محسن قاسم پور

محسن قاسم پور

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کاشان

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۷۴ مورد از کل ۷۴ مورد.
۶۱.

قطب راوندی و شرح نهج البلاغه (منهاج البراعه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱ بهار و تابستان ۱۳۸۴ شماره ۱ 103 - 115
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۸۱
قطب راوندی، عالم، فقیه، مفسر و محدث قرن ششم هجری است. تألیفات او نسبتا فراوان است. فقه القرآن، قصص الانبیاء و شرح نهج البلاغه موسوم به منهاج البراعه، که از قدیمی ترین شرحها است، برخی از آثار این دانشمند است. موضوع این مقاله بررسی روش قطب راوندی در شرح نهج البلاغه است. جنبه های ادبی، لغوی و کلامی، اساس شرح قطب است که نگارنده به آن پرداخته. بر خلاف تصور ابن ابی الحدید این شرح، اولین شرح نهج البلاغه نیست و احتمالا ابن ابی الحدید، ابوالرضا راوندی را با قطب راوندی اشتباه کرده است.
۶۲.

تأثیر و نقش روح بر نبوت در دیالکتیک کتاب مقدس و قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 7-26

کلیدواژه‌ها: روح نبوت مقایسه بینامتنیت قرآن عهدین کتاب مقدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۸ تعداد دانلود : ۱۹۵
فهم چیستی «روح» در متون مقدس، از پیچیدگی خاصی برخوردار است. از جمله مصادیق این پیچیدگی، کارکرد و هدف از خلقت روح به عنوان مخلوقی از خداوند است. در عهدین و قرآن کریم، روح، در دو حوزه آفرینش انسان و نزول وحی و قیامت مطرح شده است. ارتباط روح به عنوان یاریگر پیامبر در امر نبوت، که عمدتاً در حوزه دوم قرار می گیرد، از تأکیدات ادیان ابراهیمی است که در ارتباط بینامتنی قرآن کریم با متون پیشین، می توان به تفسیر بهتری از آن دست یافت. در مقایسه قرآن کریم با کتاب مقدس، شباهت ها و تفاوت هایی در پیوند با این دو متغیر به دست می آید که با توجه به برخی وجوه مشترک، افتراقات آن نیز حائز اهمیت است. مقایسه بینامتنی در این مقوله، بیانگر مواضع متمایز قرآن کریم است. این مواضع در سه محور تبیین می شود: رابطه بین قرآن و عهدین در این زمینه، گاه رابطه سلبی حذفی، گاه رابطه ایجابی و گاه رابطه اصلاحی و تغییر است. جستار پیش رو، ابعاد و جنبه های گونه گون این سه رابطه را مورد واکاوی قرار می دهد.
۶۳.

گونه شناسی رویکرد مطالعات قرآنی آیت الله معرفت و بستر شکل گیری آنها (با تأکید بر اعجاز، تأویل و نسخ)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۰) 47 - 66

کلیدواژه‌ها: وحدت گرایی آیت الله معرفت التمهید نسخ مطالعات قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۵ تعداد دانلود : ۱۶۶
محمدهادی معرفت (1309-1385ه.ش) از قرآن پژوهان معاصر و برجسته شیعی می باشد که به ویژه با تألیف کتاب گرانقدر « التمهید » در حوزه علوم قرآنی و ارائه نظریات بدیع شناخته شده است. وی بر پایه سه منبع اصلی مورد استفاده خود، یعنی قرآن، تألیفات حدیثی و اسناد تاریخی، بر آن است تا گره های موجود در مفاهیم قرآنی را با محوریت آیات باز نماید. مرحوم معرفت با توجه به سابقه علمی خود در این زمینه، تلاش دارد به ارائه پیشنهادات بدیع و مستدل در مصادیق مختلف علوم قرآنی بپردازد. در این مقاله بر زمینه های تدوین نظریات علوم قرآنی آیت الله معرفت و به طور خاص، بر ابعاد تاریخی، کلامی، عصری-اجتماعی مورد نظر ایشان تمرکز نموده و در پی آن هستیم که نشان دهیم رویکردهای «حفظ تراث»، «نوآورانه»، «شبهه شناسانه و پاسخ گویانه» و «وحدت گرایی» در مطالعات و آرای قرآنی وی نقشی بسزا داشته است. نوشتار حاضر با بررسی زمینه های شکل گیری نظرات قرآنی مرحوم معرفت از محیط، مکتب، منابع و فضای حاکم بر اجتماع نتیجه گیری نموده که به میزان اثرپذیری مرحوم معرفت از بسترهای مذکور و اثرگذاری بر جریان های عصری غالب، رویکردهای متفاوتی از جانب ایشان اتخاذ شده است.
۶۴.

بررسی دیدگاه الیور لیمن درباره سنت و نقش آن در تفسیر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۴شماره ۲ 103 - 124

کلیدواژه‌ها: قرآن خاورشناسان سنت تفسیر دایره المعارف قرآن الیور لیمن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲ تعداد دانلود : ۱۲۱
به منظور شناخت بخشی از آرای خاورشناسان درباره نقش سنت در تفسیر قرآن و نیز اهمیت این بحث، نوشتار حاضر به معرفی و بررسی مقاله «سنت و نقش آن در تفسیر» به قلم پروفسور «الیور لیمن» سرویراستار کتاب «قرآن: یک دایره المعارف» می پردازد. نویسنده مقاله برای سنت در تفسیر قرآن کاربردهایی ذکر کرده و ذیل هر مورد آیات و روایاتی را در تفسیر آنها آورده است. به رغم وجود نکات مثبت جالب توجه در این مقاله، عدم ذکر موارد کارکردهای حدیث در نقش منبع تفسیر به صورت منسجم و دسته بندی شده، بیان نادرست برخی از این کارکردها در تفسیر آیات منتخب و استناد صرف به اقوال مشهور اهل سنت و احادیث متفرد و جعلی آنان، از نقاط ضعف این مقاله است که در این نوشتار بررسی شده اند.
۶۵.

فهم باطن حدیث در اندیشه قاضی نعمان مغربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۳) 139 - 164

کلیدواژه‌ها: قاضی نعمان فهم باطن حدیث تأویل الدعائم تأویل حدیث اسماعیلیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۱۰۰
چگونگی کشف پیام باطنی حدیث و شناخت معیارهای آن از مسائلی است که در پژوهش های فقه الحدیثی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. پرداختن به این مسأله در ارزیابی و تعیین میزان اعتبار تأویل های حدیثی اسماعیلیان (مهمترین مدعیان علم تأویل حدیث) مؤثر است. جستار حاضر به بررسی فهم باطن حدیث در اندیشه قاضی نعمان مغربی (د 363ق) برجسته ترین شخصیت اسماعیلی در حوزه تأویل حدیث می پردازد. برای این منظور اندیشه قاضی نعمان در حوزه فهم باطن حدیث، با کاوش کامل در کتاب تأویل الدعائم مورد بررسی قرار گرفته و با ارائه نمونه های متعدد تحلیل شده است. بر اساس این پژوهش، تنها خاستگاه فهم باطن از نگاه قاضی نعمان، امام اسماعیلی است و جز او کسی به اسرار نهفته در گزاره های روایی دسترسی ندارد. از این رو تنها کوشش مُجاز در حوزه فهم باطن حدیث، کشف مناسبت و ارتباط معنای ظاهری و باطنی است که در موجّه ساختن معانی باطنی و جلوه عقلانی بخشیدن به آنها مؤثر است. قاضی نعمان برای نشان دادن پیوند بین ظاهر و باطن روایات، به شواهدی تمسک نموده که نمی توان آنها را دلیل قطعی تأویل برشمرد. مهمترین شاهد او برای بیان مناسبت بین رموز ظاهری و باطنی، ارتباط معنای باطنی با معنای لغوی است.
۶۶.

جایگاه مباحث حدیثی در نظریات علوم قرآنی از دیدگاه آیت الله معرفت (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 221 - 250

کلیدواژه‌ها: حدیث آیت الله معرفت مصدر تفسیری علوم قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۹۲
سنت و حدیث که از قدیمی ترین و کاربردی ترین منبع در علوم قرآنی به شمار می آید، در آثار محمدهادی معرفت (1309-1385ه.ش) دایره کاربردی گسترده ای را در بر می گیرد. از یک سو، شاهد آن هستیم که مأثورات از همان دوران نخست درزمینه کشف مفاهیم علوم قرآنی بسیار سودمند هستند؛ و ازسوی دیگر این منبع کمابیش مورد غفلت دانشمندان علوم قرآنی قرار گرفته است که با توجه به کثرت دانشمندان اهل سنت در این عرصه تا حدودی قابل توجیه است. مرحوم معرفت در نظریات علوم قرآنی خود عملاً به بازبینی و کاربرد جدی روایات روی آورده و آن ها را بر محوریت قرآن استوار ساخته است؛ ایشان با واکاوی مفاهیم علوم قرآنی در روایات مقبول اهل بیت t و صحابه به ابداع نظریات، تمایز بخشی و تبیین این مفاهیم پرداخته است. ایشان تمام مسائل قرآنی را از قرآن آغاز و به حدیث ختم می کند و بالعکس؛ این رویکرد حدیثی می تواند فصل الخطابی در مسئله جایگاه سنت و حدیث از منظر وی باشد. نوشتار حاضر برای تبیین این مسئله، نمونه نظریه های بطن، نسخ تدریجی، نزول قرآن در شب قدر و وحی در زمان بعثت، جاودانگی و عدم تحریف قرآن و... با استناد به روایات جری و تطبیق ، روایات نسخ ، روایات آغاز نزول، روایات عرضه به قرآن و... مطرح شده است تا نشان دهد رجوع این محقق قرآنی به مأثورات، بسیار راه گشا بوده و قابل استخراج است.
۶۷.

تحلیلی بر آیات ناظر بر طرح شبهه و پاسخ گویی به شبهات در قرآن با تأکید بر دیدگاه مغنیه در الکاشف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲شماره ۵۳ 237 - 266

کلیدواژه‌ها: قرآن شبهات رویکرد تفسیری مُغنیه محمدجواد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۷۹
حقایق دینی به شرط برخورداری از یک منطق راسخ و مبانی استدلالی استوار، همواره مورد اقبال و پذیرش واقع می شود. از همین روست که قرآن کریم به مثابه آخرین وحی نامه الهی، پرسش و شبهات – مستقیم یا غیرمستقیم- پرسشگران و شبهه کنندگان را طرح و روش های منطقی مواجهه با آن را گزارش نموده است. فهم این مقوله مهم، فرع بر پذیرش جامعیت و جاودانگی قرآن، به عنوان آخرین نسخه هدایت الهی برای بشریت است. اهمیت این پژوهش ازاین روست که در عصر و روزگار فعلی، توجه به این موضوع اساسی، بار دیگر ما را به اهمیت مواجهه منطقی و مستدل، با شبهات دگراندیشان واقف می سازد. قرآن به عنوان سند جاودان سعادت انسان با شبهه مواجهه ای منطقی و خردمندانه دارد؛ و راه کارهایی را در شناخت شبهه و گونه های نظری و عملی مخالفان انبیاء به عنوان اصلی ترین جریان شبهه کننده ارائه نموده است. در گام نخست، گزارش دقیق شبهه که معطوف به دو جنبه گفتاری و عملی شبهه کنندگان است و تبیین صحیح عناصر هر گفتار و نحوه عمل مخالفان و معاندان را می توان مقدمه راه کار قرآنی به شمار آورد. در گام بعدی ارائه پاسخ های قرآن ابتدا مبتنی بر مؤلفه های فطری انسان، تحریک عقل و وجدان آن ها، و سرانجام در صورت لجاجت و استمرار دشمنی آنان، مواجهه بر اساس سنت های الهی است. برخی مفسّران عصری، همچون محمدجواد مغنیه که در تفسیر آیات قرآنی تحولات اجتماعی را به عنوان یک عامل مهم در نظر گرفته از همین روش مواجهه قرآنی با شبهات الگو گرفته و در مقام پاسخ به آن ها برآمده است. این جستار با روش توصیفی–تحلیلی به جنبه های گونه گون شبهه و آموزه های قرآنی پرداخته است. بر این مبنا ابتدا آیات ناظر بر شبهه کنندگان در قرآن مطرح و روش های مواجهه این کتاب الهی با آن ها توصیف و بررسی می شود. در پی این بررسی نمونه هایی از دیدگاه های تفسیری مغنیه در الکاشف با رویکرد شبهه شناسانه ارائه می گردد.
۶۸.

مبانی حدیث پژوهیِ فیض کاشی در کتاب شافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۰) 97 - 126

کلیدواژه‌ها: فیض کاشانی کتاب وافی کتاب شافی مبانی فقه الحدیثی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۱۰۷
 فیض کاشانی از دانشمندان شیعه در دوران حکومت صفوی است که در کنار کار پژوهش و نگارش، کار ارزشمند دیگری نیز در دستور کار خویش نهاده بود که همانا «تلخیص» و فشرده نویسی کتاب هایش است. وی الوافی را در «جمع کتب اربعه» نگاشته که پس از کمابیش چهارده سال از زمان نگارشش، دست به تلخیص آن یازید و نامش را شافی نهاد. وی در الوافی، مبانی و روش های حدیث پژوهی اش را آشکار نمود و در تلخیص کتابش، بدان مبانی و روش ها کمابیش پایبند بود؛ هرچند خود اشاره ای دارد بر این پایه که در برخی موارد، دگرگونی هایی در «ترتیب ابواب و تسمیه آنان» رخ داده است. جستار پیشِ رو، پژوهشی است در دستیابی به مبانی حدیث پژوهی فیض بر پایه کتاب الشافی؛ مبانی فقه الحدیثی فیض را در شافی که بر پایه مبانی معرفتی و غیرمعرفتی نهاده شده است، در این موارد می توان پیگیری نمود: به کارگیری آیات و روایات در شرح روایات، بهره گیری از مبانی و دلالت های عقلی در شرح روایات، بازخوانی حدیث براساس چندمعنایی بودن آن، حل تعارض میان روایات با استفاده از جمع عرفی همانند حمل مطلق بر مقید، خاص بر عام و...، بهره گیری از دانش های ادبی در شرح روایت، تأویل گرایی، و رویکرد به فرهنگ عربی در فهم حدیث. این مبانی کمابیش همانند مبانی وی در وافی است؛ البته با بیشترین دگرگونی در «تبویب و تسمیه ابواب». این جستار براساس منابع کتابخانه ای گرد آمده است و از پیش هم نهادن داده های گوناگونی که راه پژوهش به دست آمد و نیز با تحلیل و راستی آزمایی، کوشش شد تا جایی که برای نگارنده شدنی است به این مبانی و روش ها دست یابیم.
۶۹.

جریان های حدیثی شیعه کاشان در قرون پنجم و ششم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۶ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۱) 134 - 155

کلیدواژه‌ها: کاشان شیعه اثنی عشری قرن پنجم و ششم ابوالرضا راوندی قطب راوندی بغداد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۱۶
بررسی یک حوزه حدیثی، کمک قابل توجهی به تبیین تاریخ تحولات حدیث یک منطقه می کند. معرفی عالمان حدیثی حوزه کاشان در محدوده قرون پنجم و ششم و بررسی کتب نگاشته شده توسط آنان، شناسایی اندیشه های حدیثی غالب بر این حوزه را در پی داشته و در نهایت تأثیر و تأثرات این حوزه را بر سیر حوزه ها مشخص خواهد کرد. این جستار - که با روش توصیفی تحلیلی سامان یافته - به این نتیجه رسیده که دو جریان شاخص در این قرون بر حوزه حدیثی کاشان حاکم بوده است: اول، جریان فقه محور شامل راویانی با عنوان فقیه و قاضی که شخصیت ممتاز این جریان، قطب الدین راوندی است و در آثار او ارتباطات فراوانی بین حوزه کاشان و حوزه بغداد می توان یافت. دوم، جریان حدیثی ادبی شامل محدثانی ادیب که شخصیت گمنام و برجسته این جریان، سید ابوالرضا راوندی است که با در اختیار داشتن نسخه های اصیل از کتب شیعه و انتقال میراث حدیثی بغداد به کاشان، مسبّب حضور و رفت و آمد عالمانی بزرگ از سیر مراکز حدیثی، برای اقامت و تصحیح کتب حدیثی شیعه گردید.
۷۰.

