کتابداری و اطلاع رسانی

در این بررسی، وضعیت کتابخانه های دانشگاههای وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به لحاظ کمیّت کتابها، مجلات و منابع الکترونیکی تولیدی یا خریداری شده و یا مواردی که در دسترس قرار دارند، تشریح شده. بررسی نشان داده است که آمارهای ارائه شده برای کتابها، مجلات و منابع الکترونیکی چندان مطلوب نیست. در بسیاری موارد، آمارها تورمی و در برخی موارد بسیار کلی بوده است. تأکید شده است، کار گردآوری آمارهای مربوط به منابع هنگامی سروسامان می یابد که دانشگاهها با تأمین بودجه تحقیقاتی، زمینة صورت برداری دقیق از همه منابع را مهیا سازند و این امکان را فراهم آوردند که کلیة منابع موجود در کتابخانه ها در قالب پایگاههایی اطلاعاتی که کتابخانه ها تولید میکنند، سازمان یابند.

در این پژوهش، دو فرضیه زیر مورد بررسی قرار گرفته است: 1. رشد سال افزون انتشار کتاب در سالهای 1376 تا 1383، بیش از آنکه نمایانگر بی­ثباتی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و شتابزدگی در حوزه نشر برای پاسخدهی به نیازهای روزمرّه باشد، مبیّن ثبات نسبی حاکم بر دنیای نشر کتاب است که برنامه­ریزی دقیق­تر، اجرا و سوددهی مناسب تر را میسر ساخته است. 2. رشد کمّی انتشارات در سالهای 1376 تا 1383، افزون بر موارد مندرج در فرضیه اول، تحت تأثیر یکی یا ترکیبی از عوامل و فواید مادی، افزایش مؤسسه های آموزشی، کتابهای کودکان و کتابهای سازمانهای دولتی نیز بوده است:  تمامی کتابهای منتشر شده طی سالهای 1376 تا 1383 و نیز تمام ناشرانی که به طور متوسط هر سال 10 عنوان کتاب منتشر کرده و در هجدهمین نمایشگاه بین­المللی کتاب تهران (سال 1384) شرکت داشته اند، جامعه آماری پژوهش را تشکیل داده اند. چهار پرسش از فرضیه کلی که مربوط به عوامل درون سازمانی نشر بود مورد تأیید قرار گرفت و شش پرسش از فرضیه کلی که مربوط به عوامل برون سازمانی بود و بیشترین ارتباط را با ثبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نشر داشتند، مورد تأیید قرار نگرفت. اما در همه این شش مورد، آمار موافقان در مقایسه با مخالفان (با حذف بیتفاوتها) بیش از 50% بود (دامنه 58% - 5/50%). بنابراین، با تقسیم عناصر متشکلة فرضیه کلی به دو خرده مقیاس معیارهای درون سازمانی و برون سازمانی، نتیجه گرفته شد که خرده مقیاس درون سازمانیِ فرضیة کلی تأیید میشود و خرده مقیاس برون سازمانیِ آن تأیید نمیشود.

امروزه اطلاعات به عنوان ابزاری قدرتمند جهت تثبیت موقعیت هر کشور و حتی هر فرد مطرح است و بر این اساس باید در اختیار عموم قرار گیرد. این در حالی است که پیشرفت تکنولوژی اطلاعات سمت و سویِ اشاعه اطلاعات را در سطح جهان تغییر داده است. مقاله حاضر برآن است تا با جهت گیری به سمت این تکنولوژی، چگونگی بهکارگیری ابزارهای لازم جهت گسترش و اشاعه اطلاعات در روستاها و مناطق محروم را به عنوان طبقه ای از یک جامعه، مورد بررسی قرار دهد. ایجاد مراکز IT روستایی و در کنار آن ساماندهی به وضعیت این مرکز از طریق ایجاد مراکز خدمات رسانی به مراکزIT روستایی، از مهم ترین اقدامهایی است که در این زمینه میتوان انجام داد.

