مطالعات رسانه های نوین

افزایش مصرف رسانه های نوین توجه پژوهشگران در خصوص رابطه این فناوری ها با ابعاد مختلف زندگی روزمره را به خود جلب کرده است. در این میان دیدگاه های متضادی در خصوص دلالت های فناوری های نوین رسانه ای در ارتباط با خانواده ها مطرح شده است. در جامعه ما نیز مصرف رو به رشد رسانه های نوین، زمینه ساز مطالعات قابل توجهی در خصوص تأثیر این رسانه ها بر خانواده ها شده است. ما در این مقاله، دیدگاه های مختلف مربوط به تأثیر رسانه های نوین بر خانواده را ذیل سه رویکرد آسیب شناختی؛ تأثیرات ایجابی؛ و پیچیدگی تأثیرات صورت بندی کرده ایم و بر همین اساس مقالات منتشرشده طی دهه اخیر (1395-1385) را مورد بررسی قرار داده ایم. روش تحقیق در این مقاله فرا تحلیل می باشد و مقالات در ابعاد مختلف رویکرد نظری، روش، متغیرهای تحقیق و یافته های تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها نشان می دهد که در بیشتر این مقالات رویکرد آسیب شناختی حاکم بوده و رسانه های نوین، به عنوان رسانه هایی آسیب زا بازنمایی شده اند. همچنین علاوه بر بی توجهی به تأثیرات مثبت این رسانه ها، پیچیدگی تأثیرات رسانه های نوین و همچنین نقش متغیرها و عوامل میانجی و نقش خانواده ها در پذیرش یا عدم پذیرش این رسانه ها و کنترل تأثیرات آن ها نادیده گرفته شده است. بر همین اساس با نگاهی مبتنی بر جبرگرایی تکنولوژیک، تصویری منفعلانه از خانواده در مواجهه با این رسانه ها ترسیم شده است. در نهایت بر اساس این یافته ها پیشنهادهایی در خصوص به کارگیری نظریات موضوعی به ویژه نظریه های حوزه مطالعات خانواده، روش های ترکیبی، انجام مطالعات طولی و توجه جدی به مکانیزم های تأثیرگذاری و متغیرهای میانجی جهت فهم و تبیین بهتر رابطه متقابل رسانه های نوین و ابعاد مختلف خانواده ارائه شده اند.

این پژوهش، با هدف شناخت سبک زندگی «دیجیتال و درحرکت» دانشجویان که اصطلاحاً آن را «موبیتال» نامیده ایم، انجام شده است. به این منظور، با روش نظریه مبنایی و تکنیک مصاحبه اپیزودیک با دانشجویان دو دانشگاه سطح یک کشور (علامه طباطبائی و صنعتی شریف) که سه گروه آموزشی اصلی علوم انسانی، فنی و مهندسی و علوم پایه را پوشش می دهند، گفتگو کردیم. برخلاف پژوهش هایی که فقط رضایت حاصل از کاربری تکنولوژی های نوین ارتباطی برای کاربران را برجسته می کنند، در این پژوهش دریافتیم که تجربه زیسته دانشجویان از کاربری دستگاه های دیجیتال همراه، تجربه متناقض گونه احساس «خشنودی و ناخشنودی هم زمان» است. اگرچه این تجربه در آن ها «ناهماهنگی شناختی» و احساسی دوگانه نسبت به دستگاه های دیجیتال همراه ایجاد کرده، اما دانشجویان استراتژی هایی برای کاهش این ناهماهنگی یافته اند. آن ها سعی می کنند با «انتخاب عقلانی» و «خودکنترلی» منافع خود را از این سبک زندگی جدید، حداکثر کنند و از آسیب های آن تا حد ممکن دور بمانند. همچنین، دریافتیم که هر سه عامل دانشجویان، دستگاه ها و جامعه، در شکل دهی به آنچه «سبک زندگی موبیتال» می نامیم، نقش دارند. نظریه کنشگر- شبکه، بهتر از سایر دیدگاه ها می تواند وضعیت موجود را تبیین کند. این یافته، دیدگاه مهمی در خصوص ارزیابی نظریه های موجود و چشم انداز ارزشمندی برای صورت بندی نظریه های جدید ارائه می دهد.

شبکه های اجتماعی عامل مهمی برای تغییرات اجتماعی و ابزار مناسبی برای فرهنگ سازی هستند. ارتباطات مجازی با ایجاد استقلال ارتباطی از رسانه های جریان اصلی، روابط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کاربران را تسهیل می کند و به تبع آن، افزایش انعطاف و انطباق فرهنگی ارتباط گران را سبب می شود. این شبکه ها به علت تعدد و تنوع، شرایط لازم را برای ارتقاء سواد رسانه ای کاربر به عنوان شهروند هوشمند محقق می سازند. این پژوهش کیفی باهدف بررسی پیامدهای زیست مجازی ایرانیان با استفاده از روش تحلیل مضمون انجام شد. یافته های تحقیق با بهره گیری از مطالعات اسنادی و انجام 25 مصاحبه با خبرگان و کاربران فعال بدست آمد. برای انتخاب مصاحبه شوندگان، در ابتدا از روش نمونه گیری هدفمند و سپس از نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد. برای تحلیل مصاحبه ها و ترسیم مدل شبکه مضامین از نرم افزار MAXQDA نسخه 10 بهره گرفته شد. پیامدهای مثبت زیست مجازی ایرانیان توانمندی ارتباطی، خودکاوی جمعی و اصلاح برخط اجتماعی و سیاسی، شکل گیری و تقویت حوزه عمومی، نوآوری، کارآفرینی و توانمندی اقتصادی است. پیامدهای منفی زیست مجازی ایرانیان آسیب های روانی و اجتماعی، بی سازمانی اجتماعی، تولید و توزیع محتوای سطحی و عامه پسند، سبک زندگی سیال و ناپایدار و تعارض هویتی است. زیست مجازی ایرانیان دوره گذار خود را طی می کند و در شرایط گذار، دستیابی به پیامدهای مثبت دور از انتظار است. بنابراین ارتقاء سواد رسانه ای کاربران و رفع محدودیت های عمومی و خصوصی راهبرد اصلاح و ارتقاء زیست مجازی ایرانیان است.

امروزه محتوای دینی فراوانی در فضای اینترنت منتشرشده و مخاطب نیز بنا بر سبک مصرف رسانه ای خود آن ها را مصرف می کند لذا این تحقیق باهدف مطالعه مؤلفه های گوناگون برگرفته از مفاهیم رویکرد مخاطب فعال و نظریه استفاده و خشنودی بر مصرف محتوای دینی انجام شده است. این پژوهش به لحاظ روش، پیمایشی و ابزار جمع آوری اطلاعات آن پرسشنامه بوده که میانگین ضریب پایایی شاخص های آن نیز طبق آلفای کرونباخ 76/0 برآورد گردید. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 384 برآورد و اطلاعات مورد نیاز از 385 نفر با روش نمونه گیری خوشه ای جمع آوری شد. یافته های این تحقیق نشان داد که مؤلفه های پاسخ دهی به سؤالات، رفع شبهات، کیفیت تربیت خانوادگی، دسترسی آسان به رسانه ها و ارتقای آگاهی با میزان مصرف محتوای دینی رابطه مستقیم و معناداری دارند که دراین بین بر اساس تحلیل رگرسیونی مؤلفه های دسترسی آسان و ارتقای آگاهی به ترتیب بیشترین قدرت پیش بینی متغیر وابسته را داشته اند. مصرف فردی محتوای دینی در رسانه های برخط اینترنتی نیازمند تولید هدفمند و به دوراز سطحی نگری چنین محتوایی به همراه افزایش سطح دسترسی به رسانه های برخط اینترنتی است.

هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل سواد رسانه ای کاربران رسانه های اجتماعی بامطالعه موردی تلگرام است. داده های پژوهش در میان کاربران در رسانه اجتماعی تلگرام با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته با بیست چهار گویه در زمینه سواد رسانه ای گرداوری شدند. تجزیه وتحلیل اطلاعات در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی، صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد، میانگین شاخص های بررسی شده سطح سواد رسانه ای کاربران از نمره 20 به ترتیب برابر است با تحلیل پیام (355/12)، حقیقت جویی پیام (299/12)، خودنظم دهی (676/11)، تفسیر پیام (535/11)، کنجکاوی (146/10)، توضیح (131/10) که درمجموع سواد رسانه ای کاربران رسانه اجتماعی برابر (357/11) است. همچنین سطح سواد رسانه ای در جنسیت کاربران یکسان نبود. علاوه بر این تفاوت معناداری بین تحصیلات و حوزه رشته تحصیلی و نوع دانشگاه کاربران با سطح سواد رسانه ای آن ها وجود داشت. نتایج دیگر پژوهش رابطه مستقیمی (مثبت) بین سن کاربران با سطح سواد رسانه ای آن ها و رابطه معکوسی (منفی) بین میزان استفاده از رسانه ای اجتماعی و سواد رسانه ای کاربران وجود داشت. همچنین با توجه به آزمون رگرسیون هم زمان دو متغیر تحصیلات به میزان (217/0) و میزان استفاده از تلگرام (586/0-) تبیین کننده سواد رسانه ای بودند. درنهایت سطح سواد رسانه ای در رسانه های اجتماعی (رسانه اجتماعی تلگرام) در بین کاربران در حد متوسط، حدود 567/0 درصد است.

تحقیق حاضر در جستجوی پاسخ به این سؤال است که چگونه می توان با استفاده از فناوری اطلاعات متکی بر سلامت همراه، کیفیت زندگی بیماران دیالیز را مورد پایش قرار داد. این مطالعه از نوع کاربردی- توسعه ای بوده که در ابتدا شاخص های معرفی شده در پرسشنامه کیفیت زندگی بیماران دیالیزی[1]، از سه دیدگاه پزشکان، بیماران و همراه آن ها رتبه بندی شده و معیار وزنی هر شاخص مشخص گردید. در ادامه سامانه پویای پایش کیفیت زندگی بیماران دیالیزی بر اساس وزن شاخص های به دست آمده مدل سازی و طراحی گردید. معماری ارائه شده برای سامانه مبتنی بر معماری سه لایه[2] است. در طراحی سامانه، سرویس های گزارش گیری و سطوح دسترسی نیز به کار گرفته شد. نتایج رتبه بندی شاخص های اصلی کیفیت زندگی بیماران مزمن کلیوی نشان می دهد نظر گروه پزشکان و همراهان بیمار هرچند که در وزن دهی معیارها متفاوت است ولی از دید هردو گروه رتبه بندی شاخص ها شبیه است. در پیاده سازی سامانه نیز تحلیل دقیق و جمع آوری اطلاعات به دست آمده از رتبه بندی شاخص های کیفیت برای تشکیل مدل داده ای استفاده شد و بعد از تحلیل و اصلاح، مدلی مناسب با نیاز سامانه طراحی و مورداستفاده قرار گرفت. طراحی سامانه پویای پایش کیفیت زندگی بیماران دیالیزی بر پایه فناوری اطلاعات قدمی مؤثر در مدیریت درمان و افزایش کیفیت زندگی بیماران دیالیزی است. به کارگیری معماری مناسب و پیش الگوهای بهینه و استاندارد منجر به افزایش قابلیت های عملکردی، کاربردی، ذخیره و بازیابی مناسب سامانه می شود

با توجه به اهمیت و نقش روزافزون شبکه های اجتماعی مجازی در زندگی روزمره و مسائل سیاسی این تحقیق به بررسی عوامل مؤثر بر عضویت فعال جوانان در صفحه "فیس بوک" وزیر امور خارجه ایران بین سال های 92 تا 93 پرداخته است. این مطالعه با روش پیمایش و با استفاده پرسشنامه الکترونیک انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه جوانان 18 تا 29 ساله عضو صفحه وزیر امور خارجه ایران در فیس بوک بین سال های 92 تا 93 است که در زمان اجرای طرح در این صفحه عضویت داشته اند، حجم نمونه با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران برابر 156 نفر بوده و روش نمونه گیری به صورت در دسترس از جوانان عضو صفحه وزیر بوده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که مردان، مجردان و افراد با تحصیلات و پایگاه اجتماعی و اقتصادی بالاتر عضویت فعال تری در صفحه فیس بوک وزیر امور خارجه داشته اند. ویژگی های سیاستمدار و محرک های سیاسی از عوامل مهم در عضویت فعال جوانان در صفحه فیس بوک وزیر امور خارجه ایران بین سال های 92 تا 93 بوده است.

توجه به عملکرد و نقش رسانه های اجتماعی در اقدامات توسط عرضه کنندگان خدمات گردشگری، می تواند بسترساز توسعه گردشگری در مقصد باشد. تحقیق حاضر با هدف بررسی دیدگاه عرضه کنندگان خدمات گردشگری به نقش رسانه های اجتماعی در مقصد گردشگری و اقدامات عرضه کنندگان صورت پذیرفته است. تحقیق حاضر کاربردی، توصیفی-همبستگی مبتنی بر مدل سازی معادلات ساختاری بوده است. جامعه آماری تحقیق شامل عرضه کنندگان خدمات گردشگری مقصد رامسر می باشد که از طریق نمونه گیری نظری و بررسی میدانی تعداد 327 نفر به دست آمد. داده های پژوهش حاضر از طریق پرسشنامه به دست آمدند. بخشی از تجزیه وتحلیل داده ها از طریق بسته نرم افزاری SPSS24 صورت پذیرفت و همچنین برای آزمون فرضیه های تحقیق از مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار Lisrel8.54 اقدام گردید. یافته ها مشخص ساخت که بر اساس دیدگاه عرضه کنندگان خدمات گردشگری مقصد رامسر، رسانه های اجتماعی به ترتیب بیشتر به کمتر در مدیریت در مقصد، تبلیغات و ترفیعات در مقصد، تحقیقات و بازاریابی در مقصد، تعامل و ارتباطات در مقصد و نیز توزیع و فروش در مقصد نقش داشته و تأثیرگذارند. با توجه به تحلیل یافته ها، نتایج و پیشنهاد های لازم ارائه گردید.

