اندیشه مدیریت راهبردی

بررسی نظریه های مشهور امروزی ای -که به تبیین فرآیند خط مشی عمومی می پردازند- نشان می دهد که اغلب این نظریه ها به محیط خارجی و بین الملل حکومت ها بی توجه اند. به عبارت دیگر، نظریه های موجود نمی توانند مشابهت روزافزون خط مشی های عمومی را میان کشورهای جهان تشریح و توجیه کند. این پژوهش با کاوشی میان رشته ای و طبق فرآیندی مشخص، ۶ حوزه مطالعاتی منتخب را -که به نحوی توصیف کننده ماهیت تقلیدی خط مشی های عمومی کشورها هستند- بررسی می کند. این حوزه های مطالعاتی عبارت اند از: درس آموزی، همگرایی خط مشی، انتقال خط مشی، اشاعه خط مشی، هم ریختی نهادی، و یادگیری خط مشی. بررسی این حوزه های مطالعاتی، مقدمات لازم را برای طرح نظریه ی برای تبیین فرآیند خط مشی های عمومی، به خصوص در کشورهای غیرغربی فراهم می کند.

دانشگاه، نماد آموزش عالی کشور، نهادی اثرگذار در فرهنگ جامعه است و از این رو، موضوع فرهنگ در سازمانِ دانشگاه، اهمیتی دوچندان می یابد. نزدیک به چهار دهه است که دانشمندان خارجی، درباره ابعاد متعدد «فرهنگ دانشگاهی» از وجوه گوناگون کاوش کرده اند؛ در حالی که عمر این مقوله در آثار داخلی، حدوداً به یک دهه می رسد. این قبیل مطالعاتِ اندک نیز به شدت از فقدان ادبیات نظری منسجم رنج می برد. از این رو، لازم است تا در گام نخست، مطالعات خارجی این عرصه به خوبی واکاوی شود تا مبنای نظری اتکاپذیری برای آثار داخلی، فراهم و زمینه برای نظریه پردازی در آن مهیا شود. مقاله حاضر، با این هدف، آثار خارجی و مطالعات اندک داخلی این عرصه را مرور کرده است و با استفاده از روش گونه شناسی به مثابه روشی مبنایی در نظریه پردازی، آنها را از دو جهت طبقه بندی می کند: 1- بر اساس موضوع مطالعه، در هفت گونه (گونه شناسی موضوعی)، و 2- بر اساس پیش فرض های نظری نسبت به مقوله فرهنگ در دانشگاه در سه گونه انسجام، تمایز و تقطیع (گونه شناسی فرانظری). ثمره این واکاوی نظری و گونه شناسی، کشف هر چه بهتر ابعاد متعدد و متقاطع فرهنگ دانشگاهی است که به عرضه «چارچوبی راهنما و مفهومی» برای پژوهشگران و مدیران دانشگاهی می انجامد. فرهنگ رشته ای، خرده فرهنگ های دانشجویان، مطالعات تطبیقی، مطالعات تغییر فرهنگی، تقابل خرده فرهنگ اداری با خرده فرهنگ حرفه ای دانشگاه، تاثیر پارادایم های پژوهش در فرهنگ استادان و سایر تمایزات فرهنگی ایشان از دو دیدگاه تمایز و تقطیع، و نیز بررسی تاثیر خلقیات ملی بر فرهنگ آموزش عالی کشور از جمله خلاهای پژوهشی مهم این عرصه برای مطالعات داخلی است.

در ادبیات مدیریت استراتژیک، رویکرد خاصی از استراتژی حاکم است. معرفی رویکردهای دیگر در این حوزه و شناسایی کارکرد آن ها در شکل گیری استراتژی، گامی بزرگ به شمار می آید. این شناسایی، سازمان های دولتی را قادر می کند تا خود را به لوازم خاص چنین رویکردی مجهز کنند و از سوی دیگر، موجب می شود سازمان های خصوصی و غیرانتفاعی بتوانند در تعامل خود با این سازمان ها، رویکرد مناسب را انتخاب نمایند. این پژوهش، در پی آن است که وضع موجود شکل گیری استراتژی ها را در سازمان های دولتی فعال در عرصه اقتصادی ایران شناسایی کند تا بدین وسیله در مرحله تدوین استراتژی مناسب برای این گونه سازمان ها، اقتضائات حاکم بر آن ها، لحاظ و رویکرد و مدل متناسبی برای آن اختیار شود. در این پژوهش، مدل های مطرح برای نوع شناسی فراگرد شکل گیری استراتژی، شناسایی و از میان آن ها، مدل ویتینگتون ، انتخاب شد. این مدل، به طور کلی چهار رویکرد عام کلاسیک، تحولی، فراگردی و سیستمی را در قالب دو محور اندیشیده بودن یا نوظهور بودنِ استراتژی ها و تک هدفی یا تکثرگرا بودن آن ها، به منظور تشریح انواع فراگردهای شکل گیری استراتژی، معرفی می کند. در این تحقیق، با استفاده از پرسش نامه، اطلاعات لازم جمع آوری، و در دو مرحله تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش بنیادی، که از نوع پیمایشی است، در وهله نخست از فنون آمار ناپارامتریک (آزمون فریدمن و کندال ) و در مرحله دوم از فنون آمار پارامتریک (تحلیل واریانس) استفاده شد؛ و نتیجه این شد که فراگرد شکل گیری استراتژی در سازمان های دولتی فعال در عرصه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران به ترتیب از رویکردهای فراگردی، تحولی، سیستمی و کلاسیک تبعیت می کند.

روش شناسی پویایی شناسی سیستم با ادعای شناخت ساختارِ اصلی تعیینکننده رفتارهای اجتماعی، اقتصادی و فنی، پژوهشگران حوزههای مختلفی را به سوی خود جلب کرده است. بیتردید، مبانی فلسفی و نظری پویایی شناسی سیستم یا همان پیش فرض های آن، در نحوه اجرای فرایند مدل سازی برای تبیین و سناریوسازی مسائل مختلف، نقش مهمی ایفا خواهد کرد؛ به گونهای که ممکن است فرایند مدل سازی و خروجی آن با مبانی مختلف، تغییر کند و با انتظارات مدل ساز از این روششناسی، در تناقض افتد. با توجه به اینکه مبانی نظری پویاییهای سیستم، از ابتدا، به خوبی تبیین نشده در این مقاله بر آنیم پس از مروری گذرا بر نظرات مطروح و بیان علت پراکندگی آنها، به تبیینی جامع از مبانی فلسفی پویایی های سیستم برسیم. بدین منظور در رویکردی استقرایی (جزء به کل)، به بررسی مبانی فلسفی مدل هایی که تاکنون با این روش طراحی شده است پرداختیم. خروجی استفاده از این رویکرد، طبقه بندی مدلهای پویایی شناسی سیستم بر اساس مبانی فلسفی حاکم بر آن ها بود. بر اساس این طبقه بندی می توان ادعا کرد که رویکردهای متعددی به عنوان مبانی فلسفی مطالعات پویایی شناسی سیستم وجود دارد و پیشنهاد نویسندگان برای این عنوان، کثرتگرایی تلفیقی است که بنا بر نوع مسئله مورد نظر، پارادایم خاصی در فرایند مدل سازی حاکم خواهد بود.

مطالعات سنجش نگرش شغلی و سازمانی، نشان دهنده آن است که سازمان ها، مدل واحدی را در این زمینه نپذیرفته اند. پژوهش حاضر، مدل های مختلفِ تعیین عوامل موثر در نگرش شغلی و سازمانی را تلفیق کرده و پس از تایید اعتبار و روایی پرسش نامه، ابزار تاییدشده را با استفاده از روش تحقیق میدانی و به صورت تمام شماری در بین کارکنان رسمی و پیمانی 80 سازمان دولتی مرکز استان زنجان به کار برده است. پرسش نامه محقق ساخته در دو بخش، مشتمل بر 12 گزینه در خصوص ویژگی های فردی و سازمانی کارکنان و 61 گزینه موثر در نگرش شغلی و سازمانی، در 3 عامل اصلی، مشتمل بر الف- نیروی انسانی پیرامون (1- همکاران و 2- مدیران و مافوق)، ب- ماهیت شغل و سازمان (3- وابستگی شغلی، 4- وابستگی سازمانی، 5- تناسب شغل با شاغل و 6- طراحی شغل) و ج- عوامل سازمانی و محیطی (7- حجم کار و استرس محیطی، 8- شرایط فیزیکی کار، 9- حقوق و مزایای شغلی، 10- آموزش، ارزشیابی و ارتقاء و 11- توازن در زندگی شغلی و خانوادگی)، طراحی شد و اعتبار آن با استفاده از ضریبِ همسانیِ درونیِ آلفای کرونباخ، برابر با 966/0 و روایی آن با استفاده از روش تحلیل عاملی در نرم افزار SPSS با فرض 11 عامل و بر اساس روش برآورد مولفه های اصلی و بر اساس ماتریس همبستگی و 4 روش دوران واری ماکس ، ایکوی ماکس ، پروماکس و اوبلی مین ، تایید و نشان داده شد که این متغیرها در نگرش شغلی و سازمانی تاثیر دارند و ابزار طراحی شده، سازه مورد نظر را می سنجد. در نهایت نیز با استفاده از نتایج حاصل از تحقیق میدانی، میزان تاثیرگذاری این عوامل در نگرش شغلی و سازمانی کارکنان به دست آمد

سازمان های خدماتیِ دانش گرا در تعامل مستمر با مشتری، توسعه یافته اند؛ چرا که این سازمان ها اغلب مطابق با نیازهای خاص مشتری شکل می گیرند. خدمات این سازمان ها، غیرملموس و اغلب مبتنی بر اطلاعات و در جهت مشتری است. از این رو، کیفیت خدمات در کسب وکارهای خدماتی دانش محور باید از دیدگاه مشتریان، مطالعه شود. سازمان های پژوهش و فناوری، یکی از انواع سازمان های خدماتی دانش گرا هستند. بر اساس این، رضایت مشتری، کانون توجه بسیاری از این موسسات است. اگر چه اندازه گیری میزان رضایت مشتریان در کسب وکارهای خدماتی دانش محور، بسیار دشوار است اما به دلیل نیاز روزافزون به تحقیق و پژوهش برای توسعه فناوری، امروزه امری کاملاً لازم و ضروری است. در این مقاله، به منظور ترسیم فضای رضایت مشتری در سازمان های پژوهش و فناوری، با مطالعه موردی و متدولوژی تئوری برخاسته از داده ها، معیارهای رضایت مشتریان، تعیین و سپس میزان آن ارزیابی شده است. در نهایت، 13 معیار به عنوان معیارهای اصلی رضایت مشتری در سازمان پژوهش و فناوری شناسایی و تعریف شد که بر اساس تحلیل عاملی اکتشافی معیارها به دو عامل کلی، تقسیم و براساس تحلیل عاملی تاییدی، بار عاملی این معیارها، تایید شد

یکی از مهم ترین ارکان استقرار شایسته سالاری در سیستم های اداری دولت ها، تعیین شایستگی های مدیران به ویژه مدیران منابع انسانی است؛ چرا که نه تنها باید، خود، مبتنی بر چارچوب مشخصی انتخاب شوند، بلکه باید استقرار مدیریت مبتنی بر شایستگی را نیز در سیستم دولتی ضمانت کنند. بنابراین، در این مقاله، پس از ارائه مدلی دو سطحی متشکل از شایستگی های مدیران منابع انسانی به ویژه شایستگی های هوشی، سرایت مباحث مربوط به شایستگی ها از بخش خصوصی به بخش دولتی، یکی از مهم ترین مسائل است. در ادامه و پس از تدوین پرسش نامه و اطمینان از روایی و پایایی ابزار اندازه گیری، پرسش نامه در میان نمونه آماری متشکل از کارشناسان و مدیران وزارتخانه ها، توزیع شد. همچنین، برای آزمون فرضیه های این تحقیقِ توسعه ای از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد و نتایج حاصل، نشان دهنده تایید کلیه فرضیه های اهم تحقیق و تاثیرگذاری زیاد شایستگی های مدیران منابع انسانی در ارزش آفرینی منابع انسانی و رد شدن برخی از فرضیه های اخص تحقیق بود. همچنین، متغیر «شایستگی برنامه ریزی و مدیریت» دارای اولویت نخست و مهم ترین شاخص آن «برنامه ریزی و سازماندهی امور کارکنان» است.