علوم تربیتی

این مقاله به منظور تبیین دیدگاه های انسان شناسی و معرفت شناسی فوکو و نقد دلالت های آن برای حدود وظایف و اختیارات کنشگران آموزش و پرورش رسمی (دولت، مدیران و معلمان) انجام شد. نتیجه ی پژوهش حاکی از آن است که بر اساس دیدگاه انسان شناسی و معرفت شناسی فوکو دلالت های زیر قابل استنتاج است. آموزش و پرورش در پی کشف معنا نیست، بلکه وظیفه ی آن خود آفرینی است. آموزش و پرورش فاقد بنیان های ثابت و جهانی است، چون حقیقت امری متکثر و زمانمند است؛ لذا روش های ثابت و یکسان در تعلیم و تربیت مردود است. بر اساس مفهوم کثرت گرایی فوکو همه ی فرهنگ ها در کانون توجه آموزش و پرورش قرار می گیرند. آموزش و پرورش مدنظر فوکو ضد اقتدار گرایی است؛ لذا علایق اعضای جامعه تا آنجا که ممکن است مورد توجه قرار می گیرد. آموزش و پرورش باید انتقادی باشد؛ لذا سخن معلم و متون درسی امری مقدس تلقی نمی شود. در آموزش و پرورش توجه به عنصر «دیگری» نقش اساسی دارد؛ یعنی معلم بتواند دانش آموز را از عناصر دیگر و فرهنگ های دیگر مطلع کند. آموزش و پرورش مبتنی بر گفتمان است. بر اساس دیدگاه فوکو دولت یا دستگاه حاکم نمی تواند به طور کامل آموزش و پرورش را در انحصار خود درآورد و یک نقش روبنایی دار. بنابر این آموزش و پرورش به سمت غیر متمرکز شدن پیش می رود. همچنین در زمینه ی وظایف و اختیارات مدیران در آموزش و پرورش اساساً پست مدرن ها و فوکو هم از بکار گیری اصطلاح «مدیریت» خودداری می کنند و به جای آن اصطلاح «رهبری » را به کار می برند، چون در رهبری مناسبات انسانی حاکم است. لذا از نظر فوکو رهبر بر حسب اقتضاء توسط دیگران برگزیده می شود بنابراین در مدرسه همه ی قدرت در شخصی به نام مدیر متمرکز نمی شود. وظیفه و اختیار معلم هم در آموزش و پرورش ایجاد تحول و ارتباط موضوع های مختلف درسی با مسائل وسیع تر اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است و به عنوان یک روشنفکر نقش ساختار زدایی خود را از فرهنگی که در آن زندگی می کند ایفا خواهد کرد. اما نقدی که به این دیدگاه وارد است، این است که حدود وظایف و اختیارات کنشگران آموزش و پرورش کاملاً مشخص و تعریف شده نیست، بنابراین رسیدن به هدف های آموزشی و تربیتی با مشکل مواجه خواهد شد.

  مقاله پیش رو یکی از نظریه های یادگیری جدید و روبه رشد، تحت عنوان "ارتباط گرایی" را از نقطه نظر مبانی و پیش فرض های معرفت شناسی مورد نقد و بررسی قرار می دهد. ایده پردازان این نظریه، آن را نظریه یی برای عصر دیجیتال، و پاسخی مناسب به شرایط جدید و متغیر حال حاضر جوامع قلمداد می کنند. تاکنون پژوهش های متعددی در سراسر دنیا جنبه های مختلف این نظریه را – بویژه در رابطه با فضاهای مجازی و یادگیری های الکترونیکی- مورد پژوهش قرار داده اند، اما کمتر موردی را می توان یافت که از لحاظ معرفت شناسی به آن توجه کرده باشد. از آنجا که هر نظریه در انقیاد زمینه های فرهنگی و همچنین پارادایم های علمی حاکم بر زمانه خود است، به طور ویژه جوامعی که از مختصات انسان شناختی، معرفت شناختی و ارزش شناختی متفاوتی برخوردارند لازم است قبل از هر اقدام عملی در زمینه به کارگیری نظریه های جدید، آن را از جنبه های مذکور مورد بررسی و نقادی قرار دهند. بر این اساس پژوهشگران با روشی توصیفی-تحلیلی، به تبیین و نقد مبانی معرفت شناختی نظریه جدید پرداخته اند. نتیجه این بررسی نشان می دهد که این نظریه با اتکا به دانش ارتباطی (در برابر دانش کمّی و کیفی) و همچنین التزام به نظریه ی برآمدنی (در برابر نظریه ی علّی)، تلاش می کند از دیدگاه های تحویل گرایانه نسبت به یادگیری و فضاهای تعلیم و تربیت، به سوی دیدگاه های کل گرایانه حرکت کند؛ با این وجود، پژوهش نشان می دهد که تسری قوانین و یافته های دیگر علوم (فیزیکی) به علوم تربیتی، و همچنین انگاره ارگانیستی به آدمی، و یکسان انگاری قوانین شبکه های عصبی، اجتماعی و فناوری، به شکل پیچیده تری این نظریه را از جهات دیگری به یک نظریه تحویل گرا نزدیک کرده است.

مقاله حاضر، با هدف شناسایی عامل های مؤثر بر گرایش دینی دانش آموزان، نگاشته شده و در نظر دارد راهکارهای عملی برای این موضوع ارایه نماید. روش تحقیق، پیمایشی بوده و برای سنجش متغیرهای مستقل و وابسته، تعداد434 نفر با شیوه نمونه گیری طبقه یی، از بین دانش آموزان نواحی دوگانه آموزش و پرورش شهر ارومیه، به عنوان نمونه نهایی انتخاب و به پرسشنامه های تهیه شده، پاسخ گفته اند. بر اساس یافته های تحقیق که از طریق نرم افزارSPSS17حاصل آمده است، میزان گرایش دینی دانش آموزان، متوسط به بالا بوده و در این میان، متغیرهای «مذهبی بودن والدین، عملکرد متولیان امور مذهبی و عامل سیاسی»، بیش از سایر متغیرها بر گرایش دینی دانش آموزان، تأثیرگذار بوده اند.

هدف این پژوهش، بررسی تأثیر برنامه درسی آموزش عالی بر رشد مهارت تفکر انتقادی دانشجویان بود. با روش نمونه گیری تصادفی طبقه یی، 500 دانشجوی کارشناسی (100 نفر از ورودی بهمن 87، 100 نفر از ورودی مهر 87، 100 نفر از ورودی سال 86، 100 نفر از ورودی سال 85 و 100 نفر از ورودی سال 84) از دو دانشکده ی اقتصاد و علوم اجتماعی و علوم پایه دانشگاه شهید چمران اهواز انتخاب شدند و با تکمیل آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا (CCTST) اطلاعات مورد نیاز گردآوری شده و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. بر اساس یافته های پژوهش، بین میزان رشد مهارت تفکر انتقادی دانشجویانی که سال آخر تحصیل خود را می گذرانند، با دانشجویان سال اول، تفاوت معنی داری وجود دارد و این تفاوت به نفع دانشجویان سال آخر است. همچنین این تفاوت معنادار، در مورد سه خرده مقیاس آزمون مهارت های تفکر انتقادی، یعنی ارزشیابی، تحلیل و استنباط نیز، صادق است. اما نکته ی قابل ذکر، این است که میانگین نمره های تفکر انتقادی دانشجویانی که سال آخر تحصیل خود را سپری می کنند، کمتر از حد متوسط است. بنابراین، از مجموع یافته ها می توان دریافت که تحصیل در دانشگاه توانسته است مهارت تفکر انتقادی دانشجویان را رشد دهد، به گونه یی که میانگین تفکر انتقادی دانشجویان سال آخر، نسبت به دانشجویان سال اول از رشد نسبتاً قابل قبولی برخوردار بوده است؛ اما زمانی که نمره های تفکر انتقادی دانشجویان با نمره ی استاندارد آزمون مورد مقایسه قرار می گیرد، نمره ها ضعیف و پایین تر از حد متوسط بوده که این خود مسئله یی نگران کننده برای آموزش عالی خواهد بود و ضرورت بازنگری در هدف ها، روش های آموزشی رایج و بصورت کلی، ضرورت بازنگری در برنامه های درسی را آشکار می سازد.

  هدف این تحقیق بررسی نقش واسطه یی هدف های پیشرفت بین ادراک از ساختار کلاس و اهتمام شناختی دانش آموزان سال اول دبیرستان های دولتی شهر ایلام بود. نمونه های این تحقیق از 288 دانش آموز دختر و 288 دانش آموز پسر، که با روش نمونه گیری خوشه یی چند مرحله یی تصادفی انتخاب شدند، تشکیل گردید. در این مطالعه آزمودنی ها مقیاس های ساختار تبحری کلاس، ساختار عملکردی کلاس، ساختار اجتنابی کلاس، هدف های تبحری، هدف های رویکرد-عملکرد، هدف های اجتناب-عملکرد، خودتنظیمی، راهبردهای پردازش عمیق و راهبردهای پردازش سطحی را تکمیل کردند. اعتبار و پایایی ابزارهای مورد استفاده در این تحقیق بررسی و مناسب گزارش شدند. روش آماری بکار گرفته شده برای این مطالعه، روش تحلیل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار LISREL8.51 بود. نتیجه ها نشان داد تنها مسیر مستقیم هدف های رویکرد–عملکرد به راهبردهای پردازش عمیق معنادار نیست و سایر مسیرهای مستقیم و غیرمستقیم معنادارند. همچنین با توجه به همبستگی موجود بین متغیرها و بهبود شاخص های نیکویی برازش، برنامه LISREL8.51 اضافه نمودن مسیرهای ساختار تبحری به خودتنظیمی، خودتنظیمی به راهبردهای پردازش عمیق و خودتنظیمی به راهبردهای پردازش سطحی و حذف مسیر هدف های تبحری به راهبردهای پردازش عمیق را پیشنهاد کرد. لذا پس از حذف مسیرهای مورد نظر و اضافه کردن مسیرهای پیشنهاد شده، نحوه ی برازش مدل اصلاح شده مورد بررسی قرار گرفت. اکثر شاخص های برازندگی از انطباق کامل مدل اصلاح شده با داده ها حکایت دارد. <br clear="all" />  

هدف پژوهش حاضر مقایسه ی انگیزه موفقیت طلبی و قدرت طلبی در بین مدیران زن و مرد مقطع متوسطه با سابقه کار مختلف مدیریتی در شهر اهواز بود. در این مطالعه 120 مدیر (60 مدیر دبیرستان های دولتی و 60 مدیر دبیرستان های غیرانتفاعی) از بین کلیه ی مدیران چهار ناحیه آموزش و پرورش شهر اهواز به روش نمونه گیری تصادفی طبقه یی برگزیده شدند و به مقیاس های موفقیت طلبی و قدرت طلبی اقتباس شده پاسخ دادند. یافته ها نشان داد که: الف) بین مدیران مقطع متوسطه دولتی و غیرانتفاعی از نظر میزان انگیزه موفقیت طلبی و قدرت طلبی تفاوت معنادار دیده می شود، ب) بین مدیران زن و مرد با سابقه مدیریتی مختلف از نظر انگیزه های موفقیت طلبی و قدرت طلبی تفاوت دیده نمی شود. <br clear="all" />  

هدف مقاله ی حاضر بررسی مزیت نسبی رشته های تحصیلی آموزش عالی دولتی استان کردستان در مقاطع کاردانی و کارشناسی در سال های 1385- 1382 در دانشگاه کردستان و آموزشکده های فنی و حرفه ای دختران و پسران سنندج به عنوان مهمترین مراکز آموزش عالی دولتی استان و مقایسه ی آن با مزیت های اقتصادی این منطفه می باشد. نتایج محاسبه ی مزیت نسبی که با استفاده از روش مزیت نسبی آشکار شده بالاسا صورت گرفته نشان می دهد که استان کردستان از مجموع 15 بخش و 72 فعالیت اقتصادی در 8 بخش و 37 فعالیت دارای مزیت نسبی بوده، اما در آموزش عالی به علت محدودیت در رشته های تحصیلی با وجود اینکه اکثریت رشته ها دارای مزیت نسبی بوده اند اما هماهنگی زیادی با مزیت بخش های اقتصادی ندارند. همچنین از نظر اولویت در مزیت نسبی رشته ها و میزان هماهنگی با بخش های اقتصادی بین وضعیت دانشگاه کردستان و آموزشکده های فنی و حرفه ای دختران و پسران سنندج نیز تفاوت و جود دارد. <br clear="all" />  

هدف این مطالعه بررسی رابطه ی نشر دانش (تسهیم دانش)[1] و سطوح یادگیری سازمانی[2] است. متغیرهای مورد سنجش نشر دانش؛ یادگیری سطح فردی، گروهی، سازمانی و ابعاد ساختار یادگیرنده بودند. نمونه های تحقیق از بین کارکنان دانشگاه شهید چمران اهواز انتخاب شده و شامل کلیه ی دانشکده ها و سایر بخش های سازمانی می شدند. پرسشنامه های این مطالعه میان 130 نفر از کارکنان توزیع شدند که تعداد 101 پرسشنامه قابل استفاده در تحلیل نتایج تحقیق مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان دهنده ی ارتباط معنادار بین متغیرهای نشر دانش و یادگیری سطوح فردی- گروهی با سطح سازمانی هستند. مدل های تحلیل مسیر نمایانگر عدم هم افزایی برخی ابعاد یادگیری به منظور تسهیل نشر دانش در جامعه ی مورد بررسی می باشند.  

  هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسی چگونگی ارزشیابی از آموخته های دانشجویان کارشناسی ارشد با تأکید بر متغیرهای زمینه یی ست که به شیوه ی توصیفی- پیمایشی انجام گردیده است. داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه ی محقق ساخته برای دانشجویان و مصاحبه ی نیمه سازمان یافته با اساتید جمع آوری شده است. جامعه ی آماری این تحقیق شامل دانشجویان دوره ی کارشناسی ارشد و اساتید مدرس در این دوره تدریس است. بر اساس نتیجه های حاصله، از دیدگاه دانشجویان میزان استفاده از ارزشیابی تکوینی و تنوع روش های ارزشیابی پایانی در سطح کارشناسی ارشد در حد متوسط می باشد همچنین از دیدگاه دانشجویان برخی از ویژگی های زمینه یی تأثیرگذار بر نحوه ی ارزشیابی اساتید به ترتیب زیر عبارتند از: تخصص اساتید، شرکت در دوره های تخصصی و آموزشی، سابقه ی تدریس، مرتبه ی علمی، محل اخذ مدرک و جنسیت اساتید. نتیجه ی مصاحبه با اساتید نیز ضمن تأکید بر اهمیت متغیرهای مذکور در ارزشیابی از آموخته های دانشجویان نشان می دهد که اساتید استفاده از ارزشیابی تکوینی در دوره ی کارشناسی ارشد را مرسوم می دانند، اما روش های ارزشیابی پایانی را متنوع قلمداد نمی کنند. همچنین نتیجه ی آزمون ضریب عدم قطعیت در جدول توافقی بیانگر تفاوت نظرهای دانشجویان دختر و پسر در مورد تأثیر جنسیت اساتید بر نحوه ی ارزشیابی آنان است و تحلیل واریانس یک راهه نیز بیانگر تأثیر دانشکده ی محل تحصیل دانشجویان بر نظرهای آنان در مورد تنوع روش های ارزشیابی است.

        هدف کلی این تحقیق، بررسی وضعیت نیازهای دانشجویان و امید به تحقق پذیری آنها، بر حسب برخی ویژگی های فردی و تحصیلی آنان بوده است. جامعه ی آماری تحقیق شامل 2350 دانشجوی شرکت کننده در اردوهای دانشجویی، از دانشگاه های مختلف کشور، در تابستان 1387 در شهر مشهد بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه یی و بر اساس متغیرهای جنسیت و محل سکونت، تعداد 245 دانشجو (138 مرد و 107 زن) به عنوان نمونه انتخاب شدند. یکی از ابزارهای این تحقیق بر اساس نیازهای آشکار مورای توسط محققین ایجاد شد و ابزار دیگر، مقیاس رضایت از زندگی داینر و همکاران (1985) بود. روایی و پایایی هر دو ابزار محاسبه شد. داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی، آزمون t، تحلیل واریانس یکطرفه و ضریب همبستگی پیرسون مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که: 1) بالاترین میانگین نیازها متعلق به نیاز تجاوزگری و پایین ترین میانگین نیازها متعلق به نیاز وابستگی و پیوستگی می باشد. 2) در دو نیاز قدرت طلبی و مهرطلبی، دانشجویان زن میانگین بالاتری را نشان دادند و تفاوت معنادار به دست آمد. 3) دانشجویان مرد در امید به تحقق پذیری نیازهای غریزی، قدرت طلبی و فهم و ادراک و دانشجویان زن در امید به تحقق پذیری نیاز مهرطلبی میانگین بالاتری را نشان دادند. 4) تفاوت معناداری بین نیازهای آشکار دانشجویان خوابگاهی، ساکن در منزل دانشجویی و منزل شخصی وجود ندارد؛ اما دانشجویان خوابگاهی میانگین بالاتری را در زمینه ی امید به تحقق پذیری نیازهای خودمختاری و مهرطلبی نشان دادند. 5) رابطه مثبت و معناداری میان معدل تحصیلی و میانگین و امید به تحقق پذیری برخی نیازهای دانشجویان به دست آمد. 6) تفاوت معناداری بین میزان نیازها و میزان امید به تحقق پذیری آنها وجود دارد. 7) رابطه مثبت و معناداری میان میزان رضایت دانشجویان از زندگی و تلاش آنان برای بهبود آن با میزان وجود و امید به تحقق پذیری برخی نیازهای دانشجویان وجود دارد.     <br clear="all" />