علوم تربیتی

در سال های اخیر آموزش مهارت های زندگی به دلیل نقش و اهمیت آن در تقویت رفتارهای سازگارانه و مثبت، و آماده کردن افراد برای مواجهه اثرگذار با چالش های زندگی از طرف نظام های آموزشی رسمی مورد توجه قرار گرفته است. تدوین برنامه ی درسی بر اساس یک الگوی متناسب با نیازهای فراگیران و ماهیت موضوع می تواند نقش اساسی در تحقق هدف های آموزش مهارت های زندگی داشته باشد. در این مقاله الگوی بهینه ی برنامه ی درسی مهارت های زندگی برای دوره ی ابتدایی معرفی می شود. روش انجام تحقیق ترکیبی از روش های پیمایشی و تحلیلی- استنتاجی بوده است. به طوری که پس از شناسایی نیازهای آموزشی به صورت پیمایشی، به شیوه ی تحلیلی و استنتاجی الگوی موردنظر طراحی شد و اعتبار آن از نظر متخصصان مورد قبول قرار گرفت. نتیجه ی مطالعه نشان داد که الگوی بهینه ی برنامه ی درسی مهارت های زندگی برای دوره ی ابتدایی از نظر ساختار و سازماندهی محتوا به صورت تلفیقی، از نظر هدف مبتنی بر نیازهای روزمره ی دانش آموزان، از نظر محتوا روش کاری، از نظر راهبردهای تدریس مبتنی بر الگوهای تعامل اجتماعی و رشد ویژگی های شخصی، و از نظر ارزشیابی مبتنی بر روش های کمی و کیفی بررسی عملکرد دانش آموزان می باشد. <br clear="all" />  

این پژوهش با هدف نقد و بررسی رویکرد پیشرفتگرای تربیت شهروندی[1] و مشخص کردن دلالت های مهم آن برای برنامه ی درسی انجام شد. علاوه بر این تحلیل جایگاه رویکرد پیشرفتگرای تربیت شهروندی در برنامه ی درسی دوره ی ابتدایی کشور نیز هدف این پژوهش بوده است .در این پژوهش از روش توصیفی و نیز روش تحلیل محتوا، به منظور تحلیل برنامه ی درسی علوم انسانی دوره ی ابتدایی استفاده شده است.جامعه ی آماری پژوهش در بخش تحلیل محتوا، شامل برنامه ی درسی مورد نظر در دوره ی ابتدایی کشور بوده است؛ که به روش نمونه گیری هدفمند، برنامه ی درسی علوم انسانی پایه های چهارم و پنجم ابتدایی به منظور جمع آوری و تحلیل یافته ها انتخاب و بررسی شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات ، سیاهه های تحلیل هدف ها، سیاهه ی تحلیل محتوای کتاب ها و سیاهه ی تحلیل محتوای کتاب های راهنمای معلم بود. که پس از مطالعه ی مبانی نظری و پیشینه، و نیز بر اساس طرح پیشنهادی ، تهیه و تدوین شد. روایی آن توسط استادان دانشگاه (که در حوزه ی تربیت شهروندی مطالعه داشته اند) تعیین شد. واحد تحلیل ، جمله های مندرج در متن کتاب های درسی ، متن هدف ها و کتاب های راهنمای معلم بوده است. در بخش تحلیل محتوا مهم ترین یافته ها نشان دهنده ی آن است، که در مجموع در هدف ها ، میانگین میزان همخوانی هدف های مورد بررسی با هدف های پیشنهادی تربیت شهروندی پیشرفتگرا در حد 21.93 درصد است که از توجه ناچیز نشان دارد. در تحلیل محتوای کتاب های مورد بررسی میانگین میزان همخوانی 3.87 درصد، و در کتاب های راهنمای معلم نیز میانگین میزان همخوانی 1.70 درصد بوده است؛ که در این بخش ها نیز از کم توجهی به مؤلفه های تربیت شهروندی پیشرفتگرا در برنامه ی درسی مورد بررسی نشان دارد. <br clear="all" />  

این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه ی اثر آموزش خلاقیت به کودکان دبستانی بر اساس الگوی پلسک و روش اسکمپر انجام گرفت. بدین منظور 275 نفر از دانش آموزان پسر کلاس پنجم ابتدایی، در قالب 8 کلاس از دو ناحیه ی شیراز، به شیوه ی تصادفی خوشه یی انتخاب شدند. که در 4 گروه آزمایشیٍ، محتوا خلاق- روش خلاق، محتوا خلاق- روش عادی، محتوا عادی- روش خلاق و محتوا عادی- روش عادی قرار گرفتند (از هر گروه 2 کلاس).جهت اجرای پژوهش، محتوای سه فصل از کتاب علوم تجربی پایه ی پنجم به همراه راهنمای تدریس معلمان بر اساس الگوی پلسک و روش اسکمپر طراحی وتألیف شد. در مرحله ی بعد معلمان کلاس های آزمایشی، تحت آموزش های لازم قرار گرفتند. روش پژوهش شبه آزمایشی (طرح عاملی2×2) بود، بنابراین در پیش آزمون، از آزمون تورنس استفاده شد، سپس گروه ها 12 هفته تحت شرایط آزمایشی (محتوا-روش) قرار گرفتند، و در انتها پس آزمون تورنس اجرا شد. نتیجه های حاصل از آزمون تحلیل کواریانس و تحلیل واریانس از وجود تفاوت معنادار بین نمره ی خلاقیت گروه ها خبر می داد؛ به گونه یی که گروه های محتوا خلاق، روش خلاق و تعاملی (روش و محتوا خلاق)، عملکرد خلاق بیش تری را دارا بودند.واژه های کلیدی:

این پژوهش به بررسی تأثیر آموزش «شیوه های کنار آمدن» کلاس-محور در کاهش خشم و پرخاشگری و افزایش مهارت های اجتماعی و حل مسأله ی دانش آموزان پرخاشگر پرداخته است. جامعه ی آماری شامل دانش آموزان دختر کلاس های چهارم و پنجم ابتدایی ناحیه های چهارگانه ی شهر اهواز است؛ که در سال تحصیلی 87-88 مشغول به تحصیل بودند. نمونه گیری شامل انتخاب تصادفی 20 دبستان از ناحیه های چهارگانه ی آموزش و پرورش اهواز و گماردن آنها به دو گروه آزمایشی و گواه (10 مدرسه گروه آزمایشی و 10 مدرسه گروه گواه) می باشد. سپس، تمام دانش آموزان هدف (پرخاشگر) این مدرسه ها بر اساس فرم ملاک های تشخیص پرخاشگری انتخاب شدند (71 نفر در مدرسه های گروه آزمایشی و 57 نفر در مدرسه های گروه گواه). ابزارهای مورد استفاده عبارتند از: مقیاس خود-گزارشی ابراز خشم کودکان (استیل و همکاران، 2008)، مقیاس درجه بندی مهارت های اجتماعی (گراشام و الیوت، 1990)، مقیاس پرخاشگری واکنشی-پیش کنشی (داج و کوی، 1987) و پرسشنامه ی حل مسأله (دانیک و اسمیت، 2003). طرح پژوهشی از نوع آزمایشی میدانی با پیش آزمون-پس آزمون است. گروه آزمایشی در 20 جلسه ی 45 دقیقه یی تحت آموزش برنامه حل مسأله اجتماعی «شیوه های کنار آمدن» قرار گرفتند؛ و در دو نوبت (پیش آزمون و پس آزمون) ارزیابی شدند. در این پژوهش، از روش تحلیل آماری الگو سازی خطی سلسله مراتبی(HLM)  استفاده شده است. نتیجه به دست آمده اثر معنی دار مداخله را در مهارت های حل مسأله، مؤلفه های مهارت های اجتماعی (خویشتن داری و رفتار برون سازی شده)، پرخاشگری، پرخاشگری واکنشی، پرخاشگری پیش کنشی، خشم صفت، خشم بیرونی و کنترل خشم نشان می دهد. اثر مداخله در خشم درونی معنی دار نبود. در ضمن، پس از کنترل پیش آزمون و اثر مداخله، پس آزمون ها در بین کلاس ها متفاوت بودند. آموزگاران کاربرد این برنامه ی آموزشی را بسیار اثرگذار و مفید ارزیابی کردند. <br clear="all" />

  ای ن پژوه ش به منظ ور بررسی وضع یت تعامل کلامی بی ن معل مان – دانش آموزان دوره ی ابتدایی در جریان تدریس و ارتباط آن با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان انجام گرفت. بدین منظور از بین 1600 نفر معلم دوره ی ابتدایی شهرستان اردبیل، تعداد 400 نفر به شیوه ی تصادفی چند مرحله یی انتخاب شد. دانش آموزان کلاس های این معلمان به تعداد 10831 نفر به عنوان نمونه ی بعدی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، اسناد و مدارک و جدول طبقه بندی تحلیل تعاملی فلندرز بود. بدین ترتیب که میانگین نمره ی دانش آموزان هر کلاس در پایان سال تحصیلی به عنوان ملاک پیشرفت تحصیلی آن کلاس و تعداد کدهای ثبت شده برای هر یک از عامل های دهگانه ی فلندرز به عنوان متغیر پیش بین در نظر گرفته شد. کم ترین ضریب پایایی (ثبات بین مشاهده گران) بر اساس فرمول اسکات برابر 81/0 محاسبه شد؛ که مقدار پایایی مناسبی است. روش جمع آوری داده ها به صورت مشاهده ی حضوری؛ و روش پژوهش از نوع تحقیقات همبستگی بود. داده های به دست آمده پس از توصیف، با استفاده از رگرسیون چندگانه تحلیل شد. برخی از نتیجه های پژوهش به شرح زیر است: از کل جریان تعاملی کلاس به هنگام تدریس، بیش ترین سهم مربوط به سخنرانی و توضیح درس از سوی معلم و کم ترین سهم مربوط به درک و قبول احساس فراگیران از سوی معلم بوده است. بین مؤلفه های تعاملی معلم- دانش آموزان در جریان تدریس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه ی معنی داری وجود داشت (01/0P<).

پژوهش حاضر با هدف مقایسه ی عملکرد تحصیلی و اضطراب امتحان دانش آموزان پایه ی سوم ابتدایی تحت پوشش طرح ارزشیابی توصیفی با دانش آموزان مدرسه های ابتدایی عادی شهر اهواز در سال تحصیلی 86-1387 انجام گرفت. جامعه ی آماری تحقیق، دانش آموزان پایه ی سوم ابتدایی در سه ناحیه ی (1، 2 و 4) شهر اهواز بودند. روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله یی بود و در کل 150 دانش آموز پایه ی سوم از 6 مدرسه در این تحقیق شرکت داشتند. در این تحقیق از پرسشنامه ی اضطراب امتحان اهواز و آزمون های پیشرفت تحصیلی ریاضی و علوم برای اندازه گیری متغیرهای مورد مطالعه استفاده شد. تحلیل داده ها نشان داد که بین پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه ی سوم ابتدایی در درس ریاضی با توجه به نوع ارزشیابی (توصیفی یا ملاک نمره یی) تفاوت معنی داری وجود دارد؛ و دانش آموزان مشمول طرح ارزشیابی توصیفی، عملکرد بهتری در درس ریاضی داشته اند. این الگوی تفاوت در رابطه با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه ی سوم ابتدایی در درس علوم معنی دار نبود. یعنی ارزشیابی توصیفی بر عملکرد دانش آموزان در درس علوم اثری نداشته است. نتیجه این تحقیق نشان داد بین میزان اضطراب امتحان دانش آموزان با توجه به نوع ارزشیابی (توصیفی یا ملاک نمره یی) تفاوت معنی داری وجود دارد؛ و ارزشیابی توصیفی در کاهش میزان اضطراب امتحان دانش آموزان مشمول این طرح اثر مثبت داشته است. <br clear="all" />  

این پژوهش به منظور مقایسه ی اثربخشی روش های آموزش ویژه ی کلاسی و غیرکلاسی بر عملکرد مهارت انشانویسی دانش آموزان دختر پایه ی سوم ابتدایی شهرستان رامهرمز انجام شده است. روش پژوهش به صورت آزمایشی میدانی بوده است. به صورت تصادفی ساده سه گروه از دانش آموزان دختر پایه ی سوم ابتدایی شهرستان رامهرمز انتخاب شد. یک گروه تحت آموزش های ویژه ی کلاسی و گروه دیگر تحت آموزش های غیرکلاسی قرار گرفت؛ و به گروه گواه آموزشی داده نشد. تعداد اعضای نمونه 52 دانش آموز دختر پایه ی سوم ابتدایی بودند. ابزار گرد آوری اطلاعات شامل روش تدریس مبتنی بر آموزش مهارت های هشت گانه ی انشا نویسی و میانگین نمره های نیمسال اول و دوم درس انشا بود. به گروه های آزمایشی در هشت جلسه ی یک ساعته حیطه های هشت گانه ی انشا نویسی آموزش داده شد. این مرحله ها شامل انشای شفایی، انشای روی تابلو، انشای کتبی در کلاس درس، انشا در منزل، خلاصه نویسی و نقاشی کشیدن بود. پس از اعمال این مداخله ها بار دیگر در نیم سال دوم انشا هر سه گروه تصحیح و نمره گذاری شد. که این نمره ها به عنوان پس آزمون مورد استفاده قرار گرفت. نتیجه ی حاصل از t-test گروه های مستقل و تحلیل واریانس یک راهه نشان داد که بین تفاضل نمره های پیش آزمون و پس آزمون درس انشای دانش آموزان گروه های آزمایشی با گروه گواه تفاوت معنی داری وجود دارد. اما بین گروه های آزمایشی تفاوت معناداری مشاهده نشد. بطور کلی نتیجه نشان داد که آموزش مهارت های انشانویسی در ارتقا و بهبود کیفیت انشا دانش آموزان دختر اثرگذار بوده است .