مطالعات رسانه های نوین

ارائه مدلی برای تاثیر شبکه های اجتماعی بر توسعه دموکراسی در ایران: یک مطالعه داده بنیاد چکیده شبکه های اجتماعی توانسته اند بر ابعاد مختلف زندگی اجتماعی تاثیرگذار باشند. هدف از این پژوهش، طراحی مدلی برای تاثیرگذاری شبکه های اجتماعی بر توسعه دموکراسی است. برای طراحی این مدل، با استفاده از استراتژی داده بنیاد و رویکرد ساخت گرا، با استفاده از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته با 10 تن از صاحبنظران، خبرگان و اساتید دانشگاهی در حوزه مدیریت رسانه اقدام شد. نتایج پژوهش پس از کدگذاری مقدماتی و متمرکز، در قالب یک مدل ارائه شد. در کدگذاری مقدماتی تعداد 17 کد و در کدگذاری متمرکز 6 کد استخراج شد. یافته های پژوهش نشان می دهند که جهانی شدن، افزایش سطح دانش عمومی، عدم جود زیرساخت های حقوقی و قانونی، انحصار اطلاعاتی، قدرت مطلق حکومت، فیلترینگ، اشاعه محتوای نامناسب، سواد رسانه ای، استفاده مقامات از شبکه های مجازی، آگاهی بخشی، شفافیت و پاسخگویی، بهبود سرمایه اجتماعی، تقویت صدای عامه، دموکراسی طلبی، ایجاد جامعه شبکه ای، و جامعه مدنی، مولفه های مهم این مدل را تشکیل می دهند.

با مروری بر آثار ترجمه ای و تألیفی فارسی در باب فرهنگ شهرت، بر تفوق نگاه های انتقادی پی می بریم؛ از منظر نشانه شناختی موضع انتقادی رولان بارت نسبت به نظام های نشانه ای درون فرهنگ به مثابه نظام های ایدئولوژیک و اسطوره ای تلقی رایج و کارویژه نشانه شناسی، افشای دلالت های پنهان و عمدتاً سرکوب گرانه آن هاست؛ در حالی که ادعای مقاله وجود کارکردهای فرهنگی سلبریتی به مثابه یک نظام نشانه ای و فرهنگ شهرت به مثابه یک سپهرنشانه ای است که با استفاده از نظریه و روش شناسی یوری لوتمان پایه گذار مکتب نشانه شناسی فرهنگی تلاش شده است تا تحلیلی تازه از فرهنگ شهرت ارائه شود. نتیجه گیری نظری این مقاله بر این شد که فرهنگ شهرت به عنوان یکی از سپهر های نشانه ای درون فرهنگ قرار داشته و در فرایند های تعیین مرز کردن سپهر فرهنگ مشارکت دارد. سپس با استفاده از نشانه شناسی فرهنگی لوتمان، لایو اینستاگرامی حسن آقامیری ( سلبریتی روحانی) با احلام( سلبریتی زن خواننده) که یک پدیده سلبریتی محور از دو صنف متضاد بوده ، به مثابه پیکره مطالعاتی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتیجه این تحلیل مشخص نمود که دو سلبریتی نهایتا در یک توافق مرز موسیقی حلال و حرام را در لایو اینستاگرام مشخص می نمایند. حسن آقامیری به عنوان مرز در سپهر دین، احلام را که یک عنصر نه-دین محسوب می شود به داخل سپهر دین ترجمه می کند. در طرف مقابل آقامیری خود نیز به وسیله احلام به سپهر موسیقی راه می یابد. در نهایت همخوانی این دو سلبریتی بایکدیگر منجر به انفجار در سپهر نشانه ای می شود.

هویت از تعریف خود در مقابل دیگری و از مقایسه خود با دیگران نشات می گیرد. هویت ایرانیان ساخت ها و ساحت های گوناگونی دارد و از نگاه آن ها به خود، در مقایسه با غیرایرانیان، مایه می گیرد و معمولا در قالب های مختلف زبانی، منعکس می شود. زبان در فضای مجازی هرگونه محدودیتی را در می نوردد و بی پرده نقاط مثبت و منفی شکل دهنده انسان امروزی را بازتاب می دهد. فضای مجازی بستر انتقال معنا و در عین حال معناساز است. پژوهش حاضر به بازتعریف هویت ایرانیان در توییت هایی که در شبکه اجتماعی توییتر منتشر کرده اند می پردازد تا بدین وسیله آینه ای برساخته از زبان در برابر انسان ایرانی قرار دهد. این پژوهش با مسئله بازخورد هویت ایرانی در فضای مجازی و نگاه ایرانیان به انگاره هویت ایرانی شکل گرفته است. برای شکل گیری این انگاره از خلال واژه های محدود هر توییت، تعداد 6000 توییت با محتوای بازتعریف ایرانیت در یک بازه 40 روزه بررسی شدند. پس از تحلیل داده های کیفی به روش تحلیل تماتیک، الگوهای هویتی ایرانیان استخراج شد که از آن میان دیگری محوری، گریز از خود، عاملیت گرایی، قربانی انگاری، تعمیم رفتارهای روزمره، مثبت اندیشی و تحقیر هویت ایرانی پررنگ ترین و پربسامدترین مولفه هایی بودند که کاربران ایرانی در مورد هویت ایرانیان به کار می برند. نتایج پژوهش حاضر، مولفه ها یا خصوصیات اخلاقی که ایرانیان به خود نسبت می دهند را برجسته کرده و نقاط مثبت و منفی رفتار آن ها را هویدا می سازد.

این مقاله سعی دارد با مطالعه دیاسپورا یا جامعه دور از وطن ایرانی، دغدغه های این گروه در رابطه با وطن خود و نیز سهم و تاثیر آن ها در شکل گیری محتوای مرتبط با ایران در توییتر را مورد تحلیل قرار دهد. اگرچه شکل گیری دیاسپورای ایرانی به پیش از ظهور فناوری ها و رسانه های نوین بازمی گردد؛ با این وجود فضای مجازی و به ویژه اینترنت نقش مهمی در افزایش تعاملات، همکاری و اتحاد میان دیاسپورای ایرانی در سراسر جهان داشته که به تبع آن قدرت و تاثیرگذاری آنها را افزایش داده است. تحقیق حاضر، با استفاده از روش تحلیل متن در توییتر انجام شده و به منظور تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل محتوا استفاده شده است. نتایج تحلیل بیانگر آن است که دیاسپورای ایرانی در توییتر سهم عمده ای از مطالب مرتبط با ایران را به خود اختصاص داده و یکی از بازیگران کلیدی در این زمینه است. با این وجود، نتایج حاکی از آن است که در این شبکه آنلاین، جریان ارتباطات چندمرحله ای بوده و هاب های اصلی این شبکه تعداد اندکی از سازمان-های شکل گرفته توسط دیاسپورای ایرانی در جوامع میزبان هستند. همچنین تحلیل 270 توییت منتخب از دیاسپورای ایرانی نشان می دهد که موضوع اصلی توییت ها در سه مقوله کلی انتقاد از شرایط ایران، بازتاب و تشویق اعتراضات و خبررسانی قرار می گیرد.

هدف اصلی پژوهش این است تا همبستگی بین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی و تغییرات فرهنگی را در چهار حوزه «سرمایه اجتماعی» ، «اعتقادات مذهبی» ، «فرد شدگی» و «هویت» مشخص کرده و جهت تغییرات فرهنگی را با توجه به مدل ارزش های مادی و فرامادی اینگلهارت مشخص نماید. در این پژوهش علاوه بر مطالعه کتابخانه ای، از روش پیمایش نیز استفاده شد. یافته های حاصل از این پژوهش نشان می دهد میزان سرمایه اجتماعی پاسخگویان در حد متوسط است و افرادی که از شبکه های اجتماعی استفاده بیشتری داشتند، سرمایه اجتماعی آنها در حال کم شدن است. در مورد «فرد شدگی» که فرد را به سوی کنش جمعی و آرمان های مشترکی چون حفظ محیط زیست یا ایجاد اجتماع های بشر دوستانه جهت می دهد، مشخص شد با افزایش استفاده از شبکه های اجتماعی میزن فرد شدگی نیز افزایش می یابد.در مورد «هویت» نیز یافته ها نشان می دهد با افزایش استفاده از شبکه های اجتماعی، میل به شفافیت هویت در کاربران در حال افزایش است. بر اساس نتایج تحقیق همچنین مشخص شد بین دو متغیر «اعتقادات مذهبی در شبکه های اجتماعی» و «میزان استفاده از شبکه های اجتماعی» رابطه معنا داری وجود ندارد. یافته های پژوهش در مورد «ارزش های مورد توجه در شبکه های اجتماعی» نیز نشان می دهد که کاربران به ارزش های فرامادی تصریح شده در مدل اینگلهارت تمایل بیشتری دارند. این یافته همسو با نتایج پژوهش های انجام شده در دیگر کشورها است و تمایزی بین کاربران ایرانی و دیگر کشورها در توجه به ارزش ها در فضای مجازی دیده نمی شود.

این پژوهش توصیفی-تحلیلی، به دنبال پاسخ به این سوال است که «خبرگزاری های کشور در صفحات علم و فناوری خود، چگونه و به چه میزان از پیام های تصویری جهت انتقال بهتر و قابل درک پیام به مخاطبانشان، استفاده می کنند؟». در انجام پژوهش از روش کیفی «تفسیر ترکیب محور» و «تحلیل محتوای کمی» استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، اخبار علم و فناوری خبرگزاری های رسمی کشور است که با روش نمونه گیری هدفمند، اخبار بهار سال 1398در خبرگزاری های «فارس»، «ایسنا» و «مهر» به عنوان چارچوب نمونه گیری انتخاب شد. از میان چارچوب نمونه گیری و با روش تصادفی ساده، یک هفته آماری انتخاب و تصاویر هر یک از اخبار در آن، به عنوان واحد مشاهده و تحلیل، مطالعه گردید. بر اساس نتایج، خبرگزاری ایسنا، استفاده مناسب تری از پیام های تصویری جهت انتقال بهتر و قابل درک پیام به مخاطبانش داشته است و خبرگزاری «فارس» و «مهر» در رتبه های بعدی قرار دارند. پژوهش نشان می دهد استفاده از ظرفیت پیام های تصویری در اخبار علم و فناوری خبرگزاری ها پایین است و در کمتر از نیمی از این اخبار، استفاده مناسبی از پیام های تصویری در جذابیت، ارائه اطلاعات خبری و خوانش آسان و قابل درک اخبار علمی شده است. استفاده بیشتر از تصاویر اختصاصی با عناصر و ارزش های خبری مناسب، شرح تصاویر و ارجاع به آنها در متن، استقاده از پیام هایی تصویری در قاب های چندگانه و عدم استفاده از تصاویر آرشیوی نامرتبط به موضوع اصلی خبر، از مهمترین پیشنهادات به خبرگزاری های کشور در استفاده بهتر از پیام های تصویری در جهت جذابیت، ساده سازی و قابل فهم تر نمودن اخبار علمی به مخاطبان است.

به دنبال پیشرفت های علمی سال های اخیر، شبکه ها و رسانه های اجتماعی متعددی همچون شبکه پیام رسان واتساپ جهت تسهیل و برقراری تعاملات پا به عرضه ظهور گذاشتند که بنا به شواهد پژوهشی سوء استفاده مستمر از آنها می تواند آسیب ها و ضررهای جبران ناپذیری در پی داشته باشند. هدف از تحقیق حاضر، ساخت و اعتباریابی پرسش نامه پیامدهای منفی استفاده از شبکه پیام رسان واتساپ است. کلیه دانشجویان دختر و پسر دانشگاه پیام نور اهواز جامعه آماری تحقیق حاضر را تشکیل داده اند که از بین آنها 258نفر(186 دختر و 72 پسر) به صورت داوطلبانه انتخاب شدند. روش تحقیق توصیفی– اکتشافی است و داده ها با کمک پرسش نامه محقق ساخته بدست آمد. جهت تجزیه و تحلیل آنها، از تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی استفاده بعمل آمد. تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که پرسش نامه پیامدهای منفی استفاده از شبکه پیام رسان واتساپ، از30 ماده و سه مولفه به نام آسیب های بدنی با 12 ماده؛ کنترل شدگی با 10ماده و مولفه استفاده وسواسی با 8 ماده تشکیل شده و از پایایی و روایی کاملا رضایت بخش برخوردار بود. با توجه به اینکه پرسش نامه تحقیق حاضر از نوع خود جدید است لذا به پژوهشگران علاقمند به بحث پیامدهای منفی استفاده از شبکه پیام رسان واتساپ، پیشنهاد می شود از این ابزار استفاده کنند.

هدف پژوهش بررسی تاثیر ارتباطات شفاهی بر رفتار خرید مصرف کنندگان است. در این راستا نقش میانجی هیجانات، هنجارهای اجتماعی و نگرش بررسی شده است. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی است. همچنین،به لحاظ شیوه گردآوری اطلاعات پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل مشتریان نمایندگی های خودرو در سطح شهرستان اصفهان است که با استفاده از رابطه کوکران تعداد 384 پرسشنامه به روش تصادفی ساده بین آنها توزیع گردید. پایایی ابزار پژوهش به روش آلفای کرونباخ و پایایی مرکب برای تمامی متغیرها مورد تایید قرار گرفت. همچنین روایی محتوا و سازه ابزار گردآوری داده ها نیز تایید گردید. یافته ها با استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری و با نرم افزارPLS نشان داد که متغیر ارتباطات شفاهی در بستر شبکه های اجتماعی در بین مشتریان نمایندگی های خودرو تاثیر معناداری بر قصد خرید آن ها دارد.همچنین ارتباطات شفاهی بر متغیرهای هیجانات، نگرش خرید و هنجارهای اجتماعی به ترتیب با مقدار معناداری 198/20، 132/20 و 139/13 تاثیر معنادار، مثبت و مستقیم دارد. همچنین،نتایج آزمون فرضیه های پژوهش حاکی از آن است که متغیرهای هنجارهای اجتماعی و نگرش خرید تاثیر معناداری بر قصد خرید مشتریان دارد، اما متغیر هیجانات تاثیر معنی داری بر قصد خرید مشتریان خودرو ندارد