توسعه به لحاظ علمی و نظری با پیچیدگیهای خاصی رو به روست. توسعه، فرایندی فراگیر است که تمامی جنبه های زندگی اجتماعی را در بر میگیرد. چون تغییر به عنوان اصل اساسی و رکن اصلی توسعه تلقی میشود و تغییر بدون داشتن اطلاعات یا ممکن نیست یا به نتیجه مناسب نمیانجامد، اطلاع رسانی در راستای توسعه باید در رأس برنامه ریزیها قرار گیرد. این مقاله با مرور نوشته های پنج تن از نویسندگان و اندیشمندان در حوزه توسعه و اطلاعات، از یکسو مبانی نظری موجود در مورد توسعه را بررسی و از سوی دیگر، نقش اطلاعات، مراکز اطلاع رسانی و مدیریت اطلاعات را در تسریع فرایند توسعه تبیین می نماید

این پژوهش با مرور و بررسی منابع مختلف، مسئولیتها، نقشها و مهارتهای مورد نیاز کتابداران سیستمها را برای مدیریت فناوریهای نوین کتابخانه ای آشکار میسازد، همچنین دوره های آموزشی رسمی و تخصصی کتابداری سیستمها و نیازهای آموزشی مهم این گروه از کتابداران را جهت انجام وظایف محوله شرح میدهد. سپس در مورد شغل سیستمها به بحث و بررسی پرداخته و در نهایت افرادی را که دارای ویژگیهای مورد نظر جهت تصدی این شغل هستند، معرفی مینماید.

در طول سالهای اخیر، دنیای بازیابی اطلاعات به طور چشمگیری با افزایش گسترده دستیابی به منابع تمام متن قابل جستجو و افزایش موتورهای جستجوی قوی، دگرگون شده است. در این محیط جدید بازیابی اطلاعات، منطقی است چنانچه بپرسیم آیا جایی برای اصطلاحنامه ها باقی مانده است. برخی صاحبنظران برجسته در این حوزه معتقدند که جایی برای اصطلاحنامه ها (یا چیزی شبیه آنها) وجود دارد. اصطلاحنامه ها به منظور حفظ و تداوم ارزش وجودی خود باید تغییر کنند و پیش بینی دقیق چگونگی این تغییرات، دشوار است.

گروههای مختلف جستجوگران تحت تأثیر عوامل و شرایط گوناگونی قرار دارند و به همین دلیل رفتارهای اطلاعیابی متفاوتی را از خود بروز میدهند. از مهم ترین این موارد که در تحقیق حاضر مورد بررسی قرار گرفته است، میتوان به عوامل شخصی و شناختی، اجتماعی و محیطی، و قابلیتهای نظام اشاره کرد. نظر به اهمیت فراوان هر یک از این مؤلفه ها در فرایند رفتارهای اطلاعیابی جستجوگران، ضروری است تا ضمن بررسی و شناخت صحیح این مجموعه، عوامل علاوه بر حمایت و هدایت متخصصان اطلاع رسانی در پشتیبانی مطلوب تر از جستجوگران اطلاعات، به طراحان نظامها نیز بینش و آگاهی بیشتری در زمینة طراحی نظامهای کاربر مدار، ارائه نمود.

ظهور و شیوع سیل آسای منابع الکترونیکی بر روی وب، مشکلاتی را عاید کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی ساخته است، از جمله اینکه چگونه این منابع را توصیف و دستیابی موضوعی به آنها را فراهم کنند تا از این طریق کشف و بازیابی آنها را تسهیل نمایند. گذشت زمان نشان داده است کارایی سرعنوانهای موضوعی کتابخانه کنگره در محیطهای الکترونیکی، محدود و تا حدودی غیرممکن مینماید. از این رو، تهیه طرحی که حاوی سرعنوانهایی غنی، ساده، قابل فهم و مهم تر از همه منطبق با محیط الکترونیکی باشد، میتواند مفید واقع شود. این مقاله به معرفی و بررسی سرعنوانهای FAST (اصطلاحگان موضوعی ـ چهریزه ای) میپردازد که برای سازماندهی،کشف، و بازیابی اطلاعات در قرن 21 تدوین شده است و مبتنی بر واژگان کنترل شده LCSH بوده ولی چهریزه ای تر و دارای پس همارایی بیشتری است.

با گذر کردن از صفحات وب ایستا, کتابخانه Cal Poly خدمات جدید و تعاملی مبتنی بر وب را برای دانشجویان و اعضای هیئت علمی با استفاده از قدرت جاوا و توانایی پایگاههای اوراکل طراحی کرده است. در نتیجه کتابخانه توانسته است به گونه ای, رهبری را در سطح دانشگاه در رابطه با محیط آموزشی دیجیتالی ایجاد کند.