سرزمین

سرزمین

سرزمین سال اول بهار 1383 شماره 1 (مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

مقالات

۱.

بررسی اثر الگوهای سینوپتیک در تغییرات زمانی سیلاب های جنوب دریای خزر مطالعه موردی: رودخانه های شفارود و تالار(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: سواحل جنوبی دریای خزر سیستم های سینوپتیک سیلاب حوضه تالار حوضه شفارود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۷۷
به منظور بررسی اثر الگوهای سینوپتیک در تغییرات زمانی سیلاب های جنوب دریای خزر دبی دو رودخانه تالار در شرق و شفارود در غرب سواحل جنوبی خزر طی دوره آماری 1998-1961 مطالعه شده است . در این پژوهش سعی بر این بوده است تا علاوه بر معرفی الگوهای سینوپتیکی منجر به سیل، آرایش این الگوها و گستره تحت نفوذ هر سیستم و تغییرات این سیستم ها از نظر زمانی بررسی گردد . در این دوره 558 سیل در دو حوضه رخ داده است، 59 درصد از این سیل ها مربوط به حوضه تالار و 41 درصد آن نیز مربوط به حوضه شفارود است . نتایج حاصل از بررسی اطلاعات دبی و بارش ایستگاه های دو حوضه و نقشه های سینوپتیک نشان می دهد که 11 درصد سیلاب ها همزمان و درصد مستقل از یکدیگر بوده اند. حدود 70/6 درصد سیلاب های حوضه تالار و 63/2 درصد سیلاب های شفارود در نتیجه آرایش سیستم های سینوپتیکی سطوح بالا و قرارگیری حوضه ها در جلوی ناوه بادهای غربی ایجاد شده اند. بقیه سیلاب ها نیز نتیجه حضور سیستم های چرخندی و واچرخندی در سطح زمین به وجود آمده اند. همچنین 65 درصد سیلاب های حوضه تالار و 53 درصد از سیلاب های حوضه شفارود از منشأ مستقیم بارش و بقیه در اثر ذوب برف یا ترکیبی از بارش و ذوب برف رخ داده است . تمام سیلاب های همزمان در فاصله ماه های اسفند و فروردین و منشأ رطوبت آن از مدیترانه است . منابع رطوبتی سایر سیلاب ها نیز علاوه بر دریای مدیترانه، دریای خزر، دریای سیاه و یا ترکیب منابع فوق است.
۲.

تئوری و مدل های نمادین تعیین مکان مرکزی و حوزه نفوذ(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:

کلید واژه ها: مکان مرکزی مکان هندسی تابع و متغیر حوزه نفوذ حوزه نفوذ محلی حوزه نفوذ فرامحلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶ تعداد دانلود : ۹۲
در کشورهای در حال توسعه، روستاها عموماً از یک عقب ماندگی مضاعف رنج می برند، و امکان دادن خدمات برای تمام روستاها با مشکلات عدیده ای روبرو است، لذا مکان های مرکزی برای خدمات رسانی از اهمیت خاصی برخوردارند. در این مقاله روش های تعیین مکان هندسی مطلوب برای مکان های مرکزی مورد بحث قرار گرفته و مدل خاصی برای این منظور ارائه شده است . از طرف دیگر حوزه نفوذ محلی که مخصوص هر سکونتگاه محسوب می شود و نقطه صفر کشش و یا انتشار که در آن نقطه توان نفوذ به صفر تقلیل می یابد و همچنین حوزه نفوذ فرامحلی که از برآیند حوزه های نفوذ حاصل می گردد از روش هایی است که به وسیله مدل های خاص خود ارائه گردیده و در نهایت لکه حوزه نفوذ در یک منظومه روستایی یا یک مکان مرکزی نتیجه و ره آورد این مقاله به حساب می آید.
۳.

مهاجرت و عوامل زمینه ساز آن در ایران(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: ایران جمعیت مهاجرت توسعه مدیریت شهرنشینی روستا نشینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۱۰۲
ایران یکی از کشو رهایی است که حداقل در دوره هایی از تاریخ طولانی خود در معرض نقل و انتقا ل های جمعیتی قرار داشته است . این نقل و انتقال ها در زمان های گذشته بیشتر ناشی از حمله و هجوم بوده ولی در قرن اخیر جنبه های سیاسی و اقتصادی آن بر جنبه های خونین و قهرآلود غلبه داشته است. عوامل زمینه ساز مهاجرت در ایران ریشه در ویژگی های جمعیتی، اقتصادی و سیاسی دارد و میزان رشد جمعیت در ایران در مقایسه با کل جهان بیشتر بوده؛ توزیع فضایی جمعیت به گونه ای است که برخی از مناطق کشور از مطلوبیت لازم برای اسکان و استقرار جمعیت و فعالیت مناسب، برخوردار نمی باشد و این امر به مهاجرپذیری بعضی مناطق و مهاجر فرستی برخی دیگر از آن ها می انجامد. سیاست های توسعه ای و اقدامات مدیریتی نیز از عواملی است که به توسعه نامتوازن انجامیده و شرایط طبیعی را در جهت جذب و رانش جمعیت از منطقه ای به منطقه دیگر تسهیل کرده است . بر این عامل باید نحوه معشیت و نظام سکونت جمعیت کشور از دید شهرنشینی و روستانشینی را نیز افزود و بر کاهش مستمر جمعییت روستاهای کوچک و کم جمعییت تاکید کرد . شکاف عظیم درآمدی بین شهر و روستا نه تنها در سطح کشور بلکه در بین استا ن ها و داخل آن ها نیز جریان دارد و از عوامل زمینه ساز مهاجرت ها به حساب می آید. نامناسب بودن نظام سرمایه گذاری در مناطق مختلف کشور از یک طرف و تنوع ویژگی های محیطی با خصوصیات اقتصادی - اجتماعی و قومی تباری از سوی دیگر نیز به گونه ای است که تعریف و تدوین سیاست عام و جامع نگری را در این مورد با اشکالات خاصی مواجه نموده و اثر بخشی آن را محدود کرده است . در چنین شرایطی مطالعه دقیق تر این موضوع برای یافتن راه کارهای ضروری اجتناب ناپذیر می باشد.
۴.

نگرشی در تحولات اقتصاد روستایی مورد مطالعه: روستاهای ایالت کبک کانادا(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: جامعه روستایی اقتصاد روستایی بهره وری های اقتصادی ایالت کبک کانادا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۶۸
روستاهای ایالت کبک 2 کانادا، هماهنگ با تغییرات جامعه جهانی شدیداً در حال تغییر و تحول، به ویژه در زمینه اقتصاد روستایی می باشند . نتیجه مطالعات نگارنده در نواحی روستایی این ایالت ، نشان داده است که سه عامل تعداد جمعیت، فعالیت ها و در آمد اقتصادی ، برای تمایز بین روستایی بسیار اهمیت دارد . به علاوه، در سال های اخیر تغییراتی عمیق در تمامی ساخت های زیستی روستایی این ایالت مطرح شده، که سبب تفاوت بسیار شدید روستاهای آن با سایر سرزمین های روستایی جهان گردیده است. این تغییرات شامل : الگوی مصرف، سازماندهی فضا، مسکن، آموزش، بهداشت و سلامتی، گذران اوقات فراغت و ارزش های موجود در جامعه روستایی می باشد موج عظیم نوگرایی که در ایالت کبک ظاهر شده است، منجر به ایجاد تغییرات ریشه ای در بسیاری از مکان های روستایی گردیده است . عمده این تغییرات متاثر از ایجاد زمینه های جدید در فعالیت های اقتصادی موجود در نواحی روستایی و مسلماً سبب افزایش توان تولید و بهره وری های اقتصادی مضاعف در این نواحی است.
۵.

محاسبه و پهنه بندی شماره منحنی زیر حوضه های آبریز اهرچای(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: زمان تمرکز روش شماره منحنی اهرچای هیدرولوژی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۷۸
زمان تمرکز یکی از مهم ترین پارامترهای فیزیکی هر حوضه آبریز است و آن عبارت از مدت زمانی است که دورترین قطره آب نسبت به نقطه تمرکز لازم دارد تا مسیر خود را طی کند و به نقطه تمرکز برسد . اگر بارانی با شدت یکنواخت و برای مدت بسیار طولانی روی حوضه ای ببارد و شدت آن زیادتر از ظرفیت نفوذ باشد بلافاصله جریان رواناب از نقطه تمرکز شروع می شود. از شروع روان اب تا زمانی که دبی به مقدار ثابت خود می رسد مدتی به  طول می انجامد که آن را زمان تمرکز می گویند (علیزاده، 1367) از آنجا که در فرمول محاسبه زمان تمرکز پارامتر شماره منحنی 1 وجود دارد لذا برای محاسبه این متغیر نیز لازم است مطالعات گسترده ای در زمینه ضریب نفوذپذیری خاک – کاربری اراضی منطقه – ضریب نگه داشت سطحی انجام گیرد که در این رابطه نمونه برداری و آزمایشات متعددی از قسمت های مختلف حوضه انجام یافته و مقادیر نفوذ پذیری خاک تعیین شده است . محاسبه پهنه های نفوذپذیری خاک و کاربری اراضی تحت شرایط فعلی حوضه و تهیه نقشه های مزبور از نتایج این بخش از مطالعات بوده است. پس از ارائه فرضیات و انجام محاسبات مربوط به تفکیک زیر حوضه اقدام به محاسبه مقدار شماره منحنی درسطح حوضه ها شده که در نهایت نقشه پلیگون های شماره منحنی ترسیم و ارائه شده است. در نهایت مقدار زمان تمرکز حوضه و زیرحوضه ها بر حسب ساعت و بر اساس رابطه به دست آمده از سرویس حفاظت خاک آمریکا 2 محاسبه و برآورد گردیده که می تواند در کلیه محاسبات هیدرولوژی مؤثر واقع گردد.
۶.

گذر شهر از میان مزرعه! (کشاورزی ایران، عروج یا نزول)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:

کلید واژه ها: ایران گسترش شهرنشینی تأثیرات کشاورزی-روستایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۴۳
به هنگام یک بررسی پهنانگر در جهت شناخت روند تحولات اقتصادی ایران در می یابیم که در گذشته بخش کشاورزی هم پای رشد صنعت، دو نیاز عمده این بخش را نیز تأمین می کرد. از آنجا که رشد صنعت با گسترش شهرنشینی همراه بود، تغذیه جمعیت فزاینده شهرها افزایش تولید مواد غذایی و عرضه آن به قیمت مناسب را ضروری می ساخت. با رشد صنعت و ماشینی شدن آن، نیاز به مواد اولیه کشاورزی نیز افزایش یافت و بخش کشاورزی تأمین این مواد را با قیمتی ارزان بر عهده گرفت. شکل گیری شهرها که دومین انقلاب عظیم در فرهنگ انسان بود، تحول اجتماعی برجسته ای است که بیشتر موجب دگرگونی در روابط متقابل انسان با انسا ن های دیگر گردید تا تغییر در واکنش های او نسبت به محیط . بنابراین پیدایش شهرها را باید نقطه عطفی در تاریخ اجتماعی انسان به حساب آورد . گام های اولیه در نیل به مرحله شهرنشینی با افزایش جمعیت و سپس تشدید بهره برداری از محیط همراه بود. شهر به دنبال رشد فیزیکی خود در طول زمان، منجر به گسترش به سوی محدود ه های روستایی شد و اولین تأثیر آن تهدید فعالیت های زراعی و کاهش تولید بود . در واقع می توان گفت که توسعه شهرها چه از لحاظ مکانی و چه اجتماعی، تحولی منفی و شگرف در اقتصاد روستایی را فراهم آورد و زمینه ساز بسیاری از کاستی ها و مهاجرت های روستایی گردید که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران قابل مشاهده است . حال پرسشی که مطرح می گردد این است که آیا توجه به صنعت و شهر الزاماً به معنای نابودی و تضعیف بنیادهای روستایی- کشاورزی است؟
۷.

ویژگی های ژئومورفولوژیکی سواحل بالا آمده جنوب شرق ایران(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:

کلید واژه ها: سواحل بالا آمده پادگانه های دریایی بالاآمدگی فرورانش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۶۲
سواحل بالا آمده در ایران از حدود 30 تا 50 هزار سال پیش به تدریج شروع به بالا آمدن کرده اند و میزان بالاآمدگی آن ها 1-3 میلی متر در سال برآورد شده است . این سواحل در ایران از حوالی بندر جاسک تا خلیج گواتر (مرز مشترک ایران و پاکستان ) با مناظر کم نظیر و منحصر به فرد قابل مشاهده هستند که ادامه آن ها در داخل پاکستان تا بعد از بندر کراچی خودنمایی می کند و از غرب به شرق بر مقدار بالاآمدگی آن ها افزوده می شود، به طوری که ارتفاع آن ها در بندر جاسک حدود یک متر، در حوالی بندر چابهار و طیس بیش از 100 متر و در بندر کراچی پاکستان به حدود 500 متر می رسد. علت بالا آمدن سواحل بیشتر مربوط به عمل فرورانش و فشارهای تکتونیکی ناشی از فرورفتن پوسته اقیانوسی به زیر پوسته قاره ای در این قسمت از سواحل ایران است که میزان فرورانش در حدود 5 سانتی متر در سال تعیین شده است و شدت بالاآمدگی در سواحل به مراتب بیشتر از جلگه و ارتفاعات مکران می باشد. عمل بالاآمدگی سواحل به علت فعال بودن سابداکشن در سواحل دریای عمان هنوز هم ادامه دارد و سواحل به صورت پلکانی بالا می روند. دلایل زیادی برای اثبات بالا آمدن سواحل وجود دارد که در ادامه مباحث به آن ها اشاره خواهد شد.
۸.

هماهنگی مراکز فشار جنب حاره ای در بارش های سیل آسای منطقه جنوب و جنوب شرق ایران مطالعه موردی: بارش جولای 1976(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:

کلید واژه ها: هماهنگی مراکز فشار بارندگی های تابستانه همگرایی بارندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۵۷
خصیصه ویژه آب و هوایی نیمه جنوبی کشور ایران (بویژه جنوب شرق ) ریزش های تابستانه است که در بین دوره های ریزش هایی که تاکنون مورد مطالعه قرار گرفته ، بارش بلند مدت جولای 1976 از ویژگی منحصر به فردی برخوردار بوده است . در این دوره هماهنگی بین چرخش های آتمسفری عرض های پایین (چرخند موسمی ) وعرض های میانی (پرفشار جنب حاره ای) به چشم می خورد. این پژوهش نشان می دهد که هماهنگی بین این سیستم های فشار باعث تقویت وشدت یافتن نفوذ رطوبت از سمت شرق به منطقه مطالعه شده است . هماهنگی بین این دو سیستم در جنوب کوه های هیمالیا نوعی همگرایی را باعث شده که جریان های شرقی غربی حاشیه قطبی سلول موسمی با سرعت بیشتری حرکت نموده اند. این افزایش سرعت سیستم را قادر ساخته که بتواند رطوبت بیشتری را به منطقه جنوب وجنوب شرق کشور ایران برساند. بعلاوه برای نزول بارش، نیاز به عوامل صعود است . عوامل صعود هنگامی ایجاد می شود که سطوح میانی اتمسفر شرایط برای صعود را فراهم کنند . بررسی ها در این پژوهش نشان داد، هنگامی که پر فشارهای جنب حاره ای به سطوح بالاتر منتقل می شوند امکان صعود همرفت های محلی افزایش یافته و ریزش های جوی به وقوع می پیوندد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۰