رویکردهای نوین آموزشی (پژوهش های تربیتی و روانشناختی)

مفهوم خردمندی [1] در متون فلسفی و دینی دارای قدمتی دیرینه است، اما از حدود دو سه دهه اخیر این موضوع وارد مباحث و پژوهش های تجربی در عرصه های مختلف روان شناسی شده است. نظریه پردازان مختلف با توجه به جهت گیری فلسفی خود و حیطه ای که در روان شناسی بر آن متمرکزند، به تعریف این مفهوم پرداخته اند، ولی تاکنون تعریف مورد توافقی پدید نیامده است. روان شناسی تربیتی نیز با بهره گیری از این مفهوم، نظریه ها و شیوه هایی کاربردی برای آموزش این توانمندی یا فضیلت ارائه کرده است. این مقاله به طور خلاصه، به معرفی و مقایسه اجمالی سه نظریه جامع و جدید در این زمینه، نظریه تعادلی خردمندی [2] ، پارادایم خردمندی برلین [3] ، و مدل سه بعدی خردمندی [4] پرداخته و به برخی نظرها و یافته ها در زمینه آموزش خردمندی اشاره کرده است.

پژوهش حاضر با هدف میزان توجه به مؤلفه های ارتباط معنوی- عاطفی بین فردی در محتوای کتاب های درسی دوره آموزش ابتدایی و راهنمایی ایران انجام شده است. روش پژوهش توصیفی از نوع تحلیل محتواست. جامعه پژوهش شامل سه عنوان کتاب درسی تعلیمات اجتماعی، هدیه آسمانی و فارسی دوره ابتدایی و راهنمایی تحصیلی(30جلد) بوده است که همه آنها بررسی شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش آنتروپی شانون برای به دست آوردن ضریب اهمیت هریک از مؤلفه های ارتباط معنوی- عاطفی بین فردی و مقایسه ضرایب آنها استفاده شده است. براساس یافته های پژوهشی، بیشترین ضریب اهمیت مربوط به مؤلفه اصول، ویژگی ها و شیوه ها با ضریب اهمیت 346/0و کم ترین ضریب اهمیت مربوط به مؤلفه زمینه و مبانی با ضریب اهمیت 318/0 است. همچنین، بر اساس ضرایب اهمیت به دست آمده از فراوانی در بخش شاخص ها، بیشترین ضریب اهمیت در کلیه کتاب های مورد بررسی مربوط به شاخص عاطفی (مؤلفه کارکرد و پیامدها) با ضریب اهمیت 099/0 و کمترین ضریب اهمیت مربوط به شاخص امر به معروف و نهی از منکر (مؤلفه اصول، ویژگی ها و شیوه ها) با ضریب اهمیت 071/0 است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه راهبردهای شناختی و فراشناختی یادگیری با عملکرد تحصیلی است. بدین منظور، 393 نفر از دانش آموزان سال اول دوره متوسطه شهرستان ازنا با استفاده از نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و به مقیاس راهبردهای یادگیری پاسخ دادند. نمره پایانی ده درس نیز به عنوان نشانگر عملکرد تحصیلی انتخاب شد. یافته های به دست آمده با استفاده از روش تحلیل همبستگی کانونی نشان داد که راهبردهای شناختی و فراشناختی رابطه معنی داری با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دارند. تحلیل کانونی یک مجموعه معنی دار بین راهبردهای یادگیری و عملکرد تحصیلی را نشان داد. در این مجموعه، راهبردهای بسط، نظارت، برنامه ریزی و نظم دهی، رابطه معنی داری با تمامی دروس داشتند. به طور کلی یافته ها نشان داد که هر چه دانش آموزی از راهبردهای بسط و نظارت بیشتر استفاده کند و از راهبردهای برنامه ریزی و نظم دهی کمتر استفاده کند، نمره عملکرد تحصیلی او در تمامی دروس بالاتر خواهد بود.

این پژوهش با هدف بررسی مشکلات اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی در پایه های اول تا سوم مدارس ابتدایی، به روش توصیفی- پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش محدود به معلمان و مدیران آموزشگاه های مجری ارزشیابی کیفی توصیفی در ناحیه ی چهار اصفهان (663 نفر) است. نمونه آماری پژوهش شامل 113 نفر معلم و 27 نفر مدیر آموزشگاه به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم انتخاب گردید. داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شد. روایی پرسشنامه توسط افراد صاحب نظر تأیید و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ به میزان 875/0 تعیین گردید. تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی و به کمک آزمون t مستقل و نیز t تک متغیره برای متغیرهای دو سطحی و آزمون تحلیل واریانس برای متغیرهای چند سطحی انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد: میزان مشکلات اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی در ارتباط با هر چهار مؤلفه مورد بررسی بالاتر از حد متوسط است. همچنین، بین دیدگاه پاسخگویان با توجه به عوامل جمعیت شناختی(جنس، سمت، تحصیلات و سابقه خدمت)تفاوت معناداری ملاحظه نشده است. مؤلفه های بررسی شده عبارتند از: 1) عناصر برنامه درسی شامل: اهداف، محتوا، روش های یاددهی یادگیری و زمان؛ 2) فراهم سازی پیش نیازها، شرایط، امکانات محیط و منابع آموزشی؛ 3) دانش، مهارت های فعلی معلمان و مدیران و آموزش های ضمن خدمت و 4) روش ها و ابزارهای گردآوری، نگهداری و سامان دهی داده ها هستند.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر در به کارگیری یادگیری سیار در آموزش عالی با روش توصیفی، پیمایشی (زمینه یابی) و مقطعی انجام شد. جامعه آماری متشکل از 300 نفر از استادان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری بود که از این جامعه 169 نفر به صورت تصادفی طبقه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته عامل های به کارگیری یادگیری سیار با 42 سؤال در شش عامل فنی و تکنولوژیک، نگرشی، امکانات فردی، دانشی، مهارتی و خود انضباطی که هر عامل دارای گویه های مربوط به خود بود، به صورت پنج گزینه ای با مقیاس لیکرت از خیلی زیاد تا خیلی کم درجه بندی شده استفاده گردید . به منظور تعیین روایی محتوایی از قضاوت استادان و متخصصان آموزش الکترونیکی استفاده شد و میزان پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ معادل 86/0حاصل گردید. نتایج حاصل نشان داد که به ترتیب عوامل فنی و تکنولوژیک، نگرشی، امکانات فردی، دانشی، مهارتی و خود انضباطی در به کار گیری یادگیری سیار در آموزش عالی مؤثر بود.

هدف مطالعه حاضر، کاهش بار شناختی و افزایش کارایی آموزش در یک محیط یادگیری چندرسانه ای مبتنی بر رایانه بود. مطالب آموزشی در دو وجه حسی ( گفتار در برابر متن بر صفحه) و کنترل سرعت ارائه مطالب ( یادگیرنده سرعت در برابر سیستم سرعت ) ارائه شد. محتوای زنجیره علّی قطعه های معنا دار شکل گیری صاعقه بود که طی 16 مرحله در قالب یک انیمیشن آموزشی به 100 دانش آموز دختر پایه دوم متوسطه شهر تهران در قالب چهار گروه آزمایشی ارائه شد. ابزار گردآوری اطلاعات، آزمون های یادسپاری و انتقال و برگه های سنجش بارشناختی بود. پژوهش به صورت کاملاً آزمایشی (یک طرح عاملی2×2) انجام شد. یافته ها نشان داد که گروه گفتاری بار شناختی کمتر و در نتیجه کارایی بالاتری نسبت به گروه متن بر صفحه داشتند. اثر متقابل وجه حسی و کنترل سرعت ارائه آموزش در کارایی عملکرد نیز معنادار بود. یافته های به دست آمده اثر تعدیل کنندگی کنترل سرعت ارائه مطالب بر وجه حسی در یک محیط یادگیری چندرسانه ای را تائید کردند. نتایج بر پایه نظریه بار شناختی و نظریه شناختی یادگیری چندرسانه ای تبیین شدند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی روابط علّی بین سن شروع بازی های رایانه ای، جایگاه اجتماعی- اقتصادی، سبک های فرزندپروری، اعتیاد به بازی های رایانه ای و عملکرد تحصیلی انجام شده است. تعداد 254 نفر از دانش آموزان پسر پایه دوم راهنمایی با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته اند. ابزارهای مورد استفاده شامل پرسشنامه های سبک های فرزندپروری (PSI) و اعتیاد به بازی های رایانه ای (CGA) از آنیوتاورن (2008) و پرسشنامه محقق ساخته اطلاعات جمعیت شناختی بود. داده ها با استفاده از روش های آماری تحلیل عامل اکتشافی و تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان دهنده معناداری اثر مستقیم سن شروع بازی های رایانه ای و جایگاه اجتماعی اقتصادی دانش آموزان بر دانش قبلی و اعتیاد آنان به بازی های رایانه ای بود (2 t> و , β=0.25 و , β=0. 58 و β=0.27 ). همچنین، اثر مستقیم سبک فرزندپروری قاطعانه بر دانش قبلی و اعتیاد به بازی های رایانه ای معنادار بود (2 t> و β=0.14 و β=0.12 )، اثر مستقیم سبک فرزندپروری سهل انگارانه بر اعتیاد به بازی های رایانه ای (2 t> و (β=0.27 و اثر مستقیم سبک فرزندپروری بی توجه بر دانش قبلی دانش آموزان نیز معنادار بود. (2 t> و β=0.28 ). دانش قبلی نیز نقشی واسطه ای در ارتباط بین سن شروع بازی های رایانه ای، جایگاه اجتماعی- اقتصادی و سبک فرزندپروری قاطعانه با عملکرد تحصیلی داشت( β=0.81, t=19.37 ). بر این اساس، می توان نتیجه گرفت که والدین با سبک فرزند پروری قاطعانه از طریق ایجاد و توسعه مهارت های خود کنترلی و مدیریت زمان در فرزندان خود ، احتمال وابستگی آنان به بازی های رایانه ای را کاهش می دهند.