد ابواب و تعداد احادیث، دربرداشتن ابوابی به نام های نادر ، تکرار احادیث و... می باشند و برخی از اشکالات قابل ذکر در تبویب این دو اثر عبارت اند از: وجود باب در غیر کتاب مربوط، وجود ابواب بدون نام، عدم تناسب کتاب با کتاب های پیشین و...
۱۶۲.

مبانی حدیث شناخت محدثان اخباری معتدل اصفهان در سده های یازدهم و دوازدهم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۰) 26 - 53

کلیدواژه‌ها: مبانی شناخت حدیث حجیت حدیث اخباریان معتدل مدرسه حدیثی اصفهان در سده های یازدهم و دوازدهم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۱۱۴
جریان حدیثی غالب محدثان شیعی، در سده یازدهم و دوازدهم ، جریان اخباری معتدل است. ظاهر امر این است که ایشان به صرف وجود حدیث در مجامع حدیثی به صحت آن حکم می کنند؛ولی در حقیقت مبانی جهت شناخت حدیث دارند و در عمل بدان ها پایبند هستند. ایشان در عمل سند و متن حدیث را مورد بررسی قرار می دهند. از دیدگاه ایشان خبر واحد به دلیل سیره علما و آیه های نفر و نبا دارای حجیت است. برخی از مبانی ایشان جهت شناخت و تعامل با حدیث عبارت است از: حجیت ظواهر قرآن و استناد به آن در شرح روایات، رویکرد میانه به عقل، نگاه دوگانه به اجتهاد، پذیرش تقسیم رباعی حدیث، پذیرش وجود تعارض غیر مستقر در روایات و توجه به علم رجال. مقاله به روش تحلیل محتوا از نوع توصیفی تحلیلی انجام شده و گردآوری مطالب به روش کتابخانه ای صورت پذیرفته است. در تحلیل موضوع از داده های منابع شرح الحدیثی محدثان اخباری معتدل سده های یازدهم و دوازدهم مدرسه حدیثی اصفهان استفاده شده است.
۱۶۳.

بررسی اسناد سدیر صیرفی و شواهد ضعف وی

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال ششم ۱۴۰۲ شماره ۶ 27 - 50

کلیدواژه‌ها: سدیر صیرفی اسناد سدیر صیرفی ادله ضعف سدیر صیرفی اسناد محرف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۷ تعداد دانلود : ۱۱۴
«سدیر بن حکیم صیرفی» از راویانی است که در سند ده ها حدیث در منابع شیعه و عامه آمده، و وثاقت وی مورد بحث است. بازخوانی معاجم رجالی حاکی از سکوت غالب رجال شناسان درباره وثاقت وی است؛ هرچند در برخی منابع، گزارش هایی بازگو شده که ممکن است سندی بر ضعف سدیر شمرده شود. در کنار این گزارشات، وجود این نام در اسناد محرف، لزوم پژوهش دراین باره را افزون می کند. نگارنده با اشاره به نه نمونه از اسناد محرفی که عنوان سدیر در آنها به کار رفته، بر اساس شواهد و قراین، تحریف را به اثبات می رساند. نیز با تمرکز بر گزارش های ذم و ضعف سدیر، به ارزیابی صحت و سقم آن می پردازد. روایت عذافر صیرفی، روایت معلی بن خنیس و عبارت عقیقی بخشی از جمله این گزارشات اند که به نظر می رسد از لحاظ سند و محتوا با اشکال همراه اند. یادآور می شود که نویسنده، در مقاله ای دیگر، به دلایل وثاقت سدیر خواهد پرداخت.
۱۶۴.

تحلیل انتقادی راهکارهای برون رفت از تعارض روایات تأویلی قصه آدم علیه السلام با ظاهر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۷) 108 - 131

