درخت حوزه‌های تخصصی

حدیث و علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
حدیث علوم حدیث
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۸۱ تا ۲۰۰ مورد از کل ۵٬۵۶۴ مورد.
۱۸۱.

مأخذشناسی و کتابشناسی «ردّ الشمس»(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 277-295

کلیدواژه‌ها: بازگشت خورشید معجزات پیامبر(ص) کرامات حضرت علی (ع) تاریخ اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۳۱
واقعه «رد الشمس»، معجزه و کرامت بسیار مشهوری است که در چندین روایت، از افراد مختلف در کتب حدیثی و تاریخی سنی و شیعه، ذکر گشته و مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. امّا در دوره معاصر و ظهور علوم تجربی جدید، افراد متعددی در برخی از یادداشت ها، درباره این رخداد تاریخی، استبعاد نموده اند؛ و آن را انکار یا اشکالاتی را بر این داستان وارد کرده اند. با توجه به اهمیت این معجزه و کرامت، اکنون لازم است پیرامون ابعاد مختلف این داستان و پشتیبانی علمی و حدیثی از آن، تحقیقات بیشتر و جدیدتری صورت گیرد. بنابراین پژوهش گران علاقمند به این حوزه، نیازمند به مأخذ شناسی درباره این رخدادِ تاریخی هستند. در پژوهش حاضر، سعی شده تا به این نیاز پاسخ داده شود؛ و ضمن جستجوی در منابع اطلاعاتی مختلف، بیش از پنجاه اثر (کتاب، مقاله، پایان نامه و ...) با موضوع رد الشمس، شناسایی و معرفی گردند.
۱۸۲.

اصالت پیشوایی و کرامت حضرت زهرا سلام الله علیها بر زنان عالم با تکیه بر واژه راکعین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۷۹ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۱۵۶-۱۳۰

کلیدواژه‌ها: پیشوا کرامت حضرت زهرا مریم مقدس راکعین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۲۳۶
بانوان جهان امروز به دلیل گم کردن خودحقیقی و جایگاه ارزشی شخصیتی، دچار بی هویتی شده و برای بدست آوردن کرامت و معصومیت از دست رفته خود به دنبال الگوها و مکاتب بشری سرگردانند. شناخت الگویی کامل، کریم و واحد در همه ابعاد وجودی و زندگانی، برای بانوان امروز به منظور حفظ عزت نفس و شرافت از دست رفته خود و حفظ جامعه بشری از غرق شدن در انحرافات امری حیاتی است. قرآن کریم حضرت مریم راکه مورد قبول ادیان یهود و مسیح است، الگوی زنان عالم معرفی نموده است. در حالی که با استنادبه آیه شریفه (آل عمران/43) و یافتن مصادیق راکعین، با روش تحقیق موضوعی و تحلیل آیاتی که واژه رکوع و مشتقات آن را دربردارد ثابت می شودحضرت مریم با تمام صفات عالی و برگزیده که برای او ذکر شده بنابر دستور الهی موظف است به حضرت زهرا به عنوان انسان کامل و کریم در همه ابعاد زندگی اقتدا کند و پیشوای خود قراردهد. این ادعا با بیان بعضی کرامات دوبانو تثبیت می شود. بدین ترتیب حضرت زهرابر اساس دستورالهی به عنوان الگویی واحد و کریم برای تمام بانوان معرفی شده است.
۱۸۳.

تاریخ گذاری حدیث، روش ها و راهکارها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 85 - 110

کلیدواژه‌ها: تاریخ گذاری قرآن تاریخ گذاری حدیث تاریخ صدور بازخوانی روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۵ تعداد دانلود : ۲۴۲
تاریخ گذاری عنوانی نسبتاً جدید در حوزه قرآن و حدیث است و توجه ویژه به تاریخ گذاری در این دو حوزه، از خاورشناسان آغاز شده است. در حوزه قرآن تاریخ گذاری به معنای تعیین تاریخ نزول هریک از فقره های وحی است و در حدیث با توجه به مبانی خاورشناسان، منظور تعیین تاریخ پدید آمدن یک روایت است. تاریخ گذاری قرآن زمینه ساز تفسیرهای واضح تری از قرآن خواهد شد و تاریخ گذاری حدیث که ناشی از نگاه خاورشناسان به حدیث به مثابه یک منبع تاریخی است، باعث آشنایی کامل تر با شرایط تاریخیِ وقتی است که تاریخ پدید آمدن حدیث تخمین زده می شود. روش مستشرقان در تاریخ گذاری حدیث مختص به روایات اهل سنت است و با توجه به تفاوتی که در طرق روایات عامه و شیعه به دلایل تاریخی به وجود آمده، این روش در روایات شیعه کارایی ندارد. از مقایسه تاریخ گذاری در حوزه قرآن و حدیث و نگاه به مبانی، فواید و کاستی های هریک، به نظر می رسد بتوان راه دیگری در تاریخ گذاری حدیث شیعه پی گرفت و برخی نتایج تاریخ گذاری را از آن دریافت کرد. در این روش تلاش بر آن است تا روایات حدیث شیعه به ترتیب تاریخ صدور مرتب شده و با ملاحظه روایات با این ترتیب، نتایج فقه الحدیثی و شناخت فضای تاریخ صدور آن ها بررسی گردد.
۱۸۴.

