واژه شناسی کاشان و تاریخ شکل گیری آن، تشیع در این شهر، در کنار معرفی عالمانِ این دیار اعم از فیلسوفان، مفسران، عارفان، ریاضی دانان، شاعران، فرهنگ نویسان و هنرمندان، محورهای مهم این مقاله است. نویسنده بر این عقیده است که درباره هر یک از مدخل های مورد نظر در این موضوع می توان به طور مستقل مقاله ای را به رشته تحریر درآورد.
سپهر کاشانی(1216 – 1296 ه .ق) یکی از شاعران و نویسندگان مشهور عصر قاجار و یکی از شاعران سبک بازگشت است. مقاله حاضر که به معرفی این شاعر و سبک شعری او می پردازد، در دو بخش تدوین شده است: در بخش اول، به زندگی شخصی سپهر از جمله محل تولد، مراحل تحصیل، شاعری و دانشهای آموخته او در شهر کاشان اشاره می شود، و سپس، به ترقی او در مراتب شاعری و دیوانی در دستگاه محمود میرزا فرزند فتحعلی شاه و ناصر الدین شاه اشاراتی می رود، و به دنبال آن، آثار مکتوب و منظوم سپهر، به ویژه دیوان قصاید او با عنوان محمودالقصاید، به اجمال، معرفی می شود. در بخش دوم، به معرفی مقام شاعری و امتیازات شعری سپهر پرداخته می شود. در این بخش، با اشاره ای به سبک بازگشت، سبک شاعری او معرفی می گردد و درباره کمیت زیاد اشعار و کیفیت تقلید از دیگران، و تتبع و تسلط او در فنون شعر بحث می شود. در این باره، برخی ابیات متناسب که نشانه سبک فردی و قدرت شعری اوست، به عنوان شاهد از دیوان محمود القصاید او نقل می شود.
گفتار حاضر کوششی است در راه شناخت لهجه مردم کاشان و بررسی ویژگی های صوتی و آوایی زبان آنها که با مطالعه و تحقیق بر روی زبان مردم شهر، فراهم آمده است. نگارنده کوشیده است ضمن جمع آوری و دسته بندی پاره ای از واژه ها، ابدال مصوت ها و صامت ها را که یکی از عوامل عمده اختلافات صوتی و آوایی است در این زبان بررسی و تحلیل نماید. بررسی دلایل پاره ای از این اختلافات و قاعده و قانون مند ساختن آنها با استفاده از نظریات زبانشناسانه و استناد به تحولات تاریخی بعضی از واژگان به منظور استشهاد یا تأیید، از دیگر مقولاتی است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. به منظور آشنایی بیشتر خوانندگان با تلفظ درست واژگان، تمام واژگانی که به لهجه کاشانی ذکر گردیده، آوانویسی شده است.
یکی از ویژگیهای مهم شعر سپهری، تاثیرپذیری آن از عناصر بومی زادگاه و زیستگاه شاعر، کاشان، است. شهری که در منطقه ای کویری و گرم و خشک واقع شده و ویژگی ها و حال و هوای مخصوص به خود دارد. سپهری که به روایت اشعار، نوشته ها و نامه هایش و همین طور خاطراتی که خانواده و دوستان نزدیک او درباره او نقل می کنند، علاقه شدیدی به منطقه محل تولد و زندگی خود داشته، در اشعارش نیز به تکرار به عناصر بومی و محلی شهر و دیار خویش اشاره کرده است. شعر سپهری آیینه ای است که در آن می توان چشم اندازها و مناظر طبیعی و تاریخی، صنایع و هنرهای دستی، جانوران به ویژه پرندگان، و گلها و گیاهان منطقه کویری کاشان را به تماشا نشست. یکی از این عناصر بومی که در شعر سپهری جلوه تام و تمام یافته معماری سنتی کاشان است. مقاله حاضر کوششی است برای بازشناسی پدیده های مربوط به معماری سنتی کاشان، در مجموعه های هشت گانه شعری سپهری، و بررسی تعابیر و تصاویری که شاعر با این عناصر بومی ساخته و پرداخته است.
مسأله مهمی که از دیرباز درباره راحهالصدور راوندی مطرح گردیده اقتباسی بودن و اصالت مطالب تاریخی است. بنابر نظری که اسماعیل افشاری (مصحح سلجوق نامه ظهیری نیشابوری) ابراز داشته و دیگران هم گفته اند، راحهالصدور اقتباس یا انتخابی است از کل مطالب سلجوق نامه. نگارنده در این مقاله ضمن پرداختن به این مسأله و نشان دادن نمونه هایی از آن و اشاره به سخن خود راوندی در اینکه از سلجوق نامه استفاده کرده، ابراز داشته است که اقتباس در بین نویسندگان قدیم در حوزه ها و قلمروهای مختلف علوم و ادبیات، کاری ناپسند محسوب نمی شده و امری رایج بوده است. در عین حال که همه صاحب نظران اتفاق دارند که قسمت آخر راحهالصدور اصیل و معتبر است. راحهالصدور واجد دوگونه نثر فنی و مرسل، دارای شماری از اشعار شاعران عهد سلجوقی، ترجمه های دقیق و زیبا از امثال و اشعار عربی و ارائه پاره ای از اصطلاحات دیوانی عهد سلجوقی است.
تاریخ قم از مهمترین کتب تاریخ محلی ایران است که اطلاعات بسیار سودمندی از اوضاع تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی ناحیه قم در سده های آغازین دوره اسلامی ارائه می دهد و از آنجا که در آن دوران، کاشان مهمترین و بزرگترین رستاق از کوره قم بوده است، این کتاب، اطلاعات ارزنده ای از تاریخ و جغرافیای تاریخی این منطقه به دست می دهد. در این مقال سعی شده است به آبادیهای منطقه کاشان که در تاریخ قم، وصفی از آنها آمده – به ویژه کاشان، اردهال، راوند، نوش آباد، ابروز، درام، بطریده، ورازآباد- در مقایسه با دیگر منابع تاریخی شناخته شده پرداخته شود.
قطب راوندی، عالم، فقیه، مفسر و محدث قرن ششم هجری است. تألیفات او نسبتا فراوان است. فقه القرآن، قصص الانبیاء و شرح نهج البلاغه موسوم به منهاج البراعه، که از قدیمی ترین شرحها است، برخی از آثار این دانشمند است. موضوع این مقاله بررسی روش قطب راوندی در شرح نهج البلاغه است. جنبه های ادبی، لغوی و کلامی، اساس شرح قطب است که نگارنده به آن پرداخته. بر خلاف تصور ابن ابی الحدید این شرح، اولین شرح نهج البلاغه نیست و احتمالا ابن ابی الحدید، ابوالرضا راوندی را با قطب راوندی اشتباه کرده است.
شهر کاشان مرکز رشد و بالیدن شخصیتهای اثرگذار در فرهنگ و تمدن اسلامی در سده های پنجم و ششم هجری است. فهرست منتجب الدین از آثار برجسته رجالی این دوره و حاوی شماری درخور توجه از چهره های علمی، ادبی و فرهنگی آن دوران است. این مقال پس از مقدمه ای کوتاه به تخریج نام و نشان آنان از کتاب مزبور پرداخته است.
کاشان از شهرهای تاریخی ایران زمین است که همواره در دو عرصه مذهب و صنایع دستی از آن یاد می شده است؛ دو عرصه ای که دانشمندان پرشمار و کاشیهای بی مانند، دو عنصر اصلی و برجسته آن اند. این مقاله کوتاه در صدد است، افزون بر اشاره به جغرافیای کاشان، به نقشی که محدثان این سامان – از میان اصناف دانشوران این دیار – در بلند آوازه کردن نام کاشان داشته اند، بپردازد و گوشه هایی از پرونده این تلاشگران عرصه نقل و نشر حدیث را بازخوانی کند.
کشان یا کاشان « Cachan» یکی از شهرهای نزدیک پاریس در کشور فرانسه است. وجود آثار باستانی و آثار کاخهای پادشاهان فرانسه متعلق به قرن نهم تا چهاردهم جاذبه خاص این شهر برای توریست هایی است که از آن دیدار می کنند. کاشان در حاشیه کویر در ایران نیز پیشینه ای بیش از 7 هزار سال دارد. مقایسه بین این دو شهر به ویژه از جنبه های تاریخی، معماری و بیان همسانی و ناهمسانی های آنها از جمله مواردی است که نگارنده مقاله به پژوهش پیرامون آن پرداخته است.
