درخت حوزه‌های تخصصی

شناخت چهره های فرهنگی و ارج نهادن به آنها، ارج نهادن به فرهنگ و دانش است. یکی از دانشی مردان گمنام تاریخ ایران ملّا میرقاری گیلانی است. وی در دوره صفوی می زیست و ظاهراً در روزگار خود نیز «قدر ندید و بر صدر ننشست». با جست وجو در آثار پیشینیان، با چهره ای دوگانه از ملّا میرقاری گیلانی مواجه می شویم. برخی او را از خاندان بلیانی می دانند و عدّه ای نیز قائل به چنین انتسابی نیستند. بعضی معتقدند که او پدرِ زنِ تقی الدّین محمّد اوحدی بلیانی (۹۷۳ -۱۰۴۲ق)، صاحب عرفات العاشقین است. وی صاحب چهل و دو اثر در موضوعات مختلف مانندِ قرائت قرآن، ترسّل و نامه نگاری، لغت، نجوم و ... است. برخی آثار وی به صورت نسخه خطّی در کتابخانه ها نگه داری می گردد. در این مقاله تلاش می کنیم نخست اشتباه های برخی پژوهندگان در باره تاریخ ولادت و وفات ملّا میرقاری گیلانی، درهم آمیختگی دو چهره همنام، تاریخ تألیف آثار وی و ... را برطرف سازیم و سپس بر پایه آثار وی - که جملگی نسخه های خطّی هستند، جز انیس العاقلین- به نگارش زندگی نامه دیگری برای وی دست یازیم.

در پژوهش حاضر با استفاده از نظریه فرهنگی-اجتماعی ویگوتسکی و یافته های محققان در سنجش پویا تلاش شده است تا روشی نوین برای تعیین سطح توانایی ترجمه فارسی-انگلیسی دانشجویان مترجمی ارائه شود. در این روش از دو مؤلفه ظرفیت یادگیری و مهارت کنونی ترجمه برای تعیین سطح دانشجویان استفاده شد. با استفاده از رویکرد تداخل گرا در سنجش پویا و طراحی آزمون رایانه ای و تشریحی تعیین سطح ترجمه، دانشجویان طی دو مرحله، در سه گروه طبقه بندی شدند. بعلاوه، با توجه به بسامد خطاهای دانشجویان در هریک از خردتوانش های ترجمه در فرآیند آزمون ، تعیین سطح به صورت مبحثی نیز صورت گرفت. نتایج آزمون آزمایشی نرم افزار نشان داد که آزمون، معیار معتبری برای سنجش قابلیت های کنونی و ظرفیت ذهنی افراد در مهارت ترجمه محسوب می شود و از سطح روایی و پایایی قابل توجهی برخوردار است. تحلیل نتایج آزمون بیانگر نقش برجسته سنجش ظرفیت یادگیری در کنار سنجش توانایی کنونی ترجمه در گروه بندی جامع تر دانشجویان است. اطلاعات حاصل از این سنجش می تواند در طراحی برنامه ریزی آموزشی آتی دانشجویان مفید واقع شود.

پرتکرارترین ساختارهایی که در ترکیب های درون مرکز غیرفعلی در زبان لکی یافت می شوند عبارت اند از: [اسم + اسم]، [اسم + صفت] و [صفت + اسم]. علاوه بر اینها، سه ساختار کم بسامدتر [اسم + حرف اضافه]، [حرف اضافه + اسم] و [عدد + اسم] نیز در این زبان یافت می شود. تحلیل معنایی این ساختارها نشان می دهد که برحسب نوع رابطه بین اجزای سازنده ترکیب، معانی متنوعی از آنها استنباط می شود و تنوع معنایی ترکیب های [اسم + اسم] بیش از سایر ترکیب های درون مرکز است. ترکیب های درون مرکز [اسم + اسم] به دو زیرطبقه هسته آغاز و هسته پایان تقسیم می شوند و در آنها مفاهیم متعددی را می توان یافت که عبارت اند از: منشأ، محتوا، کاربرد، شباهت، جنس، محل، وابستگی، آغشتگی، زمان، اختصاص، نوع، تغذیه، شیوه و هدف. ترکیب های درون مرکز [اسم + صفت] نیز از لحاظ معنایی تنوع قابل توجهی دارند و معانی متعددی شامل نحوه عملکرد، ابزار تولید، محتوا، نسبت، خصوصیت و ارتباط خاص در این نوع ترکیب ها یافت می شود.

یکی از مباحث نظری مورد مناقشه درخصوص ساختار رویدادی محمول های فعلی، تعلّق یا عدم تعلّق موضوع بیرونی به ساختار رویدادی محمول است. به طور مشخّص، پرسش پژوهش حاضر این است که آیا موضوع بیرونی یک محمول فعلی به وسیله آن فعل به ساختار رویدادی معرّفی می شود یا اینکه موضوع بیرونی از ساختار رویدادی فعل جدا است و با هسته ای دیگر به ساختار رویدادی ملحق می شود. به منظور تعیین جایگاه ادغام موضوع بیرونی و ماهیت هسته معرّف آن، ساخت های سببی ساختواژی و تعامل آن ها با ساخت مجهول در زبان ترکی آذری شهر سریش آباد بررسی شده است. بررسی داده ها نشان می دهد که فعل های سببی ساختواژی که حاصل افزوده شدن وند سببی به صورت ضدّ سببی هستند، می توانند در ساختار مجهول شرکت کنند. صورت فعل سببی در ساخت مجهول نشان می دهد که وند سببی ساز و وند جهت (مجهول ساز) هردو به صورت هم زمان روی فعل ظاهر می شوند. تحلیل داده های آذری که مبتنی بر مجهول سازی فعل های سببی شرکت کننده در تناوب سببی است، به روشنی نشان می دهد که در بازنمایی ساختار رویدادی، هسته های سبب و جهت از هم مستقل و منفک هستند؛ و اینکه معرّف موضوع بیرونی به ساختار رویدادی، هسته جهت است.

این مطالعه به بررسی اثر متقابل هوش فرهنگی و هویت فرهنگی بر استفاده از عناوین خطابی انگلیسی پرداخته است. پنجاه و دو دانشجو با سطح زبانی متوسط، به دو گروه هویت و هوش فرهنگی بالا و پایین تقسیم شدند. از شرکت کنندگان خواسته شد تا در مطالعه رابطه بین عوامل هوش فرهنگی و عناوین خطابی شرکت کنند و پرسشنامه های هویت فرهنگی، هوش فرهنگی و تست عناوین خطابی را پاسخ دهند. شیوه آماری مورد استفاده واریانس متغیری دو سویه و همبستگی پیرسون بودند. نتایج اثر متقابلی را بین هویت و هوش فرهنگی بر استفاده از عناوین خطابی انگلیسی نشان ندادند. افزون بر این، بین چهار عامل هوش فرهنگی و استفاده از عناوین خطابی نیز رابطه معناداری یافت نشد. یافته ها نشان می دهد که هویت فرهنگی در میان دانشجویان زبان انگلیسی در حال فراموشی است. همچنین، طرح موضوعاتی چون جهانی شدن و تفوق زبان انگلیسی در این مطالعه، نیاز به پژوهش های بیشتری را خاطر نشان می سازد.

در چند دهه اخیر، بررسی سطح توانایی در آزمون های سرنوشت ساز از دیدگاه سنجش تشخیصی شناختی مورد توجه محققان ارزشیابی و سنجش و اندازه گیری قرار گرفته است. در این راستا، مدل های تشخیصی شناختی میزان تسلط و عدم تسلط آزمودنی ها را با خصیصه های چندگانه مورد بررسی قرار می دهد. بدین منظور، هدف تحقیق حاضر بررسی کنش افتراقی سوال و کنش افتراقی خصیصه در آزمون ورودی زبان عمومی مقطع دکترای زبان انگلیسی می باشد. بنابراین، 3220 آزمودنی دختر و پسر از جامعه آماری شرکت کننده در آزمون سازمان سنجش کشور به صورت تصادفی انتخاب شدند. در مدل اکتشافی داده ها، مراحل کیفی و کمی به ترتیب اجرا شده است. سپس از ماتریس کیو ساخته شده به وسیله پروتکل تفکر با صدای بلند استفاده شد تا داده ها با استفاده از بسته آر استودیو تجزیه و تحلیل شوند. مدل جی دینا تحت سنجش تشخیصی شناختی قرار گرفته و نتایج بدست آمده از کنش افتراقی سوال، سوگیری در سوالات را گزارش داده است.