کلیدواژه‌ها: تأویل قصه آدم روایات تأویلی جری و تطبیق بطن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱ تعداد دانلود : ۱۲۴
برخی احادیث منقول از امامان معصوم(ع) در ذیل آیات قصه آدم(ع) ناظر بر تأویل آیات هست که این تأویلات در نگاه نخست، بامعنای ظاهری الفاظ آیه معارض به نظر می رسد.این پژوهش راهکارهای برون رفت از این تعارض بدوی را از میان رویکردهای مختلف تفسیری استخراج نموده است. و با روش توصیفی - تحلیلی و انتقادی این راهکارها را بررسی کرده و به این نتایج دست یافته است که 1) راهکار دیدگاه بطنی نگری به دلیل صرف نظر کردن از ظاهر قرآن و استناد بی ضابطه به روایات تأویلی نمی تواند گزینه مناسبی برای این برون رفت باشد.2) راهکار نماد انگاری هم الفاظ قرآن را پوسته ای برای معنای تأویلی در روایت در نظر می گیرد که علاوه بر اینکه واقعیت قصه را نفی می کند به دلیل اصالت دادن به تأویل وارده در روایت به اعتبار سنجی روایات از طریق مطابقت با ظاهر قرآن کمکی نمی کند ولی3) با استفاده از روش جری و تطبیق و بهره گیری از قاعده تطبیق مفهوم بر مصادیق متعدد؛ در روایات تأویلی اسماء تعلیمی، کلمات القائی، عهد آدم (ع)، شجره ممنوعه و هدایت امکان رفع تعارض وجود دارد و روایت نمایان شدن ابلیس به شکل مار از اسرائیلیاتی است که از تورات وارد کتاب های تفسیری ما گشته است.
۱۶۵.

خوانشی نو از پیامبر زرتشتیان و کتاب آنها براساس روایات(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۸ 9 - 36

کلیدواژه‌ها: مجوس روایات پیامبر زرتشت کتاب آسمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۶ تعداد دانلود : ۲۳۸
برخی از آیات قرآن به صراحت از ارسال و برگزیدن پیامبر و نذیری از طرف خدای متعال برای هر قوم و سرزمینی اشاره دارند؛ اما از احوال بسیاری از پیامبران در مناطق مختلف اطلاعاتی در دست نیست. مجوس یا همان زرتشتیان نیز از این اصل کلی مستثنی نبوده و خدای متعال برای هدایت آنان پیامبر و رسولی فرستاده است. مقاله حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مصادر حدیثی شیعه، به پیامبر و کتاب آسمانی مجوس می پردازد. نام پیامبر مجوس، کتاب وی، نحوه تعامل مجوس با پیامبرشان و نبی یا متنبی بودن شخص زرتشت از موضوعات محوری این مقاله است. مجموع شواهد درون دینی اسلام از این حکایت دارد که مجوس یا همان زرتشتیان، پیامبر و کتاب آسمانی داشته اند که پیامبر خود را به قتل رسانده و کتابش را سوزانده اند. درباره زرتشت، پیامبر مشهور ایرانیان، تنها دو حدیث نقل شده که از آنها پیامبری یا متنبی بودن زرتشت برداشت نمی شود.
۱۶۶.

اصول مواجهات امام رضا (ع) با غیرمسلمانان با تأکید بر بیانات مقام معظم رهبری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲شماره ۱۹ 95 - 122

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) مقام معظم رهبری غیرمسلمانان ادیان توحیدی احادیث فریقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹ تعداد دانلود : ۱۷۰
از جمله مسائلی که همواره محل بحث اندیشمندان مسلمان واقع گردیده، موضوع «مواجهه با غیرمسلمانان» است که در عصر حاضر نیز این مسئله محل مباحثه و مناقشه می باشد. اصطیاد روش و سیره مناسب برخورد با غیرمسلمانان، نیازمند الگویی جامع و بدون خطاست که این مهم با رجوع به عصر حضور ائمه معصومین (ع) و بالاخص امام رضا j میسر است زیرا به دلیل موقعیت خاص امام رضا (ع) و شرایط ولایتعهدی، امکان مواجهه حضرت با غیرمسلمانان به صورت برخورد های فردی و مباحثات علمی امکان پذیر گردید، از این روی مقاله حاضر، با روش توصیفی – تحلیلی و با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل محتوایی، درصدد پاسخ به این سوال اصلی است که نحوه مواجهه امام رضا j در برخورد با غیرمسلمانان (با تأکید بر احادیث فریقین) چگونه بوده است؟ و نتایج مقاله حاضر بیانگر آن است که: زمان حیات امام رضا (ع) از آن برهه های تاریخی حساس و ویژه است که شرایط اختناق عجیبی بر جامعه حکم فرماست، و بالاخص مأمون به منظور بهره برداری های سیاسی و سایر اهداف مغرضانه، سعی در سوء استفاده از ولیعهدی امام j گرفت، اما همان گونه که در بیانات مقام معظم رهبری به چشم می خورد، حضرت در طول حدود بیست سال امامت خویش، آنچنان تفکر ولایت اهل بیت را در جامعه بسط و گسترش می دهند که دستگاه ظالم بنی عباس نیز از مقابله با آن عاجز می شود. آنچه از سیره مواجهه حضرت با غیرمسلمانان در این دوره به چشم می خورد، مناظرات آن حضرت براساس حکمت، موعظه و جدال احسن می باشد و آن حضرت هر گروه از مخالفان را با استناد به منابع و کتب الهی و مقدس خودشان جواب می دادند و قبل از جوابگویی کاملا با صبر و حوصله سؤالات آنها را می شنیدند. جواب های آن حضرت کامل و مستدل بود و غالبا باعث اقناع آنان می گردید. از این روی بررسی سیره مواجهه حضرت با غیرمسلمانان، می تواند ضمن پاسخگویی به شبهات در ارتباط با مسئله مواجهه با غیرمسلمانان، الگویی مناسب در عصر حاضر ارائه دهد.
۱۶۷.

