فرهنگ در دانشگاه اسلامی

دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی با چالشهایی همچون افزایش رقابت، کمبود منابع و گوناگونی در تقاضای مشتری با توجه به خدمات درخواست شده روبه رو می باشند که ضرورت توجه به فرهنگ ناب در مؤسسات آموزش عالی را نشان می دهد. هدف عمده از ارائه این مقاله، شناسایی و بیان مؤلفه های فرهنگ ناب در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی بود؛ به طوری که احترام به افراد، بهبود مستمر و حذف اتلاف محقق شود. روش: این مطالعه از روش کیفی و مرور نظام مند با هدف کاربردی استفاده کرد. مرور نظام مند جامعی از فصلنامه ها، کتابها و رساله ها صورت گرفت که از پژوهش پایگاه داده های مختلف با استفاده از سه کلید واژه «فرهنگ، ناب، آموزش عالی» و ارجاعات مرتبط بین سالهای 1990 تا 2021 صورت گرفت. در مجموع، 60 منبع(51 مقاله، شش کتاب و سه رساله) تجزیه و تحلیل شدند. معیارهای انتخاب اسناد، هم راستایی عنوان، چکیده و محتوا با فرهنگ ناب در آموزش عالی بود. یافته ها: نتایج نشان داد که هفت بعد شناسایی شده، فرهنگ ناب را در آموزش عالی شکل می دهند که عبارتند از: ارزشهای محوری، اصول ناب، رهبری، افراد، کار تیمی، ارتباطات با محیط و مصنوعات. به طور کلی، به نظر می رسد فرهنگ ناب، زمانی که برای بهبود عملیاتهای اجرایی و دانشگاهی در آموزش عالی به کار برده می شود، ارزش مهم و قابل اندازه گیری داشته باشد. نتیجه گیری: استفاده از مفهوم فرهنگ ناب در آموزش عالی، به صورت فزاینده ای موضوع مقبول مطالعات پژوهشی بوده است. تأکید برای گسترش فرهنگ ناب و ارزشهای محوری آن باید مورد توجه قرار گیرد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی چگونگی شکل گیری وضعیت موجود حکمرانی نظام آموزش عالی ایران (دولت گرا و متمرکز) از طریق فرایند وابستگی به مسیر بعد از انقلاب اسلامی انجام شد. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، توسعه ای بود و با استفاده از رویکرد کیفی و بهره گیری از راهبرد تحلیل تاریخی به بررسی پدیده مدّ نظر اقدام شد. شیوه گردآوری داده ها در پژوهش حاضر به صورت کتابخانه ای بود؛ بدین صورت که اسناد و مدارک علمی مربوط به چگونگی اداره کردن دولت و نظام آموزش عالی در بازه زمانی بعد از انقلاب اسلامی بررسی شد. یافته ها: بررسی سازوکارهای بازتولید در فرایند وابستگی به مسیر نشان داد یک توالی خودتقویت کننده، شامل 1. وقوع انقلاب اسلامی، جنگ و اتخاذ رویکرد دولت گرا، 2. شکست سیاستهای مربوط به اصلاحات ساختاری و 3. ضعف در انسجام و اجرای قوانین مربوط به خودمختاری دانشگاهها، موجبات شکل گیری حکمرانی دولت گرا در نظام آموزش عالی ایران را فراهم کرده است. نتیجه گیری: به طور کلی می توان گفت انقلاب اسلامی و وقوع جنگ تحمیلی به عنوان دو بزنگاه اساسی، موجب شکل گیری حکمرانی دولت گرا و متمرکز در نظام آموزش عالی کشور شده اند و با شکست سیاستهای مربوط به اصلاحات ساختاری و اجرای ناقص قوانین مربوط به خودمختاری دانشگاهی نیز این نوع حکمرانی تقویت شده است؛ به طوری که اکنون برگشت از آن به آسانی ممکن نیست.

تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر عقل به عنوان یکی از توانمندی های اساسی انسان بر شادکامی او بر اساس آیات و روایات صورت گرفت تا نظامهای تربیتی با تقویت و پرورش این توانمندی بتوانند انسان شادکام و بانشاط تربیت کنند. روش: در این پژوهش از روش تحلیل محتوای متون دینی از جمله قرآن کریم و روایات معصومین(ع) استفاده شده است. یافته ها: بر اساس نتایج تحلیل متون آیات و روایات اسلامی، عقل و خرد در منابع دینی از مهم ترین توانمندی ها و استعداد آدمی است و خود دارای مجموع قوای شناختی، اخلاقی، معنوی، هیجانی، عبادی، بدنی، فعلی و جنبشی، تدبیر و قوای حل مسئله و توانمندی های کسب معاش و لذت از زندگی است. تقویت و پرورش این مجموعه قوا می تواند در تربیت انسان شادکام مؤثر واقع شود. نتیجه گیری: نظامهای تربیتی از جمله خانواده ها، مدارس و دانشگاهها برای تربیت انسان شادکام باید تربیت انسان قوی و توانمند در ابعاد مختلف را دستور کار خود قرار دهند و قوای مختلفی از جمله توانمندهای شناختی، اخلاقی، معنوی، عبادی، هیجانی و قوای حل مسئله، توانایی جنبشی و عملی، کسب معاش و ... را در متربیان خود پرورش دهند تا انسان شادکام برای زندگی در دنیا و آخرت تربیت کنند.

تربیت سیاسی فرایندی است که به افزایش مهارتها و قابلیتهای شهروندان برای تأثیرگذاری در سرنوشت سیاسی و اجتماعی خود و جامعه منجر می شود. لذا شناسایی عوامل مؤثر بر تربیت سیاسی شهروندان حائز اهمیت است. دانشجویان بخش مهمی از شهروندان در زمینه فعالیت سیاسی و اجتماعی به شمار می آیند؛ لذا شناسایی عوامل مؤثر بر تربیت سیاسی این قشر، اهمیت دارد. مسئله اصلی این پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر تربیت سیاسی دانشجویان و سنجش میزان تأثیر هر یک از این عوامل بوده است. روش: این پژوهش با روش پیمایش و استفاده از ابزار پرسشنامه انجام شده است. با استفاده از روش نمونه گیری سیستماتیک، از بین دانشگاههای فنی و مهندسی تهران، دو دانشگاه دولتی و دو دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب و تعداد 384 نفر از دانشجویان به عنوان نمونه انتخاب شدند. به منظور مقایسه داده ها، از روش درصدگیری و محاسبه میانگین و برای تعیین تأثیر متغیّرها و تعمیم نتایج به جامعه آماری و سنجش تأثیر متغیّرهای مورد بررسی از آزمون تی استیودنت تک نمونه ای استفاده شده است. یافته ها: عوامل مؤثر بر تربیت سیاسی دانشجویان، شناسایی و میزان تأثیر این عوامل در قالب 10 شاخص سنجیده شده است. نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان می دهد چهار شاخص خصلتهای فردی، خانواده، رسانه های جمعی و تحولات بین المللی، تأثیر معناداری بر تربیت سیاسی دانشجویان دانشگاههای فنی و مهندسی دارد و سایر شاخصها تأثیر معناداری ندارند.

هدف از انجام این مطالعه، تحلیل روایت «سبع سنین» و بررسی مراحل تربیت فرزند و تطبیق آن با دیدگاه برخی از صاحب نظران علوم تربیتی بود. روش: این پژوهش کتابخانه ای و با روش تحلیلی- اسنادی انجام شده است. یافته ها: روش تربیتی ارائه شده توسط پیشوایان دینی(صلوات الله علیهم اجمعین) در روایت «سبع سنین» بر اساس نیازها و توانایی های کودک، در سه مرحله رشد هفت ساله قرار داشته و نظریات دانشمندان علوم تربیتی، تا حدود زیادی مطابق توصیه های ارائه شده در روایت مذکور است. نتیجه گیری: برای شکوفایی استعدادهای فرزندان و تربیت صحیح آنان، مدل ارائه شده توسط ائمه هدی، مدلی کامل است و برای رسیدن به این مهم لازم است والدین و مربیان تربیتی با این مدل و راهکارهای اجرایی آن آشنا و آموزش داده شوند.

 هدف : این پژوهش با هدف تحلیل جامعه شناختی مسائل فرهنگی استان ایلام انجام شد تا در پرتو آن، مسائل فرهنگی را شناسایی و رتبه بندی کند. روش: رویکرد این پژوهش، از نوع مطالعات کیفی است و بر همین مبنا، شیوه برساخت مسئله از طریق حضور کنشگران متعدد با دیدگاههای تخصصی متنوع در زمینه امور فرهنگی در دستور کار قرار گرفت. از نظر شیوه اجرا، در پژوهش حاضر از روش دلفی استفاده شده است و گردآوری و تحلیل پاسخهای شرکت کنندگان در دلفی در چهار راند انجام شده و برای ارزیابی کیفیت تحقیق از تکنیک اعتبار پاسخگو برای اعتمادپذیری و برای پایایی نیز از تکنیک انتقال پذیری و اجماع خبرگان استفاده شده است. یافته ها: از مهم ترین یافته های تحقیق، پایین بودن میزان مطالعه، کم توجهی به شایسته سالاری، تجمّل گرایی، مصرف نمایشی، کاهش نشاط اجتماعی، نحیفی فرهنگ کار، سواد مدیریتی پایین مدیران، نومیدی، بالا بودن تعصبات قومی و زبانی و کم توجهی به نخبگان استان به عنوان مسائل فرهنگی قابل ذکرند. نتیجه گیری : اکثر مسائل فرهنگی استان با وضعیت جاری جامعه در سطح کلان همسو هستند و تعداد کمی از آنها منشأ محلی دارند.

نسبت دادن سازه های ذهنی بومی به مفاهیم وام گرفته از زبانهای خارجی، موجب ایجاد شکاف ادراکی می شود. «ایفای مسئولیت اجتماعی»، از جمله مهم ترین مفاهیم وام گرفته زبان فارسی از زبانهای خارجی است. هدف پژوهش حاضر، نگاشت سازه های اسلامی-ایرانی ایفای مسئولیت اجتماعی با استفاده از تکنیک استخراج استعاره زالتمن (زیمت) است. روش: پزوهش حاضر از منظر هدف، کاربردی و از منظر صبغه، کیفی است. جامعه آماری پژوهش، افراد در سطح شهر تهران، روش نمونه گیری از نوع در دسترس و حجم نمونه شامل 15 نفر است. یافته ها: تحلیل داده ها نشان داد که مفهوم ایفای مسئولیت اجتماعی دارای 26 سازه است. سازه های حفظ محیط زیست، رعایت اخلاق کار، احترام به حقوق مصرف کنندگان، احترام به حقوق شهروندان، خدمت به جامعه و حمایت از قشر کارگر، پرتکرارترین سازه های اسلامی-ایرانی ایفای مسئولیت اجتماعی اند. نقشه اجماعی مفهوم ایفای مسئولیت اجتماعی نیز شامل 36 جفت سازه است که جفت سازه های ایفای مسئولیت اجتماعی- حفظ محیط زیست و ایفای مسئولیت اجتماعی- رعایت اخلاق کار، پرتکرارترین جفت سازه های اسلامی- ایرانی ایفای مسئولیت اجتماعی اند. نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش، حفظ محیط زیست، مهم ترین سازه اسلامی- ایرانی مرتبط با ایفای مسئولیت اجتماعی است.