سستی

یکی از چالشهای دوران غیبت، سستی و مسئولیتگریزی است. واژههای متعددی مبین این مفهومند. در روایت به گونههای متعدد مورد مذمت قرار گرفته است. در ادعیه و زیارات مختص به حضرت مهدی4، حذر از این چالش مورد تاکید قرار گرفته است. اموری نظیر شک و تردید و عدم ایمان به غیب، عدم توجه به سنتهای الهی و نقشآفرینی انسان، طول غیبت و دور دیدن ظهور، تغییر انگیزهها، بیانگیزگی، عدم آمادگی و محاسبه نکردن مشکلات (نداشتن آگاهی به راه و مشکلات آن)، یأس و نومیدی، راحتطلبی و لذتگرایی؛ برخی از عوامل سستی بوده که پیامد این سستی ادا نکردن و تباهسازی حقوق امام، جامعه منتظر و بشریت، تضییع کار و وظیفه، گناه، طولانی شدن غیبت و تأخیر ظهور، استبدال، نفاق و ندامت و پیشمانی است. برای پیشگیری و برونرفت از مسئولیتگریزی معرفتافزایی و اثبات و تعمیق باور به حضرت و ظهور، ایجاد محبت به امام و شوق نسبت به ظهور، نگاه فرانسلی، نوشتن برنامه، چشمانداز و استراتژی، پیمان و عهد و بیعت با امام و التزام به برنامه، مراقبه و مواخذه و توبیخ برخی از راهکارهایی است که براساس آیات و روایات پیشنهاد میشود.

هدف از پژوهش حاضر، طراحی الگوی مقابله با سستی به عنوان راهبردی برای حل یکی از مسائل جامعه های بشری است. رویکرد پژوهش ازنظر نوع داده ها کیفی، روش جمع آوری داده ها ازنوع کتابخانه ای و روش پژوهش، تحلیل مضمون است. جامعه آماری تحقیق، آیات قرآنی مرتبط با سستی (وهن) را شامل می شود. نمونه گیری از آیات به صورت هدفمند انجام شده است و همه آیات مرتبط با مفهوم وهن بررسی شده اند. روایی و پایایی داده ها با استفاده از نظر متخصصان و توافق بین دو کدگذار تعیین شده و یافته های حاصل از تحلیل مضمون آیات، الگویی مفهومی- مصداقی است که به شش عامل مقابله با سستی اشاره می کند: ارزیابی مقایسه ای موقعیت؛ تعدیل انتظار؛ معنایابی چالش ها؛ انتقال به محور اعتماد و اتکال پایدار؛ مرگ آگاهی؛ توجه به کسب منفعت اخروی. در پاسخ به این سؤال که چه کسانی در مقابله با سستی، موفق می شوند، در آیات به وضوح، «رِبّیّون» معرفی شده اند که مهم ترین ویژگی آن ها داشتن روحیه ایمانی با منطق فکری امید، اعتماد و کسب دستاوردهای چندگانه است؛ لذا راهبرد پیشنهادی برای عبور از سستی، و تلاش و مجاهده در حوزه های مختلف زندگی علاوه بر توجه به عوامل مقابله با این مسئله در محیط های آموزشی و تربیتی، فعال کردن یادگیری مشاهده ای در متربیان برای بهره مندی از الگوی مصداقی رِبّیّون و عمل کردن به آن در مسیری تدریجی، مستمر و متعالی است.

یکی از اسباب و علل قیام امام حسین علیه السلام برای پذیرفتن حکومت، خواست و دعوت مردم از امام علیه السلام است. زمانی که مردم از امام بخواهند، امام باید حکومت را در دست گیرد. اما هر گاه مردم به سوی امام، روی نیاورند و خواهان تشکیل حکومت نباشند، امام، وظیفه ای برای تشکیل حکومت ندارد. همین اقبال و روی آوری مردم و دعوت برای رهبری و حکومت، برای امام حسین علیه السلام اتفاق افتاد. دریافت نامه ای با تاکیدات از سرشناسان و اشراف تاثیرگذار که هر کدام در رأس خیل عظیمی از مردان جنگی قبایل قرار داشته و نبض نظامی-اقتصادی کوفه در اختیارشان بود، این اطمینان خاطر را به حضرت حسین علیه السلام داد تا نماینده خویش مسلم بن عقیل را برای گرفتن بیعت و فراهم کردن شرایط لازم، جهت حرکت به سوی عراق با مرکزیت کوفه بدان جا بفرستد. بعد از بیعت مردم با حضرت مسلم، ناگاه ایشان را رها کردند تا اینکه آن حضرت توسط حاکمان به شهادت رسید. حتی اوضاع به همین مقدار ختم نشد، بلکه مردم کوفه در گروه دشمنان امام حسین علیه السلام قرار گرفته و در مقابل آن حضرت صف کشی کرده و موجب شهادت آن حضرت شدند. پزوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی انجام شد و با مراجعه به منابع مکتوب کتابخانه ای، این نتیجه حاصل شد که علل سستی و انحراف منتظران حضرت حسین علیه السلام، عدم درک صحیح از اضطرار به حجت، رو به ضعف نهادن و به خطر افتادن موقعیت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و نظامی، ترس و اجبار، تعصبات قبیله ای، بروز کسالت، سستی و بی حالی، اقدام دیرهنگام خواص و راحت طلبی آنان بود.