واکاوی و نقد کلامی منسوب به حضرت سکینه سلام الله علیها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۸۱ «ویژه باورشناخت» 181 - 191

کلیدواژه‌ها: امام حسین(ع) حضرت سکینه(س) عاشورا ادبیات عربی دو بیتی نقد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۱۵
حضرت سکینه؟س؟ یکی ار دختران امام حسین؟ع؟ بود که علی رغم صغر سن در زمان حیات پدر بزرگوارش، بیش ار دیگر دختران امام حسین؟ع؟  دارای نام و شهرت  در کتب تاریخی و ادبی است. اخبار حضرت سکینه در کتب تاریخ و ادب از ابهامات، تحریف ها، اکاذیب و اتهاماتی برخوردار است که هر پژوهشگری را به تفکر و پرسشگری در زندگی و اعمال و رفتار او وا می دارد.  این پژوهش به بخشی از این پرسشها پرداخته و با دریافت داده های تاریخی و ادبی در ضمن کتابها  به تحقیق و بررسی  آنها همت گماشته و با روش تحلیلی و نقدی و اعتماد بر قرآن و حدیث و فرهنگ و اندیشه های خاندان نبوی توانسته است در حد توان پاسخگوی آنها باشد.  دو بیتی منسوب به امام حسین ؟ع؟  که در ابراز محبت به  سکینه و مادرش رباب سروده شده، و نظراتی که در تاریخ و ادب در این زمینه وجود دارد در بوته تحلیل و نقد قرار گرفته است. تبیین درست دوبیتی امام حسین؟ع؟ در پرتو فرهنگ دینی و ادبیات عربی و اعلام نقش سازنده حضرت سکینه در سفر عاشورایی از جمله دستاورد های این پژوهش می باشد.  
۱۶۸.

کشف روابط بینامتنی و اسالیب بلاغی خطبه فدکیه با تکیه بردیدگاه مقام معظم رهبری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲شماره ۱۹ 43 - 64

کلیدواژه‌ها: حضرت زهرا (س) مقام معظم رهبری روابط بینامتنی اسالیب بلاغی خطبه فدکیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶ تعداد دانلود : ۱۸۴
یکی از نماد های فاطمه شناسی، درک علوم و معارفی است که از آن حضرت به یادگار مانده است و همانند کلمات گهربار پیامبر (ص) و سخنان امامان معصوم (ع) برای انسان ها رهگشا است. این حقایق نشأت گرفته از سرچشمه لایزال وحی و در نهایت فصاحت و بلاغت است که تبیین آن از اهمیت ویژ ه ای برخوردار است. در جستار حاضر، روابط بینامتنی و اسالیب بلاغی کلام حضرت زهرا (س) در خطبه فدکیه با تکیه بر دیدگاه مقام معظم رهبری مورد ارزیابی قرار گرفته است. از دیدگاه رهبری، خطبه مذکور از لحاظ زیبایى هنرى، مثل زیباترین عبارات نهج البلاغه است و انقلابی ماندن از درس های خطبه فدکیه حضرت زهرا(س) است که در این فرازها حضرت به عوامل تداوم آن اشاره می کنند. بر مبنای اطلاعات به دست آمده از این بررسی مشخص گردید که اسالیب بلاغی همچون سجع، جناس، مراعات نظیر، کنایه، استعاره، تشبیه، اقتباس، و... در کلام حضرت، با اهداف تقویت معنا و ایجاد اشتیاق و انگیزه در مخاطب برای شنیدن تمامی کلام، بالا بردن وضوح معانی، توان بخشیدن به کلام و برانگیختن احساسات و بالا بردن زیبایی و خرّمی سخن برای تأثیر گذاری بیشتر کلام بر مخاطبان به خدمت گرفته شده است. به طور کلی آن حضرت این اسالیب را برای تبیین موضوع و ایجاد انگیزه لازم در مخاطب، به کار برده اند. در بررسی روابط بین متنی؛ تناص امتصاصی، اقتباسی کامل منصص، اقتباس جزئی، تناص اسلوبی، کامل محور یا نفی کلی، اقتباس جزئی و نفی متوازی کشف شدند. روش پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی در صدد کشف روابط بینامتنی و اسالیب بلاغی خطبه با تکیه بر دیدگاه مقام معظم رهبری بر آمده است.
۱۶۹.

