فاطمه جان احمدی

فاطمه جان احمدی

مدرک تحصیلی: دانشیار، عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۶۸ مورد.
۴۱.

کارکردهای مذهبی – اجتماعی بازار در مصر عصر والیان تا برآمدن فاطمیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 49-64

کلیدواژه‌ها: بازار مصر مشاغل و اصناف کارکرد اجتماعی - کارکرد مذهبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۳ تعداد دانلود : ۵۱۵
بازار به عنوان رکن اقتصادی نظام شهری قدمتی طولانی در تمدن مصری دارد. حضور والیان مسلمان در چند سده نخست در مصر بر تغییر وضعیت بازارها و حتی شکل اقتصادی آنها تاثیر گذاشت. دغدغه اصلی این پژوهش یافتن پاسخ این پرسش اساسی که کارکردهای اجتماعی-مذهبیبازارهای مصراسلامی در عصر والیان مسلمانچه بوده است؟ جست وجوهای کتابخانه ای و مطالعه منابع مکتوب متکی بر شیوه مطالعات تاریخی یعنی روش توصیفی و تحلیلی متکی بر استنتاج و قیاس نشان داد که توسعه موقعیت مکانی فضای شکل گیری بازارها به مثابه رکن مهم حیات اجتماعی و تمدنی در مصر ، زمینه مساعدی را برای برگزاری وگسترش آیین های ملی و مذهبی فراهم آورده است.برپایی بازارهای مهم در مجاورت مسجد بویژه مساجد جامع موجب پیوستاری اقتصاد و دین شده است .مجموعه در هم تنیده از کارکردهای دینی در بازارهای مصر درانعقاد مجلس قرآن خوانی و حفظ آن و یا برگزاری نماز جمعه و نیز تاسیس نهادهای اقتصادی چون حسبه به عنون تنظیم کننده کنش های اقتصادی بازار و همچنین شکل گیری اصناف و تشکیلات صنفی درون بازار و پیشه های تخصصی بدرستی متجلی است. علاوه براین نقش فضای گسترده بازار در ایجاد اجتماعات عظیم مردمی علیه حاکمیت سیاسی و نیز حضور بازاریان در شورش های اجتماعی به علت فشارهای مالی والیان از دیگرسو انعکاس دهنده نقش های اجتماعی بازار و بازاریان در جامعه مصر عصر والیان بود.
۴۲.

رهیافتهای جامعه شناختی نقشهای اجتماعی زنان در نهادهای مدینه النبی در صدر اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی تاریخی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 45-64

کلیدواژه‌ها: زن تاریخ اسلام نقش محقق نهاد اجتماعی جامعه جاهلی پیامبر اسلام (ص) صدر اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۴ تعداد دانلود : ۴۷۷
نهادهای اجتماعی در جامعه اسلامیِ عصر نبوی، در حالی شکل گرفتند که ناظر به مکانت زنان و حضور آن ها در عرصه های مختلف بود. اعطای ارزش های انسانی به زنان و افزودن موقعیت اجتماعی آنان در جامعه اسلامی، سبب شد تا هنجارهای اسلامی منطبق با ارزش های قرآنی، متکی بر آموزه های الهی ناظر به ترفیع جایگاه زنان در جامعه مطرح شود. رفع موانع حضور اجتماعی زنان و برداشتن ممنوعیت های اجتماعی و تصحیح تصورات جاهلی درباره زنان سبب شد تا عرصه های اجتماعی جدیدی برای حضور فعال زنان گشوده شود و تحقیرهای عصر جاهلی، جا را به ارزش های انسانی و تشویق های فرهنگی دهد که همین عامل سبب شد تا در عرصه های مختلف اجتماعی اعم از علمی فرهنگی، حکومتی سیاسی و نظامی و اقتصادی بانوان حضوری همدلانه و فعال بیابند. بر این اساس، مقاله حاضر تلاش دارد تا با رهیافتی تاریخی و جامعه شناختی، ضمن بررسی نقش های محقق زنان در تاریخ عصر نبوی، با تصورات متکی بر نقش های محول قرآنی و نبوی، حضور آن ها را در توسعه نهادهای اجتماعی مدینه النبی معرفی و عوامل مؤثر بر رشد تکاپوهای فرهنگی و اجتماعی زنان در این عرصه را با روش توصیفی تحلیلی بازشنایی کند و به پرسش های مطرح پاسخ دهد.
۴۳.

واکاوی زمینه ها و عوامل مقبولیت اجتماعی سیاسی سادات علوی در تبرستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 17-29

کلیدواژه‌ها: سادات یحیی بن عبدالله اسپهبدان علویان تبرستان مقبولیت سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۵ تعداد دانلود : ۷۵۴
تاریخ سیاسی- اجتماعی سده های نخستین اسلامی در تبرستان با نام سادات علوی پیوندی دیرینه دارد.انتساب به آل محمد(ص) و امامان شیعه و تاثیرپذیری از سیاست تقابلی دربرابر دستگاه خلافت زمینه های اولیه مقبولیت علویان را بوجود آورد و به فرایندمهاجرت آنان به صفحات شمالی ایران دامن زد. از نتایج حضور اثربخش این سادات دارای وجاهت کاریزماتیک، تسهیل عزیمت جماعت علوی و ماندگاری آنان در تبرستان بود. این پژوهش به دنبال یافت پاسخ این پرسش است که: بستر، دلایل و عوامل مقبولیت سادات در تبرستان پیش از تشکیل حکومت و احراز مشروعیت چه بوده است؟مطالعات تاریخی نشان می دهد مهمترین عامل، مقبولیت اجتماعی شده ی سادات علوی در تبرستان علاوه بر دارا بودن بن مایه های ایدئولوژیک مذهبی و رویکردهای شیعی مقبول راهبران مذهبی-سیاسی آنان می توانست در مدعای ایشان و رفتارهای تعاملی آنان با دو گروه سیاسی – اجتماعیِ اسپهبدان محلی و توده مردم متجلی شود.واکاوی این مظاهر مقبولیت آفرین و مشروعیت زا خواست مقاله حاضر است. پژوهش پیش رو ضمن دسته بندی منابع و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و توصیفی بر آن است زمینه ها و عوامل مقبولیت اجتماعی-سیاسی سادات علوی در تبرستان را بازشناسی نماید.
۴۴.

مبانی مشروعیت « امرا » در امارت های کرد (از قرن 10 هجری تا 13 هجری / 16 تا 19م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۹)
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۷ تعداد دانلود : ۶۰۷
قوم کُرد در زمره قدیمی ترین ساکنان مناطق غرب و شمال غرب ایران، شمال بین النهرین و اطراف دریاچه وان هستند. تاریخ سکونت آنان در منطقه ای که اکنون کردستان نامیده می شود، از سقوط نینوی در سال 612 ق . م ، تا اکنون بلا انقطاع استمرار داشته است. (توما بوا،2010: 167) تاریخ تشرف به اسلام و یا فتح اسلامی سرزمین های محل استقرار آنها بدرستی معلوم نیست، لیکن مطابق اسناد موجود، ابتدا عزره(عروه) بن قیس در زمان امارتش در حلوان به عصر عمربن خطاب به شهرزور لشکر کشید، لیکن فتحی صورت نگرفت. تا اینکه عتبه بن فرقد امارت یافت و حلوان (بلاذری،1346: 177) و موصل و نواحی همجوار کردنشین را یکی پس از دیگری با شرایط صلح فتح کرد (قدامه بن جعفر،1998 : 381-382). و از این پس کُردها نیز به قلمرو اسلام در آمدند.
۴۵.

الگوی مدیریت سیاسی فضا در عهد پیامبر اکرم (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای سیاسی سال دوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۸
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۳ تعداد دانلود : ۳۶۶
مدیریت سیاسی فضا دارای الگوهای متعددی است که در میان آن ها مدیریت سیاسی رسول خدا(ص) در مدینه النبی به دلیل قدمت و اصالت در مبنا می تواند یک الگوی منسجم دارای ابعاد و معیارهای مختلف به شمار آید و در زمره الگوی رفتارهای سیاسی دولت ها و حکومت های اسلامی در ادوار بعدی قرار گیرد. براین اساس هدف ازاین پژوهش بررسی و تحلیل مدیریت سیاسی فضا در دوره حکومت پیامبر اسلام (ص) است و یافت معیارها و شناخت ابعاد مدیریتی ایشان به عنوان الگوی رفتارهای سیاسی پسا رسول خدا(ص) است. بررسی های تاریخی نشان داد که سه مؤلفه در دولت نبوی(ص)، بعد مدیریت سیاسی فضا، بعد امنیت و دفاع و بعد سیاست خارجی از مهمترین مؤلفه های حکومت ایشان به شمار می آید. در این پژوهش متأثر از ماهیت تاریخی موضوع مورد بحث،معیارهای مرتبط با هر یک از این مؤلفه ها از طریق اسناد تاریخی و منابع کتابخانه ای با شیوه مطالعات تاریخی یعنی توصیف، تحلیل و استنتاج مورد بررسی و تحلیل قرارگرفت و سپس گزاره ها و داده های تاریخی به منظور یافت معیارهای مورد نظر مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. براین اساس بررسی های به عمل آمده نشان داد مدیریت سیاسی فضا درحکومت پیامبر(ص) در سه بعد سیاسی فضا، بعد امنیت و دفاع و بعد سیاست خارجی قابلیت اثبات و تعمیم هریک از معیارهای خاص به اداور بعد را دارا می باشد.
۴۶.