سبک شناسی آوایی خطبه 34 نهج البلاغه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 255 - 276

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه خطبه 34 سبک شناسی لایه ای خُردلایه آوایی موسیقی درونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۴۵
سبک شناسی لایه ای، روشی برای مطالعه رفتار زبانی افراد است. تأمّل در پنج لایه «آوایی»، «لغوی»، «بلاغی»، «نحوی» و «ایدئولوژیک» در گفتار یا نوشتار، افکار، عقاید و احساسات درونی صاحب آن را نمایان می سازد. بررسی آواشناختی، نخستین مرحله این روش است. سبک شناسی آوایی، با تشخیص و تحلیل واحدهای آوایی در بافت زبانی، زیبایی های نهفته در آوای حروف، واژگان و جملات را کشف  کرده و نشان داری صاحب سخن را نمایان می سازد. نهج البلاغه با برخورداری از طیف متنوّعی از سخنان امیر سخن علی7، منبع مناسبی برای بررسی های آواشناختی است. خطبه 34 نهج البلاغه به لحاظ نکوهش ها و انتقادات عتاب آمیز آن حضرت در مواجهه با سستی کوفیان در مقابله با شامیان، شایسته توجّه است. «سجع»، «تکرار در تمامی سطوح آن (واکه، واج، بینابین و واژه)» و «تضاد»، مهم ترین عناصر آواساز این خطبه اند. «صراحت»، «تندی الفاظ»، «تکرار»، «کوبندگی» و «بسامد بالای تأکید، نفی و قسم» از ویژگی های موسیقایی این خطبه می باشند و طنین غالب بر بافت کلام، موسیقی «اعتراض» و «سرزنش» است. بر اساس این پژوهش، آوای خطبه34 در خدمت و هماهنگی کامل با محتوای آن است و اصوات تولید شده بر اثر هم آیی حروف و یا همنشینی واژگان و جملات، با معانی خود تناسب کاملی داشته و تأثیرگذاری بیشتری برای مخاطبان به ارمغان آورده است. 
۱۸۵.

دراسه الكرامه الإنسانيه كحق أساسي من حقوق الإنسان، في الحكومه العلويه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه السادس ربیع و صیف ۱۴۰۲ (۱۴۴۳ق) العدد ۲ (المتوالی ۱۲) 89 - 97

کلیدواژه‌ها: کرامت انسانی سلامت معنوی امیر المومنین حکومت علوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۴۹
یکی از موضوعاتی که در تعلیم و تربیت از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد توجه به مساله تربیت معنوی و توجه به مولفه های تاثیرگذار بر آن می باشد. واقعیت آن است که در سال های اخیر به سبب عدم توجه به این مولفه ها که یکی از مهمترین آنها حق به کرامت انسانی می باشد آسیب های زیادی به سلامت روحی جامعه و افراد وارد شده است لذا در ترویج و صیانت از سلامت معنوی انسان، توجه به کرامت انسانی جایگاه ویژه ای دارد. پرسشی که در این مقاله مطرح می گردد این است حق کرامت انسانی به عنوان یکی از مولفه های سلامت معنوی درحکومت علوی (ع) از چه جایگاهی برخوردار بوده است در پاسخ به این پرسش، نوشتار حاضر که با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و منابع اسلامی نگارش یافته است، بر این فرض استوار است که ، حق کرامت انسانی سالها و حتی قرن ها پیش از مصطلح شدن آن در عرصه بین المللی، در حکومت علوی برسمیت شناخته شده است و آن حضرت در حکومت نه چندان طولانی خود همواره بر حفظ این حق اهتمام داشتند.
۱۸۶.

بازکاوی و تحلیل ارزش گذاریِ منفردات روایی در نظر و کاربرد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۰ 303 - 326

کلیدواژه‌ها: متفرد منفرد اعتبار روایات روایات مردود عام البلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۲۵
شمار زیادی از روایات در موضوعات مختلف احکام و عقاید، تنها با یک سلسله سند و توسط یک راوی نقل شده اند که در میان اصطلاحات حدیثی نام منفرد را به خود اختصاص داده اند؛ گرچه غالباً در مقام نظر گفته می شود که انفراد در نقل از موجبات طرد روایت نیست، برخی نیز آن را نشانه توهم و ضعف راوی دانسته و در مواضع متعدد روایات به سبب منفرد بودنشان خدشه دار تلقی شده اند. این پژوهش با روشی توصیفی تحلیلی درصدد است تا با بررسی موردی بسیاری از روایات منفردِ مردود خوانده شده، اعتبار روایات منفرد و شرایط قبول یا عدم قبول آن ها را به دست آورد. پژوهش ها نشان از آن دارد که روایاتِ منفردِ مردود همواره با سایر قراین ضعف، به خصوص تضعیف راوی و مخالفت با مشهور همراه است. گاه نیز به رغم وثاقت راوی، زاویه داشتن معیارهای گزینش و نقل روایت توسط راوی با دیگران موجبات طرد روایات منفرد او را فراهم آورده است. عام البلوی بودن (مسئله مبتلابه همگانی) نیز اگر با تفرد در نقل همراه شود، روایت را در مظان اتهام و تردید قرار خواهد داد و  نباید دور از نظر داشت که این عامل هنگام معارضه با رأی مخالفان از اسباب طرد منفردات به شمار رفته و می توان گفت که آگاهی از عوامل دخیل در عدم امکان انتشار گسترده برخی روایات موجب شده که بر بسیاری از روایات منفرد عام البلوی خدشه وارد نشود.
۱۸۷.

حسن و قبح عقلی از دیدگاه آیت الله میرزا مهدی اصفهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۸۱ «ویژه باورشناخت» 142 - 155

کلیدواژه‌ها: میرزا مهدی غروی اصفهانی عقل نورعقل حسن و قبح عقلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۷۸
در میان دیدگاه های مختلفی که در تعریف عقل وجود دارد، دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی، به عنوان موسّس مکتب معارف خراسان، نگرشی بدیع و قابل توجه است. وی عقل را بی نیاز از تعریف و معروف هر عاقلی می داند و بر این باور است که آنچه آیات، روایات و لغت در خصوص عقل بیان می دارند مطابق با وجدان هر عاقلی است. معرفت عقل از نخستین قدم ها در مسیر بندگی خداوند متعال است. و اگر خطایی در آن رخ دهد، گام های بعدی نیز انسان را از هدفش دور می نماید. با شناخت صحیح عقل، سایر پایه های دین هم بر این اصل بنا می شود. در همین راستا نیز درک حسن و قبح عقلی راه گشاست. در این مقاله به طور اجمال به بیان تعریف عقل و همچنین حسن و قبح عقلی از دیدگاه مرحوم میرزای اصفهانی پرداخته شده است. ابتدا به تعریف عقل  پرداخته و معنای لغوی و اصطلاحی ان را بررسی کرده سپس با توجه به شواهد روایی، حسن و قبح را از دیدگاه آن مرحوم تبیین شده است. سه وجه معنای لغوی، تنبه وجدانی و استناد به قران و روایات اهل بیت؟عهم؟ سه پایه اساسی مبانی میرزا مهدی اصفهانی است که در اینجا نیز سعی شده این سه وجه لحاظ گردد.  
۱۸۸.

تحلیل و ارزیابی وثاقت راویان اسناد «کامل الزیارات» با تکیه بر آراء آیت الله خویی و آیت الله سبحانی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۵ 89-114

کلیدواژه‌ها: توثیق عام کامل الزیارات ابن قولویه آیت الله خویی آیت الله سبحانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۱۳۴
در اصطلاح علم رجال، توثیقی که بر مبنای آن در یک حکم یا گزاره، عده ای مشمول وصف وثاقت از طرف عالم رجالی می گردند، توثیق عام نامیده می شود. توثیقات عام، یکی از ابزارهای پرکاربرد رجالیون است و تقریبا تمام رجالیون متقدم و متأخر از آن به عنوان یکی از شیوه های اثبات وثاقت زنجیره اسناد روایات بهره برده اند. از جمله: توثیق اصحاب اجماع، مشایخ ثقات، روایات ابن ابی عمیر، اسناد روایات تفسیر قمی و اسناد کتاب کامل الزیارات. در این پژوهش به روش توصیفی– تحلیلی یک مورد از مصادیق توثیقات عام تحت عنوان «وثاقت راویان اسناد کتاب کامل الزیارات» مطرح و به بحث پیرامون آن پرداخته شده است. ازجمله دانشمندانی که دیدگاه خود را درباره این مورد از مصادیق توثیقات عام بیان کرده اند، آیت الله خویی و آیت الله سبحانی هستند که نظرات ایشان در این پژوهش، بیان و مورد تحلیل قرار گرفته است. نتیجه به دست آمده این که دیدگاه آیت الله خویی درباره توثیق راویان اسناد «کامل الزیارات» به دلیل وجود راویان فاسد المذهب و کذّاب در اسناد روایات رد و دیدگاه آیت الله سبحانی در این زمینه تأیید می گردد.
۱۸۹.

