سرزمین

سرزمین

سرزمین سال یازدهم زمستان 1393 شماره 4 (پیاپی 44) (مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

مقالات

۱.

نقش ژئواکونومی در اهداف استراتژیک ایران در قرن بیست و یکم جهان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 160 تعداد دانلود : 63
عصر جدید، سامانه ای اقتصادی محور بر مبنای ترتیبات سیاسی و با هدف کسب برتری اقتصادی، اما حفظ توانایی نظامی برای انجام عملیات احتمالی، آن هم با ملاحظه حفظ شریان های حیاتی اقتصادی و تمرکز ویژه بر روی انرژی است. عصر جدید که آن را دوره تسلط تفکر «ژئواکونومی» می دانند، خود مولد تحولات عمیق تری است که در بستر «ژئوپولی نومی» یا عرصه تداخلی جغرافیا، سیاست و اقتصاد درحال وقوع است. در این عرصه جایگاه کشورها مانند عصر محاسبات ژئواستراتژیک براساس نقشه طبیعی آنها و برتری عنصر «موقعیت مکانی» از جنبه ژئوپولیتیک تعیین نمی شود. دوران اندیشه «ژئواکونومی» عصر جدیدی است که نقش کشورها و ایفاگری آنها منوط به داده ها و داشته های اقتصادی است. در این مقاله سعی شده با بررسی دوران جدید، به سیاست خارجی ایران به عنوان برنامه عمل با دنیای پیچیده امروز، با ملاحظه ای ترتیبات، نگاه دوباره ای افکنده شود و در خور توان راهکار مناسب ارائه گردد.
۲.

معرفی روشی برای شناسایی محلات فرودست و اسکان غیر رسمی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 753 تعداد دانلود : 108
ناهنجاری و ناپایداری اسکان و سکونت اگرچه ریشه ای دیرپا در سرزمین ما دارد اما تظاهر آن در اشکال حاشیه نشینی، اسکان غیررسمی، کانون های خودرو و اسکان غیرقانونی و نامتعارف به عنوان محصول شرایط جدید شهرنشینی در کشور سابقه زیادی ندارد. مقاله حاضر، مبین نحوه انتخاب و اولویت بندی وضعیت محلات، و بیان کننده روشی نوین در شناسایی محلات غیررسمی است. در این مقاله، پس از انجام بررسی های پایه و مطالعات نظری و تدوین روند و روش شناسایی، پهنه بندی فقرشهری در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی با تعریف شاخص های مرتبط در هر بعد مشخص شد؛ سپس با تلفیق نتایج این مرحله، پهنه های فرودست شناسایی، و پس از آن تدقیق مطالعات اجتماعی و فرهنگی، طبیعی و نیز مطالعه نحوه مالکیت و تصرف زمین و ملاحظه ساختار و بافت این پهنه ها تدقیق، و حدود 20 محله فرودست تشخیص و محلات اسکان غیررسمی شناسایی و اولویت بندی شدند. در نهایت، با امتیازدهی و اولویت بندی، سه محله به عنوان محلات هدف به منظور ارائه برنامه توانمندسازی ارائه شد. هدف در انتخاب این محلات، علاوه بر حاد بودن و نیاز به تدوین برنامه برای این محلات، امکان تسری برنامه ها به سایر محلات، و بدین منظور، در نظر داشتن تنوع در محلات هدف بوده است. روش ها و فنون به کار گرفته شده در این پژوهش، عبارت از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و روش دلفی در وزن دهی و انتخاب معیارها و پس از آن، در اولویت دهی گزینه ها در مراحل مختلف و همچنین به کارگیری نرم افزار GIS و مدل های مختلف تحت آن (برای مثال، نرم افزار الحاقی Spatial Analyse و با استفاده از تابع MAP Calculator )، در تحلیل داده ها و اطلاعات و روی هم اندازی لایه های مختلف بوده است
۳.

ارزیابی توان اکولوژیکی به منظور تعیین عرصه های مناسب توسعه در محدوده بخش راین، شهرستان کرمان، بر مبنای پهنه بندی اکوتوریسم با تکنیک GIS و AHP(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: اکوتوریسم توان اکولوژیک فرآیند تحلیل سلسه مراتبی (AHP) سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) بخش راین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 709 تعداد دانلود : 733
اکوتوریسم (گردشگریاکولوژیک)طبعاًرابطهتنگاتنگیبامحیطدارد،ازاینرو،ارزیابیتوانمحیطیاگربه گونهشایسته ایصورتپذیرد،موجبتوسعهمناطق روستایی- شهریمی شود. راهبردحفاظتازمحیطزیستبهویژهدرمناطقکمترتوسعهیافته کهاساستوسعهآن هابتواندبرمحوریتگردشگریقراربگیرد،اهمیتبیشتریدارد . رای ِن شهری تاریخی و توریستی در استان کرمان در دامنه کوه هزار است که دارای آب و هوایی خوب و پتانسیل اکوتوریسمی (گردشگریاکولوژیک) می باشد، که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. نوع تحقیق کاربردی _ توسعه ای و روش تحقیق، توصیفی _ تحلیلی می باشد. این تحقیق با هدف اصلی ارزیابی پهنه بندی اکوتوریسم برپایه GIS و AHPدر شناسایی توان اکولوژیک برای توسعه روستایی- شهری بخش راین مورد بررسی قرار گرفته است. متغیرهای مورد نظر پس از وزن دهی سلسله مراتبیAHP با استفاده از GIS مورد همپوشانی قرار گرفتند و در نتیجه پهنه بندی توسعه اکوتوریسم برای منطقه راین در سه طبقه کلاس بندی مجزا تدوین گردید که 3/27% مساحت راین در طبقه اول اولویت بندی برای گسترش کاربری توریستی و 7/6% مساحت دومین اولویت می باشد که درصورت نیاز می توان جهت ایجاد خدمات گردشگری مورد استفاده قرار گیرد. همچنین 66% وسعت راین از لحاظ گردشگری اکولوژیک در پهنه ضعیف گردشگری واقع شده است که با راهبردهای مدیریتی و سیاسی به توسعه بخش راین کمک شایانی می نماید.
۴.

تحلیل عدالت فضایی برخورداری از خدمات حمل و نقل و ارتباطات در جغرافیای استان های مرزی (مطالعه موردی: شهرستان های استان خراسان شمالی)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: عدالت فضایی خراسان شمالی حمل و نقل و ارتباطات مدل VIKOR

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 729 تعداد دانلود : 872
از آنجا که خدمات عمومی شهری ساختار دهنده شکل و ماهیت کالبدی، اجتماعی و فضایی شهری می باشد، هدف نوشتار حاضر، نحوه توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت فضایی در یک نمونه تجربی (استان خراسان شمالی) می باشد که به منظور تحلیل نحوه توزیع شاخص های حمل ونقل، تعداد ۸ زیر شاخص از شاخص های حمل و نقل تعریف شده است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و شیوه آن توصیفی- تحلیلی است. به منظور تجزیه وتحلیل از روش بی مقیاس سازی معمولی، برای وزن دهی آن ها از ضریب آنتروپی شانون و رتبه بندی شهرستان ها نیز با بهره گیری از مدل Vikor، انجام شده است. نتایج نشان می دهد که خدمات حمل و نقل و ارتباطات به صورت متوازن در سطح استان توزیع نشده است به طوری که شهرستان بجنورد در بهترین وضعیت و شهرستان مانه و سملقان در پایین ترین سطح برخورداری از توزیع خدمات قرار دارند
۵.

بررسی و تحلیل عوامل طبیعی موثردر توسعه مناطق بیابانی و خشک(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: جغرافیای طبیعی ذخیره سازی آب توسعه پایدار چاله دامغان GIS

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 737 تعداد دانلود : 367
 این تحقیق با هدف شناخت و تصویر مناسب از وضعیت جغرافیایی شمال کویر حاج علیقلی و مراکز جمعیتی چاله دامغان با رویکرد توسعه منطقه با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بر پایه گردآوری اطلاعات و مطالعات میدانی و استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی گام برداشت. از این رو عوامل جغرافیایی طبیعی در غالب پهنه بندی و نقشه، مورد مطالعه قرار گرفته اند تا نقش آنها بر منابع آب این منطقه که یکی از مراکز فعالیت های انسانی مهم در مناطق بیابانی است مشخص گردد. بطور کلی تهیه نقشه و پهنه بندی عوامل جغرافیایی و تحلیل فضایی پدیده های جغرافیایی ازاهداف عمده تحقیق محسوب می گردد. نتایج نشان می دهد که عوامل طبیعی منطقه مانندتوپوگرافی و کوههای بلند با تاثیردرمیزان بارش همچنین تشکیلات آهکی سهم عمده ای در تامین آب منطقه دارد که همراه با دشت سرهای گسترده نقش اصلی را در تغذیه سفره ها ایفاء می نمایند. با بررسی و تحلیل فضایی نقشه های تهیه شده جغرافیایی و پدیده های سطحی زمین می توان شناخت جامعی از چالش هایی که مدیران و متولیان اموردر تصمیم گیری و طرح ریزی اقتصاد فضای مناطق بیابانی حاشیه چاله دامغان و کویر حاج علی قلی با آن مواجه اند، حل نمود. لذا در پایان پیشنهاد های کاربردی ارائه گردید.
۶.

مکان یابی و تعیین محدوده قابل توسعه شهر کوهدشت با استفاده از منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: توسعه شهری مکان یابی سیستم اطلاعات جغرافیایی منطق فازی شهر کوهدشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 821 تعداد دانلود : 402
مکان یابی[1] فرآیندی که از طریق آن می توان بر اساس شرایط تعیین شده برای یک کاربری مشخص و با توجه به منابع و امکانات موجود, بهترین محل مناسب را تعیین نمود. مکان یابی درواقع تجزیه وتحلیل توأمان اطلاعات فضایی و داده های توصیفی به منظور یافتن یک یا چند موقعیت فضایی با ویژگی های توصیفی موردنظر است. از سوی دیگر منطق فازی که می توان در تعریف آن گفت که از منطق ارزش های "صفر و یک" نرم افزارهای کلاسیک فراتر رفته و درگاهی جدید برای دنیای علوم نرم افزاری و رایانه ها می گشاید، زیرا فضای شناور و نامحدود بین اعداد صفر و یک را نیز در منطق و استدلال های خود به کار می گیرد (جورابیان، محمود و همکاران: 1381)، نیز می تواند در امر مکان یابی بسیار به کار آید چراکه مقادیر میان صفر و یک را در بر می گیرد. با توجه به تعریف فوق و نیز توجه به این مطلب که همه ساله شاهد افزایش نرخ رشد جمعیت هستیم ناگزیر با رشد و توسعه شهرها مواجه هستیم که این امر ضرورت مکان یابی محدوده های مناسب برای گسترش های بعدی هر شهری را ضروری می سازد. شهر کوهدشت واقع در استان لرستان نیز اگرچه نه به صورت گسترده ولی شاهد این توسعه در چند دهه گذشته بوده است آنچه در این پژوهش انجام شد بیانگر این واقعیت بوده است که شهر کوهدشت در ادامه توسعه فیزیکی خود، با محدودیت های گسل (در بخش جنوبی شهر)، شیب، انواع فرایندها (هوازدگی، دامنه ای، جریانی و فرسایشی)، خطرات ناشی از گسل (تخریب سدها، آب های زیرزمینی، تأسیسات و ...) و درنتیجه اثرات مخاطرات محیطی بر روی سازه های انسانی و افزایش هزینه های ساخت وساز ناشی از این مخاطرات مواجه است، به استثنای اراضی واقع در شرق و غرب (مناسب ترین مکان ها برای توسعه فیزیکی آتی)، دیگر جای برای توسعه فیزیکی شهر کوهدشت وجود ندارد.  
۷.

پتانسیل سنجی خطر زمین لغزش با استفاده از مدل آنتروپی، مطالعه موردی: (منطقه کوهستانی شیرپناه در جنوب غرب استان کرمانشاه)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: پهنه بندی خطر زمین لغزش مدل آنتروپی کوهستان شیرپناه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 52 تعداد دانلود : 764
هدف اصلی از این مطالعه تهیه نقشه حساسیت زمین لغزش در کوهستان شیرپناه ، با استفاده از مدل آنتروپی و ارزیابی این مدل در پهنه بندی وقوع زمین لغزش های کوهستان شیرپناه و شناخت میزان تاثیر هریک از عوامل پنج گانه در وقوع زمین لغزش می باشد.  در این پژوهش از عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای، نقشه توپوگرافی 50000، نقشه زمین شناسی 100000/1 و همچنین تحقیقات میدانی به منظور شناخت منطقه و عکسبرداری از لغزش های رخ داده استفاده گردید. به منظور تهیه نقشه خطر زمین لغزش در منطقه از مدل آنتروپی در محیط GIS استفاده گردید.نتایج نشان می دهد که عوامل فاصله از گسل، شیب، ارتفاع، لیتولوژی و جهت شیب، به ترتیب بیشترین تأثیر را در وقوع زمین لغزش در منطقه دارند. از مجموع مساحت منطقه، 249 کیلومترمربع (32 درصد) در محدوده خطر زیاد و 380کیلومتر مربع (84/48درصد) در پهنه خطر متوسط قرار دارد. این امر حاکی از آن است که پتانسیل خطر وقع زمین لغزش در منطقه بالا است. همچنین نتایج نشان می دهد 60 درصد لغزش های رخ داده در این منطقه، در پهنه حساس که توسط مدل آنتروپی مشخص شده بود، قرار گرفته اند، بنابراین صحت مدل پیشنهادی مورد تأیید قرار گرفته و نقشه حساسیت تهیه شده می تواند به عنوان مرجعی در برنامه ریزی ها مورد استفاده قرار گیرد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۷۸