شبکه اجتماعی «تلگرام»، کاربرپسندترین شبکه اجتماعی در کشور ایران است که حجم بالایی از روابط و محتواها را در خود جای داده است. پژوهش کیفی حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر عضویت افراد متأهل در این شبکه، به روش تحلیل مضمون انجام شده است. جامعه آماری، افراد متأهل 40-15 ساله شهرستان بروجرد بودند که تجربه استفاده از این شبکه را حداقل به مدت یک سال داشتند. تعداد نمونه 31 نفر، روش نمونه گیری هدفمند و روش گردآوری داده ها مصاحبه عمیق بوده است. نتایج کدگذاری مصاحبه ها نشان داد که فرد در اثر 1)مکانیزم های سوق دهنده (فشار فناوری، تنهایی، بیکاری، محدودیت های هنجاری، خستگی ذهنی و جسمی، خلأ عاطفی، خودِ حقیقی نامقبول، جامعه مصرفی) و 2)مکانیزم های جذب کننده (ارتباط امن، آسان، ارزان، گسترده و سریع، آگاهی بخشی، سرگرمی، رونق کسب و کار، کرسی های آزاداندیشی)، به عضویت این شبکه درآمده است. در نتیجه فرد به طور کلی در اثر محدودیت های دنیای حقیقی و همچنین جذابیت های تلگرام به عنوان عامل مضاعف به عضویت این شبکه در می آید.

امروزه حضور شبکه های اجتماعی و برقراری ارتباطات میان فردی از نوع مجازی، به جزئی جدایی ناپذیر از زندگی بیشتر انسان ها به ویژه دانش آموزان بدل شده است. هدف مطالعه حاضر تبیین رابطه بین چالش های شبکه های اجتماعی با تعاملات اجتماعی دانش آموزان دبیرستانی بوده است. جامعه آماری پژوهش، دانش آموزان مقطع دبیرستان شهر تهران در نیمه اول سال 1398 بوده است. بر همین اساس حجم نمونه در این تحقیق با توجه به جمعیت آماری و بر اساس فرمول کوکران 384 نفر به دست آمد. نمونه گیری به شیوه تصادفی انجام شد. داده ها در این پژوهش، به دو شیوه کتابخانه ای و میدانی جمع آوری گردید. برای جمع آوری داده های پیمایشی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. روایی پرسش نامه محقق ساخته از نوع اعتبار صوری و سازه ای بوده است. پایایی پرسشنامه توسط آزمون آلفای کرونباخ تأیید شد. بر اساس نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون، با اطمینان 95 درصد بین متغیرهای کیفیت رابطه و کیفیت ساختار شبکه های اجتماعی با اختلال در تعاملات اجتماعی دانش آموزان و همچنین انزوای اجتماعی در آنان رابطه معنی دار معکوس و منفی وجود دارد. در تحلیل رگرسیون مشخص گردید دو متغیر «کیفیت روابط شبکه ای» و «کیفیت ساختار شبکه ای» در مدل باقی می مانند و مجموعاً 1/42 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند.

با ورود به عصر اطلاعات و جامعه شبکه ای و ظهور رسانه های اجتماعی مبتنی بر وب و توفیق این شبکه ها در جذب کاربر، این شبکه ها توانسته اند در جریان سازی های مختلف و ارائه سبک زندگی های گوناگون نقش اساسی داشته باشند. تجربه این دو فضایی شدن و شکل گیری خرده فرهنگ متناسب با این فضا، انتخاب های افراد را دستخوش تغییر می کند. از طرفی با توجه به اینکه شبکه اجتماعی اینستاگرام، از محبوب ترین شبکه های اجتماعی در جهان و ایران است، لذا هدف این پژوهش شناسایی مولفه های فرهنگ حاکم بر شبکه اجتماعی اینستاگرام است. این تحقیق استراتژی توصیفی و پیمایشی دارد و از آنجا که این تحقیق از نظر نوع، یک پژوهش کیفی است، محقق به کمک مصاحبه با خبرگان به شناسایی مقوله ها و گویه های فرهنگ در شبکه اجتماعی پرداخت. در این پژوهش محقق از روش تحلیل ساختاری برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از مصاحبه استفاده می کند. با توجه به داده های حاصل از مصاحبه، نگارنده به شش مولفه فرهنگی در شبکه اجتماعی اینستاگرام دست یافت که عبارتند از؛ فقدان سواد رسانه ای، عدم پایبندی به اخلاق، افراط گرایی، سطحی نگری، مشارکتی و ابراز وجود.