درباره نسخه های خطی کتاب های منسوب به سلیم بن قیس (کلیاتِ نسخه شناسی)

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 2 - 32
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۹۵
کتاب های منسوب به سلیم بن قیس، تنها آثار تاریخی کلامی شیعی باقی مانده از قرن اول هجری قمری قلمداد می شوند، که به دلایل مختلفی مورد توجه و اهمیت واقع شده اند. از ویژگی های برجسته این کتاب ها، نقل حوادثی است که همواره میان شیعه و سنّی محلّ اختلاف و کشمکش بوده است. با توجه به مناقشات متعدد و متنوع پیرامون ابعاد گوناگون کتاب های سلیم، به نظر می رسد که اکنون لازم است این کتاب ها از جهات مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد؛ که یکی از آنها، بررسی گونه های مختلف نسخه های خطی کتاب های سلیم است. به نظر می رسد، بسیاری از مناقشات حول محور شخصیت سلیم و کتاب های منسوب به وی، با بررسی دقیق نسخه های خطی و اصالت آنها، و نیز روشن شدن ابهامات و تناقضات مرتبط در آن، روشن گردد؛ البته از سوی دیگر، حتی ممکن است ابهامات و اشکالات جدیدی را پیش روی محققان قرار دهد؛ که برای رد یا اثبات گزارش های تاریخی کلامی روایات سلیم، ناچار شوند ابتدا تکلیف این ابهامات نسخه شناسی کتاب ها را روشن نمایند. نگارنده در طی چهار مقاله، کلیاتی پیرامون نسخه های خطی کتاب های سلیم و مدل های مختلف آن ها را مطرح می کنیم؛ که مقاله حاضر، اولین آنها است
۱۹۰.

رهیافتی بر آسیب شناسی فهم حدیث؛ مطالعه موردی:راه های تشخیص مصب حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۰) 145 - 166

کلیدواژه‌ها: آسیب های فهم بی توجهی به مصب حدیث راه های تشخیص مصب حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۹۶
«حدیث» به دلیل جایگاه مهمی که در سپهر اندیشه مسلمانان داراست؛ همواره مورد توجه آنان بوده است. بر این اساس، فهم روشمند حدیث، که در گرو طی فرآیند فهم حدیث و توجه به آسیب های فهم حدیث است مورد اعتنا و توجه عالمان بوده است.توجه به آسیب های فهم حدیث گویای این نکته است که طی فرآیند فهم حدیث ، سبب فهم روشمند از حدیث نمی شود.یکی از آسیب های فهم حدیث، بی توجهی به «مصب حدیث» است. نگارنده در این نوشتار، به دنبال راه های دستیابی به مصب حدیث است .بر اساس پژوهش نگارنده ، تاکنون نوشتاری در باره آسیب مذکور و راه های دستیابی به مصب حدیث منتشر نشده است. این تحقیق با به کار بستن روش توصیفی- تحلیلی، به این نتیجه رسید که راه های دستیابی به مصب حدیث عبارتند از: جغرافیای سخن، توجه به متکلم بودن معصوم(ع)، تکیه بر باورهای کلامی، شخصیت پرسشگر، تصریح معصوم(ع)، توجه به سیاق و رجوع به سخنان دیگر معصوم(ع).
۱۹۱.

التطور الدلالي لكلمه (الزكاه) ومشتقاتها في الشعر الجاهلي والقرآن الكريم ونهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه السادس ربیع و صیف ۱۴۰۲ (۱۴۴۳ق) العدد ۲ (المتوالی ۱۲) 143 - 155

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه الشعر الجاهلی القرآن التغیر الدلالی الزکاه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۵۸
یعد التطور الدلالی من أهم الموضوعات التی طرق أبوابَها الألسنییون فی مجال الدراسات التطوریه. کلمه الزکاه وجمیع مشتقاتها تعد من الکلمات الهامه التی تحمل ظلالا دلالیه خاصه فی القرآن، کما أنها تحمل نفس الدلالات والظلالات فی نهج البلاغه وزیاده، مما سنوضّحه خلال المقاله. وأما استعمال الکلمه ومشتقاتها فی الشعر الجاهلی فقلیل جدا، بحیث قلّبت الباحثه عددا کبیرا من دواوین الشعراء الجاهلیین وبعض المصادر الهامه مثل المفضیلات والأصمعیات ولکنها لم تستطع على أن تحصل على شواهد الماده إلا فی أقل من أصابع الید، فمهما یکن من أمر إن ماده زکو ومشتقاتها – بحسب ما حصلنا علیها من شواهد قلیله من الشعر الجاهلی– کانت تعنی فی تلک الردهه الطهر والنقاء ثم الزیاده والنماء وأما الدلاله الدینیه المعهوده للماده وهی إعطاء بعض المال للفقراء أو لأرباب الدیانات – وإن کانت موجوده فی بعض الشعر المنسوب إلى أمیه بن أبی الصلت- فهی دلاله تختلف عما عهدناها فی القرآن الکریم فی بعض سماته. حاولت الباحثه خلال المقاله أن تضع النور – عبر المنهج الوصفی التحلیلی - على دلالات الماده وتذکر لها شواهدها فی الشعر الجاهلی والقرآن الکریم ونهج البلاغه، مسجله الاشتراکات والافتراقات الدلالیه الموجوده فی الماده فی المصادر الثلاث. تفید نتائج الدراسه أن جذر (زکو) فی العصر الجاهلی کان یحمل معان غیر دینیه فی الأعم الأغلب، إلا أنه – وبعد أن استعمل فی القرآن الکریم ونهج البلاغه- صار یستعمل فی مضامین دینیه غالبا وفی مضامین غیر دینیه مثل النمو والطهاره فی بعض الأحیان، إلاأن دلالات الماده فی نهج البلاغه أصبحت دائرتها أکثر اتساعا من الشعر الجاهلی والقرآن الکریم، لا من حیث کثره الاستعمال،
۱۹۲.

هم سنجی مفهوم حدیثی «ازدیاد ایمان» و نظریه «رشد ایمان» جیمز فاولر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۷) 23 - 48

کلیدواژه‌ها: حدیث رشد ایمان ازدیاد ایمان جیمزفاولر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷ تعداد دانلود : ۱۲۰
روایات اهلبیت(ع)، تعبیر «ازدیاد ایمان» را درباره ی تحولاتی در انسان مطرح می کند که علاوه بر بُعد اعتقادی و عبادی، ابعاد دیگر روانی و رفتاری وی را نیز در بر می گیرند. از دیگرسو؛ نظریه ی روان شناختی «مراحل رشد ایمانِ» جیمز فاولر، چیستیِ«رشد ایمان» را در قالب «افزایش و بهبود مجموعه ای از توانایی های شناختی، اجتماعی، اخلاقی و عاطفی در طول عمر» به تصویر می کشد. پژوهش حاضر درپی آن است تا با جمع آوری و بررسی مفهومیِ مهم ترین روایاتِ دالّ بر تعریف«ازدیاد ایمان»، این مفهوم حدیثی را با «مفهوم رشد ایمان» در نظریه ی فاولر مقایسه کند. از بررسی روایات چنین نتیجه می شود که «ازدیاد ایمان؛ تحقق، تثبیت و تعالی اجزاء و شاخص های شناختی، عاطفی،انگیزشی، اخلاقی و اجتماعیِ ایمان در ساحت های؛ روان، رفتار و گفتار انسان است». فاولر نیز با وجود عدم التزام به متعلَّقات الهی و وحیانی ایمان و فقدان سرمشق انسانی مطلق و کامل، معتقد بود که؛ «جهت گیری رشد ایمان به سمت سطوح پیشرفته تری از ادراک، یکپارچگی، ساختنِ معنا و روابط میان فردی است».
۱۹۳.

بررسی تطبیقی احادیث اسلامی، عهد قدیم و ادبیات عامّه؛ مطالعه ی موردی یکی از قضاوت های منسوب به علی علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۸) 52 - 70

کلیدواژه‌ها: قضاوت علوی الارشاد عامه و خاصه ادبیات عامه عهد عتیق گریسمن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۰۲
در کتاب الارشاد، قضاوتی از علی علیه السلام پیرامون نزاع دو زن بر سر مادریِ یک کودک گزارش شده. پژوهش پیش رو، در پی این است که با ارائه ی شواهدی بر اساس رویکرد تطبیقی، نشان دهد این گزارش یک داستان غیر واقعی و در زمره ی داستان های فولکلور است. ابتدا با بررسی واژه «عامه و خاصه» که شیخ مفید این گزارش را به آنان نسبت داده، ادعای ادبیات عامه بودن گزارش تقویت شده. سپس نشان داده شده این داستان با همین ریخت و ساختار، در عهد عتیق که پیش از اسلام تدوین گردیده به حضرت سلیمان منتسب شده. در ادامه نیز با بررسی یک متن آلمانی، این گمانه به قوت می رسد که نسخه ی علوی داستان مانند بسیاری از نسخه های دیگر آن در ملل مختلف، داستانی عامیانه است.
۱۹۴.

اعتبارسنجی انتساب روایت «حد مفتری» به علی بن ابی طالب (ع): جریان شناسی، بوم شناسی، تاریخ گذاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۹) 130 - 159

کلیدواژه‌ها: علی بن ابی طالب‏‫ ‏‫(ع) خلفا روایت حد مفتری جریان شناسی بوم شناسی تاریخ گذاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۱۱۳
روایتی منسوب به امام علی بن ابی طالب (ع) حکایت از آن دارد که ایشان در دوران حکومتشان فرموده اند: «لَا یُفَضِّلُنِی أَحَدٌ عَلَى أَبِی-بَکْرٍ و عُمَرَ إِلَّا جَلَدْتُهُ حَدَّ الْمُفْتَرِی». با این حال روایات دیگری از ایشان در تعارض با این موضع قرار دارد. نظر به این اختلاف، مسئله پژوهش حاضر اعتبارسنجی انتساب روایت حد مفتری به علی (ع) است. بدین منظور سعی شده با استفاده از قرائن مختلف سندی و تاریخی، این روایت خارج از چارچوب کلامی، با رویکردی تاریخی مورد اعتبارسنجی قرار گرفته و ظرف زمانی و مکانی پیدایش و خاستگاه گفتمانی و جریانی آن تبیین گردد. این پژوهش از جمله نشان می دهد که به احتمال بسیار، تحریر ناظر به تفضیل این روایت در دهه 90 قرن نخست هجری در بوم کوفه تکوین یافته و سپس تحریری دیگر از آن حداکثر در طی نیمه نخست قرن دوم تطور یافته است. علاوه بر این، به لحاظ گفتمانی بستر اولیه پیدایش این خبر مسئله «رتبه بندی خلفا» بوده است.
۱۹۵.

تفسیر و نقد برهان سکوت در تاریخ گذاری احادیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۸) 3 - 23

کلیدواژه‌ها: برهان سکوت استنتاج بهترین تبیین تاریخ گذاری احادیث شاخت ینبل خاورشناسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۴۰
شاخت و ینبل در تاریخ گذاری احادیث از استدلال برهان سکوت بهره برده اند. برخی این استدلال را ذیل مغالطات دسته بندی می کنند. با این تفسیر از برهان سکوت، کاربرد آن در تحقیقات خاورشناسان جای شگفتی دارد. این نوشتار بر آن است با ارائه تفسیرهای دوگانه از برهان سکوت ابعاد آن را نمایان سازد. در تفسیر نخست از برهان سکوت، شرایط سه گانه استدلال دسترسی نویسنده به اطلاعات، قصد نویسنده برای توصیف کامل وضعیت و اهمیت بالای پدیده نقش اساسی را برعهده دارند. برهان سکوت تنها در صورت فراهم نبودن این شرایط در زمره مغالطات جای خواهد گرفت. در تفسیر دوم، برهان سکوت به استنتاج بهترین تبیین بازمی گردد. بر این اساس نادرستی تصویر شاخت و ینبل از خاستگاه تاریخی احادیث روشن گردید. کلی گویی و تعمیم نتایج جزئی به همه احادیث از آسیب های مطالعات تاریخی حدیث است که تنها با جزئی نگری و روش استقرایی برطرف خواهد شد.
۱۹۶.

تخریج روایات ثقلین با محوریت جمله «ما إن تمسکتم بهما» و تأثیرگذاری آن در معنای حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۹) 90 - 110

کلیدواژه‌ها: حدیث ثقلین تخریج قید «ما إن تمسکتم بهما» ما مصدریه زمانیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶ تعداد دانلود : ۱۱۶
حدیث ثقلین یکی از معروف ترین احادیث نزد فریقین است که هیچ شبهه ای در صحت صدور آن وجود ندارد. در عین حال می توان متن روایات ثقلین را با محوریت جمله «ما إن تمسکتم بهما لن تضلوا» به چهار دسته کلی: «ما إن تمسکتم... لن تضلوا»، «إن تمسکتم... لن تضلوا»، «إن تمسکتم... فلن تضلوا» و «فتمسکوا بهما» تقسیم نمود. این تحقیق نشان می دهد دسته اول روایات مذکور، دارای معنای زائد بر سایر دسته هاست که ناشی از وجود «ما مصدریه زمانیه» در متن حدیث می باشد. بنابراین تلاش شده است تعارض میان این چهار دسته روایات بررسی شود تا تخریج نهایی از متن حدیث حاصل گردد. حاصل تخریج نهایی در معنای حدیث آن است که حدیث ثقلین، شرط هدایت و عدم گمراهی انسان را در ظرف تمسک دائمی به قرآن و عترت (ع) تصویر می کند که ناشی از وجود «ما مصدریه زمانیه» در تخریج نهایی است، در حالی که در صورت نبود این قید، هدایت صرفاً معلّق بر تمسک به آن دو شده که علی الظاهر با صدق مسمّای تمسک به قرآن و عترت، عدم گمراهی همیشگی حاصل می شود.
۱۹۷.

اعتبارسنجی روایات ابوبصیر در الغیبه نعمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۰ 103 - 140

کلیدواژه‌ها: الغیبه نعمانی ابوبصیر واقفیه روایات مهدوی غیبت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷ تعداد دانلود : ۱۵۹
محمد بن ابراهیم نُعمانی، متکلم و محدث شیعی قرن چهارم هجری است که مشهورترین و قابل اعتماد ترین و در دسترس ترین اثر وی، کتاب الغیبه اوست؛ که در اوایل دوره غیبت کبری و با به درازا کشیده شدن غیبت امام زمان Z نگارش یافته است. با توجه به اینکه بیشترین میزان روایات مهدویت و غیبت، متعلق به شخص ابوبصیر است و در کتاب الغیبه نعمانی نیز، حدود 11 راوی بیشترین میزان روایات (یعنی ۵۱ روایت) را از او به خود اختصاص داده اند، و با توجه به این تعداد زیاد روایات ابوبصیر درباره مسئله غیبت و مهدویت، سؤالاتی پیش روی ما قرار می گیرد که: چرا بیشتر روایات غیبت، از ابوبصیر هستند؟ آیا این وضعیت ارتباطی به فرقه های انحرافی ایجادشده در زمان صادقین n و مسئله غیبت و مهدویت ندارد؟ و ازسوی دیگر، آیا این روایات معتبرند؟ در نوشتار حاضر، ضمن گزارش آماری روایات ابوبصیر، به بررسی وضعیت رجالی او و راویان او در الغیبه نعمانی پرداخته شده است؛ و در انتها نتیجه گیری شده است که بیشتر روایات او، از طریق فرقه واقفیه به کتاب الغیبه سرایت نموده است؛ و این روایاتِ مهدوی، معتبر نیستند.
۱۹۸.

نسبت و رابطه بین دنیا و آخرت از منظر صحیفه سجادیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۸۱ «ویژه باورشناخت» 86 - 104

کلیدواژه‌ها: دنیا آخرت صحیفه سجادیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۱۶۸
رابطه دنیا و آخرت، رابطه ای است که بین اوّل و آخر انسان در یک مسیر وجود دارد. در حقیقت، دنیا و آخرت، دو چهره یک واقعیت هستند. با نگرش منظومه ای به معارف صحیفه سجادیه، در می یابیم که گاهی نشئه دنیا در راستای آخرت ترسیم شده و نظام اعتباری دنیا به نظام حقیقی آخرت منتهی گشته است؛ گاهی دنیا در تقابل با آخرت قرار گرفته به طوری که گرایش به یکی، مایه دوری از دیگری خواهد بود؛ گاهی نیز با این نگاه که اساساً جهان بینی قرآن، جمع بین حسنات دنیا و حسنات آخرت است، جمع میان دنیا و آخرت مطرح شده است؛ به گونه ای که باید از هر دوی آنها بهره برد تا به مجموع سعادت دنیا و آخرت رسید. روش: این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی، به مطالعه روشمند صحیفه سجادیه، با بهره گیری از آیات و روایات، و نیز بررسی تفاسیر و شروح معتبر صحیفه، در موضوع دنیا و آخرت، پرداخته و نسبت و رابطه نظام مند دنیا و آخرت را از دیدگاه مبارک حضرت امام سجاد؟ع؟ نشان داده است. یافته ها: نگرش امام سجاد؟ع؟ در صحیفه سجادیه به نسبت و رابطه دنیا و آخرت، در یک محور «دنیا در راستای آخرت» است که با این نگاه، حیات طیبه و پارسایی در دنیا، مقدمه ورود به بهشت است، و اساساً دنیا تجارتخانه ای برای آخرت و راه رسیدن به بالاترین مراتب آن می تواند باشد. در محور دیگری «دنیا در تقابل با آخرت» قرار می گیرد و محبت دنیا مانع رسیدن به «ما عندالله» و قرب الهی تلقی می شود؛ چنان که رغبت به دنیا مانع آمادگی برای آخرت، کمالات اعتباری دنیا مانع رسیدن به اندوخته های جاوید آخرت، و انس با اهل دنیا مانع انس با خدا و اولیای او، یاد دنیا عامل فراموشی یاد آخرت قلمداد می گردد. آن حضرت در محور سوم یعنی «جمع میان دنیا و آخرت و امکان»، مطلوب انسان را حسنه دنیا و آخرت، حیات و ممات طیب آن، اصلاح دنیا و آخرت، و عافیت دنیا و آخرت به نحو توأمان می داند؛ آن گونه که نه امور مادی و دنیوی، انسان را از امور اخروی و معنوی غافل کند نه بالعکس.  
۱۹۹.