تغییراتی که در یک سطح زبانی رخ می دهد مرتبط با دیگر سطوح زبان نیز می باشد. این نکته را می توان در تعاملات بین زبانی همچون وام گیری مشاهده کرد. نام ها از جمله نشانه های زبانی هستند که به هنگام وام گیری ترجمه نمی شوند. در عوض، هر زبان با توجه به محدودیت های آوایی خود، تغییراتی در صورت نام های وام گرفته می دهد. در این پژوهش، با بررسی 93 نام دوجزئی در گونه ترکی اسفیدانی، تلاش کرده ایم الگوهای آوایی و کارکردهای ارتباطی تغییرات انجام گرفته را تحلیل کنیم. برای این منظور، پس از گردآوری نام های کوچک دوجزئی تغییریافته، به مقایسه صورت آوایی هر یک از نام ها در زبان فارسی و گونه موردپژوهش پرداخته ایم. تحلیل داده ها نشان می دهد فرایندهای نرم شدگی، نیمه افراشتگی، افتادگی، و پیشین شدگی بسامد بالاتری نسبت به دیگر فرایندها دارند. علاوه بر این، کوتاه سازی واژگانی از طریق حذف یک آوا یا زنجیره آوایی یا هجایی، برجسته ترین فرایند آوایی است که به دلایل غیرآوایی رخ می دهد؛ بهینه سازی کارکرد ارتباطی زبان یکی از انگیزه های اصلی این نوع تغییرات است که در قالب رساترسازی نام ها نمود یافته است. همچنین، داده ها تبدیل صورت آوایی یک نام به صورت های مختلف را در گذر از فارسی به گونه موردپژوهش نشان می دهند. صورت های مختلف به وجود آمده در موقعیت های جداگانه ای به کار گرفته می شوند؛ برای نمونه، صورت های کوتاه تر یک نام در جهت نمایش و تثبیت رابطه فرا-فرودستی به کار می روند..

پیرامتن، متنی در آستانه متن دیگر است. طرح روی جلد، پیشگفتار، توضیحات پشت جلد، قطع، جنس کاغذ، تقدیم نامه، پانوشت، لوگوی ناشر، سرصفحه و به طور کلی تمامی الحاقاتی که متن را به کتاب بدل می سازند پیرامتن به شمار می آیند. یوسته فریاس، با الهام از مفهوم پیرامتن، اصطلاح پیراترجمه را مطرح می کند. پیراترجمه عبارت است از ترجمه پیرامتن های کتاب، در راستای متناسب سازی آن با سپهر نشانه ایِ زبان مقصد. سازه های پیرامتنی، مجرایی نامرئی برای نفوذ ایدئولوژی مترجم اند. هدف این پژوهش بررسی تأثیر سازه های پیراترجمه ای بر تغییر گفتمان غالبِ اثر زبان اصلی است. با توجه به کثرت ترجمه های «درخت بخشنده»، اثر شل سیلورستاین، از زبان انگلیسی به زبان فارسی و خوانش های گوناگون مفسرانش، کتاب مذکور برای موضوع ترجمه شناسیِ این مقاله اختیار شده است. در همین راستا، پژوهش پیشِ رو با روش تحلیلی توصیفی در پی تطبیق چگونگی برهم کنشِ سازه های مختلفِ پیرامتنیِ هر یک از این ترجمه ها است. در گستره ادبیات کودک، همواره برهم کنش متن و تصویر مورد توجه نظریه پردازانی همچون اسکات و نیکولایوا بوده است. نوآوری پژوهش حاضر این است که برهم کنش های مدّنظر ایشان را از سطح رابطه متن و تصویر به سطح رابطه سازه های پیراترجمه تعمیم می دهد. نتیجه پژوهش نشان می دهد که برهم کنش متن و پیراترجمه به پنج شیوه (تقارنی، تکمیلی، توسیعی، ترکیبی و تناقضی) صورت می پذیرد و مترجمان و همکاران ایشان خوانش متن زبان اصلی را از طریق تغییر شیوه برهم کنش پیراترجمه های آن دستخوش تغییر می کنند. فاصله فرهنگی میان متن زبان اصلی و متنِ ترجمه شده و نیز جایگاه برجسته پیرامتن هایی همچون طرح جلد، قطع و امثالهم در صنعت نشر کتاب کودک ضرورت پژوهش را ایجاب می نماید.

پژوهش پیش رو به دنبال تحلیل مبانی هویت پایه در دو صورت ایجابی و سلبی در بافت قطعنامه های پایانی مراسم 22بهمن ماه (به عنوان مهم ترین سند مراسم سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران) در دهه 90 خورشیدی است. درراستای هدف پژوهش، پرسش این است که «جمهوری اسلامی ایران در دهه 90، مرزهای هویتی خود را با دگرهای گفتمانی اش «آمریکا و اسرائیل» در بافت قطعنامه های مراسم 22بهمن ماه چگونه بازنمایی نموده است؟». شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای- اسنادی (برگرفته از متون قطعنامه های منتشرشده در رسانه های گروهی کشور) و روش پژوهش تبیینی است. برای پاسخ به این پرسش از چارچوب نظری و روش شناسی مبتنی بر تحلیل گفتمان )انتقادی( و زبان شناسیِ شناختی استفاده شده است. در این ترکیب نظری با کاربست ابزارهای زبان شناسی شناختی، خاصه الگوهای نیرومحرکه تالمی (2000) در سطح خرد، و تحلیل های گفتمانی در سطح کلان کوشش می شود مسئله پژوهش تحلیل و تبیین شود. در سطح خرد این موضوع مورد توجه است که قطعنامه های مراسم 22بهمن در طول دهه 90 به لحاظ الگوهای نیرومحرکه در رویکرد تالمی چه ارتباطی میان موجودیت ایران در یک سو و موجودیت های آمریکا و اسرائیل، که عموماً در چارچوب استکبار و امپریالیسم جهانی فهم می شود، در سوی دیگر، برقرار می کنند، این موجودیت ها به لحاظ تمایل نیروی ذاتی شان چه حالتی دارند، توازن نیروی شان به چه صورتی است و این تعامل به چه برایندی می انجامد. تحلیل داده ها در سطح کلان با بهره بردن از نظریه گفتمان لاکلا و موف (2001) انجام می شود. یافته ها نشان داد که دگرسازی با دو موجودیت آمریکا و اسرائیل در تاریخ جمهوری اسلامی ایران امری پیوسته، ثابت و صریح بوده است؛ به این ترتیب این دو موجودیت همواره در تقابل با ایران (به عنوان اگونیست) قرار می گیرند. ازسوی دیگر، موجودیت هایی همچون بیداری اسلامی، جنبش های عدالت خواه، فلسطین و... که در برابر آمریکا و اسرائیل قرار دارند، در زنجیره هم ارزی جمهوری اسلامی قرار می گیرند و به عنوان موجودیت اصلی تلقی می شوند.

در پژوهش حاضر، برای تعریف و دسته بندی دقیق انواع صفات فاعلی مشتق، مرکب و مشتق مرکب، آنها را در چارچوب نظری سرنمون رده شناختی که رویکردی همگانی به مقولات زبانی است، مورد بررسی قرار دادیم. در نظریه مذکور، صفات سرنمون و بی نشان صفاتی هستند که به طبقه معناییِ «ویژگی» تعلق دارند و کنش گزاره ای توصیف را انجام می دهند و این دسته صفات طبق نشانه گذاری ساختاری باید ازلحاظ صورت ساده باشند و بدون افزودن وند یا حضور در ساخت پیچیده بیایند و صفاتی که با یک وند اضافه یا ساخت پیچیده به کار روند، نشان دار می شوند. انواع صفات فاعلی یک دست نیستند و رفتارهای مختلفی از جهت داشتن کارکرد صفتی، اسمی یا هردو از خود نشان می دهند. پس از بررسیِ انواع صفات فاعلی در این پژوهش، براساسِ دو معیار نشان داریِ رده شناختی یعنی معیار نشانه گذاری ساختاری و بالقوگی رفتاری، غیرسرنمون بودن صفات فاعلی را نشان دادیم و وضعیت و جایگاه آنها را روی نقشه معنایی مشخص کردیم. به علاوه، درون نقشه معنایی، نمودارهای بالقوگیِ رفتاریِ انواع صفات فاعلی مشتق، مرکب و مشتق مرکب به طور جداگانه ترسیم و انواع دسته های صفات فاعلی درون این نمودارها جای گذاری شدند.