بازشناسی مفهوم ضعف راوی در منابع پنج گانه رجالی شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 163 - 188

کلیدواژه‌ها: حدیث ضعف راوی رجال شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۱۹۱
یکی از مفاهیم در دایره جرح و تعدیل رجال حدیث، مفهوم ضعف است. دانشمندان رجال شیعه برخی از راویان را ضعیف توصیف کرده اند؛ اما با وجود ضعف راوی، در کتب حدیثی ما روایات بسیاری از آن ها نقل شده است. این مسئله نشان می دهد مفهوم ضعف نمی تواند به معنای رد مطلق روایات راوی توصیف شده به ضعف باشد. اگر ضعف به معنای رد مطلق روایات راوی ضعیف بود، هرگز شاهد ورود حجم فراوانی از روایات راویان ضعیف به کتب روایی نبودیم. برای نمونه با وجودی که دانشمندان علم رجال ابوسمینه و محمد بن سنان را ضعیف می دانند، در کتب روایی ما صدها روایت از این دو داریم و همین مسئله نیاز به یک دوباره اندیشی در حوزه مفهوم ضعف را ضروری می سازد. بنابراین پژوهش حاضر به هدف دستیابی به مفهوم ضعف در نزد رجال پژوهان شیعه که ارتباط مستقیم با چرایی ورود روایات راویان ضعیف در منابع حدیثی دارد، به روش توصیفی تحلیلی به تبیین مفهوم ضعف در نزد رجالیان به ویژه رجال پژوهان متقدم می پردازد. نتیجه حاصل از این پژوهش اثبات می کند با توجه به گونه های نقش راوی و پدیده استثنا، توصیف راوی به ضعف به معنای عدم اعتبار کل روایات وی نیست. 
۱۷۰.

تحلیل و بررسی دیدگاه های فقیهان معاصر درباره قاضی نعمان و آثار او (بررسی موردی نظرات آیت الله سیستانی و آیت الله شبیری زنجانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۰) 3 - 25

کلیدواژه‌ها: قاضی نعمان دعائم الإسلام اسماعیلیه امامیه آیت الله شبیری زنجانی آیت الله سیستانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹
قاضی نعمان (د. 363ق) از تأثیرگذارترین دانشمندان اسماعیلیه در طول تاریخ این مذهب است. از روزگار صفویه که برخی از آثار او، به ویژه کتاب حدیثیِ دعائم به طور چشم گیری به فضای امامیه راه یافت، بحث های دنباله داری درباره وی و آثار حدیثی اش در میان امامیان درگرفته که این بحث ها به مرور، به ویژه در سده اخیر، پختگی بیش تری یافته است. درمیان برجسته ترین فقیهان معاصری که در این باره، نظرات شایان توجهی ابراز داشته اند، باید از آیت الله شبیری زنجانی و آیت الله سیستانی یاد نمود. مقاله پیشِ رو، در پی آن است که به واکاوی دیدگاه های این دو اندیشمند درباره قاضی نعمان و آثار حدیثی وی بپردازد. در این راستا، با مقایسهٔ دیدگاه های این دو فقیه با داده های موجود در آثار خود قاضی نعمان، منابع دست-اول تاریخی و پژوهش های اسماعیلیه پژوهان معاصر، روشن شد که آیت الله سیستانی موشکافانه انگیزه تألیف دعائم را این گونه تشخیص داده اند که فاطمیان با تشکیل حکومت، به ضرورت وجود قانونی برای کشورداری پی بردند و به همین خاطر، پیگیر تألیف دعائم شدند. هم چنین آیت الله شبیری زنجانی نیز با ریزبینی، به این مسئله پی برده اند که قاضی نعمان به منظور روشن تر شدنِ مراد حدیث و فتوای خود، گاه در عبارت های احادیث دعائم دست برده است.
۱۷۱.