چگونگی مواجهه متکلمان امامیه با مفاد فیزیک هیأت قدیم درباره معجزات کیهانی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۵ 5-24

کلیدواژه‌ها: فیزیک هیأت قدیم هیأت بطلمیوسی متکلمان امامیه معجزات کیهانی معراج رد الشمس شق القمر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۱۲۶
علم هیأت قدیم که به دلیل شهرت بطلمیوس، با نام هیأت بطلمیوسی نیز از آن یاد می شود، از دو بخش هیأت ریاضی و هیأت فیزیک تشکیل شده است. در بخش هیأت فیزیک، طرح مباحثی مانند: امتناع خرق و التیام افلاک، ماهیت فسادناپذیری و جاودانگی افلاک، فرورفتگی و محکم شدن کواکب در افلاک باعث شده بود تا معجزات کیهانی مانند معراج، ردّ الشمس و شقّ القمر به چالش کشیده شود. بنابراین ضروری بود که مکاتب کلامی و متکلمان مسلمان، دیدگاه خود درباره تطبیق یا عدم تطبیق دیدگاه این هیأت با آموزه های اسلامی درباره معجزات کیهانی را اعلام کنند. پژوهشِ حاضر با تبارشناسی میان رشته ای و با رویکردی تاریخی به روابط دو علم هیأت قدیم و کلام اسلامی پرداخته و با روش توصیفی-تحلیلی به تبیین چگونگی مواجهه متکلمان امامیه با فرضیه هیأت بطلمیوسی درباره معجزات کیهانی، پرداخته است و به این نتیجه دست یازیده است که متکلمان امامیه با توجه به رویکرد فلسفی یا غیر فلسفی خود در برابر این چالش، یکی از چهار نوع مواجهه را یعنی «سکوت»، «قبول چالش و دفاع از عقاید دینی»، «جمع بین آموزه های علم کلام و هیأت با تصرف در مباحث علم هیأت» و در نهایت «جمع بین آموزه های علم کلام و هیأت بدون تصرف در دیگری» برگزیده اند.
۲۰۰.

تحليل و دراسه خطبه الأشباح على أساس نظريه غرايس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه السادس ربیع و صیف ۱۴۰۲ (۱۴۴۳ق) العدد ۲ (المتوالی ۱۲) 99 - 111

کلیدواژه‌ها: التداولیه الإیماء مبدأ التعاون غرایس خطبه الأشباح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۴۹
یعدّ علم استخدام اللغه أو التداولیه إلى جانب علم المعانی من فرعین مهمین فی اللسانیات الحدیثه، حیث یتولّى الأول دراسه معانی النصوص الأدبیه وغیر الأدبیه. بینما یختص علم المعانی بدراسه المعنى اللغوی للکلمات؛ یهتم علم استخدام اللغه بدراسه المعنى فی السیاق، ویدرس نیه القائل أو الکاتب. أحد المواضیع الأساسیه فی علم استخدام اللغه هو مسأله الإیماء أو المعنى الضمنی، التی طرحها الفیلسوف البریطانی الشهیر «بول غرایس»، معتقداً أن الناس فی محاوراتهم یتبعون مبدأ منطقیا یسمى «مبدأ التعاون»، وأن تجاهل هذا المبدأ یؤدی إلى ظهور معانٍ ضمنیه فی الحدیث. نظراً لأنّ نص نهج البلاغه یحتوی على مستویات معنویه متعدده، یسعى الباحثون فی هذه الدراسه إلى تحلیل خطبه «الأشباح» باستخدام المنهج الوصفی-التحلیلی، وبتطبیق نظریه غرایس، للکشف عن الإیماءات والطبقات العمیقه فی المعنى. أظهرت نتائج الدراسه أن مبدأ التعاون فی خطبه الأشباح قد تم انتهاکه، مما أدى إلى ظهور معانٍ ضمنیه هامه تتعلق بصفات الله تعالى، وتجلی آیاته وحکمته فی الوجود، ودعوه المتلقی للتأمل فی آیات الله فی کلامه.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان