مطالعات رسانه های نوین

در میانِ اندیشمندان و جامعه شناسانِ ایرانی مجادله ای مبنی بر فردگرا یا جمع گرا بودن جامعه ایرانی وجود دارد؛ اما این مجادله و همچنین پژوهش های تجربی در مورد فردگرا یا جمع گرا بودن جامعه ایران فارغ از توجه به زندگی ایرانی ها در شبکه های اجتماعی مجازی، شکل گرفته و انجام شده است. حال آنکه با گسترش استفاده از این شبکه ها در سال های اخیر لازم است تا جمع گرایی و فردگرایی در نسبت با شبکه های مجازی نیز مورد مطالعه قرار گیرد. برای مطالعه این موضوع در این پژوهش، کار با نظریه فردگرایی شبکه ای بری وِلمن (2012) آغاز گردید و درنهایت این مفهوم بازتعریف و مقیاسی برای سنجش آن ساخته شد؛ بنابراین یکی از نوآوری های این پژوهش ساخت مدل اندازه گیری برای این مفهوم بوده است. یافته های به دست آمده نشان از فردگرایی شبکه ای در سطح متوسط دارد و به طورکلی می توان گفت کنش های فردگرایانه و جمع گرایانه در سطوح مختلف در شبکه های اجتماعی مجازی دیده می شود. همچنین یافته های جدید نشان می دهد خانواده گرایی به عنوان یکی از فرهنگ های عمومی جامعه ایران در شبکه های مجازی نیز نقش چشمگیری دارد. در نهایت می توان گفت مقیاس فردگرایی شبکه ای ساخته شده در این پژوهش که برای اولین بار سنجش شده است می تواند الگوی مناسبی در مطالعه فردگرایی در فضای مجازی باشد که لازم است اصلاح و دوباره سنجش شود.

این مقاله به دنبال بررسی عواملی است که سبب شده اند جوان ایرانی برای تأمین نیاز خود به سرگرمی، شبکه های ماهواره ای را به برنامه های مشابه تلویزیون داخلی ترجیح دهد و به این سؤال پاسخ می دهد که از دید مخاطبان جوان، چه عواملی سبب جذابیت محتواهای داستانی و مستند تلویزیون های ماهواره ای شده اند؟ برای یافتن پاسخ این سؤال با 25 جوان تهرانی مصاحبه فردی و گروهی نیمه ساختاریافته کیفی انجام شده و متن مصاحبه ها به روش تحلیل مضمونی و با کمک نرم افزار مکس کیودا تحلیل شده است. تحلیل یافته های مصاحبه ها نشان می دهد که دلایل جذابیت فیلم ها و سریال های تلویزیونی ماهواره ای را می توان در مضامین فراگیر زیر خلاصه کرد: روال های قصه پردازی، چسب اجتماعی، توانمندسازی اطلاعاتی مخاطب، مقاومت در برابر چارچوب های تلویزیون داخلی و تکرار الگوهای آشنا. همچنین دلایل جذابیت مستندهای تلویزیون های ماهواره ای را می توان در جامعیت روایت و انتخاب و روایت حرفه ای سوژه ها خلاصه کرد. به طورکلی محتوای داستانی و مستند شبکه های ماهواره ای سه کارکرد اصلی دارند: مخاطبان با استفاده از محتوا تعاملات خود را گسترش می دهند و موضوعاتی برای ارتباط به دست می آورند. آن ها می توانند در دنیایی که معانی آن را مؤلفان دیگری تولید کرده اند، الگوهای آشنای خود را بیایند و فضای آشنای خود را شکل دهند و با اطلاعاتی که از محتوای داستانی و مستند به دست می آورند، بدون این که رنج مواجهه با محتوای جدی را متحمل شده باشند، احساس می کنند در ساختن دنیای خود و مواجهه با جهان اجتماعی توانمندند و این توانمندی بااحساس احاطه بر جهان به دست آمده که رضایت روانی مخاطبان جوان را در پی دارد.

موضوع مقاله حاضر مطالعه سایبر دیپلماسی دولت آمریکا و تأثیر آن بر دیدگاه کاربران ایرانی فیس بوک فارسی وزارت امور خارجه این کشور است. با عنایت به جایگاه مهم ایران در سیاست خارجی آمریکا، وزارت امور خارجه ایالات متحده، صفحه فیس بوک فارسی را به منظور تأثیرگذاری بر کاربران ایرانی راه اندازی کرده است. مسئله اساسی مقاله، شناسایی میزان تأثیرگذاری استفاده از فیس بوک فارسی وزارت امور خارجه آمریکا به عنوان یک ابزار سایبر دیپلماسی دولت این کشور بر دیدگاه کاربران ایرانی فضای مجازی نسبت به جامعه ایران است. برای پاسخ به پرسش مقاله، از روش تحلیل محتوای کیفی سایت های رادیو فردا، صدای آمریکا و فیس بوک فارسی وزارت امور خارجه آمریکا برای استخراج گزاره های پرسشنامه، و سپس انجام پیمایش استفاده شده است. بر اساس فرضیه اصلی مقاله، کاربرانی که از فیس بوک فارسی وزارت امور خارجه آمریکا استفاده می کنند، در مقایسه با کاربرانی که از آن استفاده نمی کنند؛ بیشتر تحت تأثیر محتوا و پیام های سایبر دیپلماسی این کشور بوده و این امر باعث ایجاد نگرش منفی نسبت به جامعه ایران در بین آن ها می شود. بر همین اساس، میزان استفاده از صفحه فیس بوک فارسی بر نوع نگرش کاربران نسبت به جامعه ایران به مقدار 12 درصد تأثیر دارد که این تأثیر ازلحاظ آماری معنی دار است. همچنین هرچقدر مطالب صفحه فیس بوک فارسی وزارت امور خارجه آمریکا مورد تأیید کاربران باشد به میزان 30 درصد تغییر در نگرش (منفی) آن ها نسبت به جامعه ایران قابل برآورد است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی جوک ها در خصوص توافق هسته ای که در شبکه های مجازی انتشاریافته اند، انجام شده است. مسئله اصلی این تحقیق آشکار کردن سویه های ایدئولوژیک و وابستگی این جوک ها در خصوص امر هسته ای با جناح های قدرت است و این سؤال مطرح است که چگونه زبان در مناسبات قدرت در قالب طنز و شوخ طبعی چرخش پیدا کرده است و همچون یک امر رهایی بخش از تحکم و نظم پایگانی موجود، امکان تفسیرهای متفاوت از گفتمان غالب و تک صدا را ایجاد می کند. در این مقاله از روش تحلیل گفتمان انتقادی با رویکرد سه بعدی فرکلاف، نظریه کارناوال باختین و طنز گروستیک استفاده شده است. بدین منظور تعدادی از جوک های هسته ای در فضای مجازی تحلیل و بررسی شده اند. نتایج نشان داد که خیال پردازی حاصل از جنبه های ایدئولوژیک زبان جوک، وضعیت موجود را بازنمایی و بازتفسیر می کند و به ایجاد، حفظ و تغییر در روابط اجتماعی و کردارهای گفتمانی منتهی می گردد. همچنین با توجه به ویژگی های متنی آن مشخص شد که تعدادی از آن ها، بازتفسیری مثبت و تعدادی نیز بازتفسیری منفی از توافق هسته ای دارند. به نظر می رسد که بازنمایی مثبت در قالب ایدئولوژی قدرت حاکم (دولت یازدهم) و بازنمایی منفی در قالب ایدئولوژی اصولگرایان شکل گرفته است. درواقع، ژانر زبانی جوک در خدمت قدرت قرارگرفته و برای هژمونیک و چندصدایی شدن گفتمان های قدرت به کار گرفته می شود.

نابسامانی نظام نوآوری یکی از علل اصلی وجود معضلات اقتصادی در صنعت موسیقی به شمار می رود و رفع آن ها مستلزم سازمان دهی نظام نوآوری در بخش های مختلف صنعت موسیقی، به خصوص در عصر دیجیتال می باشد. در دهه های اخیر، توزیع دیجیتال موسیقی به طور چشمگیری توانسته است برای جوامع مختلف، خلق ثروت زیادی داشته باشد. در محیط اکنونی رسانه های دیجیتال، «توزیع» در محوریت صنعت موسیقی قرار دارد. بنابراین با نگاهی دقیق تر به چگونگی توزیع دیجیتال موسیقی می توان نقشه دستیابی به خلق ثروت در صنعت موسیقی را به طور نظام مند ترسیم نمود. این پژوهش با استفاده از یک مطالعه موردی عمیق، به دنبال آن است که از طریق شناسایی و تحلیل نوآوری های رسانه ای یک نمونه کسب وکار ایرانی در توزیع دیجیتال موسیقی (بیپتونز)، راه دستیابی به بازار کارآمد رسانه ای در دنیای دیجیتالی صنعت موسیقی ایران را هموار سازد. در این راستا، با استفاده از چارچوب مفهومی نوآوری رسانه ای استورسول و کرومسویک، نوآوری های صورت گرفته در این کسب وکار آنلاین در پنج بُعد محصول، فرایند، موقعیت، پارادایمی و اجتماعی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج اصلی این پژوهش نشان می دهد که نوآوری های رسانه ای نباید تنها به منزله نوآوری های تکنولوژیکی در نظر گرفته شوند؛ در عوض، کسب وکارهای آنلاین در توزیع دیجیتالی موسیقی باید نگاهی «انسان گرایانه» نسبت به نوآوری های رسانه ای اتخاذ کنند. کلید موفقیت کسب وکارهای آنلاین در صنعت موسیقی، توجه بیشتر به بازیگر کلیدی این صنعت یعنی «انسان» می باشد.

هدف این مقاله مطالعه تطبیقی عملکرد رسانه های جمعی در جریان خبری ای است که رسانه های اجتماعی پیرامون خبر فوت مرتضی پاشایی ایجاد کردند. 9 سایت خبری یا خبرگزاری برتر انتخاب و مطالب آن ها در سه بازه زمانی پیش از فوت، از زمان فوت تا تشییع و هفته پس از تشییع تحلیل شد. همچنین نیم صفحه اول 24 روزنامه پرتیراژ کشور بررسی شد. از بین بخش های خبری صداوسیما نیز پنج بخش خبری و شبکه های ماهواره ای خبری، بی بی سی فارسی، من وتو و صدای آمریکا به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. سپس روند جریان سازی خبری استخراج و اقدامات هر یک از رسانه ها در مقاطع مختلف این جریان خبری مشخص گردید. برای تحلیل داده ها از دو روش تحلیل مضمون برای شناسایی مضامین و از روش تحلیل محتوای کمی برای شمارش واحدهای موجود در متن پیام ها استفاده شد. بر اساس یافته های این پژوهش سبقت رسانه های اجتماعی بر رسانه های جمعی در این جریان سازی خبری مشهود است. در موج اول، رسانه های اجتماعی پیشتاز بودند. در موج دوم، رسانه های جمعی سعی کردند، عقب افتادگی خود را از این حجم عظیم خبری جبران کنند و به سرعت وارد شده و تلاش نمودند با موج اول همراهی کنند. اما سرعت حوادث باعث می شود ابتکار عمل از دست رسانه های جمعی خارج شده و هیچ رسانه ای نتواند در موج سوم به مدیریت مطلوب جریان خبری خود بپردازد. موج تولید محتوا در شبکه های اجتماعی، رسانه های جمعی را غافلگیر می کند و سایت های خبری با پوشش همه جانبه خبری موضوع پاشایی، بیش از این که به فکر جهت دهی به افکار عمومی باشند، به فکر جذب یا نگه داشتن مخاطبان خود هستند.

با توجه به رواج فرم های رویت پذیر هنر دوره قاجار در آثار برخی از هنرمندان معاصر ایران، هدف تحقیق، تحلیل مکانیسم قدرت حاکمیت مند در 6 اثر نمایشگاه آندرگراند سیامک فیلی زاده است. سؤال تحقیق درباره چگونگی نگاه به مؤلفه های این مکانیسم در آثار یادشده در دو بخش نظام سلطنتی/حکومتی و سرمایه داری است. روش خوانش آثار توصیفی-تحلیلی با بهره گیری از آرای میشل فوکو و رویکرد «تبارشناسی» است. در این رویکرد مؤلفه هایی چون کارکرد یا هدف؛ شیوه، ابزار یا تکنیک و نظام تمایزگذاری در مکانیسم قدرت حاکمیت مند، تحلیل می شود. خوانش توصیفی مؤلفه های بصری، نوشتاری و پس زمینه آثار یادشده سلطه خطوط عمودی و سطوح کشیده، رنگ های سرد؛ تیره و گرفته، استفاده اندک از نوشته و تأکید بسیار بر عناصر معماری در پس زمینه را نشان می دهد. در این آثار از بسیاری از قوانین نمادین هنر درباری نماد زدایی و در شخصیت های تاریخی دستکاری صورت گرفته است. خوانش تحلیلی ترکیب بندی آثار فیلی زاده با وجود این که حاکی از نیرویِ گسست دوره قاجار یعنی هنر نمادین درباری از جریان هنر اعتراضی و بازاری است؛ گسست سنت و مدرنیته و آغازه های گسست سلطنت مشروطه از مشروعه را نشان می دهد. در این عکس ها خوانش توصیفی جزییاتی چون لباس برند و مارک شخصیت بدمن و سوپرمن ناصرالدین شاه، لباس پاپ آرتی و دستبند و گردن بند طلای او، مانکن ها، زنان لاغراندام و... به تأثیر سرمایه داری از طریق فرهنگ بر جامعه هنرمند اشاره می کند. نتیجه این که در این آثار همراهِ تأکید بر ابزار و تکنیک و هدف قدرت حاکمیت مند در یک نظام سلطنتی، از مؤلفه های قدرت حاکمیت مند در نظام سرمایه داری نیز پرده برداشته می شود.

پژوهش حاضر به بررسی رابطه استفاده از شبکه های اجتماعی با هوش شناختی، هوش هیجانی، خلاقیت و ویژگی های شخصیتی در کاربران می پردازد. روش تحقیق به کار برده شده در این پژوهش توصیفی، همبستگی بوده و با استفاده از ضرایب همبستگی محاسبه شده، اقدام به تدوین مدل ساختاری گردید. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل کلیه دانش آموزان دختر متوسطه دوره دوم شهر تهران در سال تحصیلی 96-1395 و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران معادل با 400 نفر انتخاب شد. اطلاعات لازم به وسیله پنج پرسشنامه هوش ریون، هوش هیجانی بار- آن، خلاقیت تورنس، ویژگی های شخصیتی پنج عاملی نئو[1] و پرسشنامه محقق ساخته شبکه هایاجتماعی جمع آوری شد. تجزیه وتحلیل اطلاعات آزمون نیز در دوطبقه توصیفی و استنباطی صورت گرفت که عمده ترین نتایج آن بدین قراراست: بر اساس نتایج مشخص شد که اثر مستقیم هوش بر استفاده از شبکه های اجتماعی معنادار نمی باشد، اما اثر هوش بر شبکه های اجتماعی با مداخله هوش هیجانی به صورت معکوس معنادار است. هم چنین نتایج پژوهش حاکی از آن بود که اثر مستقیم هوش هیجانی توانسته است استفاده از شبکه اجتماعی را پیش بینی کند. فرضیه پژوهشی مبنی بر این که خلاقیت، استفاده از شبکه های اجتماعی را پیش بینی می کند، تأیید نشد. اثر ویژگی های شخصیتی بر شبکه های اجتماعی با مداخله هوش هیجانی به صورت معکوس معنادار است و هوش هیجانی در مقایسه با سایر متغیرهای شناختی نقش بیشتری در پیش بینی استفاده از شبکه های اجتماعی دارد.

پژوهش حاضر باهدف تحلیل محتوای بازی های رایانه ای آموزشی بر اساس اصول و استانداردهای عمومی طراحی بازی است. سؤالات اساس این پژوهش عبارت اند از: 1. آیا بازی های رایانه ای آموزشی تولیدشده بر اساس استانداردهای طراحی بازی های رایانه ای جدی ساخته شده اند؟ 2. آیا بازی های رایانه ای آموزشی تولیدشده با عناصر و اصول عمومی طراحی بازی مطابقت دارند؟ روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتواست. جامعه آماری این پژوهش تمام بازی های رایانه ای آموزشی تولیدشده می باشد. جهت انتخاب نمونه از نمونه گیری در دسترس استفاده شده است و به این ترتیب 9 بازی رایانه ای آموزشی انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها شامل یک چک لیست محقق ساخته می باشد. برای محاسبه ضریب پایایی در این پژوهش از روش ضریب پایایی مرکب استفاده شد و توافق 94/0 به دست آمد. این چک لیست دربرگیرنده مقیاس پنج درجه ای لیکرت است و داده ها با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که همه بازی های مورد بررسی از نظر دارا بودن اصول و همچنین استانداردها در وضعیت نسبتاً مطلوب (متوسط) قرار دارند.

پژوهش حاضر، با هدف تبیین نقش رسانه های اجتماعی در ارتباطات علمی اعضای هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی صورت گرفته است. پژوهش از نوع کاربردی به روش پیمایشی- تحلیلی انجام گرفته و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته براساس مدل لانه زنبوری کیتزمان در رسانه های اجتماعی و مدل دانشگاه نامرئی (مدل زاکالا) در ارتباطات علمی بوده است. برای روایی پرسشنامه؛ روایی صوری- محتوایی و برای پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده و مقدار آن 91/. بدست آمد. جامعه آماری 460 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی تهران بودند و 150 نفر به شکل نمونه گیری تصادفی ساده به پرسشنامه پاسخ دادند. یافته های پژوهش نشان داد که میانگین استفاده از انواع رسانه های اجتماعی 1۳/2 پایین تر از حد متوسط بوده و ارتباطات علمی اعضای هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی در گوگل اسکالر بیشتر از سایر رسانه ها بوده است. بیشترین ارتباط اعضای هیات علمی با متخصصان داخل کشور بود و بیشترین علت حضور آن ها در رسانه های اجتماعی، آشنایی آنان با دیگر تخصص ها و استفاده از توان متخصصان رشته های دیگر بوده است. بیشترین گفتگو و مکالمه از طریق ایمیل صورت گرفته است. به طور متوسط اعضای هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی برای معرفی خود در رسانه های اجتماعی صداقت داشته و بیشترین تشکیل گروه متعلق به گروه آموزشی دانشگاه خودشان بوده است.