اعتبارسنجی انتساب روایت «حد مفتری» به علی بن ابی طالب (ع): جریان شناسی، بوم شناسی، تاریخ گذاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۹) 130 - 159

کلیدواژه‌ها: علی بن ابی طالب‏‫ ‏‫(ع) خلفا روایت حد مفتری جریان شناسی بوم شناسی تاریخ گذاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵ تعداد دانلود : ۱۱۵
روایتی منسوب به امام علی بن ابی طالب (ع) حکایت از آن دارد که ایشان در دوران حکومتشان فرموده اند: «لَا یُفَضِّلُنِی أَحَدٌ عَلَى أَبِی-بَکْرٍ و عُمَرَ إِلَّا جَلَدْتُهُ حَدَّ الْمُفْتَرِی». با این حال روایات دیگری از ایشان در تعارض با این موضع قرار دارد. نظر به این اختلاف، مسئله پژوهش حاضر اعتبارسنجی انتساب روایت حد مفتری به علی (ع) است. بدین منظور سعی شده با استفاده از قرائن مختلف سندی و تاریخی، این روایت خارج از چارچوب کلامی، با رویکردی تاریخی مورد اعتبارسنجی قرار گرفته و ظرف زمانی و مکانی پیدایش و خاستگاه گفتمانی و جریانی آن تبیین گردد. این پژوهش از جمله نشان می دهد که به احتمال بسیار، تحریر ناظر به تفضیل این روایت در دهه 90 قرن نخست هجری در بوم کوفه تکوین یافته و سپس تحریری دیگر از آن حداکثر در طی نیمه نخست قرن دوم تطور یافته است. علاوه بر این، به لحاظ گفتمانی بستر اولیه پیدایش این خبر مسئله «رتبه بندی خلفا» بوده است.
۱۷۲.

رهیافتی بر آسیب شناسی فهم حدیث؛ مطالعه موردی:راه های تشخیص مصب حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۰) 145 - 166

کلیدواژه‌ها: آسیب های فهم بی توجهی به مصب حدیث راه های تشخیص مصب حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱ تعداد دانلود : ۹۸
«حدیث» به دلیل جایگاه مهمی که در سپهر اندیشه مسلمانان داراست؛ همواره مورد توجه آنان بوده است. بر این اساس، فهم روشمند حدیث، که در گرو طی فرآیند فهم حدیث و توجه به آسیب های فهم حدیث است مورد اعتنا و توجه عالمان بوده است.توجه به آسیب های فهم حدیث گویای این نکته است که طی فرآیند فهم حدیث ، سبب فهم روشمند از حدیث نمی شود.یکی از آسیب های فهم حدیث، بی توجهی به «مصب حدیث» است. نگارنده در این نوشتار، به دنبال راه های دستیابی به مصب حدیث است .بر اساس پژوهش نگارنده ، تاکنون نوشتاری در باره آسیب مذکور و راه های دستیابی به مصب حدیث منتشر نشده است. این تحقیق با به کار بستن روش توصیفی- تحلیلی، به این نتیجه رسید که راه های دستیابی به مصب حدیث عبارتند از: جغرافیای سخن، توجه به متکلم بودن معصوم(ع)، تکیه بر باورهای کلامی، شخصیت پرسشگر، تصریح معصوم(ع)، توجه به سیاق و رجوع به سخنان دیگر معصوم(ع).
۱۷۳.

بررسی اختصار در عنوان «محمد بن الفضیل»