زمینه های اقتصادی جنبش های اجتماعی در طلیطله عصر امویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ 51-72

کلیدواژه‌ها: امویان اندلس تاریخ اسلام جنبش های اجتماعی زمینه های اقتصادی طلیطله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۰ تعداد دانلود : ۳۵۴
اقتصاد طلیطله یکی از مولفه های قابل توجه در شکل گیری و تداوم جنبش های اجتماعی و تحرکات اعتراضی مردمان آن شهر در دوره امویان اندلس بوده که بررسی آن با توجه به شرایط خاص طلیطله از نظر سیاسی، اجتماعی و جغرافیایی، می تواند حائز اهمیت باشد. پیشینه پایتختی، موقعیت جغرافیایی، مجاورت طوایف مختلف بومی اسپانیا، بربرها و قبائل عرب مهاجر و مشارکت آنها در اقتصاد شهری و تحرکات اجتماعی، مناسبات پیچیده ای را میان این شهر و حاکمیت اموی در قرن دوم و سوم هجری رقم زد. چنانکه طی این دوره، طلیطله شاهد جنبش های اعتراضی و شورش های پی در پی بوده و نوع برخورد دولت اموی با این تحرکات عمدتا موجب تشدید آنها شده است. در تحقیق حاضر این پرسش محوری که وضعیت اقتصادی و بازار طلیطله، چه تأثیراتی بر شکل گیری، تداوم و افول جنبش های اعتراضی آن شهر داشته، مورد واکاوی قرار گرفته است. دستاورد تحقیق این است که رونق کشاورزی و بازار طلیطله متأثر از مرکزیت و پیشینه تجاری و سیاسی آن، امکان و انگیزه تقابل با حکومت را برای معترضان فراهم و زمینه جنبش های اعتراضی را مهیا ساخته و توقف رونق اقتصادی در دوره های خاص، به نسبت در افول جنبش ها مؤثر بوده است.
۴۷.

رهیافت جامعه شناختی نصر حامد ابوزید به مسئله زن در جهان معاصر عرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی تاریخی سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 81-118

کلیدواژه‌ها: نصرحامد ابوزید اسلام نومعتزله سکولاریسم تاریخمندی زن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۳ تعداد دانلود : ۳۸۷
با تغییر موقعیت و بهبود منزلت اجتماعی و حقوق انسانی زنان در بستر تحول پاردایمیک و گفتمانی فرهنگ اروپا در قرون اخیر و انتقال دستاوردهای فکری آن به جهان اسلام، مسئله زنان از موضوعات مهم جامعه شناختی جهان اسلام شد. درهم تنیدگی مسائل و تسلط گفتمان دینی در جهان اسلام نیز بخش مهمی از بحث و گفت وگو درباره زنان را در حوزه دین و حیطه شریعت قرار می دهد، به این ترتیب زن از مسائل متفکران مسلمان می شود و همچنین چالش های بومی زن معاصر موجب شد پژوهش های میان رشته ای و تخصصی در امور زنان شکل گیرد. نصر حامد ابوزید نومعتزلی، اندیشمند مسلمان با بهره گیری از آموزه های اسلامی و علومی چون جامعه شناسی، زبان شناسی و رویکردی انسان گرایی و روش هایی همچون هرمنوتیک با نگاهی نو و مفسرانه که برگرفته از رویکرد قرآنی است، به مسئله زن توجه ویژه ای دارد. تلاش های وی متمرکز بر بازنمایی چهره زن مسلمان با رویکرد جامعه شناختی، متناسب با تحولات عصری درباره حقوق و بحران های اجتماعی زنان است. پژوهش پیش رو در پی دست یابی بر مؤلفه های مفسرانه حامد ابوزید و راه حل او برای مسئله زنان است. وی معتقد است چالش های معاصر زن مسلمان نه برآمده از قرآن، بلکه در سنت های مردانه، تسلط فضای پدرسالارانه و تصلب گرای عرب ریشه دارد. وی با بیان اینکه «مسئله زن اساساً امری اجتماعی است» آن را از امور دینی جدا می کند و برآن است تا با الگو گرفتن از نگاه قرآن به زنان، توجه به تاریخ مندی متن مقدس و درنهایت توسل به سکولاریسم در قانون گذاری، به حل آن بپردازد. این پژوهش برای پرداختن به آرای حامد ابوزید از روش توصیفی تحلیلی متکی بر تحلیل محتوا بهره گرفته است.
۴۸.

مناسبات سلاطین و فقها در دوره ی مملوکان مصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۴ ۸۵-۱۰۶

کلیدواژه‌ها: سلاطین مملوکی مناسبات نهاد دین فقها مشروعیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۳ تعداد دانلود : ۵۴۵
سلسله مملوکی توسط گروهی از بردگان ترک پدید آمد. آنها به عنوان رهبران نظام سیاسی فاقد مشروعیت، برای کسب اعتبار از نهاد دین و نخبگان مذهبی بهره بردند. این مقاله با رویکرد تاریخی-تحلیلی در پی پاسخ به پرسش چگونگی و چرایی ارتباط سلاطین مملوکی و فقیهان برآمده، تا نشان دهد که حاکمیت و فقها در راستای مقاصدی که داشتند، ارتباطی دو سویه برقرار کردند. با مطالعه منابع این دوره چنین برداشت می گردد که، سلاطین مملوکی جهت کسب مشروعیت سیاسی و دینی از ارتباط با فقها بهره بردند. در این راستا، آنها خلافت عباسی را احیا کردند و به عنوان حامیان خلافت و مسلمین، از اصل جهاد کمک گرفتند. حمایت از ایدئولوژی اهل سنت و جلب نظر نخبگان دینی عامل دیگری بود که ممالیک از آن استفاده کردند و این سبب پایداری قدرت آنها در برابر توطئه های داخلی و خارجی شد و علاوه بر کسب موقعیت ممتاز اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برای علما به مرور سبب گسترش فساد در نهاد دین گشت.
۴۹.

شاخصه های تاریخ نگاری فاطمیان در گفتمان تاریخ نگاری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۱ (پیاپی ۱۰۶) 33 - 51

کلیدواژه‌ها: تاریخنگاری فاطمیان کلام امامت تاریخنگاری مقدس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۷ تعداد دانلود : ۷۲۱
تحقیق درباره تاریخ نگاری اسماعیلیان به دلیل ازمیان رفتن حجم قابل توجهی از آثار آنان، در میان پژوهشگران این حوزه از اقبال کمتری برخوردار بوده است. با بررسی معدود آثارِ باقی مانده از مورخان اسماعیلی مذهب و بازسازی تصویری کلی از آثار مفقودشده آنان براساس منابع دیگر، پژوهش در تاریخ نگاری این فرقه تا حدودی امکان پذیر می گردد. اهمیّت این پژوهش به این علت است که تاریخ نگاری اسماعیلیان از منظر فاعلیّتِ پیروان این فرقه در ثبت گزارش های تاریخی، که تا حدود زیادی از دید محققان این حوزه مغفول مانده، مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرد. در این پژوهش نشان داده خواهد شد که تاریخ نگاری فاطمیان در گفتمان مسلط تاریخ نگاری اسلامی از چه شاخصه هایی برخوردار است. به نظرمی رسد که تاریخ نگاری فاطمیان علی رغم ظهور در گفتمان مسلط تاریخ نگاری اسلامی و اثرپذیری از آن، با ویژگی هایی چون تلاقی آشکار کلام با تاریخ و قرار گرفتن امام- خلیفه اسماعیلی در محور رویدادها، که حاکی از تلاش در جهت نوعی تاریخ نگاری مقدس است، تا حدودی از سنت تاریخ نگاری اسلامی متمایز شده و از آن فاصله می گیرد. این پژوهش به روش تحلیل محتوایِ کیفی و براساس منابع کتابخانه ای و دیجیتالی به انجام رسیده است.
۵۰.

عملکرد مذهبی مرجعیت اهل تسنن جنوب شرق ایران از اواخردوره قاجاریه تا انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲)

کلیدواژه‌ها: سیرتاریخی علما اهل سنت تشیع جنوب شرق تقریب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۷ تعداد دانلود : ۲۳۲
مرجعیت دینی اهل سنت درجنوب شرق ایران، طی قرن اخیر دستخوش دگرگونی های مهم ، عمیق وتحولات دامنه داری شده است که بررسی تاریخی آنها می تواند به بخش مهمی از سوالات مطرح در این حوزه پاسخ دهد.تاثیر تحولات فکری خارج از مرزهای ایران از یکسو، اشتراکات مذهبی وقومی این ناحیه با همسایگان شرقی ایران و موقعیت جغرافیایی این سرزمین،بافت جمعیتی ومهاجرت های مداوم، نظامهای حکومتی وسیاسی در ایران از دیگر سو، از عمده ترین مولفه هایی بوده که برتحولات ساختاری گفتمان مذهبی در این استان تأثیر مستقیم گذاشته است. این تحولات دامنه دار همه ابعاد فرهنگی و سیاسی را از خود متاثر کرده است و توانسته مرجعیت مذهبی را به عنوان یک مولفه ژئوپلتیکی مؤثر درجامعه بومی و ملس و بین المللی تبدیل نماید.بازنگری در میراث مذهبی اهل سنت، علمیت، عقل گرایی، تغییر رویکرد درمناسبات مذهبی واجتماعی برخی از این تحولات است که به روشنی رویکرد سنتی نهادمرجعیت اهل سنت را به رویکردروشمند، علمی وعمدتا با نگرشی تقریبی تغییر داده و ضمن استقلال تاثیرناپذیری از جریانات تکفیری وافراطی برون مرزی را مسجل کرده است.پژوهش پیش رو می کوشد به شیوه توصیفی-تحلیلی ضمن بررسی تاریخی علل و اسباب این تحولات، ابعاد ونیز پیامدهای آن را معرفی، و به این دو سؤال پاسخ دهد که"تحول تاریخی مرجعیت اهل سنت درسده اخیر چگونه بوده است؟"و نقش مرجعیت اهل سنت جنوب شرق ایران در تقریب میان مذاهب چه بوده است؟"
۵۱.

بررسی نقش شهر انبار در تکوین و انتقال خط عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 49-62

کلیدواژه‌ها: شهر انبار موقعیت استراتژیک امتیازات اقتصادی تکوین خط عربی انتقال خط عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۵۳۳
انبار شهری است با پیشینه ی تمدنی و موقعیت استراتژیک واقع در میان سه تمدن ساسانی، سریانی و یونانی، بهره مند از امتیازات فراوان و در عصر اسلامی نیز، هم جوار دمشق مجلل امویان، بغداد پرشکوه عباسیان و کوفه، نخستین دژ شهر مسلمانان. همواره سایه عظمت نواحی مجاور بر انبار موثر بوده و موجب غفلت مورخان و محققان از آن شده است. در این میان، نقش میانجی گری انبار در تکوین و انتقال خط عربی نقشی کم بدیل اما مغفول است. بیشترین سهم به کوفه و حیره داده شده حال آن که انبار نیز با دارا بودن ظرفیت های مشابه در تکوین و انتقال خط موثر بوده است. بنابراین مقاله حاضر درصدد است تا با تشریح جایگاه شهر انبار در تکوین خط عربی از خلال منابع کتابخا نه ای به این دو سوال پاسخ دهد: شهر انبار در انتقال خط عربی به حجاز چه نقشی ایفا نموده است؟ ظرفیت های آن برای تکوین، تکمیل و انتقال خط عربی چه بوده است؟
۵۲.

مناسبات حکومت و دودمان های محلی شیراز عصر ناصری و تأثیر آن بر جامعه شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 143 - 160

کلیدواژه‌ها: دودمان های محلی حکومت قاجاریه عصر ناصری جامعه شهری شیراز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۱۶۷
با اینکه پادشاه در رأس نظام سیاسی دوره قاجاریه قرار داشت؛ اما فاقد نیروی لازم برای تسلط بر گروه های قدرتمند شهری مانند خاندان های محلی بود. مسئله پژوهش حاضر، چگونگی ارتباط حکومت قاجاریه در عصر ناصری با خاندان های بانفوذ شیراز و همچنین تأثیر مناسبات بین حکومت با خاندان های مذکور بر جامعه شهری شیراز بوده که با استفاده از روش توصیفی  تحلیلی و تکیه بر داده های کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس یافته های پژوهش، قدرت طبقه حاکم از سوی خاندان های بانفوذ شیراز مانند قوام الملک، مشیرالملک و خوانین قشقایی که معمولاً سمت های مهم حکومتی دریافت می کردند، محدود می شد. تا آنجا که گاه قدرت یک خاندان مانند قوام الملک به حدی افزایش می یافت که به نوعی آن خاندان، حاکم واقعی شیراز محسوب می شد. البته خاندان های مذکور رقیب یکدیگر نیز محسوب می شدند و همواره تلاش می کردند از طریق اتحاد با حکومت علیه خاندان رقیب اقدام کنند. حاکمان فارس نیز که معمولاً قادر به کسب رضایت همه خاندان ها نبودند، به ناچار علیه یک خاندان با دیگر خاندان ها متحد می شدند. به طوری که فرهاد میرزا معتمدالدوله تنها از طریق اتحاد با دیگر خاندان ها ، موفق به حذف خاندان مشیرالملک از نهاد قدرت در شیراز شد. نحوه مناسبات بین حکومت و خاندان ها بر جامعه شهری شیراز نیز تأثیر داشت که از آن جمله می توان به وضعیت نظم و امنیت، قیمت اجناس و به ویژه کا لاهای اساسی و همچنین میزان رضایت اقشار مختلف جامعه شهری شیراز اشاره کرد.    
۵۳.

تحول ساختاری نهاد وزارت در مصرِ عصر فاطمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال اول زمستان ۱۳۹۰ شماره ۴ 27-47

کلیدواژه‌ها: تحول نهاد وزارت وساطه دیوان سالاری فاطمیان مصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۲ تعداد دانلود : ۴۶۷
نهضت شیعه اسماعیلیه در آخرین دهه قرن سوم هجری با برپایی حکومت فاطمیان در مغرب به بار نشست و در اندک زمانی پس از استقرار، در پی تحقق هدف توسعه سیاسی به مصر لشکر کشید و 209 سال (358-567ه ق) مقتدرانه بر آن جا حکم راند. فاطمیان در این دوران به انگیزه تمرکز قدرت و چیرگی کامل بر کارها توانستند نهادهای فراوانی تأسیس کنند و آنها را گسترش دهند. نهاد «وزارت» یا «وساطه» از جمله ی این نهادها بود که در آغاز استقرار آنان در مصر پاگرفت. امام - خلیفه فاطمی در آغاز به انگیزه حفظ قدرت و اقتدار مطلق خودش، مقام وساطه را در قالب رکنی اجرایی با وظایفی محدود تعیین و حفظ کرد که متصدی این مقام واسطه و رابط میان خلیفه و دیگر نهادهای اجرایی و نظامی و دیگر مردم به شمار می آمد. بتدریج با گذشت زمان، مقام وزارت به رکنی اصلی در ساختار قدرت خلافت فاطمیان بدل شد. بهترین خواست این مقاله یافت این پرسش اساسی است که چه عواملی در ایجاد تحول ساختار نهاد وزارت، از وساطه به وزارت تنفیذ سپس وزارت تفویض تأثیر گذارد؟ شاید دگرگونی های سیاسی و گسترش دیوان سالاری و پیدایی تغییر و تحول در مقام و منصب وزارت و بدل شدن آن به نهادی قدرتمند، در این زمینه تأثیرگذار بوده باشند.
۵۴.

سیر تاریخی و نقش مسلمانان در انتقال تمدن یونان به اروپا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 124 - 142

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی آندلس جنگ های صلیبی اروپا تجارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۲۰۲
در طول تاریخ از فعالیت های مهمی که مسلمانان داشتند می توان دستیابی به تمدن یونان اشاره نمود و سپس آن را به جهان اسلام انتقال دادند و با پیشرفت علوم و فرهنگ توانستند تمدن اسلامی را به وجود شکوفا نمایند. به ویژه مسلمانانی که بر اسپانیا تسلط یافته بودند توانستند تمدنی بزرگ در آنجا ایجاد کنند. زمانی که آندلس دارای تمدنی پیشرفته بود، اروپا در جهل و ظلمت به سر می برد و هیچ اثری از تمدن و پیشرفت در اروپا مشاهده نمی گشت. اما به محض رفت و آمد اروپاییان به جهان اسلام و همچنین زمانی که جنگ های صلیبی شکل گرفت و اروپاییان بسیاری توانستند در مناطق اسلامی اقامت داشته باشند. رفت و آمد اروپاییان به آندلس باعث شد اروپاییان با تمدن و علوم اسلامی آشنایی پیدا کنند و آن را به اروپا منتقل سازند و همچنین سعی نمودند بسیاری از کتاب های علمی را که در جهان اسلام ترجمه شده بودند به لاتین بازگردانند. تمامی این موارد سبب گشت که دستاوردهای مسلمانان وارد اروپا گردد و با پیشرفت اروپا دوره جدیدی در آن رقم خورد که آن را عصر نوزایی نام نهادند. در این مقاله برآنیم تا نقش مسلمانان را در انتقال تمدن یونان به اروپا مورد بررسی قرار دهیم و همان گونه که بیشتر مورخان اذعان نموده اند مسلمانان با داشتن رابطه صلح آمیز با اروپاییان در زمان تجارت یا در زمان تحصیل اروپاییان در مناطق جهان اسلامی سبب شدند تا اروپاییان با علوم آشنا شوند. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است.
۵۵.

تکاپوهای زنان در عرصه دانش و خدمات پزشکی از تجربه تا عمل در تمدن اسلامی عصر عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ ۳۳-۵۴

کلیدواژه‌ها: زنان دانش پزشکی خدمات پزشکی تمدن اسلامی عصر عباسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۴۲۹
دانش پزشکی در زمره علوم مهم تمدنی است. گرچه می توان فعالیت بانوان را دربخش سلامت خانواده و خدمات پزشکی، چون درمانگری تجربی و حتی پیشگیری از بیماری های معمول با بهره گیری از دانش طب خانگی، پرستاری، مهارت های پزشکی در امر زایمان و ... بررسی کرد، اما تاکنون مطالعه مستقلی در سهم سنجی آنان در مطالعات دانش پزشکی تمدنی دیده نشده است و اینکه: اساساً تکاپوهای علمی مهارتی و تجربی بانوان در تاریخ تمدن اسلامی در حوزه دانش پزشکی، کادر پزشکی و فعالیت های طبی منجر به ترویج دانش پزشکی در عصر عباسیان چه بوده است؟ پاسخ این سوال تنها با روشی توصیفی (به مثابه تاریخ) تحلیلی و استنتاجی (به اعتبار منابع) قابل دریافت است. زیرا منابع در ارائه اطلاعات مربوط به زنان به ویژه خدمات پزشکی صراحت لازم را ندارند. در عصر عباسیان با رشد دامنه تمدنی و به ویژه با ظهور زنان قدرتمند درباری، تکاپوهای علمی زنان در توسعه دانش پزشکی و رشد همه جانبه خدمات پزشکی رو به فزونی نهاد. با استناد به منابع تاریخی، تکاپوهای زنان در عرصه خدمات پزشکی و درمانگری، با وقف اماکن و تجهیزات پزشکی، تأسیس بیمارستان، توسعه بهداشت عمومی و ... در رونق دانش پزشکی تمدن اسلامی بسیار مؤثر بود.
۵۶.

الصُلَیحیّون و آثارهم المعماریه فی الیَمنِ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۱ سال ۱۴۲۵ شماره ۲ 11-19
تعداد بازدید : ۳۲۶ تعداد دانلود : ۲۹۷
شهدت بلاد الیمن خلال عصر الدَولهُ الصُلیّحیه (439-532 ه /1047-1137م) نهضه حضاریه عظیمه، إذ إهتم الصُلیحیّونَ إهتماماً عظیماً بالاعمار و البناء و ظهر ذلک على صنعاء عاصمه الدوله الصُلیحیّه وسایر المدن الیمنیه الهامه کذی جبله وتعکروإیب. لقد اهتم الصُلیحیّون بتعمیر و ترمیم و اصلاح و انشاء المدن و تشیید العمائر الدینیه و الحربیه على الاساس سیاستهم الراقیه الى اصلاح الیمن عامه. لهذا السبب یتمیز هذا العصر بکثره المساجد و الاماکن الدینیه الجمیله و المعالم العظمیه و ما ینسب للبناء الصُلیحی من فضل فی عماره المساجد فی الیمن هو إدخاله العناصر المتعدده و التقالید الجدیده فی بناء المساجد المتمثله فی عنصر المحراب کقطعه فنیه جمیله او البلاطه الوسطى و المآذن المزخرفه البدیعه.
۵۷.

تأثیر اصلاحات اقتصادی الحاکم بامر الله بر کاهش پیامدهای بحران مستنصریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 426 - 456

کلیدواژه‌ها: فاطمیان الحاکم بامرالله اصلاحات اقتصادی بحران مستنصریه مقریزی نظام پول دو فلزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۱۹۹
 مصر در عصر اول خلافت فاطمیان به دلایل متعدد، شاهد گرانی های پیاپی بود. پیامدهای این بحران ها که منجر به انباشت طلا و حذف تدریجی آن از معاملات تجاری می شد، آن چنان جدی بود که الحاکم بامرالله فاطمی (ششمین خلیفه فاطمی و شانزدهمین امام اسماعیلی) را به اصلاح سیاست های پولی واداشت. پرسش نوشتار حاضر این است که اصلاحات اقتصادی الحاکم بامرالله چگونه بر کاهش پیامدهای بحران مستنصریه تأثیر گذاشت؟ یافته های این پژوهش که مبتنی بر روش توصیف و تحلیل داده های تاریخی کتابخانه ای است، نشان می دهد مهم ترین اصلاحات اقتصادی الحاکم بامرالله شامل تثبیت نظام پول دو فلزی (درهم و دینار)، تأسیس «دیوان مفرد» و بازتوزیع نقدینگی در قالب صدقات و بخشش های حکومتی به منظور بازگرداندن طلاهای ذخیره شده به چرخه مبادلات اقتصادی بوده است. این اصلاحات توانست از رواج پول های کم ارزش به جای درهم و دینار پیشگیری کند. در نتیجه، شدت بحران های اقتصادی مصر را در بلندمدت و به ویژه پس از قطع ارتباط مصر با زیریان و کاهش واردات طلای مغرب و همچنین غارت ذخایر حکومت در بحران مستنصریه، کاهش داد.
۵۸.

تحول ساختار و سازمان نیروی انتظامی ایران درعصر قاجار(1175 تا 1304 ه ش) بر اساس اسناد تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۲۷) 38 - 65

کلیدواژه‌ها: دوره قاجار نظمیه ژاندارمری نیروهای انتظامی ساختار سازمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۲۳۴
هدف: واکاوی و تحلیل تحول ساختار، سازمان و تجهیزات نیروی انتظامی در عصر قاجار. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش تاریخی و به شیوه توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه ای نوشته شده است. یافته ها و نتیجه گیری: ساختارهای آموزش نظامی و انتظامی دوره قاجار پس از شکست در جنگ های ایران و روس به سمت مدرن شدن سوق پیدا کرد. نخبگانی چون عباس میرزا، امیرکبیر و میرزا حسین خان سپهسالار به این روند سرعت بیشتری بخشید. در این فضا توجه به نوسازی نهادهای انتظامی و توسعه آن نیز اهمیت فوق العاده ای پیدا کرد چرا که امنیت عمومی و حفظ و حراست از مال، جان و ناموس افراد به یکی از اولویت های نظام های سیاسی بدل شد؛ هر چند در اجرای آن کاستی های فراوان مشاهده گردید. تشکیل و تأسیس نظمیه و ژاندارمری و توجه بیش از پیش به آموزش های نوین انتظامی به تأسی از ساختارهای مدرن و غربیِ پلیس و توسط افسران سوئدی، روس و انگلیسی در ایران پایهگذاری شد.
۵۹.

رابطه امنیت اقتصادی در امان نامه جوهر صقلّی با شورش های سیاسی دوره اول خلافت فاطمیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۸ (پیاپی ۱۴۸) 155 - 181

کلیدواژه‌ها: مصر فاطمیان امنیت اقتصادی شورش های سیاسی امان نامه جوهر صقلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۵ تعداد دانلود : ۲۰۶
امنیت به عنوان نیاز اساسی جوامع، در طول تاریخ ابعاد مختلفی پیدا کرده و بُعد اقتصادی آن به عنوان هدفی میانی برای ملل مسلمان، همواره از اولویت بیشتری برخوردار بوده است. امان نامه جوهر صقلّی فرمانده سپاه فاطمیان به مردم مصر، یکی از مهم ترین اسناد تاریخی درباره توجه مسلمانان به موضوع امنیت اقتصادی است. مصر در آستانه ورود فاطمیان، بر اثر بحران های سیاسى متعدد، در شرایط اقتصادی نامتعادلی قرار داشت و همین امر سبب شد جوهر صقلّی بتواند با تنظیم امان نامه ای مکتوب که در آن تأمین امنیت، به ویژه امنیت اقتصادی مصریان تضمین می شد، زمینه های فتح این سرزمین را بدون مقاومت و خون ریزی فراهم آورد. مقاله حاضر تلاش دارد با تحلیل محتوای این امان نامه، وعده فرمانده فاطمیان برای تأمین امنیت اقتصادی در مصر را مورد بررسی قرار دهد و به این سؤال اساسی پاسخ دهد که چه ارتباطی میان شورش های سیاسی دوره اول خلافت فاطمیان در مصر (358-487ق) با موضوعات مطرح شده در این سند، به منظور تأمین امنیت اقتصادی وجود دارد؟ یافته های پژوهش مبتنی بر روش توصیف و تحلیل داده های تاریخی و همچنین تحلیل محتوای متن امان نامه، نشان می دهد که شورش های سیاسی این دوره، براساس علل شکل گیری آنها، در شش سنخ کلی قابل طبقه بندی می باشند که همگی با مضامین امان نامه در زمینه تأمین امنیت اقتصادی مرتبط اند.
۶۰.

راه برد عبادتین و تقویت قدرت مذهبی فاطمیان مصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال چهارم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۴ 5-26

کلیدواژه‌ها: فاطمیان عبادت ظاهری عبادت باطنی قدرت مذهبی مصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۲۸۷
طرح موضوع عبادتین (ظاهری و باطنی) در اوضاعی که بحران مذهبی دامن گیر خلافت فاطمیان شده بود، راهی برای برون رفت از معضلات فکری و فرهنگی خلیفه فاطمی الحاکم بامر الله (411-386 ق) بود. ظهور غُلات اسماعیلی و پیدایی شِقاق میان داعیان دربار و خیزش بحران فکری در جامعه اسماعیلی، جز با استوار کردن مبانی فکری و اعلام دیدگاه امام و داعیان فاطمی، چاره پذیر نبود. حمیدالدین کرمانی نظریه پرداز دربار فاطمی با طرح موضوع عبادتین افزون بر ایجاد انتظام فکری در جامعه اسماعیلی، آرامش و اقتدار و مشروعیت مذهبی امام، خلیفه را احیا کرد. این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی در پی دست یابی به معنای طرح واره عبادتین است و به چگونگی کاربست این نظریه به حل بحران و قدرت افزایی امام فاطمی پاسخ می گوید. دست آورد پژوهش، هم سویی عبادت ظاهری و باطنی و لازم و ملزوم بودن آنها با یک دیگر است. تفکر مذهبی اسماعیلیه نخستین، با موضوع ترک عبادات ظاهری سازگار نیست و هرگز خروج امام فاطمی را از جایگاه امامت و رسیدن او را به مقام خدایی، نمی پذیرد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان