سید مهدی رحمتی

سید مهدی رحمتی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۷ مورد از کل ۱۷ مورد.
۱.

تنغیم و کارکردهای آوایی و دلالت های معنایی آن در فهم قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 168-191

کلیدواژه‌ها: قرائت قرآن تفسیر قرآن تنغیم دلالت معنایی کارکرد آوایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۸۶
فهم صحیح و انس با قرآن کریم، به عنوان انگیزه ای ریشه دار در کلام وحی و سیره بزرگان دین، نیازمند توانایی در ساحت های متعدد دانش با محوریّت علوم اسلامی و علوم ادبی است. در این میان برخی مفسّران گاه با بهره گیری از شیوه های خاص امّا اثرگذار به واکاوی معنایی معجزه خاتم پرداخته اند. تنغیم یا همان به کارگیری ریتم و آهنگ کلام در قرائت و معناسنجی آیات قرآنی یکی از این روش ها به شمار می رود. این درحالی است که به زعم برخی کاربست آوایی دلالی تنغیم در زبان عربی و به تبع آن زبان قرآن، امری نو و فاقد هرگونه پیشینه است. مسأله ا ی که پژوهش کتابخانه ای حاضر را بر آن داشت تا با توصیف و تحلیل برخی از آیات کلام الله به شناسایی گونه ها و کارکردهای آوایی و دلالت های معنایی تنغیم در تفسیر قرآن بپردازد. پژوهش حاضر دریافت که نظم و انسجام شفگت آوری میان الفاظ قرآن کریم و معانی جای گرفته در پس آن وجود دارد. نغمه های آیات قرآن افزون بر توانمندی خود در تأثیرگذاری و گوش نوازی اعجازانگیز، ارتباطی تمام با مفاهیم دربردارنده خود داشته و دقّت در به کارگیری آن ها زمینه ساز تداعی و درک بهتر مضامین و مقاصد آیات الهی می گردد. حسن نظر و توجّه دقیق به سازواری و استواری نظام آوایی و معنایی قرآن کریم که حاصل تمایز نهادن میان مقام های حاکم بر کلام و دقّت در انتخاب آهنگ متناسب با آن در نغمات سه گانه یکنواخت، رو به بالا و رو به پایین است، رویکردی کارآمد در فهم قرآن کریم و انس با کلام الله به حساب می آید
۲.

واکاوی بیانی نیایش های حضرت ابراهیم (ع) در تفاسیر فریقین

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 126 - 144

کلیدواژه‌ها: تفسیر بیانی تفسیر قرآن نیایش پیامبران تفسیر فریقین دعاهای حضرت ابراهیم (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۹۰
ایمان مذهبی و بهره مندی صحیح از دعا، رفتاری سفارش شده در فرهنگ اسلامی است که توان مؤمنان در رویارویی با مشکلات را تقویت می نماید. نیایش به عنوان مظهر قدردانی از خداوند متعال با حل تعارض های درونی، یکپارچه سازی شخصیّت و کاهش رفتارهای نابه هنجار، زمینه سلامت معنوی فرد و اجتماع را فراهم می سازد. در مکتب انسان ساز پیامبران، دعا فرایندی است که از مطلوبیت ذاتی برخوردار است. بنابراین، انبیا هیچ گاه از نیایش با باری تعالی احساس خستگى و ملالت خاطر ننموده اند. ایشان افزون بر گسترش فرهنگ استعانت از خداوند و تزریق روحیه ی امید در جوامع انسانی با خاکساری در پیشگاه قادر مطلق، به مصاف خودخواهى ای که خود ریشه ی تمامی معایب و رذایل اخلاقی است، رفته اند. پژوهش کتاب خانه ای حاضر که به شیوه ی توصیفی تحلیلی سامان یافته با تمرکز بر ادعیه قرآنی وحی بنیان و بهره گیری از روش تفسیر بیانی، دعاهای حضرت ابراهیم (ع) را کاویده و مسئله ی گستره، ارتباط و انسجام مناجات های ایشان را دنبال نموده است. یافته های تحقیق نشان از آن دارد که با نگاهی سازوار و بیانی به مناجات های قهرمان توحید می توان دعاهای ایشان را در سه دسته جای داد: نخست، دعاهای ابراهیم (ع) برای خود، پدر و ذریه اش با محوریت آمرزش و سعاد تمندی در دنیا و آخرت. دسته ی دوم، ادعیه تکلیفی که ابراهیم (ع) در قالب آن، احکام الهی و شیوه ی اجرایی نمودن آن از پیشگاه الهی را مطالبه نموده و سرانجام از دسته ی سوم، می توان از دعاهای اختصاص یافته به خانه ی خدا با تکیه بر دو اصل امنیت و روزی بخشی به زائران بیت الله الحرام یاد نمود.
۳.

تحلیل چرایی دوگانگی رفتار اهل بیت (ع) در برابر شاعران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۷) 153 - 172

کلیدواژه‌ها: شعر اهل بیت (ع) ولایت مشکل الحدیث سیره امامت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲ تعداد دانلود : ۱۲
تأثیر شگرف شعر بر جوامع بشری و علاقه عرب به کاردانان این عرصه، امری است که تقسیم دوگانه ی شعر به دو گونه ی ارزشی و جاهلی توسط قرآن و توجه سیره ی وحیانی رسول خدا (ص) و اهل بیت (ع) ایشان را به دنبال داشت. تحقیق توصیفی تحلیلی حاضر با عنایت به اهمیّت واکاوی سیره ائمه (ع) و پیروی از آن، از رهگذر بررسی روایات، به تحلیل رفتار دوگانه ی آل الله (ع) در مواجهه ی با شاعران عصر اموی و عباسی در دو ساحت عطا و منع معنوی و مالی پرداخته است. یافته های تحلیل تطبیقی روایات مشکل این حوزه، حاکی از آن است؛ شاعرانی که تنها به جنبه-های عاطفی و محبّت به خاندان وحی (ع) بسنده نکرده، بلکه با تأکید بر مسأله ی ولایت، معرفت افزایی و روشن گری اجتماعی سیاسی را سر لوحه ی تلاش های خود قرار دادند، هماره مورد تأیید خاندان وحی (ع) قرار گرفته و برای بازماندگان عرصه ی ادب، معیار و ملاک اصلی شعر ارزش مدار و آیینی را به میراث گذاشته اند.
۴.

اخلاق فلسفی و اخلاق توحیدی از منظر علامه طباطبایی بازخوانیِ مبانی و آثار تربیتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱۰ 175 - 190

کلیدواژه‌ها: اخلاق فلسفی اخلاق توحیدی اعتدال توحید اطلاقی علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳ تعداد دانلود : ۱۰۲
مسئله اصلی این پژوهش مطالعه تطبیقی میان اخلاق فلسفی و اخلاق توحیدی با مطالعه موردی دیدگاه های علامه طباطبایی است. یافته های این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای در جمع آوری اطلاعات و تحلیل و توصیف عقلانی داده ها به نگارش در آمده عبارت است از اینکه مبنای اخلاق فلسفی بر انسان نگری صرف نظر از مباحث هستی شناختی و صرف نظر از رابطه انسان با نظام وجود و خداوند است و کلیدی ترین مفهوم در این اخلاق، اعتدال است؛ درحالی که مبنا در اخلاق توحیدی رابطه انسان با نظام وجود و به ویژه با خداوند است. اساسی ترین مفهوم در این اخلاق، توحید اطلاقی است. به این معنا که وجود خداوند از چنان اطلاقی برخوردار است که جایی برای غیر باقی نمی گذارد؛ بنابراین، زمینه ای برای شکل گیری رذایل اخلاقی وجود ندارد و شخص موحد با رسیدن به این درجه از معرفت توحیدی، به همه فضایل اخلاقی آراسته می شود؛ بدون اینکه میان حدوث فضایل تقدم و تأخری وجود داشته باشد.
۵.

تحلیل عبارات متضمّن تحقیر در آیات قرآن با تأکید بر آراء ادبی تفسیری آلوسی

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 204 - 227

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن ادبیات عرب آلوسی تحقیر روح المعانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۱۷
نزول معجزه خاتم در جغرافیای عربی، بستر تلاش حداکثری دین پژوهان و اهل تفسیر در دریافت لطایف معنایی قرآن کریم با ابزار ادبیات عرب را فراهم آورد. کوششی که در تمام عرصه های هدایتی کلام وحی با گستره ی اعتقادات، احکام، اخلاق و مسائل فردی و اجتماعی نمود یافته است. پژوهش کتابخانه ای حاضر که به شیوه ی توصیفی تحلیلی سامان یافته با بررسی تفسیر «روح المعانی» به عنوان یکی از تفاسیر ارزشمند سده های متأخر اسلام با رویکرد جامع و جلوه های ادبی ویژه، این مهم را در مورد مطالعاتی آیات متضمّن تحقیر دنبال کرده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که تحقیر اسلوبی غیر قابل انکار در قرآن کریم بوده که با جهت گیری و اهدافی چند به کار گرفته شده است. کاربرد حداکثری و هدفمند سیاق و پیوند آن با اسالیب معنابخشِ مفردات قرآنی، مهم ترین شیوه ای است که نگارنده روح المعانی در تبیین آیات دربردارنده ی تحقیر بکار برده است. این رویکرد پراکنده در تفسیر آلوسی از این قرار است: کاربرد ما موصول بجای من، یادکرد اسم ظاهر بجای ضمیر، استفاده از اسم اشاره دلالت کننده بر نزدیک، نکره آوردن اسم، کاربست معنادار حرف جر مِن، ذکر حرف زائد ما، خروج استفهام از معنای حقیقی به معانی مجازی، خروج فعل امر به معانی مجازی و ابهام و پیچش معنایی بجای ایضاح و بیان.
۶.

بازشناسی تطبیقی پردازش اشاری تفاسیر عارفان در تفسیر روح المعانی

نویسنده:
منبع: مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی دوره ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 17 - 40

کلیدواژه‌ها: تفسیر اشاری عرفان آلوسی روح المعانی تفسیر عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۶۷
دریافت لطایف معنایی قرآن کریم در تمام عرصه های هدایتی کلام وحی با گستره ی اعتقادات، احکام، اخلاق و مسائل فردی و اجتماعی کوششی فراگیر از سوی دانشمندان مسلمان است. تلاش هایی که گاه به صورت مستقل و در عنوان تفسیر انجام گشته و گاه در خلال آثار اخلاقی و عرفانی متبلور شده است. تفسیر روح المعانی به عنوان یکی از تفاسیر ارزشمند سده های متأخر اسلام با رویکرد جامع و جلوه های اشاری قابل توجّه است. نسبت صوفیانه به آلوسی، تأثیر باورهای صوفیانه او در تفسیر روح المعانی، جایگاه تفسیر او در میان تفاسیر قرآن، تأثیری که تفاسیر پس از او از روح المعانی پذیرفته اند و کاربرد رویکرد صوفیانه در تفسیر او، مطالعه روی این تفسیر با نگاه تأثیرپذیری از رویکرد صوفیانه را ضروری می کند. بررسی هایی که بر تفاسیر انجام می شود در دو قالبِ بررسی پیشاتفسیری و از نوع روش تفسیری، منبع و مبانی در تفسیر و مسائلی از این دست است. گونه دیگر بررسی محتواهای تفسیری است. نوشتار پیش رو که موضوع بازشناسی پردازش اشاری تفاسیر عارفان در تفسیر روح المعانی را دنبال کرده از جنس مطالعه نوع دوم است و قصد دارد تا چگونگی بازتاب و تبیین تفاسیر عارفانه توسط آلوسی را بررسی کند. در راستای این هدف با رویکردی توصیفی تحلیلی ابتدا شیوه های بیان اقوال عرفانی در تفسیر روح المعانی را استخراج می کنیم. پس از آن مفاهیم و اصطلاحات مهم نزد صوفیه را استخراج و بررسی می کنیم که کدام یک در تفسیر آلوسی به کار رفته و در آخر نیز خوانش آلوسی از این گزاره ها را بیان خواهیم کرد.  در راستای رسیدن به این هدف گزاره هایی را توصیف و بخشی را تحلیل می کنیم.
۷.

فراتحلیل کیفی پژوهش های انجام شده در مورد آیه 34 سوره نساء

نویسنده:
منبع: زن و فرهنگ سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۲ 85 - 94

کلیدواژه‌ها: فراتحلیل کیفی آیه 34 سوره نساء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۱۸۵
هدف این پژوهش فراتحلیل کیفی پژوهش های انجام شده در مورد آیه 34 سوره نساء بود. جامعه پژوهش، مقالات علمی پژوهشی چاپ شده در حوزه آیه ذکر شده از سال 1380 تا 1397بود. نمونه مورد بررسی، سی و سه مقاله پژوهشی از مجلات مختلف انتخاب شدند. طرح پژوهش فراتحلیل کیفی به صورت توصیفی – تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات، ابتدا مقالات علمی پژوهشی در حیطه ی موضوعی کلید واژههای مرتبط با آیه 34 نساء، مانند ضرب زنان و قوامیت در پایگاه های نورمگز، علم نت، جامع علوم انسانی جست و جو و انتخاب شد. پس از آن اطلاعات موجود در آن ها استخراج شد. نتایج این پژوهش نشان داد بیشتر مقالات منتخب، بر روی معنای قوامیت مردان متمرکز شده اند. مهم ترین مولفه های مطالعات در حوزه ی آیه 34 سوره نساء از جهت اصول کلی ناظر بر معنای ضرب، شرایط و نحوه اجرا و وجوب یا جواز آن، معنای نشوز و گستره ی آن، شرایط فرهنگی- اجتماعی مفسران در برداشت آیه ویا بسترهای تاریخی اجتماعی عصر نزول در آیه بود. هم چنین پراکندگی مطالعات نشان داد که در سال های 94 13و 97 13هر کدام به صورت جداگانه پنج مقاله در موضوع بررسی آیه 34 نساء به چاپ رسیده است که بیشترین فراوانی را در مقایسه با سال های دیگر در جامعه ی آماری پژوهش بود.
۸.

On The Effect of Religious Tourism on Spiritual Health and Culture(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: International journal of Tourism, Culture and Spirituality, Volume ۵, Issue ۲, ۲۰۲۲ 1 - 12

کلیدواژه‌ها: Pilgrimage religious tourism culture spirituality

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۱۱۳
Pilgrimage can be considered as one of the oldest manifestations of religious tourism history and it is coupled with the formation of religions among human beings. On the one hand, the shrines of the religious personalities enjoy a special place in religious convergence, and on the other hand, it is considered a suitable platform for cultural and spiritual awareness among pilgrims. Nowadays, proper management of pilgrimage and recognition of the capacity to convert these centers into cultural hubs of the country, especially with the geographical distribution of their influence, is very important. Accordingly, it is necessary to describe and analyze religious propositions and pay attention to the potential facilities and talents of religious tourism. This research uses the descriptive-analytical method based on library documents to investigate the impact of pilgrimage institutions as an effective mechanism on spirituality and cultural life.
۹.

توقیفیت اسماء و صفات الهی در اندیشه ی ابن حزم قرطبی و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه و کلام اسلامی سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 279 - 261
تعداد بازدید : ۱۳۶ تعداد دانلود : ۱۲۵
مسئله ی اصلی این پژوهش بررسی نظریه ی توقیفیت اسماء و صفات الهی با مطالعه ی موردی دیدگاهها و افکار دو اندیشمند مسلمان یعنی ابن حزم قرطبی و ملاصدرا شیرازی است. یافته های این پژوهش عبارت است از اینکه ابن حزم بر این باور است که صفات الهی قابل شناخت نیست و از همین رو نمی توان خداوند را جز به صفاتی که در قرآن و کلمات پیامبر آمده است، متصف نمود. ملاصدرا معتقد است که خداوند به کمالات حقیقی متصف می شود اگر چه این کمالات در زبان شریعت نیامده باشد. به علاوه خداوند در تمام تجلیات خود حاضر است و به همین سبب در مقام مجلا و مظهر به صفات خلقیه هم متصف می شود. مضافاً بر اینکه اطلاق و لابشرطیتِ وجود خداوند اقتضا می کند که او هر آنچه را که موجود است - اعم از ذات اشیاء و آثار و صفات آنها– در بربگیرد. در عین حال حتی اگر قائل به عدم توقیفیت اسماء و صفات الهی باشیم، ادب بندگی اقتضا می کند که او را به صفاتی که خود در قرآن کریم ذکر کرده است، بخوانیم.
۱۰.