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال ششم ۱۴۰۲ شماره ۶ 5 - 26

کلیدواژه‌ها: تمییز مشترکات توحید مختلفات اختصار در نسب محمد بن الفضیل محمد بن القاسم بن الفضیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۱۷
در فرایند بررسی اتحاد عناوین مختلف در اسناد روایی، بررسی امکان اتحاد و اختصار در نسب، ضروری است؛ خصوصاً اگر عناوین مورد بررسی، از عناوین پرتکرار در اسناد روایی باشند. چنان که تعدد عناوین یک راوی، گاه به اشتباه موجب اشتراک صاحبان این عناوین با راویان دیگر می شود که چه بسا در صورت تمییز ندادن بین آنان، به اعتبار برخی اسناد روایات آسیب زند. عنوان «محمد بن الفضیل» یکی از همین عناوین پرتکرار در اسناد روایی است. در اسناد روایی، دو عنوان «محمد بن الفضیل الصیرفی» و «محمد بن القاسم بن الفضیل» وجود دارد که عنوان دوم مربوط به نوه «الفضیل بن یسار» است. از آنجا که عنوان دوم به دلیل اینکه «الفضیل بن یسار»، فردی سرشناس و دارای جایگاه ویژه ای بوده، و از سوی دیگر نام «فضیل»، نامی نادر و دارای غرابت است، امکان اختصار در نسبِ «محمد بن القاسم بن الفضیل» به صورت «محمد بن الفضیل» وجود دارد، ولی شاهدی برای این امر وجود ندارد و نمی توان اختصار در نسبِ «محمد بن القاسم» را پذیرفت. در هر حال، عنوان «محمد بن الفضیل» که بدون هیچ قیدی در اسناد روایات آمده، شخصی ثقه است؛ زیرا افزون بر صفوان و دیگر بزرگان، کلینی و صدوق که هردو از محدثان آشنا به رجال بودند نیز در کافی و فقیه، روایات فراوانی را مشتمل بر این عنوان آورده اند. بنابراین اگر امکان «اختصار در نسب» نفی شود، از جهت وثاقت «محمد بن الفضیل» اشکالی نیست؛ ولی ممکن است نتیجه بررسی جریان قاعده «اختصار در نسب»، در امور دیگری مثل شناخت طبقات راویان و ارتباط استادی و شاگردی آنها و همچنین شناخت تحریفات و تصحیفات، اثرگذار باشد.
۱۷۴.

اعتبارسنجی و مسیریابی ثبت و انتقال «حدیث تردد» به روش «فهرستی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۷۹ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۴۲-۹

کلیدواژه‌ها: تردد خداوند ما ترددتُ مشکل الحدیث اعتبارسنجی حدیث روش فهرستی شهرت کتاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۲۹
مجموعه احادیث «تردّد خداوند» را که دربردارنده حدیث قدسی: «مَا تَرَدَّدْتُ فِی شَیْ ءٍ أَنَا فَاعِلُهُ کَتَرَدُّدِی فِی مَوْتِ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ» است، می توان از نمونه های بارز مشکل الحدیث دانست که قرن هاست موردبحث و گفتگوی محدثان، فقیهان، متکلمان، فیلسوفان، عرفا و مفسران شیعه و سنی قرار گرفته است. نوشتار پیش رو در پی آن است که اعتبارسنجی مجموعه احادیث «تردّد» را، بر پایه نظام اعتبارسنجی قدماییِ «کتاب محور» واکاود. هدف از اجرای این فرایند، نه فقط پی بردن به اعتبار این مجموعه از احادیث، بلکه افزون بر آن، ردیابی ورود این روایات به اولین مصادر حدیثی شیعه و جریان آن در منابع بعدی است. گردآوری مصادر اولیه دربردارنده این حدیث، می تواند باور نهفته در آن را به عنوان یک اندیشه پذیرفته شده و فراگیر در میان امامیه مطرح کند. از این رو برای دستیابی به این دو مهم، یعنی: شناسایی راویان اول و نیز کشف اولین کتب حدیثی دربردارنده حدیث تردد، با تحلیل اسناد این حدیث ارزشمند و مشهور در منابع حدیثی موجود، به ردیابی آن در مصادر حدیثی اولیه و در نتیجه، اثبات اعتبار و استحکام آن دست یافتیم.
۱۷۵.

اثرگذاری کمّی و کیفی اجتهاد قاریان در قرائات (با تأکید بر آثار و پیامدها)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۸۰ «ویژه باورشناخت» ۶۸-۴۹

کلیدواژه‌ها: قرآن قرائات ق‍اری‍ان اجتهاد و اختلاف قرائات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۹۰
از واقعیت های تاریخی در مورد قرائات قرآن، اختلاف قرائات است. پیدایش قرائات گوناگون، معلول دو گونه علت بوده است که می توان آنها را به علت های طبیعی و اجتهادی تقسیم کرد. بر پایه پژوهش صورت گرفته، یک سری از علل، به صورت طبیعی صورت گرفته اند که دانشمندان و مفسران علوم قرآنی نیز به آنها پرداخته اند و عواملی چون: اختلاف لغات و لهجه های عرب، خالی بودن کلمات از علائم، اعراب و نقطه در صدر اسلام، عدم وجود الف ممدوده در ساختار کلمات و سهل انگاری کاتبان کلام وحی در نگارش رسم الخط دقیقی از قرآن را در برمی گیرند. در مقابل مسائلی چون تعصب و خودبینی برخی از قاریان در ارائه قرائت جدید، بی-اطلاعی از قواعد عربی، چشم و هم چشمی قاریان، تحمیل قواعد صرفی و نحوی، از علل اجتهادی برخی قاریان در توسعه قرائات بوده است. با مراجعه به نصوص تاریخی کتب قرائات، می توان اثرگذاری اجتهاد قاریان بر علوم اسلامی را به وضوح مشاهده کرد.
۱۷۶.

بازکاوی و تحلیل ارزش گذاریِ منفردات روایی در نظر و کاربرد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۰ 303 - 326

کلیدواژه‌ها: متفرد منفرد اعتبار روایات روایات مردود عام البلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۱۲۶
شمار زیادی از روایات در موضوعات مختلف احکام و عقاید، تنها با یک سلسله سند و توسط یک راوی نقل شده اند که در میان اصطلاحات حدیثی نام منفرد را به خود اختصاص داده اند؛ گرچه غالباً در مقام نظر گفته می شود که انفراد در نقل از موجبات طرد روایت نیست، برخی نیز آن را نشانه توهم و ضعف راوی دانسته و در مواضع متعدد روایات به سبب منفرد بودنشان خدشه دار تلقی شده اند. این پژوهش با روشی توصیفی تحلیلی درصدد است تا با بررسی موردی بسیاری از روایات منفردِ مردود خوانده شده، اعتبار روایات منفرد و شرایط قبول یا عدم قبول آن ها را به دست آورد. پژوهش ها نشان از آن دارد که روایاتِ منفردِ مردود همواره با سایر قراین ضعف، به خصوص تضعیف راوی و مخالفت با مشهور همراه است. گاه نیز به رغم وثاقت راوی، زاویه داشتن معیارهای گزینش و نقل روایت توسط راوی با دیگران موجبات طرد روایات منفرد او را فراهم آورده است. عام البلوی بودن (مسئله مبتلابه همگانی) نیز اگر با تفرد در نقل همراه شود، روایت را در مظان اتهام و تردید قرار خواهد داد و  نباید دور از نظر داشت که این عامل هنگام معارضه با رأی مخالفان از اسباب طرد منفردات به شمار رفته و می توان گفت که آگاهی از عوامل دخیل در عدم امکان انتشار گسترده برخی روایات موجب شده که بر بسیاری از روایات منفرد عام البلوی خدشه وارد نشود.
۱۷۷.

اعتبارسنجی روایات ابوبصیر در الغیبه نعمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۰ 103 - 140

کلیدواژه‌ها: الغیبه نعمانی ابوبصیر واقفیه روایات مهدوی غیبت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۵۹
محمد بن ابراهیم نُعمانی، متکلم و محدث شیعی قرن چهارم هجری است که مشهورترین و قابل اعتماد ترین و در دسترس ترین اثر وی، کتاب الغیبه اوست؛ که در اوایل دوره غیبت کبری و با به درازا کشیده شدن غیبت امام زمان Z نگارش یافته است. با توجه به اینکه بیشترین میزان روایات مهدویت و غیبت، متعلق به شخص ابوبصیر است و در کتاب الغیبه نعمانی نیز، حدود 11 راوی بیشترین میزان روایات (یعنی ۵۱ روایت) را از او به خود اختصاص داده اند، و با توجه به این تعداد زیاد روایات ابوبصیر درباره مسئله غیبت و مهدویت، سؤالاتی پیش روی ما قرار می گیرد که: چرا بیشتر روایات غیبت، از ابوبصیر هستند؟ آیا این وضعیت ارتباطی به فرقه های انحرافی ایجادشده در زمان صادقین n و مسئله غیبت و مهدویت ندارد؟ و ازسوی دیگر، آیا این روایات معتبرند؟ در نوشتار حاضر، ضمن گزارش آماری روایات ابوبصیر، به بررسی وضعیت رجالی او و راویان او در الغیبه نعمانی پرداخته شده است؛ و در انتها نتیجه گیری شده است که بیشتر روایات او، از طریق فرقه واقفیه به کتاب الغیبه سرایت نموده است؛ و این روایاتِ مهدوی، معتبر نیستند.
۱۷۸.

دراسه الكرامه الإنسانيه كحق أساسي من حقوق الإنسان، في الحكومه العلويه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه السادس ربیع و صیف ۱۴۰۲ (۱۴۴۳ق) العدد ۲ (المتوالی ۱۲) 89 - 97

کلیدواژه‌ها: کرامت انسانی سلامت معنوی امیر المومنین حکومت علوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸ تعداد دانلود : ۵۰
یکی از موضوعاتی که در تعلیم و تربیت از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد توجه به مساله تربیت معنوی و توجه به مولفه های تاثیرگذار بر آن می باشد. واقعیت آن است که در سال های اخیر به سبب عدم توجه به این مولفه ها که یکی از مهمترین آنها حق به کرامت انسانی می باشد آسیب های زیادی به سلامت روحی جامعه و افراد وارد شده است لذا در ترویج و صیانت از سلامت معنوی انسان، توجه به کرامت انسانی جایگاه ویژه ای دارد. پرسشی که در این مقاله مطرح می گردد این است حق کرامت انسانی به عنوان یکی از مولفه های سلامت معنوی درحکومت علوی (ع) از چه جایگاهی برخوردار بوده است در پاسخ به این پرسش، نوشتار حاضر که با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و منابع اسلامی نگارش یافته است، بر این فرض استوار است که ، حق کرامت انسانی سالها و حتی قرن ها پیش از مصطلح شدن آن در عرصه بین المللی، در حکومت علوی برسمیت شناخته شده است و آن حضرت در حکومت نه چندان طولانی خود همواره بر حفظ این حق اهتمام داشتند.
۱۷۹.

کاربست قاعده روایت تفسیری در تفاسیر المیزان و تسنیم(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 35-56

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی علامه جوادی آملی تفسیر المیزان تفسیر تسنیم قواعد تفسیر اصول تفسیر روایات تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۵۹
اصول و قواعد استنباط معانی قرآن، از اموری است که پایبندی به آن، مفسّر را از خطای در فهم بازداشته و مبنای درستی برای تفسیر صحیح قرآن فراهم می آورد. اغلب، مفسّران به اصول و قواعد مورد استفاده خود در تفاسیرشان اشاره نکرده اند. از همین روی، مخاطبان در بسیاری از موارد از فهم کامل محتوای آثارشان بی بهره مانده و گاهی در تعیین مقصود اصلی مفسّران به بیراهه رفته اند. بنابراین، کشف اصول و قواعد یادشده، به ویژه درباره تفاسیر مهم شیعی، از موضوعات جدید تفسیرپژوهی و گام مؤثری در جهت رفع مشکل یادشده به شمار می آید. یکی از قواعدی که آقایان طباطبایی و جوادی آملی در تفاسیر المیزان و تسنیم برای فهم دقیق تر آیات از آن بهره برده اند، قاعده «روایت تفسیری» است. از نگاه ایشان شرط استفاده از روایت، انطباق تفسیر قرآن بر آن به فرض صحّت و اعتبار حدیث است. رویکرد علامه طباطبایی در این باره، تأییدی و تکمیلی است. اما علامه جوادی آملی معتقد است در مواردی، روایت تفسیری می تواند مخاطب را به معانی عمیق تر آیه رهنمون سازد. از نگاه هر دو مفسّر، مهم ترین روابط میان آیه و روایت: «بیان مصداق آیه برای مفاهیم عام»، «بیان مراد آیه به کمک روایت تفسیری» و «توسعه و تعمیم در معنای آیه» است.
۱۸۰.

مأخذشناسی و کتابشناسی «ردّ الشمس»(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 277-295

کلیدواژه‌ها: بازگشت خورشید معجزات پیامبر(ص) کرامات حضرت علی (ع) تاریخ اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۳۱
واقعه «رد الشمس»، معجزه و کرامت بسیار مشهوری است که در چندین روایت، از افراد مختلف در کتب حدیثی و تاریخی سنی و شیعه، ذکر گشته و مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. امّا در دوره معاصر و ظهور علوم تجربی جدید، افراد متعددی در برخی از یادداشت ها، درباره این رخداد تاریخی، استبعاد نموده اند؛ و آن را انکار یا اشکالاتی را بر این داستان وارد کرده اند. با توجه به اهمیت این معجزه و کرامت، اکنون لازم است پیرامون ابعاد مختلف این داستان و پشتیبانی علمی و حدیثی از آن، تحقیقات بیشتر و جدیدتری صورت گیرد. بنابراین پژوهش گران علاقمند به این حوزه، نیازمند به مأخذ شناسی درباره این رخدادِ تاریخی هستند. در پژوهش حاضر، سعی شده تا به این نیاز پاسخ داده شود؛ و ضمن جستجوی در منابع اطلاعاتی مختلف، بیش از پنجاه اثر (کتاب، مقاله، پایان نامه و ...) با موضوع رد الشمس، شناسایی و معرفی گردند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان