سرزمین

به منظور شناسایی الگوهای سینوپتیکی سیلاب های حوزه گرگان رود در استان گلستان دبی های سیلابی روزانه در دوره 77-1347 براساس افزایش ناگهانی دبی رودخانه به تفکیک ماه استخراج شد. از میان آن ها نیز شدیدترین و فراگیرترین سیلاب هر ماه ( 50 % ایستگاه ها سیلابی باشد) انتخاب شد و با بررسی نقشه های سینوپتیکی مربوط به این سیلاب ها، الگو های حاکم شناسایی و طبقه بندی گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که چهار الگوی عمده سیکلونی، آنتی سیکلون غربی، جبهه گرم و جبهه سرد محلی مهمترین الگوهای تولید سیلاب هستند.

در این تحقیق برای دستیابی به برخی از اصول طراحی اقلیمی در مناطق گرم و خشک، شهر یزد به عنوان نمونه انتخاب شده است. ابتدا شرایط بیوکلیمای انسانی این شهر بر اساس مدل ترجونگ تعیین گردیده و سپس اقلیم فیزیولوژیک  برای هر ماه مشخص شده است. نتایج این قسمت از مطالعه نشان می دهد که در شهر یزد تنها در ماه های اکتبر و آوریل، شرایط آسایش حرارتی شبانه روزی برقرار بوده و در شب های ماه های مه و سپتامبر نیز شرایط حرارتی تا حدّی فراهم بوده است. در ماه های ژوئن، ژوئیه و اوت، شرایط بیوکلیمایی بسیار سخت حاصل از گرمای هوا حاکم بوده است و همچنین در ماه های دسامبر، ژانویه و فوریه شرایط سخت بیوکلیمایی حاصل از برودت هوا وجود داشته است. در مرحله بعدی این مطالعه،اصول حاکم بر طراحی اقلیمی کالبد ساختمان (بر اساس مدل ماهانی) و احکام معماری ساختمان به منظور ایجاد شرایط آسایش در داخل بنا ( بر اساس نمودار زیست – اقلیم ساختمانی گیونی ) استخراج گردیده است. در مرحله نهایی با استفاده از دیاگرام مسیر عبور خورشید اقدام به تعیین نور مطلوب و نامطلوب گردیده و بر این اساس شرایط نورگیری ساختمان برای شهر یزد ارائه شده است.

یک روش جلوگیری از آلودگی چاه های تامین کننده آب شرب، به کارگیری نواحی حفاظتی در اطراف چاه ها می باشد. براساس اطلاعات مربوط به 21 چاه تحت نظارت شرکت آب و فاضلاب ساری، حریم کیفی چاه های آب شرب شهر ساری تعیین شده است . براین اساس نواحی حفاظتی در تنگه لته بیشترین وسعت را دارا می باشد و به سمت شهر ساری به کمترین مقدار خود می رسد. مقدار شعاع حفاظتی، تابعی از خصوصیات هیدروژئولوژیکی آب خوان، میزان پمپاژ و زمان پایداری آلاینده می باشد. نتایج حاصل از ترسیم نمودار همبستگی بین پارامترهای مذکور و شعاع حفاظتی بیانگر دو مطلب است: -1 برخی از پارامترها تاثیر متفاوتی بر میزان شعاع حفاظتی بالادست و پایین دست دارند. -2 ضخامت اشباع شده نقش بسزایی در اندازه شعاع حفاظتی در محدوده شهر ساری داشته است. با توجه به نمودارهای همبستگی بین شعاع موثر و شعاع حفاظتی بالادست، پایین دست و عمود بر جریان، مقدار شعاع حفاظتی به صورت تقریبی برای هر چاه تعیین شده است. نتایج حاصل از بررسی های هیدروژئوشیمیایی بیانگر آن است که نواحی حفاظتی مربوط به چاه های تنگه لته از آلودگی کمتری برخوردار می باشند و به سمت مرکز شهر ساری، میزان آلودگی در نواحی حفاظتی چاه های آب شرب افزایش می یابد.

ناحیه اشکذر یزد طی دو دهه اخیر شاهد شکاف هایی در سطح زمین بوده است که در بعضی موارد برای ساکنین این ناحیه خسارت هایی را وارد نموده است. این شکاف ها بعضی از اشکال ریخت شناسی قبلی از قبیل نبکاها و تلماسه ها را تحت تأثیر قرار داده اند همچنین مجاری و گودال هایی را در سطح زمین به وجود آورده اند که تجمع آب در مواقع بارندگی هستند. این شکاف ها با نشست زمین در سطح زمین پدید می آیند. بررسی های آماری از قبیل آنالیز واریانس، آزمون تیوکی کرامر و آزمونt  و همچنین بررسی های آزمایشگاهی و میدانی نشان می دهند که این نشست در نتیجه افت سطح آب زیرزمینی است، رخ داده است. اندازه گیری رشد ظاهری لوله جدار چاه ها و محاسبات به روش بوئر، مقدار نشست از سال 1352 تا 1380 در حدود 62 سانتی متر نشان می دهد.

  مخروط افکنه ها یکی از برجسته ترین عنصر ژئومورفیک در مناطق حشک و نیمه خشک به شمار می روند. در حوضه میقان نیز به دلیل حاکمیت شرایط نیمه خشک، مخروط افکنه ها را در همه جا می توان دید. خود شهر اراک بر روی مخروط افکنه ای با شعاع 13 کیلومتر بنا شده است. در همین خصوص مخروط افکنه های بزرگ دیگری نیز در حوضه میقان وجود دارند که زمینه اسقرار روستاهای متعدد با زمین های کشاورزی حاصلخیز را فراهم آورده اند. در مقابل، مخروط افکنه های زیادی در بخش جنوب شرقی اراک تشکیل شده اند که هیچگونه مساعدتی برای بهره برداری محیطی ارائه نداده اند. دلیل این امر به درجه پایداری و ناپایداری مخروط افکنه ها ارتباط پیدا می کند. برای شناخت این مسائل یکی از کارهای مهم در بررسی های مخروط افکنه ها، بررسی خصوصیات مورفومتریک آن هاست. در این گونه بررسی ها، معمولاً خصوصیات شکل، مساحت و شیب مخروط افکنه ها با ویزگی های توپوگرافی و ژئومورفولوژی حوضه زهکش بالا دست آن ها مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. در این نوشته، این روابط با انتخاب 24 مخروط افکنه یکپارچه در حوضه میقان پی گیری شده و نتایج آن به صورت مدل های ریاضی و نمودارهای رگرسیونی ارائه شده است.

بررسی ناپایداری دامنه ای و تعیین مناطق مستعد حرکات دامنه ای توسط GIS در سال های اخیر مورد عنایت پژوهشگران بوده است، اما به رو ش های مورد استفاده در GIS توجه کافی نشده است. این مقاله در مطالعه ناپایداری دامنه ای در شهرستان سنندج، روش تحلیل ماتریسی (سلولی 1) را به کار گرفته است و مدلی مناسب در خصوص تعیین مناطق مستعد به دست آورده است . روش تحلیل سلولی، ضمن آزمون مدل، توانسته است عوامل مؤثر در ناپایداری دامنه ای را ارزیابی نماید و تغییرات اصلاحی در وزن ها و ضرایب ایجاد نماید.

در این تحقیق به منظور بررسی امکان پیش بینی کوتاه مدت سرمازدگی با استفاده از داده های درجه حرارت روزانه و رطوبت نسبی ساعت 5/6 بعد از ظهر ایستگاه سینوپتیک مشهد برای ماه های آذر تا اسفند سال های 80-1363، مقادیر نقطه شبنم روزانه محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل آماری داده های موجود و آزمون های برازش آماری نشان داد که بین پارامترهای رطوبت نسبی و تفاضل دمای حداقل و نقطه شبنم، یک رابطه همبستگی معنی داری به صورت  Min-Dew=30.9-0.325RH   با ظریب همبستگی 70% وجود دارد. بنابراین نتیجه گیری شد در روزهایی که مقدار رطوبت نسبی در هنگام عصر کمتر از 75% می باشد احتمال وقوع سرمازدگی کم بوده و برای تعیین مقدار دقیق حداقل دمای فردای آن روز می توان از رابطه استخراج شده استفاده نمود. اما در روزهایی که مقدار این پارامتر بین 100%- 75% باشد، احتمال بوز سرمازدگی بسیار جدی بوده و بایستی با اعلام پیش آگاهی های لازم به کشاورزان منطقه در حد امکان از بروز خسارات بیشتر جلوگیری نمود.

در کوه جوپار با ارتفاع 4000 مترکه در زمان حاضر یخچال ندارد و در بخش خشک زاگرس قرار دارد . شواهدی از دو دوره یخبندان شناخته شده است . یک دوره قدیم یتر در زمان قبل از حداکثر یخچالی پایانی (یخبندان ریس حدود 130000 سال پیش) و یک دوره جوان تر در زمان ”حداکثر یخچالی پایانی “ (یخبندان ورم، حدود 60000 تا 18000 سال پیش ) در دوره یخبندان قبل از حداکثر یخچالی پایانی طول یخچال حداکثر به 18 کیلومتر می رسید در حالی که در دوره حداکثر یخچالی پایانی طول یخچال حدود 10 الی 12 کیلومتر می رسید. این یخچال ها به طرف پایین کوهستان تا حدود 2160 مترو 1900 متر جریان داشته اند. ضخامت یخ در دوره یخچالی از 550 متر تا 350 متر می رسید. در زمان ”قبل از حداکثر یخچالی“ یک زبانه یخچالی پایکوهی ممتد 23 کیلومتر به موازات کوهپایه گسترش یافته است . در زمان ”حداکثر یخچالی پایانی“ قسمت انتهایی یخچال به طور منفرد در قسم تهایی ازکوهستان باقی می ماند. در زمان یخبندان قبل از ”حداکثر یخچالی“ پایانی ارتفاع حد تعادل (ذوب یخ و تغذیه یخچال ) در ارتفاع 2960 متری و در یخبندان ” حداکثر یخچالی “ در ارتفاع 3060 متری قرار داشت، یعنی 1590 تا 1490 متر پایین تر از ”حد برفی “ قرار داشت بدین ترتیب نزول درجه حرارت از 11 تا 16 درجه سانتی گراد و یا به عبارتی 10 تا 15 درجه سانتی گراد برای مناطق کوهستانی جنوب شرق ایران در زمان 130000 و 60000 و 18000 سال پیش تعیین می گردد.