رویکردهای نوین آموزشی (پژوهش های تربیتی و روانشناختی)

  هدف از این پژوهش، بررسی میزان فرسودگی تحصیلی دانشجو معلمان در دانشگاه فرهنگیان و عوامل مؤثر بر ایجاد آن در دوره کرونا بوده است. این پژوهش با رویکرد ترکیبی و با استفاده از طرح متوالی تبیینی انجام شده است؛ به نحوی که ابتدا با رویکرد کمی و روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، 290 نفر از دانشجو معلمان سال های سوم و چهارم پردیس هاشمی نژاد مشهد به پرسشنامه استاندارد فرسودگی تحصیلی ماسلاچ با پایایی (a=0/93) پاسخ دادند. این پرسشنامه سه بعد فرسودگی تحصیلی یعنی احساس خستگی عاطفی، بدبینی و مسخ شخصیت و نیز ناکارآمدی یا فقدان مهارت حرفه ای را می سنجد. سپس با روش نمونه گیری موارد مطلوب با 25 نفر به عنوان مشارکت کننده، مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. یافته های بخش کمی نشان دهنده آن بود که بیشتر دانشجو معلمان (57/91 درصد) احساس خستگی عاطفی را در دو سال گذشته گزارش کرده اند؛ همچنین بین محل سکونت و وضعیت تأهل دانشجو معلمان با میزان فرسودگی تحصیلی آنها تفاوت معناداری وجود دارد؛ اما بین رشته تحصیلی دانشجو معلمان و فرسودگی آنها رابطه معناداری وجود ندارد. بین معدل دانشجو معلمان و فرسودگی تحصیلی آنها نیز همبستگی منفی هست. در بخش کیفی، داده ها با استفاده از روش تحلیل مضمون (ریان و برنارد، 2000) تجزیه وتحلیل شد. یافته های کیفی نشان دهنده آن بود که مهم ترین عوامل مؤثر بر ایجاد فرسودگی تحصیلی عبارت است از: ساختار و قوانین حاکم بر برنامه درسی، نبودِ تناسب سرفصل موجود برای تدریس و ارزشیابی با اقتضائات آموزش آنلاین در دوره کرونا، کیفیت بازخورد اساتید، فقدان حس حضور در کلاس، برنامه ریزی فشرده دانشجویان و نیز دریافت نکردن حمایت اجتماعی.    

 پژوهش حاضر، با هدف بررسی نحوه مواجهه معلمان دوره ابتدایی با رویکرد تلفیقی در کتاب درسی مطالعات اجتماعی انجام شده است. این پژوهش با رویکرد پدیدارشناسی توصیفی صورت گرفته است. مشارکت کنندگان در این پژوهش 15 نفر از معلمان دوره آموزش ابتدایی شهرستان فامنین در سال تحصیلی 1400-1399 بودند که به روش گلوله برفی نمونه گیری شدند. ابزار جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته بود که سؤال های کلی آن از سوی سه متخصص برنامه ریزی درسی و تحلیل مطالعه اولیه به تأیید رسید. داده های این پژوهش به روش کدگذاری و مقوله بندی در سه سطح آگاهی، نگرش و رفتار تحلیل شدند. برای ارزیابی اعتبار یافته های پژوهش از روش چک کردن مقوله ها توسط دو نفر از شرکت کنندگان پژوهش استفاده شد. نتایج نشان دهنده آن بود که معلمان آگاهی خوبی از رویکرد تلفیقی دارند و فلسفه آن را ماهیت میان رشته ای علم مطالعات اجتماعی و ایجاد دانش منسجم برای دانش آموزان می دانند؛ همچنین آنان نگرش مثبتی به این رویکرد دارند و آن را به دلیل ارائه دانش چند بعدی، تأکید بر مفاهیم، یادگیری ماندگار، علاقه مندی دانش آموزان و کاهش تعداد عناوین دروس مؤثر می دانند؛ البته برخی از معلمان به دلیل از بین رفتن مرز علوم، دشواری در ارزشیابی، ابهام معلم در تدریس و خوگرفتن به شیوه سنتی، در برابر آن مقاومت می کنند. در اجرای رویکرد تلفیقی، معلمان برخی مؤلفه های تدریس فعال را در توصیف روش خود به کار می برند که این امر نشان دهنده آن است که با وجود آگاهی مناسب و نگرش مثبت، هنوز ابهامات زیادی در اجرای رویکرد تلفیقی برای معلمان وجود دارد.    

