مطالب مرتبط با کلیدواژه

علوم قرآنی


۱.

شهید مطهری و قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن وحی تفسیر موضوعی تفسیر ترتیبی علوم قرآنی تاریخ قرآن اعجاز لفظی و معنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵۰ تعداد دانلود : ۱۵۱۲
آثار شهید مطهری با مباحث قرانی عجین است این مباحث از گوناگونی و تنوع ویژه ای برخوردار می باشد قران نخستین منبع مطهری در شناساندن فرهنگ اسلامی است و از این جهت مباحث تفسیری و استنباطهای قرانی در آثار شهید مطهری امری شاخص ونمایان است شهید مطهری از جهت وسعت مباحث قرانی آنهم با توجه به نیازهای فرکی دوران معاصر از پیشگامان تفسیر عصری و منادیان بازگشت به قران به شمار می رود
۲.

بررسی دو شبهه دربارة مصحف امام علی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) علوم قرآنی مصحف علی (ع) جمع قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۲
بنا به روایت¬های فراوانی از شیعه و اهل سنت، حضرت علی (ع) نخستین جامع قرآن کریم پس از پیامبر اکرم (ص) بوده، اما شبهه¬هایی نیز مطرح شده است. نخست این که اهل سنت با انگیزة توجیهِ بیعت نکردن امام (ع) با خلیفه اول به روایت این روایات اقدام کرده¬اند. بنابراین، در درستی این روایت¬ها خدشه وارد است و دیگر این که مراد از جمع قرآن، به خاطر سپردن است و نه مکتوب کردن قرآن. آنچه بر شبهة اول دلالت دارد تنها در روایت¬های ابن¬سیرین دیده می¬شود، اما روایات¬ او مرسل بوده و از انسجام برخوردار نیست و با دیگر روایات جمع هم¬خوانی ندارد. شبهة دوم با هدف صیانت قرآن که از سوی امام (ع) نقل شده است، منافات دارد و با آنچه بر مکتوب¬بودن گردآوردی ایشان دلالت دارد، نمی¬خواند. از این رو، هیچ¬یک از این دو شبهه نمی¬تواند جمع قرآن به وسیله امام علی (ع) را مورد تردید قرار دهد.
۳.

تاملی در معنا و شکل گیری علم « تاریخ قرآن »

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: خاورشناسان علوم قرآنی تاریخ قرآن نولدکه ابوعبدالله زنجانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۳ تعداد دانلود : ۱۱۳۱
در دانش تاریخ قرآن، وضعیت قرآن از نظر نزول بر پیامبر اسلام (ص)، کتابت اولیه، جمع و تدوین در زمان رسول خدا (ص) و پس از رحلت آن بزرگوار، رسم الخط و مراحل اصلاح آن و قرائات و تحولات مربوط به آن بررسی میشود. این دانش در زمانهای گذشته قسمتی از «علوم قرآن»، به معنای مطالعه جامع در باره قرآن، به شمار میرفت و در عصر حاضر نخست به وسیله خاور شناسان و سپس محققان مسلمان «تاریخ قرآن» به عنوان علمی مستقل از «علوم قرآن» هویت یافت. علمای شیعه و سنی با علاقه مندی به کاوش در باره کتاب الهی دهها کتاب در موضوع «تاریخ قرآن» نگاشته اند که یکی از ارزنده ترین آثار در این زمینه تاریخ قرآن تالیف آیت الله معرفت (ره) است. در این مقاله ضمن بیان اصطلاح «تاریخ قرآن» و مسائل و موضوعات این دانش به معرفی کوتاهی درباره تاریخ قرآن آیت الله معرفت (ره) پرداخته ایم.
۵.

دکتر گرجی و علوم قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر تفسیر به رأی محکم و متشابه علوم قرآنی ابوالقاسم گرجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۷ تعداد دانلود : ۳۹۱۰
استاد ابوالقاسم گرجی، از اساتید شاخص دانشگاه تهران و از مجتهدان و فقهای معاصر ایران است و آثار ارزشمند ایشان پس از فقه و حقوق در زمینه علوم قرآنی است. چنانکه تصحیح تفسیر جوامع الجامع ایشان که مشحون از علوم قرآنی است، و همچنین دستخط های ارزشمند ایشان که در خاتمه رساله ملاکهای صحت تفسیر آمده است، نشانی از این مدعا است. در این نوشتار ضمن شرح حال مختصری از استاد و معرفی مهمترین کتابهای او برخی دیدگاههای ایشان در باب علوم قرآنی که شامل تعریف علوم قرآنی، تعریف تفسیر، تفسیر به رای، تفسیر قرآن به قرآن، تعریف محکم و متشابه، ارتباط قرآن با قواعد ادبیات عرب و نیز ارتباط علوم قرآنی و دانش اصول است تبیین شده است.
۶.

ریشه های تکوین نظریه ی اعجاز قرآن و تبیین وجوه آن در قرون نخست(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معتزله اعجاز قرآن علوم قرآنی تاریخ تفسیر ادبیات جدلی یهودی و مسیحی مجادلات اسلامی مسیحی وجوه اعجاز

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات تاریخ تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی اعجاز قرآن
تعداد بازدید : ۲۵۸۸ تعداد دانلود : ۱۴۷۰
کهن ترین منابع کلامی، حدیثی و تفسیری عالمان مسلمان طی قرون نخست به ندرت نظریه ای روشن درباب وجه اعجاز قرآن بیان می کنند. این در حالی است که در آغاز قرن پنجم، این بحث در آثار محققانی چون باقلانی، قاضی عبدالجبار و شریف مرتضی به نحوی بالغ و کامل مطرح می شود. غیبت این امر از یک سو و حضور انبوهی از مباحث قرآنی دیگر در آثار اسلامی قرون نخست اسلامی از سوی دیگر، این پرسش را در میان می آورد که عالمان اسلامی از کی و تحت چه شرایطی به موضوع اعجاز قرآن و تبیین وجه آن پرداخته اند. این مقاله می کوشد با مروری بر پیشینه ی مباحث مرتبط، دو خاستگاه تاریخی برای پیدایش و نظریه پردازی درباب وجه اعجاز قرآن در قرون نخست بازشناسی کند: نخست مباحثات و مناظرات کلامی مسیحیان و مسلمانان درباب نشانه های نبوّت حضرت محمد(ص) و دوم تلاش های ادبی و کلامی معتزله ی بصره و بغداد. پس از این دوران، متکلمان معتزلی این امر را در قرن چهارم بیشتر و بیشتر مطرح کردند که در اواخر این قرن، درآمد. از آغاز قرن پنجم، نظریه پردازی درباب اعجاز و تبیین وجه اعجاز قرآن هم در آثار کلامی و هم در آثار تفسیری عالمان تمامی فِرَق متداول و به یکی از مباحث اساسی در دو دانش تفسیر و علوم قرآن تبدیل شده است.
۷.

درآمدی بر نقش غالیان در علوم قرآنی و تفسیر در حوزه عدم تحریف و تأویل آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر تأویل غالیان غلو تحریف قرآن علوم قرآنی احادیث جعلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰۴ تعداد دانلود : ۷۵۲
یکی از پدیده هایی که در جهان اسلام رخ نموده، پدیدة غلوّ است. این پدیده از جهات متعددی دارای اثراتی در جهان اسلام بوده که یکی از این اثرات، استفاده از جعل حدیث در راستای اهداف غالیانه در این حوزة فرهنگی است. احادیث جعلی در حوزة غلوّ موضوعات متعدّدی را شامل می شوند که شناسایی آن ها بر حدیث پژوهان امری ضروری است. همچنین به نظر می رسد پدیده غلوّ در حوزة علوم قرآنی و تفسیر نیز وجود داشته و اثراتی برجای نهاده است که از جمله نمودهای این حضور را می توان در تأویلات نابجا و تبلیغ عقیدة تحریف قرآن و جعل احادیثی در هر دو موضوع مشاهده کرد. در این مقاله تلاش شده است این موضوع در بوته نقد و ارزیابی قرار گیرد.
۸.

زبان شناسی قرآن بر پایه تحلیل هدف غایی آموزه های آن

کلیدواژه‌ها: زبان قرآن مبانی تفسیر علوم قرآنی جامعیت قرآن هدف قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۷ تعداد دانلود : ۵۷۹
زبان شناسی قرآن، دانشی میان رشته ای بین «تفسیر و علوم قرآنی» با «زبان شناسی» است. بهره گیری از این دانش بر غنای تفسیر می افزاید. شناخت زبان قرآن نیازمند معیارهایی است که بتواند درستی گزاره-های دریافتی را تضمین کند. گمانه زنی درباره زبان قرآن به «افتراء بر خدا» منجر شده و در نهایت «تفسیر به رأی» را رقم می زند. شناخت روشمند زبان قرآن، این آفت را دفع می کند. هدف پژوهش حاضر، ارائه روشی برای شناخت زبان قرآن و درستی آزمایی تفسیر است. بهره گیری از «هدف قرآن» به عنوان مبنای شناخت زبان آن، کشف هدف قرآن از درون قرآن و پرهیز از گمانه زنی های غیر مستند به وحی، از ویژگی های این پژوهش است. نوشتار حاضر، تأثیر هدف قرآن بر زبان شناسی آن را با تطبیق بر مواردی گویا، اثبات کرده است.
۹.

روش شناسی کشف و اعتبارسنجی اسباب نزول (الگوریتم دستیابی به اسباب نزول آیات)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: روش شناسی اسباب نزول علوم قرآنی الگوریتم استنباط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۰۴۰
مساله این مقاله، دستیابی به روش قدم به قدم برای کشف اسباب نزول آیات قرآن و شاخص های اعتبارسنجی آنهاست. در این بحث که از مباحث علوم قرآنی است، با روش کتابخانه ای، پس از تعریف و کاربرد دانش اسباب نزول، منابع متقدم و متأخری که سبب نزول آیات را ارائه کرده اند، بر اساس تاریخ تدوین فهرست شده و تفاسیری که بیشتر به بحث اسباب نزول پرداخته اند، معرفی شده است. سپس پنج شاخص برای ارزیابی و اعتبارسنجی این منقولات مرتبط با سبب نزول عرضه گردیده است که برای رفع تعارض میان سبب نزول های مختلف در مورد یک آیه نیز به کار می روند. در قسمت اصلی مقاله، فرآیند قدم به قدم کشف سبب نزول در یک آیه و اعتبارسنجی و رفع تعارض، در بیست مرحله ارائه گردیده و جدولی برای سنجش اعتبار اسباب نزول های مختلف عرضه شده است.
۱۰.

بررسی تطبیقی دیدگاه های علامه طباطبایی و آیت الله معرفت در خصوص «ناسخ و منسوخ» و «محکم و متشابه» قرآن

کلیدواژه‌ها: علوم قرآنی نسخ در قرآن محکم و متشابه علامه طباطبایی آیت الله معرفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱۷ تعداد دانلود : ۸۰۲
از جمله شخصیت های بارز معاصر در حیطه قرآن پژوهی علامه طباطبایی و آیت الله معرفت می باشند، که آثار بر جای مانده از این دو عالم شیعی، پاسخگوی بسیاری از مسائل علوم قرآنی بوده است. از آنجا که علوم قرآنی دانشی متشکل از علوم مختلف است، این پژوهش در صدد مقایسه اندیشه و دیدگاه این دو عالم بزرگ در برخی از این علوم (ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه) به روش توصیفی - تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای است. با بررسی دیدگاه های این دو اندیشمند روشن می گردد که هر دو قائل به نسخ به معنای حقیقی آن در قرآن بوده اند. علاوه بر این آیت الله معرفت با طرح نسخ مشروط، یک قاعده کلی (هر ناسخ و منسوخی در گرو حالت ویژه و قید مصلحت است) به دست می آورد و با ارائه نسخ تمهیدی، بسیاری از مسائل قرآنی را تحلیل و  تبیین می نماید. در باب محکم و متشابه نیز دیدگاه ها تقریبا یکسان است، به طوری که  هر دو شخصیت معتقداند تشابه در آیات قرآن به معنای مطلق آن، که قابل درک و فهم نباشد، هرگز در قرآن راه ندارد. البته آیت الله معرفت در بیان و درک این مبحث نسبت به علامه طباطبایی از نوآوری بیشتری برخوردار است.  
۱۱.

تحلیلی از فرهنگنامه علوم قرآنی

کلیدواژه‌ها: علوم قرآنی فرهنگ نامه ها پژوهشگاه علوم و معارف اسلامی مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۲۹۰
فرهنگ نامه علوم قرآنی نوشته جمعی از محققان، از جمله آثاری است که توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، طراحی و تدوین شده و دارای 4842 مدخل است که از بررسی بیش از دویست مدرک علوم قرآنی فراهم آمده اند. این فرهنگ نامه دو نوع مدخل دارد: مدخل های اطلاعاتی و مدخل های ارجاعی. نویسنده در نوشتار حاضر در راستای معرفی اثر مذکور، عوامل شکل گیری، ساختار مقاله ها، دامنه محتوایی و ویژگی های این فرهنگ نامه را مورد مداقه قرار داده است.
۱۲.

کتابشناسی مراتب قرائات قرآن کریم

کلیدواژه‌ها: ک‍ت‍اب‍ش‍ن‍اس‍ی قرآن کریم علم قرائت علوم قرآنی مراتب قرائت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۳۱۶
در علم قرائت، مباحث مختلفی از جمله مراحل شکل گیری علم قرائت، اقسام قرائت از جهت موافقت با زبان عربی و مطابقت با رسم و سند، اختلاف قرائات و دلایل و فواید آن و انواع قرائات و تجوید و ... بررسی می شود و از جمله آن مباحث، بحث در انواع قرائت به لحاظ سرعت است. دانشمندان اسلامی در ضمن دیگر مباحث علوم قرآنی، به این مهم توجه کرده و به بررسی آن همت گماشته اند. نویسنده در نوشتار حاضر با فهرست نمودن کتاب هایی که پیرامون این موضوع مطالبی ذکر کرده اند، به توضیح مختصری که در این کتاب ها آمده، پرداخته است.
۱۳.

احکام و تاریخ ترجمه قرآن کریم

کلیدواژه‌ها: دیدگاه ابوحنیفه درباره ترجمه قرآن نظر شافعی درباره ترجمه قرآن فتوای الازهر درباره ترجمه قرآن آموزش قرآن علوم قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۳۳۰
جواز شرعی ترجمه قرآن همواره مورد بحث اهل سنّت بوده است. با توجّه به تاریخ ترجمه این کتاب آسمانی به نظر می رسد، ترجمه تفسیری قرآن بدون این که به آن، قرآن اطلاق شود، امری جایز در بین آنهاست. با این حال عالمان در این مسأله اختلافاتی داشته اند. یکی از ابعاد اختلاف به کتابت متن قرآن و خواندن آن در نماز، توسّط غیر اعراب برمی گردد؛ امری که منجر به فتوای برخی از عالمان الازهر مبنی بر تحریم کتابت قرآن به غیر عربی گردید. از سوی دیگر، اِعراب و بلاغت قرآن، کمتر به غیر عربی ترجمه شد و همین موضوع به اختلاف در جواز ترجمه دامن زد. متن حاضر، ترجمه مقاله «احکام ترجمه القرآن الکریم و تاریخها» اثر دکتر عبد اللّطیف الطّیباوی است که شعبان سال 1399ق یعنی دو سال پیش از فوتش در مجلّه مجمع اللّغه العربیه دمشق به چاپ رسید. نویسنده در سال 1328ق در روستای «طیبه» از توابع «حمص» سوریه به دنیا آمد. او در رشته تاریخ و ادبیات عرب، تحصیل کرد و و دکترای خود را در رشته فلسفه از دانشگاه لندن گرفت. از آثار وی می توان به کتاب های «محاضرات فی تاریخ العرب و الاسلام»، «التّصوّف الاسلامی العربی»، «المصالح البریطانیه فی فلسطین» و «تاریخ سوریا الحدیث» اشاره کرد. همچنین آن مرحوم افزون بر مقالات بسیاری که در تاریخ، ادبیات عرب و تربیت منتشر کرد، مقالاتی هم در دفاع از قضیه فلسطین داشت.
۱۴.

علوم قرآنی در التفسیر الاثری الجامع (بررسی و نقد آخرین نظریات آیت الله معرفت(ره) در مورد برخی از مباحث علوم قرآنی)

کلیدواژه‌ها: علامه معرفت التفسیر الاثری الجامع علوم قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۲۶۰
علوم قرآنی که مبانی شناخت قرآن را در اختیار مفسر قرار می دهد و ابزاری برای فهم بهتر آیات می باشد، از دیرباز مورد توجه مفسران بوده است. علامه معرفت(ره) از قرآن پژوهان معاصر، در آخرین اثر خود بنام «التفسیر الاثری الجامع» که شامل شش جلد و تا آخر سوره بقره و به قلم توانای ایشان می باشد، در مقدمه و همچنین در خلال مباحث تفسیری، برخی از مباحث علوم قرآنی از جمله اعجاز، نسخ، اسباب نزول و ... را مورد دقت و کنکاش قرار داده اند. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و همچنین گردآوری و تحلیل و تبیین این مباحث، کوشیده است جایگاه هریک از این دانش ها را در فهم و درک آیات و سوره-های قرآن، واکاوی و ارائه کند. در بررسی تفسیر اثری جامع، این نتیجه حاصل شده است که علامه معرفت(ره) در این تفسیر منکر وجود هرگونه نسخ شده و آن را مردود اعلام می کند، همچنین نظریات و مطالب جدیدی در بحث اسباب نزول، حروف مقطعه، مکی و مدنی، قرائات و اعجاز را مطرح می کند؛ بحث تحدی قرآن و مراحل آن، از جمله مطالب جدیدی است که علامه معرفت(ره) به آن اشاره می کند.
۱۵.

گونه شناسی روش تفسیر قرآن به قرآن در روایات تفسیری امام صادق(ع)

کلیدواژه‌ها: امام صادق (ع) روایات تفسیری روش تفسیر علوم قرآنی قرآن به قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۴ تعداد دانلود : ۲۹۷
ارتباط دوسویه میان «قرآن و اهل بیت علیهم السلام » نشان می دهد آگاه ترین انسان ها به حقایق وحی، اهل بیت علیهم السلام می باشند. در این میان، با توجه به اینکه از یک سو، حجم فراوانی از روایات تفسیری به صادق آل محمد(ص) منسوب می باشد و از سوی دیگر، برخی از این روایات، به شیوه ی قرآن به قرآن اختصاص یافته، لذا شناخت روش ها و شیوه های تفسیری گوناگون ایشان و نیز مطالعه ی ژرف و تحلیل گونه ی روایات تفسیرى وی، گامی اساسی برای فهم مراد الهی است. از گونه های تفسیر قرآن به قرآن در کلام امام صادق(ع) مواردی مانند: تخصیص عام، تقیید مطلق، ارجاع محکم به متشابه و تبیین مجملات قرآن با استفاده از قرآن قابل بررسی است. یافته های حاصل از این پژوهش نشان می دهد روش تفسیری قرآن به قرآن، تنها در موارد صادره از معصوم قابل اعتناست و می تواند متقن ترین راه در جهت فهم و تفسیر آیات الهی به شمار آید؛ در این صورت شاهد پیوند میان قرآن و عترت به عنوان دو میراث گرانسنگ مورد اشاره ی پیامبراکرم(ص) در حدیث ثقلین هستیم.
۱۶.

آسیب شناسی نقش آلی - استقلالی عقل در علوم قرآنی با تا کید بر دیدگاه های آیت الله جوادی آملی

کلیدواژه‌ها: آسیب شناسی عقل آلی و استقلالی علوم قرآنی جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۲۶
نقش علوم قرآنی در تعمیق آموزه های قرآنی، هم چنین نقش کارکردهای آلی و استقلالی عقل در علوم قرآنی، با شدت و ضعف مورد پذیرش همه مفسران و قرآن پژوهان است. کاستی ها و آسیب های عقل در علوم قرآنی، در متون قرآن پژوهان دارای ابهام و اجمال است و هرگز به طور مستقل مورد بررسی تفصیلی قرار نگرفته است. در این پژوهش، از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده و پرسش آن است که آسیب های عقل آلی و استقلالی در علوم قرآن بر پایه دیدگاه آیت الله جوادی آملی کدامند؟ بررسی ها بیانگر این آسیب ها به شرح ذیل است: ضرورت توسعه نقش آلی و استقلالی عقل در علوم قرآنی در حوزه «مبادی علوم قرآنی» و «علومی که مدخلیت مستقیم در فهم قرآن دارد»؛ ضرورت لحاظ توامان منابع عقلی و نقلی و اجتناب از افراط و تفریط غیر روشمند در آ ن ها؛ عدم جواز ورود عقل در جزئیات معرفت دینی؛ صعوبت تولید برهان های تجربی محض؛ ضعف ارزش علمی براهین تلفیقی از عقل تجربی و تجریدی یا برهان تجربی محض، نسبت به براهین تجریدی محض؛ تفاوت علمیت و منزلت یقین در اَشکال مختلف غیر مستقلات عقلیه؛ ضعف علمیت برخاسته از دستاوردهای «علمی» (= اطمینان عقلایی) نسبت به مرتبه «علم» و ... .
۱۷.

انگاره ضرورت واکاوی علوم قرآنی در منابع غیرمستقل (مطالعه موردی: تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان)

کلیدواژه‌ها: علوم قرآنی تفسیر ارزیابی نیشابوری غیرمستقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۱۲۸
واکاوی اعجاز سخن گونه قرآن کریم با هدف دستیابی به مقاصد الهی، زمینه ساز پیدایش دانش های ادبی، علوم قرآنی و اصول و قواعد فهم متن و نکته سنجی های نو درباره معجزه خاتم شده است. پژوهش کتابخانه ای حاضر با تمرکز بر علوم قرآنی به عنوان یکی از شاخه های منشعب شده از کلام وحی، به شیوه توصیفی تحلیلی سامان یافته است. بررسی انگاره ضرورت واکاوی علوم قرآنی در منابع غیرمستقل این دانش در راستای دستیابی به برداشت هایی متفاوت و نو، مسئله اصلی تحقیق پیش رو است. یافته های تحقیق درباره دیدگاه های نظام نیشابوری درباره علوم قرآنی در تفسیر <em>غرائب القرآن و رغائب الفرقان</em>، حاکی از آن است که محقق نیشابوری در عناوین «محکم و متشابه، جمع آوری قرآن، رسم الخط مصحف، متشابه لفظی، مفهوم شناخت تفسیر و تأویل» راه مشهور دانشیان علوم قرآنی را پیموده است؛ اما دیدگاه های اجتهادی و گاه متفاوت وی در زمینه «قرائت»، «وقف و ابتدا با تمرکز بر مفهوم نبر و تنغیم» و «تحلیل محتوا و نقد برخی روایات سبب نزولِ مقبول در میراث روایی اهل سنّت» نشان از رویکرد نو و توانمندی مفسر در این حوزه داشته و ضرورت پژوهش و دستیابی دیدگاه های دیگر مفسران درباره علوم قرآنی را به اثبات می رساند.
۱۸.

بررسی مباحث، مسائل و ابعاد نزول زبانی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علوم قرآنی زبان قرآن وحی گفتاری انزال و نزول زبانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۱۲۹
یکی از مباحث پردامنه در حوزه علوم قرآن و وحی قرآنی، بحث زبان و بیان قرآن است. مقاله حاضر پرداختی نظری- انتقادی دارد به ابعادی از زبان وحی و معانی انزال و نزول در قرآن کریم. داعیه نویسنده آن است که به اجمال نشان دهد و احیاناً تبیین کند که با توجه به مباحث جدید در علوم زبانی و ادبی، مباحث و مسائل و ابعاد تازه ای درخصوص زبان قرآن قابل طرح است که همچنان یا همیشه نیازمند بررسی و دقت های لازم واژگانی، تفسیری و نظری است. نویسنده در این نوشتار با روش نقلی و عقلی، و نیز رویکرد هرمنوتیکی و تفسیری، به طرح مباحث و مسائل و استنباط از ادله و شواهد می پردازد، در این مسیر، ابتدا به تقریر بحث نزول زبانی قرآن، به همراه معرفی ادله و شواهد درون متنی می پردازد، و سپس در دو بخش اصلی، مسائل، و معانی و ابعاد مختلفِ نزول و تنزل زبانی قرآن را بررسی لفظی، معنایی و نظری می کند، و با طرح مباحثی نظری و تفسیری می کوشد مخاطب را به این تأمل یا نتیجه برساند که نظریه سنتی وحی زبانی، به شرط تحلیل، تفسیر، پیشفرض صحیح و رویکرد های تازه، همچنان می-تواند مقبول باشد و در فهم مسائل تازه و رفع شبهات نوین کارگشا گردد.
۱۹.

ارزیابی منابع مرجع فارسی در زمینه مفردات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مفردات قرآنی منابع مرجع معیارهای کتاب مرجع معیارهای ارزیابی علوم قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۱۵۷
هدف: پژوهش حاضر با هدف ارزیابی منابع فارسی در زمینه مفردات قرآن صورت گرفته است تا میزان مطابقت آنها با معیارهای کتب مرجع را معین کند. روش: پژوهش حاضر کاربردی و روش آن تحلیل محتوای کمی و کیفی است. جامعه آماری پژوهش شامل تمام کتابهای چاپی فارسی در حوزه مفردات قرآنی است. برای انجام پژوهش از سیاهه وارسی محقق ساخته استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد: از میان 85 کتاب مفردات قرآنی که در این پژوهش مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته اند، 73 درصد کتب مرجع توسط پدیدآورندگان معتبر تولید شده ولی فقط 13 درصد از آن ها توسط ناشران تخصصی به چاپ رسیده اند. بیشترین آثار (24 عنوان) در سال های 1391 به بعد چاپ شده اند. 4/77 درصد از آثار منتشره در تیراژ 3000 و کمتر چاپ شده اند. 5/83 درصد از کتب مرجع به صورت گزینشی دامنه لغات خود را اختیار کرده اند. همچنین 5/36 درصد از آثار بر حسب تفسیر، ترجمه یا نسخه ای خاص از قرآن نوشته شده است ولی 5/83 درصد از آثار به طور عمومی به تالیف یا ترجمه پرداخته اند. کتب مفردات قرآنی فارسی، در ویژگی های ظاهری نگارش از جمله ویراستاری، برخورداری از راهنمای استفاده و بهره مندی از نمایه ضعف دارند. اکثر کتاب های مفردات قرآنی (5/56 درصد) با در نظر گرفتن اهداف آموزشی به رشته تحریر در آمده است. اصالت/ارزش: چارچوب حاصل از پژوهش حاضر می تواند در تبیین و ارزیابی مفردات قرآنی که از شمار کتب مرجع به حساب می آید، استفاده شده و راهنمای محققین، نویسندگان، منتقدان و مخاطبان خود باشد و فعالیت های علمی مربوط را هدفمند و یکسان سازد.
۲۰.

تأثیر انس با قرآن بر سازگاری اجتماعی با میانجی گری هوش معنوی در دانشجویان دانشکده علوم قرآنی خوی(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

کلیدواژه‌ها: انس با قرآن دانشجویان سازگاری اجتماعی علوم قرآنی هوش معنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۱۹۴
سابقه و هدف: انس با قرآن و به کارگیری تعالیم انبیا در زندگی یکی از کلیدی ترین امور برای بهبود سلامت روان و سازگاری اجتماعی است. هوش معنوی یکی از مؤلفه های مؤثر در رفتارهای مثبت شغلی و آگاهی از تغییرات درونی فرد است و ارتقای آن در بین نسل جوان می تواند بسیاری از ناملایمات روانی را در میان آنان کاهش دهد و زمینه پیشرفت تحصیلی را فراهم نماید. ازاین رو، مقاله حاضر با هدف بررسی تأثیر انس با قرآن بر سازگاری اجتماعی با میانجی گری هوش معنوی در بین دانشجویان دانشکده علوم قرآنی خوی صورت گرفته است.