مبنای متن محورانه علامه مجلسی در انتخاب مصادر و احادیث بحار الأنوار با تأکید براحادیث ناظر بر امامت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۱ تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸۰) 106 - 137

کلیدواژه‌ها: علامه مجلسی بحار الأنوار متن حدیث اعتبار حدیث روش شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۱۳
در میان جوامع حدیثی شیعه، بحار الأنوار به دلیل جامعیتِ بیشترِ موضوعات، منابع و احادیث آن و حضور علمی مؤلفش، علامه محمد باقر مجلسی، اهمیت بیشتری یافته است. مطالعه بحار الأنوار و توضیحات علامه مجلسی بیان گر رفتار گزینشی وی  در مواجهه با مصادر و احادیث است. وی به پیروی از دانشوران حدیث محورِ پیش  از خود، در اعتبار سنجی احادیث به قراین متنی بیش از قراین سندی ارج  می نهاده است.این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی بر مجلد هفتم بحار الأنوار، احادیث ناظر بر امامت، نشان می دهد که علامه مجلسی علاوه بر متن محوری، در انتخاب احادیث، بیشتر از منابع اصیل و متقدم شیعه و دارای احادیث مسند، بهره می برده است. روش وی در بیشتر موارد، استفاده مجموعه ای از احادیث یک باب از منبع خاصّ به منظور تکمیل خانواده حدیث در یک موضوع بوده است، ولی دلیل ترجیح یک مصدر بر منبع دیگر در برخی موارد مشخّص نیست.
۷۱.

تألیف بحار الانوار؛ جمع آوری احادیث و یا گزینش آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۳ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۸۹) 123 - 146

کلیدواژه‌ها: بحار الانوار علامه مجلسی انگیزه تألیف گزینش مصادر اعتبار احادیث اخبارگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۱۲
میان دانشوران معاصر شیعه سه دیدگاه درباره رویکرد علامه محمد باقر مجلسی در تألیف بحار الانوار وجود دارد. بیشتر آنان برآن اند که هدف وی فقط جمع آوری احادیث بوده است. عده ای نقش گزینشیِ وی در انتخاب مصادر و احادیث بحار الانوار را به قصد کارآمد شدن پذیرفته اند. گروه دیگری افزون بر تأیید گزینشی بودن روایات بحار الانوار، بر این باورند که وی روایاتی را که خود صحیح می دانسته در بحار الانوار آورده، مگر در موارد اندکی که خود به عدم اعتبار حدیث اشاره کرده است.این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی به واکاوی دیدگاه های یاد شده و خاستگاه شکل گیری آن ها می پردازد تا نشان دهد بر اساس عبارات علامه مجلسی در مقدمه بحار الانوار و شرح های ایشان بر احادیث، و مبانی اعتبارسنجی روایات نزد وی، دیدگاه سوم صحیح تر می نماید؛ گرچه نباید از دیده دور داشت که پاسداری از میراث مکتوب حدیثی شیعه در این گردآوری گسترده، مهم ترین انگیزه و دستاورد تألیف آن به شمار می رود. 
۷۲.

اصطلاح شناسی میزان و نقش عقل در آیه 25 سوره حدید با تکیه بر آراء مفسران و دین پژوهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ۱۱ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 175 - 188

کلیدواژه‌ها: میزان عدالت اجتماعی آیه 25 حدید عقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۱۷
عمقِ پایان ناپذیر آموزه های قرآن سبب شده است که همواره با تأمل در آیات و واژگان آن، دریافت بدیعی از این کتاب آسمانی حاصل شود. در این نوشتار با بررسی اقوال تفسیری در مورد واژه «میزان» ذیل آیه 25 سوره حدید، یک دیدگاه تفسیری، به مثابه مصداق ارجح مطرح گردید. مفسران در تفسیر این واژه نظریات متفاوتی بیان کرده اند که عبارتند از: ترازوی سنجش کالا، عدل، امام، حق، دین و عقل. نتایج پژوهش پس از تحلیل تفسیری آیه نشان می دهد که عقل نه تنها یکی از بهترین مصادیق تفسیری برای واژه «میزان» است، بلکه معیار تشخیص میزان بودن دیگر نظریات تفسیری نیز به شرط پذیرش تنها به وسیله عقل صورت می گیرد. تَتَبُّع متون دینی و آموزه های آن نیز مؤیِّد این دیدگاه تفسیری قرار گرفت. تبیین و تأیید جایگاه عقل در منظومه دین و نقش منحصر به فرد آن در اصول و فروع احکام از دیگر دستاوردهای این پژوهش است. با توجه به اینکه از منظر تعدادی مفسران آیه ی 25 سوره حدید بیانگر رسالت انبیاء در برقرای عدالت اجتماعی است، تفسیر میزان به عقل، منجر به تبیین نقش خاصِ آن در به دست آوردن این آرمان بشر خواهد شد. زیرا یکی از کاربردهای عقل تطبیق آموزه های وحی با مقتضیات زمان است. به عبارت دیگر به نظر می رسد برقراری عدالت اجتماعی بدون ابزار عقل، در کنارِ بیِّنه و کتاب امکان پذیر نیست.
۷۳.

نقد عقیده اخباریان با قواعد برآمده از روایات تفسیر عصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۹۵) 88 - 113

کلیدواژه‌ها: تفسیر تفسیر عصری قواعد تفسیری اخباریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۲۱
برخی عالمان شیعی - که به اخباریان معروف اند - عقاید مختلفی درباره آیات و روایات دارند. یکی از باورهای شان این است که منکر حجیت همه آیات اند و استدلال به قرآن را مشروط به در دست داشتن تأییدی از سوی اهل بیت: می دانند و تفسیر قرآن را مخصوص اهل بیت: می دانند. در رد باور آن ها، استدلال ها و کتب زیادی نوشته شده است، اما برآیند این مقاله، یکی از بهترین نقدهای این عقیده اخباریان محسوب می شود.در این مقاله با تکیه بر روایات تفسیر عصری و اثبات عصری بودن آن ها، به استخراج قواعد برآمده از آن ها پرداخته شده است. این قواعد عبارت اند از: لزوم پیوند تفسیر با قواعد زبان شناختی عربی، لزوم پیوند تفسیر با دیگر آیات قرآن، لزوم اعمال قواعد علوم قرآنی در تفسیر - که ارجاع متشابهات به محکمات، و لزوم توجه به زمان نزول آیات از جمله مکی و مدنی بودن آن ها از مصادیق این قاعده است -، لزوم استفاده از قرینه روایات اهل بیت:، عدم جواز تأویل به مصداق یا ذکر بطون برای آیات و لزوم استفاده از عقل و قوانین عقلی در تفسیر.از رهگذر این قواعد نتیجه می گیریم که اهل بیت: به وسیله اشاره به این قواعد تفسیری، راه را برای تفسیر قاعده مند دیگران نیز بازکرده اند. 
۷۴.

مناسبات عصری و تأثیر آن بر رویکرد فیض کاشانی در مواجهه با روایات تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۳) 18 - 44

کلیدواژه‌ها: نقل گرایی تفسیر الصافی مناسبات عصری روایات تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱ تعداد دانلود : ۲۱
در نوع نگاه و رویکرد یک مفسر نباید از شرایط حاکم بر عصر مفسر غافل بود. رویکرد و نگرش تفسیر الصافی به روایات تفسیری متأثر و برآیند فضای حاکم بر عصری است که مفسر در آن می زیسته است. تأثیر فضای حاکم بر سده یازدهم هجری، نیز بر رویکرد فیض کاشانی در ارزیابی روایات قابل انکار نیست. در نگاهی کلی و با ملاحظه شرایط فرهنگی و تاریخی عصر فیض کاشانی، می توان تصدیق کرد که رویکرد حاکم بر این تفسیر، رویکرد نقلی بر پایه روایات اهل بیت: است. احادیثی نظیر«ان اللَّه جعل ولایتنا أهل البیت قطب القرآن و قطب جمیع الکتب علیها ...» و «نحن و اللَّه المأذونون .... نشفع لشیعتنا فلا یردّنا ربّنا» و «نحن الراسخون فی العلم و نحن نعلم تأویله» نمونه هایی است که فیض کاشانی برای تثبیت گفتمان و هویت شیعه در عصر خود از آن ها بهره گرفته است. بر همین اساس،او  در مواجهه با روایات به مبانی همچون عدم تعارض اقوال معصومان، استفاده ابزاری از عقل، دفاع از هویت شیعه و.....اعتقاد دارد.این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی در مقام تبیین چرایی و چگونگی تأثیر تحولات و جریانات عصری بر روند و بهره گیری این مفسر در احادیث در تفسیر آیات قرآن است. 

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان