مدیریت در دانشگاه اسلامی

هدف: انضباط سازمانی نقش مهمی در زندگی بشر و اداره جوامع داشته است. یکی از متغیرهای کلیدی در رشد و توسعه هر سازمان، داشتن کارکنانی منضبط و نظم و ترتیب در امور آن سازمان است؛ نظمی که بر اطاعت و احترام متقابل بین سازمان و کارکنانش مبتنی است و برای موفقیت در کار ضرورت دارد؛ زیرا در سایه همین نظم و انضباط است که بسیاری از دغدغه های سازمانی مرتفع می شود و بستر امنیت پایدار در سازمان حکمفرما خواهد شد؛ بنابراین این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفه های انضباط سازمانی مبتنی بر بیانات امام علی (ع) در نهج البلاغه انجام شده است. روش: روش این پژوهش به این گونه بوده است که با استفاده از شیوه تحلیل مضمون، متن نهج البلاغه با استدلال و منطق بیان شده انضباط سازمانی در جهت تدوین و اجرا شناسه گذاری شد. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش، در مجموع 152 شناسه مشخص و در قالب 37 مضمون پایه و 9 مضمون سازمان دهنده «عدالت محوری»، «رعایت قوانین و آیین نامه ها»، «پایبندی به عهد و پیمان سازمانی»، «پذیرش انتقادات و انتقادپذیری»، «تصمیمات و اقدامات مناسب»، «رشد معنوی و تخصصی افراد»، «شایستگی های ارتباطی و اجتماعی»، «کیفیت تعاملات سازمانی» و «رسیدگی کامل به مسائل جاری» ساماندهی شد. در نهایت همه مضامین، ذیل مضمون فراگیر انضباط سازمانی مبتنی بر بیانات امام علی (ع) در نهج البلاغه قرار گرفتند. نتیجه گیری: الگوی نهایی این پژوهش می تواند مبنایی برای مدیران ارشد سازمان ها و ارائه راهکارهایی برای بهبود انضباط سازمانی در سازمان خویش باشد. مدیران بر اساس مؤلفه های تعریف شده در این پژوهش، می توانند آموزش های متناسب برای ایفای هرچه بهتر سازمان های اداری ارائه دهند.

هدف: این پژوهش با هدف شناسایی عوامل تقویت کننده سرمایه اجتماعی بین سازمانی در دانشگاه ها بر اساس نظر خبرگان دانشگاهی با استفاده از روش کیفی و استراتژی «داده بنیاد» انجام شد. روش: در این تحقیق که یک پژوهش بنیادی از نوع توصیفی-اکتشافی است، ابزار اصلی پژوهش مصاحبه های نیمه ساختاریافته با افراد آگاه و متخصص در حیطه موضوع پژوهش بود که نمونه گیری به صورت گلوله برفی از میان روسای و مدیران دانشگاه ها و اعضای هیأت علمی دانشگاه که ویژگی های مورد نظر را داشتند انجام شد. پس از انجام 17 مصاحبه و جمع آوری اطلاعات، کدهای بدست آمده در بخش های مختلف تجزیه و تحلیل شد و در مراحل سه گانه کدگذاری باز، محوری و انتخابی برخی مفاهیم، مقوله های رویش یافته از درون داده ها تا رسیدن به اشباع، شناسایی گردید. یافته ها: در نهایت عوامل تقویت کننده سرمایه اجتماعی بین سازمانی در 5 طبقه فرعی شامل عوامل سازمانی، عوامل آموزشی، عوامل ایدئولوژیک و عوامل فرهنگی احصاء شد. نتیجه گیری: با بهره گیری از عوامل می توان در ایجاد و تقویت سرمایه اجتماعی در بین دانشگاه و مؤسسات آموزشی بهره گرفت.

هدف: پژوهش حاضر به طراحی و تبیین الگوی حکمرانی شفاف مبتنی بر آموزه های نهج البلاغه پرداخته است. روش: این پژوهش به روش کیفی صورت پذیرفته است. پژوهش حاضر در دو فاز صورت گرفته است. فاز اول جهت استخراج مضامین پایه به نهج البلاغه مراجعه شده و در فاز دوم نیز مصاحبه با خبرگان صورت پذیرفته است. یافته ها: نتایج تحلیل مضمون در فاز اول منجر به شناسایی 493 مضمون پایه و در فاز دوم 48 مضمون پایه شده است. سپس مضامین پایه استخراج شده در قالب مضامین سازمان دهنده و مضمون فراگیر طبقه بندی گردیده و شبکه مضامین شکل گرفته است. نهایتاً، پس از جمع آوری نظرات خبرگان حاصل کار به صورت الگوی حکمرانی شفاف مبتنی بر آموزه های نهج البلاغه ارائه شده است. نتیجه گیری: این الگو شامل 58 مضمون پایه مرتبط با 4 مضمون سازمان دهنده شفافیت دینی (8 مؤلفه)، شفافیت رفتاری (28 مؤلفه)، شفافیت ساختاری (15 مؤلفه) و شفافیت اقتصادی (7 مؤلفه) ذیل مضمون فراگیر حکمرانی شفاف مبتنی بر آموزه های نهج البلاغه می باشد.

هدف: هدف این مطالعه شناسایی مقوله های اصلی اجرای خط مشی های عمومی آموزش عالی کشور مبتنی بر سیاست های اشتغال رهبری بود. روش: روش پژوهش حاضر آمیخته بود. برای گردآوری داده ها با 12 نفر خبره که با استفاده از روش گلوله برفی انتخاب شدند، مصاحبه و برای تأیید مدل ارائه شده از روش دلفی استفاده شد. مصاحبه ها با روش تحلیل کیفی محتوا، تحلیل شدند و در نهایت الگوی پژوهش با روش مدل سازی ساختاری-تفسیری ارائه شد. یافته ها: نتیجه به دست آمده مشتمل بر 13 مقوله اصلی بود که براساس نمودار قدرت نفوذ-وابستگی متغیرهای سیاست های کلی اشتغال مقام معظم رهبری، زیرساخت فرهنگی و محیط کلان قدرت نفوذ بالا و تأثیرپذیری کمی داشتند. متغیرهای اجرای خط مشی های اکوسیستم کارآفرینی ، اجرای خط مشی های اکوسیستم اسلامی و تحقق دانشگاه نسل سوم ، بیشترین تأثیرپذیری را داشتند. نتیجه گیری: اجرای خط مشی های آموزش عالی و دانشگاه نسل سوم نقش پیشرویی در بهبود کسب و کار، خلق ثروت، افزایش سطح رفاه و اشتغال و تحقق سیاست های اشتغال مقام معظم رهبری دارد.

هدف: هدف از پژوهش حاضر ارزیابی نحوه گذران اوقات فراغت طلاب دانشجوی دانشگاه علوم اسلامی رضوی با تأکید بر فعالیت ورزشی بود. روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و در دسته تحقیقات توصیفی از نوع پیمایشی بود که به صورت میدانی اجرا گردید. جامعه آماری شامل طلاب دانشجوی مرد دانشگاه علوم اسلامی رضوی بودند که تعداد 290 نفر از آنان به روش نمونه گیری تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها از پرسش نامه استفاده شد. روایی پرسش نامه توسط متخصصان تأیید و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ بالای 7/0 به دست آمد. در تجزیه وتحلیل داده ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی مانند آزمون فریدمن، تی تک نمونه ای در نرم افزار اس پی اس اس نسخه 26 استفاده شد. یافته ها : نتایج آزمون نشان داد که به ترتیب دو عامل روانی_عاطفی و بهداشتی_سلامتی بر رضایت مندی طلاب دانشجو اثر مثبت و معناداری دارند. همچنین مهم ترین عوامل پرداختن به ورزش؛ سلامت جسمانی، آرامش روانی، احساس لذت، قدرت بدنی بود. نتیجه گیری : نتایج این پژوهش بر لزوم تقویت شاخص هایی از قبیل روانی_عاطفی، بهداشتی_سلامتی، امکانات، زمان بندی برنامه ها در جهت مشارکت حداکثری طلاب دانشجو در فعالیت های ورزشی در اوقات فراغت تأکید دارد.

هدف: پژوهش حاضر به دنبال شناسایی عوامل مؤثر بر برون سپاری پایان نامه ها از دیدگاه فارغ التحصیلان است. روش: پژوهش به روش کیفی و با استراتژی پدیدارشناسی اجرا شده است. جامعه آماری کلیه فارغ التحصیلان رشته مدیریت می باشند،که حداکثر در یک سال گذشته دفاع کرده، و انجام پایان نامه را برون سپاری کرده بودند. به روش نمونه گیری هدفمند و با معیار اشباع نظری داده ها 21 نفر انتخاب شدند و با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته داده ها جمع آوری شده است. یافته ها: یافته های شامل 5 مضمون فراگیر و 22 مضمون سازمان دهنده به عنوان عوامل مؤثر بر برون سپاری پایان نامه ها است، که عبارت اند از فقدان مهارت های پژوهشی (ضعف در تحلیل داده ها، ضعف در سازماندهی داده ها، ناتوانی در انتخاب موضوع، و ضعف در تدوین پروپوزال)؛ ویژگی های شخصیتی (تنبلی پژوهشی، تعلل ورزی، اضطراب پژوهش، خوداتکایی پایین، و کمال گرایی منفی)؛ مزایای برون سپاری (آرامش روانی، صرفه جویی زمانی، و حفظ سایر فرصت ها)؛ عوامل موقعیتی- محیطی (مشوق های بیرونی، محدودیت زمانی، حمایت ناکافی اساتید، شرایط شغلی، شرایط خانوادگی، در دسترس بودن مراکز پایان نامه نویسی، و مدرک گرایی)؛ ارزش پایین پایان نامه (بی ارزشی کاربردی، بی ارزشی یادگیری، و بی ارزشی علمی). در نهایت، پیشنهادهایی برای از بین بردن این نوع از فساد دانشگاهی ارائه شده است.

هدف: هدف پژوهش حاضر، شناسایی ساحت های حکمرانی اخلاقی اساتید در کلاس درس و ارائه مدل بوده است. روش: برای مطالعه از روش پژوهش فراترکیب استفاده شد. میدان پژوهش مشتمل بر کلیه مقالات منتشر شده داخلی طی سالهای 1400-1385 در رابطه با ملاحظات اخلاقی اساتید در کلاس درس و شیوه نمونه گیری هدفمند تا حد اشباع نظری بوده است. مطالعه مقالات تا جایی ادامه یافت که داده های مکفی بدست داده شد. لذا در نهایت 37 مقاله تا حد کفایت داده ها برای تحقیق انتخاب شدند. شیوه تحلیل داده ها به صورت مفاهیم باز، مقوله محوری و مقوله هسته ای صورت پذیرفت. حاصل تحلیل محتوایی استقرایی و ترکیبی مقولات و نتایج و ترکیب ها، استخراج یک الگو در رابطه با ابعاد حکمرانی اخلاقی اساتید در کلاس درس بوده است. یافته ها: ابعاد حکمرانی اخلاقی اساتید در کلاس درس مشتمل بر ساحت های شش گانه (ادای دین، کرامت، عاملیت، جذب، الزام عملی، و سیرت) استوار شد. نتیجه گیری: حکمرانی رفتار اخلاقی اساتید مستلزم توجه به انتظارات دانشجویان در طرز برخورد با آن ها و نیز توجه به مطالباتی است که آموزش عالی به منظور کیفیت آموزشی از اساتید دارد و آن ها به لحاظ اخلاقی باید تلاش نمایند که در جهت ارتقای آن فعالیت کنند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل کلیدی موفقیت برای تحقق دانشگاه اسلامی و مدلسازی این عوامل در راستای تعیین الگوی مطلوب این عوامل کلیدی برای تحقق مرجعیت علمی دانشگاه اسلامی، با تمرکز بر دانشگاه امام صادق (ع) انجام شد. روش: در این راستا با تحلیل مضمون داده های مستخرج از بیانات و پیام های مقام معظم رهبری، منابع کتابخانه ای و مصاحبه با 11 نفر از خبرگان، 231 مضمون اولیه در 13 مضمون سازمان دهنده به عنوان عوامل کلیدی موفقیت در 3 مضمون فراگیر دسته بندی شدند و پس از آن، سطح بندی مؤلفه ها با تکنیک مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM ) مبتنی بر نظر 13 نفر از خبرگان انجام شد. یافته ها: در نهایت مدل سه سطحی از عوامل کلیدی موفقیت شکل گرفت که برای ارائه تحلیل های بیشتر و ارائه راهبردهای مناسب به مدیران دانشگاهی، تحلیل قدرت نفوذ و میزان وابستگی نیز بر روی مؤلفه ها انجام شد و مؤلفه ها مبتنی بر میزان نفوذ و وابستگی در 4 دسته مؤلفه های خودمختار، وابسته، مستقل و پیوندی قرار گرفتند. نتیجه گیری: براساس نتایج پژوهش لازم است تا برای موفقیت در تحقق مرجعیت علمی دانشگاه امام صادق (ع) بیشترین توجه به مؤلفه های با بیشترین ضریب نفوذ شامل «برنامه ریزی راهبری» و «ایجاد سیستم های مدیریتی دقیق» که در پایه ای ترین سطح مدل قرار داشتند معطوف گردد.

هدف: تحقیق در مورد صفات اخلاقی رهبران برای سالیان متمادی ادامه داشته است. بر این اساس رهبران را با صفاتی همچون هوش، سلطه، سازگاری، استقامت، یکپارچگی، وضعیت اجتماعی اقتصادی متفاوت و اعتماد به نفس از غیر رهبران متمایز کرده اند. اگرچه در سال های اخیر مدل ها و نظریه هایی در زمینه رهبری ارائه شده است، امّا بیشتر تحقیقات حاضر صرفاً بر جنبه کلی رهبری تأکید ورزیده اند و از ورود به بحث های اختصاصی رهبری و طراحی یک مدل رهبری اخلاقی غفلت ورزیده است. هدف این پژوهش شناسایی مؤلفه ها و شاخص های رهبری اخلاقی بر مبنای ارزش های اسلامی در پرتو نهج البلاغه می باشد. روش : روش تحقیق حاضر کیفی به روش داده بنیاد بود. یافته ها : با بررسی نهج البلاغه حدود 149 مفاهیم اولیه درباره رهبری اخلاقی استخراج گردید، سپس با تأکید بر مفاهیم مشترک (کدگذاری محوری) 58 مقوله فرعی شناسایی شد. نتیجه گیری : با کدگذاری انتخابی 11 مقوله اصلی سازمان دهنده تحت عنوان فرهنگ سازمانی، حاکمیت اصول و ارزش های اخلاقی، شایستگی اخلاقی، شایسته سالاری، شفافیت و پاسخ گویی، قاطعیت و خدمت گرایی، قانون مداری، اخلاق شهروندوی، عدالت طلبی، عدم خودکامگی و نظارت اخلاقی و رفتاری شناسایی و تبیین شد.

هدف : حکمرانی مشارکتی در آموزش عالی بر مشارکت فعال ذی نفعان مختلف در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی ها تأکید دارد. در عرصه اجرا، پیاده سازی حکمرانی مشارکتی به سادگی امکان پذیر نیست و به خصوص در نظام های بوروکراتیک موانع و چالش های زیادی بر سر راه آن وجود دارد. روش: پژوهش حاضر با بهره گیری از روش فراترکیب، به دنبال ارائه دسته بندی جامعی از چالش های پیاده سازی حکمرانی مشارکتی در آموزش عالی بر اساس مطالعات این حوزه و تحلیل آن ها بود. روش پژوهش حاضر کیفی با رویکرد اکتشافی بود. یافته ها: در این روش با بهره گیری از روش فراترکیب و انتخاب حدود 150 مقاله و پژوهش مرتبط که اکثراً از سال 2010 تا 2020 است و از پایگاه های علمی معتبر مختلفی جمع آوری شده که نهایتاً با استفاده از این روش 100 مقاله منتخب شناسایی و چالش های پیاده سازی حکمرانی مشارکتی شناسایی شدند . نتیجه گیری : چالش های پیاده سازی در حکمرانی آموزش عالی شامل هشت مقولة،1- چالش های ساختاری، 2- مدیریتی، 3- کلان و فراسازمانی، 4- سیاسی، 5- فرهنگی و اجتماعی، 6- برنامه ریزی، 7- اقتصادی و مالی و 8- چالش های ابزاری است که هرکدام از زیر مؤلفه هایی تشکیل شده اند.

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی ابعاد و مؤلفه های سبک رهبری بصیر در دانشگاه ها اسلامی بود. روش: این پژوهش، به لحاظ روش شناسی جزء پژوهش های کیفی از نوع اکتشافی بوده، ابزار پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته بود که با تکنیک گلوله برفی و بر اساس قانون اشباع تعداد 20 نفر به مرور به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و داده ها با اجرای نظریه داده بنیاد، در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شده اند. یافته ها: پژوهش نشان دهنده استخراج 146 کد در کدگذاری باز 3 مقوله فرعی و یک مقوله اصلی در کدگذاری محوری است که در قالب مدل پارادایمی شامل بصیرت، انتقال بصیرت و توانمندسازی قرار گرفته اند. نتیجه گیری: رهبران بصیر نقش مهمی در همگام نمودن افراد در سازمان و منسجم کردن تلاش های آنان در جهت تحقق چشم انداز دارند. پژوهش فوق می تواند چشم انداز جدیدی در راستای تغییر سیاست های کلی مدیران و مسئولان دانشگاه های اسلامی ایجاد کند.