درخت حوزه‌های تخصصی

کلام

ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
فلسفه اسلامی کلام منطق
امام شناسی پیامبرشناسی خداشناسی دین پژوهی فرق و مذاهب کلام جدید کلیات معادشناسی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۹۰۱ تا ۹۲۰ مورد از کل ۱۱٬۲۱۲ مورد.
۹۰۱.

رویکرد متصوفه در مواجهه با احادیث

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 145 - 187

کلیدواژه‌ها: روایات صوفیه علم رجال مجعولات صوفی مشهورات بدون اصل اعتبار سنجی حدیث عرفان و حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۴۴
عرفا و صوفیه به ندرت وارد مبحث روش شناسی نقل حدیث گشته و به تشریح مبانی خود در این رابطه اقدام ورزیده اند. در این میان امّا ابوطالب مکی، عبدالرحمن سلمی و ابن عربی سه تن از مهم ترین نظریه پردازان صوفیه بوده که بر خلاف دیگر مشایخ، درباره بحث روش شناسی نقل حدیث در تصوف تبیین داشته اند. این مبانی از طرف دیگر صوفیان مورد پذیرش بوده است. در قرون بعدی نیز اقطاب متصوفه با طرح بحث عصمت مشایخ، منقولات مشایخ صوفیان یکسره پذیرفته شد و سوال از سند و منبع کلام آنها بدعت و گناهی نابخشودنی تلقی گردید. محیی الدینِ ابن عربی نیز مهم ترین ملاک و میزان برای رد یا پذیرش حدیث را، مطابقت آن با شهود باطنی و مکاشفات عارف می داند؛ از نظر بزرگان صوفیه، جعل حدیث تنها در یک صورت یعنی در صورت سوق دادن مردم به خیرات جایز است. این مبنای مهم سبب شد تا میراث مکتوب متصوفه مشحون از روایات جعلی و مرسل و ضعیف گردد. از نظر صوفیان، حدیث با دو سند طریقتی و شرعی نقل می شود. در سند طریقتی، ندای حدثنی قلبی عن ربی سر داده و مستقیم از خدا یا امام نقل می کند و کتب خویش را مملو از این احادیث می کنند. امّا احادیث کتب محدثین و فقها سند شرعی دارد و از سنخ علم حصولی است که حجاب سلوک شمرده می شود و باید کنار گذاشته شود.
۹۰۲.

پژوهشی در اندیشه های عالمان دینی در تبیین آیه ﴿لایُسئَلُ عَمّا یَفعَلُ وَ هُم یُسئَلُونَ﴾

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 71 - 95

کلیدواژه‌ها: لایسئل عما یفعل حُسن و حکمت غایت حجت بالغه عبودیت و الوهیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۴ تعداد دانلود : ۳۶۲
آیه شریفه ﴿ لایُسئَلُ عَمّا یَفعَلُ وَ هُم یُسئَلُونَ ﴾ (انبیا /23) از جمله آیات قرآن است که محل بحث و نظر عالمان دینی قرار گرفته است. مهم ترین سؤال در مواجهه با این آیه شریفه سؤال از چرایی و دلیلِ مورد سؤال واقع نشدن خدای تعالی است. ملاحظه آراء عمده در تبیین این آیه شریفه، حکایت از مبانی گوناگون کلامی، حکمی و عرفانی در پاسخ از پرسش مذکور دارد. برخی متکلمین، نفی پرسش از خداوند را به نفی وجوب و یا ترک فعل بر خدای متعال ارجاع داده اند و برخی دیگر ضمن قول به وجوب برخی از افعال بر خدای متعال، ابتناء فعل الهی بر حُسن و حکمت را دلیل نفی پرسش از خدای متعال دانسته اند. برخی حکما نیز نفی پرسش از خداوند را به نفی غایت در فعل مطلق الهی و غایتِ اخیر در مخلوقات ارجاع داده اند. عرفا نیز با تکیه بر علم و سرّ وحجت الهی به تبیین شریفه لایسئل عما یفعل پرداخته اند. این مقاله در صدد است تا با تکیه بر یک شخصیت فکری از صاحبان آراء فوق (به ترتیب : غزالی، زمخشری، ملاصدرا و ابن عربی) به بررسی و نقد آراء پرداخته و سپس در نگاهی مجدد به آیه شریفه به تبیین آن در دو جایگاه متفاوت یعنی در ربط با آیات قبل و بعد، و نیز در ربط با سایر آیات مرتبط بپردازد.
۹۰۳.

مطالعه تطبیقی احادیث باب بداء در اصول کافی با قرآن کریم

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 177 - 204

کلیدواژه‌ها: عرضه به قرآن بداء نسخ کافی اختیار علم خدا قضا و قدر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۹ تعداد دانلود : ۳۰۸
یکی از عالی ترین مفاهیم قرآنی که از سوی معصومان نیز مورد تأیید قرار گرفته، مسئله «بداء» است. اگرچه «بداء» به معنای امکان تغییر مقدرات غیر حتمی خداوند بر اساس افعال اختیاری انسان و پاره ای حوادث و وقایع و شرایط ویژه، در میان عموم علمای متأخر شیعه پذیرفته شده؛ امّا این مسئله در میان عالمان متقدم، از نظر مفهوم و ماهیّت آن، با اختلاف هایی همراه بوده است. کلینی از جمله کسانی است که نظر او با نظر مشهور فعلی عالمان شیعه، کاملاً هماهنگ می باشد. در این نوشتار، مستندات قرآنی باب بداء از کتاب کافی مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در ضمن آن، به تبیین درست این مسئله و به ویژه عدم تنافی این مسئله با علم علی الاطلاق خداوند، بر اساس روایات موجود در این کتاب، راستی آزمایی خواهد شد. کلینی؛ «بداء» را به معنای مشهور آن، با استناد به آیات مختلف از قرآن ، پذیرفته و آن را جزء اعتقادات ضروری شیعه، بر شمرده است. طبق روایات کافی، همه پیامبران الهی در طول تاریخ، امت خود را به این باور فراخوانده اند. همچنین این مسئله تنها در دایره قضای غیر محتوم خداوند، معنا پیدا می کند و علم الهی، هم قضای پیشین و هم قضای تغییر یافته در این پدیده را در بر دارد. بر این اساس، باور به مسئله بداء، هرگز به منزله اعتقاد به جهل و یا نقص پروردگار متعال نمی باشد.
۹۰۴.

تحلیل مواجهه انتقادی آیت الله سبحانی با روش تأویل معتزله

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 255 - 281

کلیدواژه‌ها: تأویل معتزله تشبیه تنزیه استاد سبحانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰ تعداد دانلود : ۲۱۳
از روش های مطرح در فهم قرآن ، روش تأویل است. اگرچه هم در رهیافت سمانتیکی و هم در رهیافت هرمنوتیکی از این روش استفاده می شود، اما تفاوت های جدی میان این دو وجود دارد. متفکران و مفسران اسلامی که از رهیافت سمانتکی تبعیت می کنند، خود مواجهه یکسانی با روش تأویل ندارند. عده ای به نفی کلی آن و دسته ای به پذیرش حداکثری این روش نظر دارند. البته برخی نیز در حد میانه از روش اعتدالی در به کارگیری از آن در تفسیر و فهم قرآن بهره می گیرند. معتزله هم در مباحث کلامی و هم در مباحث تفسیری از روش تأویل فراوان بهره برده اند. از سوی اشاعره و امامیه به رویکرد آنان نقدهایی صورت گرفت. در میان متکلمان شیعی معاصر استاد جعفر سبحانی علاوه بر مباحث مستقل در حوزه تأویل به رویکرد دیگر متفکران اسلامی نیز نظر داشته و با نگاه انتقادی به تحلیل دیدگاه آنان می پردازد. از جمله این مواجهه با معتزله و رویکردشان در عرصه تأویل است. یافته اصلی تحقیق آن است که ایشان ضمن پذیرش اصل روش تأویل، اما افراط در آن را از آسیب های عرصه فهم دینی می دانند. در این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی به ضرورت و جایگاه تأویل نزد ایشان اشاره و مواجهه ایشان با تأویل اعتزالی را دنبال خواهیم کرد
۹۰۵.

بررسی اندیشه نجات و موعودباوری در ادیان

نویسنده:
منبع: مطالعات مهدوی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۶ 57-73

کلیدواژه‌ها: اندیشه نجات منجی موعود ادیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۲ تعداد دانلود : ۳۰۵
در مطالعه و بررسی منابع ادیانی، مسئله «منجی موعود»، عمری به اندازه تاریخ ادیان در جهان دارد. یکی از مسائلی که باعث امید و انسجام اجتماعی در میان هر دینی از ادیان شده است، مسئله منجی موعود و جامعه ای عاری از فساد و ظلم است. آنچه در این پژوهه به عنوان مسئله تحقیق بدان پرداخته خواهد شد، بررسی اندیشه نجات و موعود باوری در میان تمامی ادیان، اعم از ابراهیمی و غیر ابراهیمی، همچون یهود، مسیحی، زرتشتی، مانوی، هندو، بوادیی، کنفوسیانوس و تائوئی خواهد بود. روش تحقیق در این نوشتار، از نوع مطالعات درجه یک و دو با شیوه توصیفی تحلیلی با بهره گیری از منابع دسته اول ادیانی خواهد بود. آنچه مسلم است اندیشه منجی موعود یکی از مهم ترین باورهایی است که معتقدان بسیاری از ادیان در جهان را به سوی خود جلب کرده و موجب امید آفرینی و نگرشی روشن به آینده از آن، در میان ادیان خواهد بود.
۹۰۶.

شیوه های تربیت جوانان مهدی باور

نویسنده:
منبع: موعودپژوهی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 9 - 20

کلیدواژه‌ها: جوانان تربیت مهدی باوران زمینه سازی ظهور مهدی باوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۴ تعداد دانلود : ۷۸۸
مسئله راهکارهای عملی مقدمهسازی برای ظهور منجی موعود (عج) از مباحث بنیادین و ضروری گفتمان مهدویت است. هر نهادی در جامعه، به اندازه میزان تأثیرگذاری خود در این مهم سهم بسزایی دارد. در این میان، خانواده که اولین و تأثیرگذارترین نهاد جامعه است از طریق تربیت نیروی جوان و نسل جدید، نقش قابل توجهی ایفا میکند. مقاله حاضر بر آن است تا ابتدا اهمیت جوانان در زمینهسازی ظهور بقیه الله (عج) را خاطر نشان کند و سپس از دیدگاه تعلیم و تربیت اسلامی مبتنی بر آیات و روایات، هم ویژگیهای دوران جوانی که ظرفیتساز تربیت مهدی باوری است را برشمارد و هم راهکارهای عملی-تربیتی در این زمینه ارائه دهد. از نظر نویسنده، خصوصیات دوران جوانی مانند عقل، شور و نشاط، حقیقتجویی و استقلالطلبی، بستری مناسب برای رویش باور مهدویت در جوانان را فراهم میکند که خانواده و جامعه از طریق هدایتگری نامحسوس همراه با مراقبت و ملاطفت، الگوسازی ولایتمدارانه، توجه به سلامتمحوری جسمی و روحی و ازدواج بهنگام قادر خواهند بود این نیروی جریانساز را در مسیر صحیح مهدیباوری و مهدوییاوری قرار دهند.
۹۰۷.

وهابیت و تکفیر، چالشی پیش روی جامعه مهدوی

نویسنده:
منبع: موعودپژوهی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 87 - 110

کلیدواژه‌ها: دین اسلام رحمت حضرت محمد (ص) تکفیر وهابیت احمدبن حنبل ابن تیمیه محمدبن عبدالوهاب محمدبن سعود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۶ تعداد دانلود : ۳۵۷
دگرگونی جامعه اسلامی پس از رحلت پیامبر (ص) سرآغاز پیدایش فرقههای مختلف با آرا و اندیشههای متفاوت شد که تحولات بسیاری به دنبال داشت. قرائتهای اشتباه و عدم توجه به وصایای پیامبر اکرم (ص) و دسیسههای دشمنان و کینهتوزان به اسلام، سبب ایجاد دودستگی در اسلام شد. این تفرقه، سبب تندروی عدهای و در نهایت سبب تکفیر شد. اهمیت مسئله از آن جهت است که جامعه اسلامی تا زمانی که دستخوش این تفکر است، چالشی در راه تکوین جامعه مهدوی بوده و یکپارچگی و وحدت مسلمانان با خطر روبروست. با توجه به اهمیت وحدت مسلمانان و شناسایی افکار تکفیری و مروجان آن، ضروری است که مقاله حاضر این مسئله را به صورت مختصر و جامع بررسی کند. خلاصه یافتههای این تحقیق این است که افرادی مانند ابن تیمیه و محمدبن عبدالوهاب بر این تفکر دامن زده و محمدبن عبدالوهاب با کمک آل سعود، عقاید تکفیری خود را گسترش داد. گروههای تکفیری به جز کسانی که با آنها هم عقیده هستند، بقیه را تکفیر کرده و واجب القتل دانسته و میدانند. این تفکر با کمک استعمار شاخ و برگ گرفت و جامعه جهانی را درگیر خود کرد. مسلمانان باید مراقب نفوذ این افکار و جریانها باشند تا چالشی در جهان اسلام رخ ندهدو جامعه مهدوی از این خطر مصون بماند.
۹۰۸.

بررسی میزان صحت انتساب غلوّ در احادیث کتاب «بصائر الدرجات» (مطالعه موردی روایات قدره الأئمه (ع))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰ 123 - 145

کلیدواژه‌ها: بصائر الدرجات صفار قمی کتاب کتاب الحجه قدره الائمه غلو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۶ تعداد دانلود : ۱۹۸
کتاب« بصائرالدرجات » یکی از کتب مهم روایی و متقدم شیعه با رویکرد کلامی است. این کتاب در تبیین مقامات معنوی امامان: مشتمل بر روایاتی است که از سوی برخی حدیث پژوهان شیعی و نیز شماری از مستشرقان، منتسب به غلو شده است. برخی نیز در مقایسه کتاب « بصائرالدرجات» با « الکافی» کلینی، اذعان می دارند احادیث بصائرالدرجات حاوی مطالب غلوآمیز بوده به همین جهت تعداد  قابل توجهی از احادیث آن، درکتاب شاگردش کلینی نقل نشده است. در این مقاله ابتدا به مقایسه محتوایی بین کتاب الحجه کافی و بصائرالدرجات پرداخته شده است و تعداد دقیق روایات مشترک و غیر مشترک آن دو، استخراج گشت و اثبات گردید که اکثر روایات این کتاب، در کتاب الحجه کافی ذکر شده است. در گام دوم نیز به صورت موردی به تحلیل سندی و متنی روایات باب «قدره الائمه» از ابواب غیر مشترک با کافی، پرداخته شده است. در تحلیل نهایی، مغایرت آشکاری میان این روایات و آیات قرآن به دست نیامد. همچنین تعدادی از افراد متهم به غلو در سلسله اسناد برخی از روایات، از این اتهام مبرّی شناخته شدند.
۹۰۹.

مطالعه تطبیقی اندیشه سیاسی شیعه و داعش

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 177-205

کلیدواژه‌ها: تشیع داعش اندیشه سیاسی اسلام حکومت خلافت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۶ تعداد دانلود : ۵۱۷
اسلام سیاسی، متعاقب انقلاب اسلامی ایران، در جمهوری اسلامی موجودیت عینی یافت و در بازاریابی سیاسی افکار عمومی جهان اسلام، خود را بهعنوان کالای پرمشتری برای مسلمانان جهان اسلام، که در عصر جدید همواره سرخورده و شکستخورده و ناکام بودهاند، درآورد. این خوانش انقلابی از اسلام در ایران موفقیت عملی و عینی خود را در قالب ایجاد تغییرات اجتماعی در انقلاب اسلامی، نظامسازی با منطق جمهوری اسلامی که سنّت و مدرنیته را در ترکیبی موزون بهکار گرفت و نیز در ایجاد نظامی ماندگار و چهلساله نشان داد؛ اما الگوی رقیب و وهابی داعش در برابر این اسلام سیاسی قد علم کرده، با دولتسازی نیمبند  خود در عراق و سوریه به خودنمایی  میپردازد. در این نوشتار به مقایسه تطبیقی اعتقادات سیاسی، اخلاقیات سیاسی و رفتار سیاسی در منظومه سیاسی شیعه و داعش پرداخته شده است؛ از جمله این موارد، مقایسه اعتقادی موضوع منجی و مهدویت، مقایسه اخلاقی مسئله خلافت و ولایت و مقایسه رفتاری مسئله مهمّ جهاد و جنگ  است.
۹۱۰.

تبیین موضوعات روایات مهدوی از اصحاب معصومین: در کتب روایی مهدوی

نویسنده:
منبع: مطالعات مهدوی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۴ 103-128

کلیدواژه‌ها: روایت راوی اول اصحاب معصومین: موضوعات علم رجال حضرت مهدی عج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۶ تعداد دانلود : ۲۳۲
اختصاص بخش زیادی از روایات معصومان: به موضوع مهدویت، اهمیت بررسی این موضوع را دوچندان می کند. با فحص در منابع اصلی مهدویت، سه کتاب کمال الدین شیخ صدوق، الغیبه شیخ طوسی و الغیبه نعمانی همواره مورد توجه و اهتمام پژوهشگران این حوزه بوده است. با توجه به این مهم و احادیث زیادی که در موضوعات مختلف از این سه کتاب نقل شده است، هدف این پژوهش، بررسی تعدادی از راویانی است که در طبقه اول حدیثی قرار دارند و جزء اصحاب معصومین: محسوب می شوند و تبیین موضوعات روایاتی که توسط آنها از ایشان نقل شده است به روش تحلیلی توصیفی، می باشد. با فحص انجام شده مشخص شد که در میان راویانِ اول، روایات مهدوی در این کتب، پنج راوی از دیگر راویان، روایات بیشتری نقل کرده اند و در میان روایات نقل شده توسط آنها برخی موضوعات دارای تکرار و تاکید بیشتری بوده اند که اهمیت طرح این موضوعات توسط معصومین: را می توان از آن استفاده کرد.
۹۱۱.

مقایسه مفهوم جامع خدا در قرآن با مفهوم جامع خدا در کتب مقدس سایر ادیان الهی؛ با توجه به سنت اسلامی و روایت شیعی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام تطبیقی شیعه سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 7-38

کلیدواژه‌ها: الله اهورامزدا یهوه پدر آسمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۵۸۱
مفهوم جامع خدا در کتابهای مقدس ادیان الهی با عناوین مختلفی مطرح شده است؛ در قرآن، کتاب  مقدس مسلمانان، با عنوان «اَلله»، در اَوِستا، کتاب مقدس زرتشتیان، با عنوان «اَهورامَزدا»، در تورات، کتاب مقدس یهودیان، با عنوان «یهوه» و در اِنجیل، کتاب مقدس مسیحیان، با عنوان «پدر آسمانی». پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سؤال است که آیا همه عناوین مزبور به یک حقیقت اشاره دارند و کاملاً بر یکدیگر منطبقاند یا اینکه تفاوتهایی در این نامها وجود دارد.  بدین منظور، نویسنده به روش توصیفی تحلیلی تطبیقی عناوین مختلفی را، که در کتب مقدس سایر ادیان الهی حکایتگر مفهوم خداست، با عنوان (الله)، که حاکی از مفهوم خدا در قرآن است، مقایسه کرده و به این نتیجه رسیده است که هرچند همه عناوین مذکور به یک حقیقت اشاره دارند و همگی بیانگر مفهوم جامع خدا در آن دین هستند، اما در کتب مقدس سایر ادیان الهی، از حیث توصیف ذات، صفات و افعال خدا، نقاط افتراق زیادی با قرآن وجود دارد. مفهوم جامع خدا در قرآن بیانگر حقیقتی است که در ذات، صفات و افعال، یگانه و نامحدود بوده و از هرگونه شباهت به مخلوقات منزّه است؛ اما در کتب مقدس سایر ادیان الهی بیانگر حقیقتی است که در ذات یگانه نیست، در صفات محدود و انسانی بوده و شریک دارد، در افعال نیز محدود بوده و سطح افعال او در حدِّ افعال بشری پایین آمده است.
۹۱۲.

نقد استدلال های فخر رازی در اثبات جبری بودن افعال انسان در کتاب المطالب العالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰ 27 - 46

کلیدواژه‌ها: فخر رازی جبر اختیار خداوند انسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۱۷۷
خالق بودن خداوند نسبت به همه مخلوقات از جمله افعال اختیاری انسان سبب پیدایش یکی از مهم ترین مجادلات کلامی در عالم اسلام شده است، به گونه ای که معتزله جهت اثبات اختیار انسانی، تعلق اراده الهی به افعال انسانی را منکر شدند و در مقابل، اشاعره اختیار انسانی را نفی نموده و به جبر گرایش یافتند. فخر رازی یکی از مهم ترین متفکران مکتب اشعری در یکی از برجسته ترین کتاب ای کلامی خویش یعنی المطالب العالیه استدلال های متعددی در اثبات جبری بودن افعال انسانی اقامه می نماید و در این کتاب گرایش خویش را به نظریه جبر و استدلالی نمودن آن کاملاً نشان می دهد. بدین جهت در پژوهش حاضر استدلال های عقلانی او بررسی و نقد شده است و اثبات شده که این استدلال ها از جهات گوناگون دچار مغالطه اند.   
۹۱۳.

تحلیل نظریه «صدور فلسفی» و «ابداع کلامی» پیرامون تفسیر «خلقت» در پرتو قاعده «معطی الشّیء لا یکون فاقداً له»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ 29 - 56

کلیدواژه‌ها: خلقت فلاسفه صدور فیض متکلمین ابداع قاعده «معطی الشّیء لا یکون فاقداً له»

