رویکردهای نوین آموزشی (پژوهش های تربیتی و روانشناختی)

موضوع این مقاله چندگانگی مفهومی در نظریه برنامه درسی است. برای واکاوی موضوع، ابتدا جایگاه نظریه برنامه درسی در حوزه های دیگر تبیین و سپس ویژگی ها و ساختار نظریه و نظریه پردازی برنامه درسی ارائه و تعاریف گوناگون آن بررسی شده است. پس از تبیین ماهیت تعدد و تکثر نظریه برنامه درسی و دلایل آن، استدلال این است که نوعی تقلیل در مفهوم نظریه برنامه درسی و نظریه پردازی و همچنین انگاشت برنامه درسی در جایگاه یک برساخته هم تافته، باعث کثرت در نظریه های برنامه درسی شده است؛ به گونه ای که به تولید طیف گسترده ای از آنچه را «نظریه» می نامند انجامیده است که از یک سو به رویکردهای کنترل محور و علمی در اردوی فنی گرایان و از دیگرسو به نظرگاه های رهاساز محور، استعاره و تمثیل در جمع نومفهومی سازان می رسد. در پایان با ارائه مصادیقی از کاهش گرایی مفهومی و پیچیدگی در حوزه، نتیجه گیری شده است که تقلیل مفهوم و کاهش پیچیدگی از یک سو و تجلیل این پیچیدگی از سوی دیگر، زمینه را برای زایش نظری و پویایی در برنامه درسی فراهم آورده است.

زیبایی شناسی به دانش چگونگی استفاده از حس ها برای دانستن اشاره دارد. هدف از نگارش این مقاله، بررسی و معرفی دیدگاه ماکسین گرین درباره هنر و زیبایی شناسی و استخراج اشارات وی در تربیت زیبایی شناسی است. بدین منظور، هدف پژوهش این است که گرین درباره هنر و زیبایی شناسی چه آموزه هایی دارد؟ برآیند توجه به این آموزه ها در آموزش وپرورش چیست؟ برای پاسخ به سؤالات، نخست با استفاده از روش های تحلیل و نوشتن، برخی از مقالات و مصاحبه های گرین درباره این موضوع مطالعه شد؛ آنگاه بر اساس دیدگاه ایشان درباره هنر و زیبایی شناسی، اشارات و راهبردهای کلیدی در تربیت زیبایی شناسی استخراج شد. او زیبایی شناسی را یک صفت برای تجربه زیبایی شناسی و نامی برای درک تبعیض ها و فهم هنرهای مختلف می داند. گرین به سه دلیل اصلی و کلیدی تربیت زیبایی شناسی را در دوره معاصر مهم می داند: 1) بازنمودن فضاهای ذهنی، 2) هوشیاری گسترده و 3) کشف اهمیت تخیل. از دیدگاه گرین آنچه زیبایی شناسی را اعتلا می بخشد، هنر است. تمام سعی گرین این است که متصدیان آموزش وپرورش را از غفلت فزاینده ای که راجع به آموزش عمومی هنر و زیبایی شناسی شده است، آگاه کرده و اهمیت آن را در زندگی گوشزد کند.

هدف این پژوهش، بررسی نقش مؤلفه های تفکر انتقادی در پیش بینی خودکارآمدی (تلاش، خودتنظیمی و پشتکار) در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها، توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری این پیمایش  6089 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است که با روش نمونه گیری تصادفی و با استفاده از فرمول حجم نمونه کوکران تعداد 361 نفر از آنها برای نمونه پژوهش انتخاب شد و برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استانداردشده و محقق ساخته استفاده  شده است. روایی محتوایی پرسشنامه محقق ساخته در این پژوهش نیز ازطریق بازبینی کارشناسان این حوزه تأیید شده و سپس پایایی کل پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ 90/0 محاسبه شده است. برای تحلیل داده ها، نرم افزار آماریSPSS 20  به کار گرفته شده است. نتایج به دست آمده با توجه به فرضیات پژوهش نشان می دهد مؤلفه های بلوغ شناختی و درگیری ذهنی از ابعاد گرایش به تفکر انتقادی، روی تلاش دانشجویان تأثیرگذار است؛ اما مؤلفه خلاقیت نتوانست تلاش دانشجویان را پیش بینی کند. مؤلفه های خلاقیت و درگیری ذهنی نیز توانست خودتنظیمی دانشجویان را پیش بینی کند؛ اما بلوغ شناختی روی خودتنظیمی دانشجویان تأثیرگذار نبود و درنهایت، ابعاد گرایش به تفکر انتقادی (خلاقیت، بلوغ شناختی و درگیری ذهنی) پشتکار دانشجویان را پیش بینی کرد؛ به عبارت دیگر، ابعاد تفکر انتقادی بر پشتکار دانشجویان تأثیرگذار بود. به طور کلی، مؤلفه های تفکر انتقادی به جز در چند مؤلفه بر خودکارآمدی دانشجویان تأثیرگذار است و آن را  پیش بینی می کند.

هدف اصلی پژوهش، شناسایی شرایط و راهبردهای مؤثر بر ارائه راه حل های خلاقانه در حل مسائل ریاضی در محیط های آموزشی از دیدگاه دانشجویان خلاق دوره کارشناسی رشته ریاضی است. داده ها با رویکرد کیفی به روش نظریه داده محور و استفاده از ابزار مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته جمع آوری شده اند. جامعه این پژوهش، تمام دانشجویان مشغول به تحصیل رشته ریاضی در مقطع کارشناسی در دانشگاه های دولتی واقع در شهر تهران است. برای انجام مصاحبه های عمیق و نیمه ساختار یافته، سیزده دانشجو با روش نمونه گیری نظری، دعوت به همکاری شدند. داده ها از طریق فرایند کدگذاری در دو مرحله آزاد و محوری تحلیل شد. برای مطمئن شدن از کیفیت پژوهش، از معیارهای باورپذیری، اطمینان پذیری، انتقال پذیری و تأییدپذیری استفاده شد. نتایج نشان می دهد که برای مقوله های شرایط و راهبردهای مؤثر، زیرمقوله هایی حاصل شده است که چگونگی تأثیر آنها را در ارائه راه حل های خلاقانه در حل مسائل ریاضی تبیین می کنند. بر اساس دیدگاه مشارکت کنندگان، این راهبردها شامل حل مسئله غیرمعمول، حل مسئله از راه های متنوع و فراهم کردن فرصت هایی برای طرح مسئله بوده است؛ همچنین برای شرایط مداخله گر، زیرمقوله هایِ میزان مسئله حل کردن، محیطِ اجرا و اختصاص زمان برای حل مسائل حاصل شده است. نتایج این پژوهش برای آگاهی بیشتر دست اندرکاران آموزش برای فراهم کردن محیط های آموزشی مناسب که خلاقیت ریاضی را پرورش دهد، مناسب و کمک رسان است.

در عصر توسعه که نیاز جامعه بهشهروندانی با سبک زندگی اقتصادی مبتنی بر توسعه متناسب با فرهنگ بومی خود مبرم است، روزآمدکردن آموزش و ایجاد تغییرات در برنامه های درسی آنها متناسب با شاخص های اقتصادیِ سبک زندگی امری ضروری است. هدف این پژوهش، تعیین میزان انطباق محتوا و اجرای برنامه درسی دوره ابتدایی با شاخص های اقتصادی سبک زندگی مبتنی بر توسعه اسلامی- ایرانی است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته و تحلیل محتوای کتاب های درسی استفاده شده است. پژوهش روی نمونه ای متشکل از معلمان مناطق 2، 6 و 12 (176n=) شهر تهران و کتاب های درسی دوره ابتدایی در سال تحصیلی 94-1393 انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که میزان توجه معلمان به آموزش شاخص های اقتصادی سبک زندگی مبتنی بر توسعه اسلامی- ایرانی از دیدگاه خودشان بیشتر از متوسط بوده است؛ البته بیشترین توجه در بعد شناختی و کمترین توجه در بعد رفتاری بوده است. محتوای برنامه درسی دوره ابتدایی به مقوله تلاش و پشتکار بیشترین توجه را  و به مقوله پرهیز از مصرف گرایی کمترین توجه را داشته است.

هدف این پژوهش، تعیین اثربخشی تئاتر درسی در افزایش مهارت های اجتماعی و یادگیری دروس پایه در دانش آموزان مقطع ابتدایی است. روش تحقیق نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بوده است. نمونه پژوهش، 63 دانش آموز دختر پایه چهارم مقطع ابتدایی شهرستان قشم است که در دو کلاس منتخب به شکل تصادفی، انتخاب شده اند و به تصادف یکی از کلاس ها برای گروه آزمایش و کلاس بعدی برای گروه شاهد در نظر گرفته شد. گروه آزمایش به مدت 10جلسه 45دقیقه ای در تئاتر درسی مشارکت داشت. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل مقیاس مهارت های اجتماعی و آزمون های املا، خواندن و ریاضیات بوده است. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیره (مانکوا) نشان می دهد تئاتر درسی در افزایش مهارت های اجتماعی دانش آموزان دختر اثر معنی دار دارد (001/0>P). همچنین تئاتر درسی در افزایش یادگیری خواندن و نوشتن دانش آموزان دختر اثر معنی دار دارد (001/0>P)؛ اما بر یادگیری درس ریاضی اثرمعنی داری نداشت. این تحقیق نشان می دهد تئاتر درسی هم بر افزایش مهارت های اجتماعی و هم بر بهبود عملکرد درسی دانش آموزان دختر پایه چهارم ابتدایی اثربخش است.

هدف این پژوهش، تبیین رویکرد های یاددهی- یادگیری و ارزشیابی مناسب برنامه درسی رشد حرفه ای مربیان پیش دبستانی است. در انجام این پژوهش از دو رویکرد کمّی و کیفی، که در رویکرد کیفی از روش تحلیل محتوا و در رویکرد کمّی از روش توصیفی-پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری شامل اعضای هیئت علمی دانشگاه های کشور، دانشجویان دکتری، مدرسان رشته روان شناسی، برنامه ریزی درسی و آموزش و پرورش دوره پیش دبستانی و همچنین مربیان است. روش نمونه گیری در بخش کیفی، روش هدفمند و شبکه ای بوده و برای انتخاب مربیان از روش طبقه ای تصادفی استفاده شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات، مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه محقق ساخته بوده است. برای تعیین روایی مصاحبه و پرسشنامه از روایی محتوا و برای برآورد پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. یافته های کیفی بر اساس تحلیل محتوا مقوله بندی شده و یافته های کمّی با آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شده است. نتایج آزمون فریدمن نشان می دهد از دیدگاه مربیان در رویکردهای یاددهی یادگیری رشد حرفه ای استفاده از روش تدریس خلاق از درجه اهمیت بیشتری برخوردار بوده و انجام فعالیت های شبیه سازی شده، کمترین ارزش را در این عنصر داشته است. در ارزشیابی آموخته ها و توانمندی های مربیان، آزمون های عملکردی از نظر اهمیت در صدر گویه های مربوط قرار گرفته و ترکیب سؤالات تستی و تشریحی کمترین اهمیت را داشته است.