روش های تدریسی دروس پایه معماری باید به گونه ای انتخاب شود که بیشترین اثربخشی را بر دانشجویان داشته باشد. دروس پایه ازجمله درس کارگاه مصالح و ساخت به آموزش مهارت های ابتدایی طراحی معماری توجه و در تمام دوران تحصیل و حتی دوره کار حرفه ای نیز مورداستفاده جدی معماران قرار دارد. مطالعات و ابداعات زیادی در زمینه شیوه های آموزش انجام و انواع مختلفی از روش ها در مقالات علمی بحث شده است. یکی از این روش ها، بازی واره سازی است؛ یعنی استفاده از خصوصیات و تفکرات بازی گونه برای دستیابی به اهدافی که ماهیت بازی ندارند. این روش نه تنها در زمینه آموزشی، در حوزه های مختلف دیگر مثل فناوری های دیجیتال، بازاریابی، تربیتی و اجتماعی نیز استفاده می شود. روش های بازی واره سازی به منظور بهره برداری از تمایلات طبیعی مردم برای اجتماعی شدن، یادگیری، تسلط، رقابت، دستیابی به اهداف، خودی نشان دادن، نوع دوستی، یا فقط واکنش آنها به مشخص کردن چارچوب برای یک موقعیت به عنوان بازی یا سرگرمی در نظر گرفته می شود. در این پژوهش بررسی می شود که استفاده از روش بازی واره سازی چگونه به ایجاد ارتباطی قوی میان دانشجو و تمرینات کلاسی منجر می شود. پژوهش حاضر از نوع شبه آزمایشی است که رویداد پس از وقوع را بررسی می کند. روش نمونه گیری این پژوهش از نوع نمونه گیری در دسترس است. جامعه آماری این پژوهش، دانشجویان دو کلاس 17 نفره درس کارگاه مصالح و ساخت است که با دو روش تدریس متفاوت را به صورت دو گروه کنترل و آزمایش این درس فراگرفته اند. نتایج این پژوهش مؤید آن است که در کلاسی که از روش بازی واره سازی برای طراحی تمرین های آن استفاده شده، میزان درگیری تحصیلی (یک شاخص روان شناسی که به کیفیت و عمق ارتباط میان دانشجو و برنامه آموزشی اشاره دارد) دانشجویان بیش از کلاس دیگر است. این افزایش میزان درگیری تحصیلی به افزایش کیفیت آموزش و عمیق شدن مطالب فراگیری شده از سوی دانشجویان منجر می شود؛ بنابراین استفاده از این روش برای آموزش دروس پایه معماری، به خصوص درس عملی کارگاه مصالح و ساخت توصیه می شود.  

مشتق یکی از مباحث مهم در حساب دیفرانسیل و انتگرال است که کاربردهای زیادی در علوم مختلف دارد. یکی از موضوعات مطرح در این حوزه، تفسیر نمودار تابع مشتق به کمک تابع اولیه آن و بالعکس است. پژوهش ها نشان دهنده آن است که درک نموداری مشتق نیازمند مهارت های مرتبه زیاد تفکر است و شاگردان در درک رابطه ای این موضوع مشکل دارند. پژوهش حاضر، به بررسی روش شناختی و محتوایی این پژوهش ها توجه دارد تا نظریه زیربنایی آنها را مشخص کند. این پژوهش توصیفی و به روش فراتحلیل کیفی است تا بینشی از کلیت این پژوهش ها را نشان دهد. میدان پژوهش شامل کلیه پژوهش های مرتبط بود که با جستجوی منظم کلیدواژه ها و از طریق جستجو میان استنادات مقاله ها در پایگاه های اطلاعاتی ملی و بین المللی مطابق با پریزما انجام شده است. براساس معیارهای ورود تعداد 182 پژوهش بین سال های 1992 تا 2022 (فوریه) شناسایی و درنهایت، براساس معیارهای خروج تعداد 26 تحقیق برای بررسی و تحلیل نهایی انتخاب شده است. یافته های فراتحلیل 13 چارچوب اصلی را بین پژوهش ها مشخص می کنند که محوریت اصلی آنها حول سه متفکر کروتتسکی (تحلیلی، بصری و هارمونیک)، نظریه APOS دوبینسکی و سه لایه آشکارسازی نمودار (اشیا، روابط و روابط تابعی) سوییدان است. روش نوین استفاده شده در فراتحلیل کیفی پژوهش حاضر قابل استفاده برای محققان حوزه های مختلف آموزش است؛ همچنین یافته های حاصل از این فراتحلیل برای یاددهی و یادگیری رابطه بین نمودار تابع مشتق و اولیه آن برای معلمان، اساتید، مؤلفان کتاب های درسی و پژوهشگران مفید خواهد بود.    

سازمان های آموزشی به ویژه مدارس کشورمان در شرایط متغیر و متحول امروزی برای مقابله با مسائل و مشکلات عدیده ای که با آن روبه رو هستند، نیاز مبرمی به مدیران و معلمانی دارند که خلاق و به روز باشند و این خلاقیت را در عملکرد شغلی شان نشان دهند؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر هوش موفق در عملکرد خلاقانه با نقش میانجی خودکارآمدی معلمان انجام شده است. روش پژوهش کمی، توصیفی و از نوع مطالعات همبستگی بود. جامعه پژوهش، معلمان ناحیه چهار شیراز به تعداد 1890 نفر بودند که از این جامعه با روش نمونه گیری تصادفی ساده و بر مبنای جدول مورگان نمونه ای به حجم 318 نفر انتخاب شد. برای جمع آوری داده های پژوهش از پرسشنامه های هوش موفق گریگورنکو و همکاران (2002)، خودکارآمدی ریگز و نایت (1994) و عملکرد خلاقانه الدهام و کامینگز (1996) استفاده شد. برای تعیین پایایی و روایی ابزارها، از تکنیک های آلفای کرانباخ و تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. نتایج بیانگر پایایی و روایی مطلوب ابزار بود. تجزیه وتحلیل داده ها با کمک تکنیک های توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (تحلیل عاملی و مسیر تأییدی) و با استفاده از نرم افزارهای Spss و Lisrel انجام شد. نتایج تحلیل نشان دهنده آن بود که هوش موفق دارای اثر مستقیم، مثبت و معنادار در سطح 05/0 بر عملکرد خلاقانه و خودکارآمدی معلمان بود؛ خودکارآمدی دارای اثر مستقیم، مثبت و معنادار در سطح 05/0 بر عملکرد خلاقانه بود؛ همچنین هوش موفق با نقش میانجی خودکارآمدی اثر غیرمستقیم، مثبت و معنادار بر عملکرد خلاقانه معلمان دارد.    

هدف از پژوهش حاضر، تبیین عنصر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در برنامه درسی مجازی مراکز آموزش فنی- حرفه ای بود. این پژوهش با روش توصیفی- پیمایشی انجام و در زمره پژوهش های ترکیبی قرار می گیرد. در بخش کیفی 20 نفر از اساتید و مربیان صاحب نظر به شیوه هدفمند انتخاب و به منظور تعیین وضعیت مطلوب ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در آموزش مجازی این مراکز، با ایشان مصاحبه شد. در بخش کمی پژوهش جامعه آماری شامل دو گروه است. گروه اول شامل ۸۰ نفر از مدرسان مشغول به تدریس در این مراکز و گروه دوم شامل ۵۰ نفر از کارآموزان این مراکز هستند. این افراد به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای این بخش، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که اساتید صاحب نظر روایی محتوایی آن را تأکید کردند. پایایی آن نیز براساس ضریب آلفای کرونباخ 4/84 برآورد شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها در بخش کیفی از روش مقوله بندی و در بخش کمی از آزمون t تک نمونه ای، فریدمن، t مستقل و لوین استفاده شد. از دیدگاه پاسخگویان، ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در وضعیت مطلوب باید دارای ویژگی هایی باشد که این ویژگی ها در چهار مقوله ارائه شده است. نتایج پژوهش نشان دهنده آن بود که بین دیدگاه مدرسان و کارآموزان درباره تطابق عنصر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی برنامه درسی در وضعیت موجود با وضعیت مطلوب تفاوت معنادار وجود دارد؛ بنابراین در آموزش مجازی این مراکز باید عنصر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی بازنگری شود.