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۲۱۰
یکی از مسائل مهم و چالش برانگیز در زمینه هستی شناسی و به ویژه درباره موضوع خداشناسی، تبیین چگونگی صدور کثرات از واحد یا همان «خلقت» و پیدایش موجودات است. در پاسخ به این مسئله بنیادین، عرفا، فلاسفه و متکلمین مسلمان، نظریات و تفاسیر متعدد و متنوعی را به میان آورده اند که در مواردی کاملاً متفاوت و بلکه متعارض با یکدیگر بوده است. صرف نظر از نظریه عرفا که تحت عنوان «تجلی» یا «ظهور» مطرح شده و البته خارج از بحث ماست، فلاسفه به «نظریه صدور» یا «فیض» قائل شده، و متکلمان نیز «نظریه ابداع» یا همان «خلق از عدم» را ارائه داده اند. در این بین، یکی از قواعد عقلی و فلسفی که با دو نظریه اخیر ارتباطی وثیق دارد در حدّی که پذیرش یا ردّ آن تأثیر مستقیم در اخذ نظریاتِ مربوط به خلقت بر جای می گذارد، قاعده «معطی الشّیء لا یکون فاقداً له» می باشد. ازهمین رو، مسئله نوشتار حاضر عبارت است از بررسی صحّت یا نادرستی قاعده فوق و همچنین تبیین ربط آن با دو نظریه «صدور» و «ابداع» در تفسیر خلقت. در این تحقیق، ابتدا قاعده «معطی الشیء...» به مثابه مبنای عقلی نظریه صدور در نظر گرفته شده، و در گام بعدی برای اثبات آن سه دلیل اقامه گشته است. در ادامه، نظرات مخالفین قاعده مزبور، طرح و سپس یک به یک نقد و ردّ شده و نهایتاً با تکیه بر درستی و اتقان این قاعده، «نظریه فیض فلسفی» اثبات، و «نظریه ابداع کلامی» مورد مناقشه و ابطال واقع گردیده است.   
۹۱۴.

یأس و ناامیدی از ظهور (علل و راه های برون رفت)

نویسنده:
منبع: مطالعات مهدوی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۶ 7-37

کلیدواژه‌ها: ناامیدی ظهور امام زمان برون رفت از ناامیدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴۶ تعداد دانلود : ۴۷۰
در این نوشتار، علل یأس و ناامیدی از ظهور امام مهدی4 مورد بررسی قرار گرفته است. از آن جا که عقیده به ظهور امام زمان4 یکی از کلیدی ترین مبانی عقیدتی شیعه اثنا عشری است؛ ناامیدی از تحقق آن، چالشی مهم محسوب می شود؛ چرا که پیامدهای خطرناکی در انتظار چنین افراد و جامعه ای خواهد بود. در این مقاله، هشت ریشه ناامیدی از ظهور واکاوی شده است ؛ عللی همچون طولانی شدن غیبت، شتاب زدگی (استعجال)، تعیین وقت، تطبیق ناصحیح علائم ظهور، عدم معرفت صحیح، ملاقات گرایی، قدرت و تسلط جبهه باطل بر مسلمانان و عملکرد ناصحیح منتظرنمایان. همچنین شش پیامد مهم یأس از ظهور بیان شده است که عبارتند از: گریز از امام، بدبینی به امام، انکار امام، سستی و تنبلی، ترک امر به معروف و نهی از منکر و چیرگی بیگانگان. در این پژوهه، با توجه به ریشه های ناامیدی و پیامدهای آن، به وسیله روش تحلیلی و کتابخانه ای، با استناد به روایات، هشت راهکار مهم و کاربردی برای پیشگیری از این چالش و درمان آن، به این ترتیب بیان کرده ایم: استمداد از خدای متعال به وسیله ادعیه مأثور، معرفت امام، تبیین پیامدهای ناامیدی، تبیین صحیح مقوله انتظار، تبیین آثار صبروتسلیم برای ظهور، توجه به بداء پذیری ظهور، توجه به روایات ناهی از توقیت، تقویت ارتباط معنوی با امام.
۹۱۵.

بررسی سندی روایت امام هادی (ع) در معرفی مادر امام مهدی (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ر مشرق موعود سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵۰ 201 - 230

کلیدواژه‌ها: مادر امام زمان نرجس خاتون محمدبن بحر شیبانی بشربن سلیمان نخاس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۳۰۳
مهدویت از آموزههای معروف و معتبر در اسلام است. اعتقاد به ولادت امام مهدی4 بهعنوان امام دوازدهم یکی از اساسیترین عقاید شیعه است. در میان موضوعات مرتبط با ولادت ایشان بحث از هویت مادر امام مهدی4 اهمیت ویژهای دارد. یکی از مستندات بیانگر این موضوع حدیث امام هادی7 در مورد جریان مادر امام قائم4 است. این حدیث در سه کتاب دستاول شیعه آمده است. این تحقیق با بررسی اعتبار این سه کتاب و سند آنها نشان میدهد در میان این سه کتاب دو کتاب کمالالدین شیخ صدوق و غیبت شیخ طوسی معتبرند؛ اما اعتبار کتاب دلائل الامامه طبری قابلاثبات نیست. در میان دو کتاب معتبر نیز سند روایت کتاب کمالالدین معتبر نیست؛ اما سند کتاب غیبت شیخ طوسی صحیح است. از این رو میتوان گفت حدیث امام هادی7 که جریان رومی بودن ملیت مادر امام زمان4 و به اسارت درآمدن ایشان را بیان میکند در کتابی معتبر و با سندی صحیح به ما رسیده است و جریانی معتبر است.
۹۱۶.

نقش آموزه مهدویت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه موعود سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 69-88

کلیدواژه‌ها: آیات قرآن آموزه مهدویت جمهوری اسلامی ایران قانون اساسی سیاست خارجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۵ تعداد دانلود : ۱۹۹۷
آموزه مهدویت" یکی از مباحث بنیادین و اساسی در اسلام است که از متن آن، کنش های عمیق انسانی و اسلامی استخراج می شود. با تحقق انقلاب اسلامی ایران که بر مکتب تشیع پایه ریزی شده، جای این سؤال وجود دارد که آموزه بنیادین مهدویت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارای چه جایگاه و نقشی است. سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران، دارای قواعدی است که با توجه به قوانین بین المللی از مبانی ناب اسلامی، به ویژه "آموزه مهدویت" بهره گرفته شده است. در این مقاله که به صورت توصیفی-تحلیلی تدوین شده است، نقش آموزه مهدویت در سیاست گذاری های خارجی و بین المللی مانند نفی سلطه جویی و سلطه پذیری و دفاع از مستضعفان و امثال این مبانی با توجه به مبانی اندیشگی آن، یعنی آیات قرآن، اندیشه رهبران و قانون اساسی، تبیین خواهد شد.
۹۱۷.

مولّفه های هیجانی و عاطفی اثرگذار مهدویّت در تحکیم خانواده

نویسنده:
منبع: مطالعات مهدوی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۳ 55-77

کلیدواژه‌ها: مهدویت خانواده محبت امیدواری انتظار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۹۱۹
باورداشت مهدویت و فرهنگ انتظار، دارای آثار مختلفی در جامعه منتظر است که با بهره مندی از آنها می توان ضمن یافتن راه روشن زندگی بر مشکلات و چالش ها غلبه کرد و زمینه های رشد و تعالی جامعه را در همه زمینه ها به خصوص شکل گیری خانواده مطلوب بهره گرفت و مانع تزلزل و فروپاشی آن گردید. امروزه خانواده ها دچار مشکلات عدیده ای شده اند که مهمترین آنها فزونی طلاق ها و نبود سازش و تفاهم در خانواده ها است. پژوهش حاضر با عنوان«مولفه های هنجاری و عاطفی اثر گذار مهدویّت در تحکیم خانواده» تلاشی است در جهت دسته بندی آموزه های هیجانی و عاطفی تاثیرگذار در تحکیم و تعالی خانواده که با بهره مندی از ظرفیت این سرمایه معنوی، می توان گام های مهمی را در زمینه مورد نظر برداشت. با استفاده از مولفه های هیجانی و عاطفی از قبیل: 1. ارتباط قلبی با امام زمان عج ؛ 2. امیدوار بودن به آینده؛ 3. دعا برای تعجیل فرج؛ 4. محبّت به امام؛ 5. پرورش روحیه انتظار؛ 6. عزّت مندی و عزیزپروری، می توان خانواده ها را به کمال، عزّت، سعادت و خوشبختی رساند و آنها را در رسیدن به تشکیل خانواده ی متعالی یاری نمود.
۹۱۸.

نقش انتظار در تحقق ارزش های امنیت اجتماعی

نویسنده:
منبع: مطالعات مهدوی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۴ 61-86

کلیدواژه‌ها: انتظار ارزش ها امنیت امنیت اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۴ تعداد دانلود : ۳۱۴
از ضروریات و لازمه هر جامعه، امنیت است که همه افراد باید از آن برخوردار باشند. خواه امنیت فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و اجتماعی باشد، که در اینجا به امنیت ارزش های اجتماعی پرداخته شده است. یکی از تأثیرگذارترین مباحث مهدوی4 که به امنیت اجتماعی جامعه کمک فراوانی می کند، بحث فرهنگ انتظار است. یکی از اثرگذاری های انتظار بر امنیت اجتماعی این است که انتظار درست به منتظِر، روحیه مسئولیت پذیری، خداباوری و مقاومت، ایستادگی در برابر ضد ارزش ها و تقویت پیشرفت ارزش هایی که باعث امنیت اجتماعی می شوند می دهد که در اینجا به تأثیرگذاری فرهنگ انتظار بر تحقق ارزش های امنیت اجتماعی که سبب ایجاد جامعه ای سالم و بانشاط و معنوی می شود پرداخته شده است. اگر افراد جامعه دارای فرهنگ انتظار باشند ناخودآگاه به خودسازی و دگرسازی و به فکر زمینه سازی ظهور حضرت4 هستند، این مقاله از نگاه مهدویت به امنیت اجتماعی پرداخته است تا بتواند از این منظر به امنیت اجتماعی جامعه کمکی کرده باشد. این مقاله به روش تحلیلی و توصیفی نوشته شده است.
۹۱۹.

بررسی تطبیقی دیدگاه «وحی غیرزبانی » از نگاه نصر حامد ابوزید و ملاصدرا

نویسنده:
منبع: آموزه های نوین کلامی دوره ۳ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 1 - 24

کلیدواژه‌ها: نصر حامد ابوزید وحی غیرزبانی تاریخ مندی وحی تعامل وحی و واقعیت انسان کامل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۴۷
پرسش از ماهیت وحی و نحوۀ تحقق آن از دیرباز موردتوجه اندیشمندان مسلمان قرار داشته که دو دیدگاه عمده دربارۀ آن ارائه نموده اند: زبانی بودن وحی (دیدگاه مشهور) و غیر زبانی بودن وحی. در این جستار دیدگاه قرآن پژوهانی همچون نصر حامد ابوزید (قرآن پژوه مدرن) و صدرالمتألهین(قرآن پژوه سنتی) که به وحی «غیرزبانی» قائل هستند به نحو تحلیلی- تطبیقی بررسی میشود. هر دو اندیشمند، مبدأ وحی را الهی و فرا بشری می دانند، اما در رویکرد و روش تفاوتهایی دارند. ابوزید با رویکرد مطالعات زبانشناسی و هرمنوتیکی و با روشی تجربی به تبیین سرشت وحی میپردازد و بر این باور است که حقیقت خارجی وحی، از فرهنگ زمانه و تجربه پیامبر متأثر است و ایشان در نزول و ابلاغ وحی به مردم، نقش فاعلی دارد. وی فهم صحیح متن قرآن را تنها در پرتو شناخت صحیح از «تعامل وحی با واقعیت» ممکن می داند. در مقابل، مالصدرا با روشی عقلی، نقش پیامبر در تحقق وحی را تنها قابلی میداند، به این بیان که نفس پیامبر بر اثر نزاهت و پاکی به عالم عقل متصل شده و در مرحلۀ ابلاغ، معانی در مرتبه خیال (برای ایشان) تجسم یافته و بر زبان وحی جاری می شود؛ براین اساس، متن وحیانی به مقتضای جهان مادی به صورت حروف و کلمات ظاهر می شود.
۹۲۰.

نگرش سیستمی به منطق تعریف

نویسنده:
منبع: آموزه های نوین کلامی دوره ۳ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 125 - 138

کلیدواژه‌ها: تعریف رویکرد شبکه ای سیستم نگرش سیستمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۵۴
منطق سیستماتیک چارچوب فکری است که گسست های منطق تعریف ارسطویی را به همراه ندارد؛ با جای گزینی منطق سیستماتیک در تعریف و تغییر نوع نگاه می توان به گونه ی مطلوب تر به تعاریف لفظی و حقیقی پی برد. این نوشتار با آگاهی از معظلات منطق تعریف در صدد بررسی رویکرد منطق سیستماتیک در مبحث تعریف است. تعریف حقیقی را باید در شبکه ای از رویکردهای گوناگون پیدا کرد، این نوشتار به چگونگی نگرش سیستمی در منطق تعریف با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی- تحلیلی پرداخته است. سوال اصلی این است که روش تعریف سیستمی چیست؟ «تفکر سیستمی» به عنوان یک روش منطقی کارآمد می تواند پاسخ گوی این مشکلات باشد. نتیجه آن که تعریف، شبکه ای از رویکردهای لازم برای شناخت در جوانب به هم پیوسته است؛ هر کدام از رویکردها زاویه ای از مجهول تصوری را روشن می کند و بر پایه این نگرش تعریف حقیقی در سه سطح لفظی، مفهومی و مصداقی بررسی شده است که الگویی نوین برای تعریف است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان