علیرضا شهابفر

در این تحقیق به منظور بررسی امکان پیش بینی کوتاه مدت سرمازدگی با استفاده از داده های درجه حرارت روزانه و رطوبت نسبی ساعت 5/6 بعد از ظهر ایستگاه سینوپتیک مشهد برای ماه های آذر تا اسفند سال های 80-1363، مقادیر نقطه شبنم روزانه محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل آماری داده های موجود و آزمون های برازش آماری نشان داد که بین پارامترهای رطوبت نسبی و تفاضل دمای حداقل و نقطه شبنم، یک رابطه همبستگی معنی داری به صورت  Min-Dew=30.9-0.325RH   با ظریب همبستگی 70% وجود دارد. بنابراین نتیجه گیری شد در روزهایی که مقدار رطوبت نسبی در هنگام عصر کمتر از 75% می باشد احتمال وقوع سرمازدگی کم بوده و برای تعیین مقدار دقیق حداقل دمای فردای آن روز می توان از رابطه استخراج شده استفاده نمود. اما در روزهایی که مقدار این پارامتر بین 100%- 75% باشد، احتمال بوز سرمازدگی بسیار جدی بوده و بایستی با اعلام پیش آگاهی های لازم به کشاورزان منطقه در حد امکان از بروز خسارات بیشتر جلوگیری نمود.

در این تحقیق به منظور آشکارسازی تغییرات احتمالی اقلیم محلی، نوسانات زمانی روزهای یخبندان مشهد طی دوره آماری 1951-2000 مورد مطالعه قرار گرفت . در بررسی های اولیه مشخص شد که میانگین سالانه دما و دمای حداقل مطلق طی دوره یاد شده، روند صعودی دارند که این امر با روند نزولی تعداد روزهای یخبندان هم خوانی مناسبی از خود نشان می دهد. پس از انجام آزمون همگنی بارتلت همگن بودن داده های مورد مطالعه اثبات شد، با هدف آشکار شدن روند در این داده ها از ضریب بحرانی کندال استفاده شد و معلوم شد در مجموع روزهای یخبندان سالانه شهر مشهد دارای روند نزولی است. پس از انجام آزمو ن های بعدی نیز نتیجه گرفته شد که این روند تا حدودی مداوم بود چون در بعضی سال ها به هم خورده است. در نهایت معادله همبستگی تعداد روزهای یخبندان مشهد و سا لهای دوره آماری ب هصورت رابطه Y=107/35-0/53X محاسبه شد که این همبستگی نیز معنی دار بوده و بیانگر تغییرات 29/5- روزه در تعداد روزهای یخبندان طی دوره 50 ساله ی مورد مطالعه می باشد. چنین استنباط شد که داده های مذکور روند خطی مداوم شدیدی از خود نشان نداده، بلکه بیشتر رفتار نوسانی داشته است . در نهایت نیز با استفاده از آزمون Mann-kendail دو روند صعودی و دو روند نزولی معنی دار مشاهده شد . در انتهای دوره نیز یک نقطه تغییر دیده شد که معنی دار نبود و به طور کلی از حدود سال 1976 به بعد تعداد روزهای یخبندان در مشهد یک روند نزولی را پیش گرفته است. در مرحله بعد به منظور برازش یک مدل سری زمانی مناسب بر داده های مورد مطالعه از روش Box-Jenkins استفاده شد و با استفاده از منحنی های P-P¹ و اعمال تفاضل گیری از مرتبه اول، داده ها نرمال شدند و سپس با تحلیل منحنی های PACF³ و ² ACF خاصیت ایستایی داده ها و حذف واریانس نیز بررسی و لحاظ گردید و در نهایت مدل سری زمانی ( 0,ARIMA (1, 1, برای سری مورد مطالعه، مناسب تشخیص داده شد و به منظور آزمون برازش از روش رگرسیون بهره گیری شد و در حد اعتماد 0/005 صحت مدل مورد تایید قرار گرفت به گونه ای که این مدل توانست تعداد روزهای یخبندان سال 2001 مشهد را با خطایی در حدود 3/3 درصد پیش بینی کند.