به نظر می رسد که رسانه ها و فضای مجازی به مثابه یکی از عوامل مداخله گر در تغییر رفتار می توانند در ترغیب افراد به ترک سیگار ایفای نقش کنند. مسئله این مقاله، شناخت معیارهای نگارش محتوای سلامت محور ترغیب کننده به ترک سیگار و تحلیل وضعیت پایگاه های اطلاعاتی سلامت محور اینترنتی از این منظر است. پژوهش حاضر با ترکیب نظریه رفتار برنامه ریزی شده آجزن و فیشبن، و نظریه اقناع بینگر می کوشد تا مقوله های ترغیب کننده به تغییر رفتار را به لحاظ نظری شناسایی کند. با مفروض دانستن احتمال کارآمد بودن این مقوله ها و با استفاده از رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوای جهت دار، محتوای مرتبط با سیگار تولید و منتشرشده در هشت سایت پربازدید حوزه بهداشت و سلامت را ارزیابی می کند. بازه زمانی موردمطالعه، شش ماه ابتدای سال 1396 و جامعه نمونه موردمطالعه، تمام 67 مطلب مرتبط با سیگار هستند که در این سایت ها منتشرشده اند. داده های حاصل با استفاده از نرم افزار 10 MAXQDA کدگذاری شده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهند که اطلاعات سلامت محور سایت های تحلیل شده، ظرفیت چندانی برای ایجاد قصد/ تغییر رفتار در مخاطب سیگاری را ندارند. این محتواها بیش از هر چیز با استفاده از مقوله های ترس، نقل قول و ارائه نتیجه گیری روشن تولیدشده اند که حاکی از ظرفیت نه چندان زیاد سایت ها در تغییر نگرش مخاطب سیگاری است. برای نگارش محتوای اقناع کننده، لازم است که مطلب اقناع کننده به ترک سیگار با توجه به 13 مقوله دیگر که تحت سه اصل کلی نگرش، هنجارها و کنترل رفتاری درک شده، و متناسب ساختن آن ها با موضوع قرار دارند، تولید شود.

استفاده از اینترنت در همه حوزه ها، در حال افزایش است. دانش آموزان از کاربران اصلی اینترنت هستند. هدف این مطالعه، بررسی تأثیر سبک های فرزند پروری اینترنت بر کاربرد واقعی اینترنت توسط دانش آموزان در خانه بود. برای این منظور، 300 نفراز والدین دانش آموزان پایه نهم که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده بودند به پرسشنامه ای متشکل از ویژگی های والدین و فرزند، کاربرد اینترنت و سبک های فرزند پروری اینترنت با دو بعد؛ کنترل والدین و صمیمیت والدین پاسخ دادند. نتایج نشان داد که اکثریت خانواده ها به اینترنت در خانه دسترسی دارند (82%) و سبک غالب فرزند پروری اینترنت در میان والدین، سبک فرزند پروری مقتدرانه است (7/43%). دسترسی والدین به اینترنت در خانه به سن و تحصیلاتشان مربوط است و همچنین سبک های فرزند پروری متأثر از جنسیت، سن، تحصیلات، تجربه و نگرش والدین است. سبک های فرزند پروری اینترنت نیز بر کاربرد اینترنت دانش آموزان تأثیر می گذارند. بیشترین میزان استفاده دانش آموزان از اینترنت زمانی است که والدین سبک فرزند پروری سهل گیرانه را اتخاذ می کنند و کمترین میزان استفاده دانش آموزان از اینترنت زمانی است که والدین سبک فرزند پروری مستبدانه را انتخاب می کنند. تحصیلات، کنترل، تجربه و جنسیت والدین استفاده دانش آموزان از اینترنت در خانه را پیش بینی می کنند (21/0 = R ²). سرانجام، نتیجه گیری شد که سبک های فرزند پروری اینترنت یک عامل جدید برای تبیین و پیش بینی پذیرش و کاربرد اینترنت توسط دانش آموزان است.