بررسی چالش های استنطاق و راهکارهای تکمیل آن بر اساس خوانش های تفسیر موضوعی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال نوزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۵۵) 51 - 73

کلیدواژه‌ها: تفسیر موضوعی سید محمدباقر صدر استنطاق پارادایم پژوهی نظریه های رقیب دلالت پژوهی جامع قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۳ تعداد دانلود : ۱۵۱
تفسیر موضوعی، به عنوان راهکار پیشنهادی شهید صدر برای مواجهه فعال با قرآن و کشف نظریه آن درباره موضوعات و مسائل مختلف، مراحل مختلفی دارد که محور اصلی آن، استنطاق از قرآن است. به رغم مقبولیت گسترده این راهکار نزد قرآن پژوهان معاصر و تولید آثار فراوانی با رویکرد تفسیری، پاره ای از کمبودها در آن وجود دارد که «قرآنی بودن نتیجه تلاش پژوهشگر» را زیر سؤال می برد. با وجود تلاش های برخی از صاحب نظران برای اصلاح و تکمیل این رویکرد؛ به دلیل عدم تمرکز بر نقاط کانونی در چالش های تفسیر موضوعی، خوانش های انتقادی نسبت به فرایند استنطاق و نیز فرایندهای پیشنهادی برای تحقق نظریه پردازی قرآنی، توفیق کامل نیافته است. این مقاله با بهره گیری از روش های توصیف، تحلیل و استنتاج، به این امر می پردازد که انفعال در برابر موضوع و مسئله، فقدان طرحی جامع برای مراجعه به همه قرآن و عدم تبیین جایگاه عترت در فهم قرآن، سه آسیب کلیدی هستند که برای رفع این آسیب ها لازم است اولاً پیش از ورود به تفسیر، پارادایم موضوع و مسئله به قرآن عرضه شود؛ ثانیاً با عدم اکتفا به بررسی کلیدواژه ها و فرمول ها، دلالت یابی جامع قرآنی با مطالعه و استنتاج از همه آیات قرآن صورت گیرد؛ ثالثاً در مقام فهم ابتدایی آیات و نیز تکمیل و توسعه مفاهیم حاصل از مطالعه قرآنی و شناخت ابعاد عملی مربوطه به روایات مراجعه شود.
۱۱.

بررسی تطبیقی مبانی عقلی «ذبح فرزند ابراهیم» در الهیات مسیحی و الهیات اسلامی

نویسنده:
منبع: فرهنگ پژوهش پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ ویژه فلسفه و کلام 29 - 56

کلیدواژه‌ها: ذبح اسماعیل ذبح اسحاق اخلاق دینی الهیات اسلامی الهیات مسیحی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۱۱۷
ابراهیم به عنوان سلف صالح مشترک میان ادیان ابراهیمی، از جایگاهی ویژه در سنت دینی یهودیت، مسیحیت و اسلام برخوردار است. این در حالی است که به اعتقاد اندیشمندان معاصر تفسیر وقایع و حوادث زندگانی ایشان در بین مسیحیت و اسلام منشا اختلافات فکری زیادی گردیده است که مروری بر تفسیر داستان های زندگانی وی در قرآن و کتاب مقدس شاهدی بر این مسئله می باشد. در این میان ماجرای امر الهی به ذبح فرزند ابراهیم از محوری ترین مسائل اختلافی بین اندیشمندان و مفسران بوده است. این نوشتار به دنبال آن است تا با بازخوانی برداشت های مختلفی که با استناد بر قرآن و کتاب مقدس از این واقعه صورت گرفته است با نگرش تطبیقی به بیان وجوه شباهت و تفاوت مبانی عقلی ذبح فرزند ابراهیم از منظر الهیات اسلامی و مسیحی بپردازد.
۱۲.

کاربست علوم ادبی در فهم و تفسیر قرآن کریم؛ مطالعه موردی: «تفسیر نیشابوری»

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۹) 211 - 239

کلیدواژه‌ها: قرآن ادبیات عرب وقف و ابتدا نیشابوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۲۲۳
طلوع معجزه ی سخن گونه قرآن کریم در سرزمین عربی، زمینه ساز نقش آفرینی ادبیات عرب در دریافت زوایا و لطایف معنایی قرآن، و تلاش حداکثری دین پژوهان و اهل تفسیر در این عرصه شده است. پژوهش کتابخانه ای حاضر که به شیوه ی توصیفی_تحلیلی سامان یافته با بررسی تفسیر «غرائب القرآن و رغائب الفرقان» به عنوان یکی از تفاسیر اشاری ارزشمند سده های میانی اسلام با رویکرد جامع و جلوه های ادبی ویژه، این مهم را دنبال کرده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که توانایی مؤلّف در حوزه ی ادبیات عرب او را در دریافت معانی دقیق و گاه بدیع از قرآن یاری رسانده است. در نظر گرفتن ریشه، اشتقاق، تصریف، واژه گزینی، حسن تعبیر و تفاوت نهادن میان کلمات به ظاهر همگون، تبیین وجوه اعرابی آیات با تسلّط بر اسناد پشتیبان ادب عرب و ارائه ی تبیینی گاه متفاوت با اولویت بخشی به ادبیات قرآنی، و آشکار سازی اسلوب و نظم فاخر قرآن کریم در دو ساحت فصاحت و بلاغت از مهم ترین ویژگی های ادبی این تفسیر است. همچنین بحث اختصاصی «وقف» و ارتباط آن با ادبیات عرب و جنبه های موسیقیایی زبان با محوریت «نبر و تنغیم» نیز مسیر نوینی است که به طور آشکار در این میراث تفسیری پیموده شده و با پیوند راه ادبیات و تفسیر قرآن، دریافت و ابلاغ معنا را برای مفسّر و قرآن پژوهان هموارتر نموده است.
۱۳.

انگاره ضرورت واکاوی علوم قرآنی در منابع غیرمستقل (مطالعه موردی: تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان)

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال سوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۰) 7 - 38

کلیدواژه‌ها: علوم قرآنی تفسیر ارزیابی نیشابوری غیرمستقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۲۳
واکاوی اعجاز سخن گونه قرآن کریم با هدف دستیابی به مقاصد الهی، زمینه ساز پیدایش دانش های ادبی، علوم قرآنی و اصول و قواعد فهم متن و نکته سنجی های نو درباره معجزه خاتم شده است. پژوهش کتابخانه ای حاضر با تمرکز بر علوم قرآنی به عنوان یکی از شاخه های منشعب شده از کلام وحی، به شیوه توصیفی تحلیلی سامان یافته است. بررسی انگاره ضرورت واکاوی علوم قرآنی در منابع غیرمستقل این دانش در راستای دستیابی به برداشت هایی متفاوت و نو، مسئله اصلی تحقیق پیش رو است. یافته های تحقیق درباره دیدگاه های نظام نیشابوری درباره علوم قرآنی در تفسیر <em>غرائب القرآن و رغائب الفرقان</em>، حاکی از آن است که محقق نیشابوری در عناوین «محکم و متشابه، جمع آوری قرآن، رسم الخط مصحف، متشابه لفظی، مفهوم شناخت تفسیر و تأویل» راه مشهور دانشیان علوم قرآنی را پیموده است؛ اما دیدگاه های اجتهادی و گاه متفاوت وی در زمینه «قرائت»، «وقف و ابتدا با تمرکز بر مفهوم نبر و تنغیم» و «تحلیل محتوا و نقد برخی روایات سبب نزولِ مقبول در میراث روایی اهل سنّت» نشان از رویکرد نو و توانمندی مفسر در این حوزه داشته و ضرورت پژوهش و دستیابی دیدگاه های دیگر مفسران درباره علوم قرآنی را به اثبات می رساند.
۱۴.

نگاه زیبایی شناسانه به مرگ و زندگی در نقاب فاطمه الزهرا(س) در «از شرابه های روسری مادرم»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پایداری سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: سیدحسن حسینی از شرابه های روسری مادرم حضرت زهرا (س) مرگ و زندگی زیبایی های ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۶ تعداد دانلود : ۶۸۱
کتاب «از شرابه های روسری مادرم» اثری شاخص از سیدحسن حسینی (1335-1383) در زمینه ادبیّات آیینی است. حسینی در این کتاب با نگاهی نو در قالب شعر سپید، بر نقش الگویی زندگی و شهادت حضرت زهرا (س) در طی تاریخ تأکید کرده است. در این مقاله سعی شده است که به شیوه تحلیل محتوا، نشان داده شود که کدام ویژگی های ساختاری این اثر به نو شدن این نگاه کمک کرده است و از خلال آن ضمن تبیین محتوای اثر، زیبایی های ادبی آن نیز بیان ش ده است . در یک نگاه کلی در می یابیم که «روایت»، «تکرار»، «زبان شخصی»، «نماد و کلیت» و «ایده و شکل ذهنی » و به ویژه تکنیک نقاب، عنصرهای اصلی سازنده شعر اوست؛ بنابراین، هر یک از موارد توضیح داده شده است؛ سپس زبان از چهار جنبه آوایی، واژگانی، نحوی و معنایی بررسی شده و در زیر شاخه معنایی، پاره ای از مفاهیم اصلی شعر را که شاعر با استفاده ازتنوع تعابیر و تصاویر بیان کرده، به عنوان نمونه به طور مبسوط تشریح شده است. به این ترتیب این نوشته، تأثیر «چگونه گفتن» را بر «چه گفتن» و نقش آفرینش های ادبی را در ابلاغ موفق یک مفهوم آشنا، نشان داده است.
۱۵.

خردگرایی و خردستیزی افراطی در بوته نقد خردباوری معتدل اصیلِ اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۳ بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲۸ 207-237

کلیدواژه‌ها: عقل وحی اسلام تعامل افراط اعتدال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۳۷۶
یکی از مهم ترین مباحث مورد توجه دین پژوهان، موضوع گستره کارکرد عقل و ارتباط آن با وحی است. استفاده ابزاری از عقل برای شناخت گزاره های وحیانی امری مورد اتفاق است. امّا کاربست مستقل عقل به عنوان منبع، در صدور حکم شرعی و به کرسی داوری نشاندن این گوهر خداداد، مورد اختلاف واقع شده است. از این رو، با عنایت به جدایی ناپذیر و سازواری قرآن کریم و سنّت شریف در فرایند فهم دین و ارتباط سنجی آن با عقل، این نوشتار بر آن است که با تکیه بر آیات و روایات گرانسنگ و براساس تقسیم سه گانه جریان های تعامل عقل و وحی با تمرکز بر تحولات فرهنگ و اندیشه در جامعه اسلامی به؛ خردگرایی افراطی، خردستیزی افراطی و خردباوری معتدل، از یک سو دو نگرش افراطی را در بوته نقد جریان معتدل قرار داده و از سوی دیگر، دیدگاه اصیل اسلام درباره منزلت و جایگاه عقل و ارتباط آن با وحی را تبیین نماید.
۱۷.

راوی شناسی / هشام بن حکم(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث اندیشه پاییز ۱۳۸۸ و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۸ و ۹

کلیدواژه‌ها: کلام مناظره آثار شرح احوال هشام بن حکم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۹
هشام بن حکم، از برجسته ترین و تأثیرگذارترین علمای شیعی در قرن دوم هجری است؛ قرنی که از یک سو، محلّ تلاقی و تصادم آرا و افکار مختلف بوده و از سوی دیگر، نقطه عطفی در تاریخ تشیّع و بلکه اسلام است. در این قرن، به سبب انتقال قدرت سیاسی از اموی به عباسی، فرصتی از برای نحل گوناگون حاصل گردید تا به تحکیم و اشاعه مبانی فکری و عقیدتی خود بپردازند. در این دوران، صادقین به بنیان گذاری مکتبی پرداختند که اندیشه و اعتقاد شیعی را مستحکم ساخت و تحوّلی شگرف در محدوده فرهنگ و اندیشه اسلامی ایجاد نمود و دانش آموختگانی نظیر هشام بن حکم، زرارة بن اعین، مؤمن الطاق، و هشام بن سالم را به جامعه تشیّع و بلکه اسلام عرضه کرد. این نوشتار بر آن است که با بهره گیری از متون معتبر و برجسته اسلامی، به کشف حقیقت و بازشناخت ابعاد شخصیت متکلّم برجسته مدافع و ناصر بحق حریم ولایت هشام بن حکم، پرداخته و به صورت هرچند مختصر ضمن بیان شرح احوال و آثار ایشان، افکار و گرایش های کلامی او را منعکس سازد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان