کتابداری و اطلاع رسانی

کتابداری و اطلاع رسانی

کتابداری و اطلاع رسانی دوره شانزدهم بهار 1392 شماره 1 (پیاپی 61) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

رویکردی شناختی به عدم استفاده اجباری از اطلاعات مفهومی نو در ساختار کلاسیک(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: استفاده از اطلاعات استفاده نکردن از اطلاعات استفاده نکردن اجباری شناخت موانع شناختی رویکرد شناختی آستانه کمبود دانش کم توجهی جذب شدگی حواس پرتی احساسات پیش زمینه سازی پالایش اطلاعات کمترین تلاش کمترین تضاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 245 تعداد دانلود : 32
مقدمه: هرچند در عصر اطلاعات زندگی می کنیم، نمونه های بسیاری از استفاده نکردن از اطلاعات را پیرامون خودمان و حتی در رفتار اطلاعاتی خویش شاهد هستیم. در چنین فضایی، پرداختن به استفاده نکردن از اطلاعات در جایگاهی مستقل از مفهوم استفاده از اطلاعات و نه به معنای معکوس آن، دغدغه ای است که به نظر می رسد از اهمیت بالایی برخوردار باشد. این مفهوم اگرچه خیلی دیر و در زمان حاضر یعنی در ابتدای قرن بیست و یکم، جایگاهی مستقل یافته است، لیکن در سر آغاز راهی است که ادامه آن نیل به نظریه ای منسجم را درباره این رفتار مهم اطلاعاتی نوید می دهد. روش: این مقاله دارای رویکردی مروری- تحلیلی است. یافته ها: این نوشتار با معرفی دسته بندی هیوستن از شرایط منجر به استفاده نکردن اجباری از اطلاعات، با تشریح مفاهیم دسته دوم یعنی موانع شناختی منجر به این رفتار، زمینه را برای شناخت هرچه بهتر حرفه مندان و متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی از این رفتار مهیا می سازد. نتیجه چنین شناختی، کمک به پیشرفت رشته در عرصه های نظری و عملکردی خواهد بود. نتیجه گیری: شناخت رفتار استفاده نکردن از اطلاعات به عنوان رفتاری مستقل و تمیز دادن انواع و شرایط منجر به این رفتار اطلاعاتی که هدف اصلی این نوشته است، برای همه و بخصوص حرفه مندان و متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی، ضروری است. شناسایی عوامل مؤثر بر این رفتار به آنان یاری می رساند تا حد امکان این رفتار را از شرایط اجبار و اجتناب ناپذیر خارج و در کاهش آن در خود و کاربران مراکز اطلاع رسانی محل اشتغال خویش، موفق تر عمل کنند.
۲.

بررسی نقش تعدیل گرایانه بوم شناسی خریداران کتاب در رابطه میان عناصر آمیخته بازاریابی کتابهای داستانی با خرید کتاب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کتاب غیردرسی کتاب داستانی آمیخته بازاریابی کتاب داستانی بوم شناسی خریداران کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 737 تعداد دانلود : 672
هدف/ زمینه: امروزه وجود سیستمی ناکارآمد در تعیین نوع کتابهای چاپی، توزیع، قیمت گذاری، ترویج و شاید مهم تر از همه نبود فروشندگانی متخصص و توانمند در این حوزه، فرایند فروش کتابهای داستانی را با چالشهای بی شماری روبرو نموده است. این مسئله به دلیل ضعف اطلاعاتی بسیاری از ناشران کتابهای داستانی (از مجموعه کتابهای غیردرسی) نسبت به آمیخته این گونه محصولات، شدت بیشتری نیز به خود گرفته است. با توجه به این شکاف، تحقیقاتی، در تحقیق حاضر اثر عناصر آمیخته بازاریابی بر خرید کتابهای داستانی بررسی شده است. روش: برای انجام این تحقیق با رویکردی پیمایشی، نمونه ای متشکل از 420 نفر از میان خریداران کتاب داستانی در کتابفروشیهای شهر شیراز و از طریق روش نمونه گیری تصادفی از نوع منطقه ای افراد نمونه، انتخاب شده اند. در روایی از روش محتوایی - ظاهری و در پایایی از روش کرونباخ (82%) و دو نیم کردن (79 %) استفاده گردید تا روایی و پایایی پرسشنامه مورد آزمون قرارگرفته و تأیید شود. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که عنصر «افراد» بیشترین تأثیر را در خرید کتابهای داستانی دارد و آخرین رتبه مربوط به «ترویج» است. از سوی دیگر، بوم شناسی مشتری توانسته است برخی از اثرات عناصر آمیخته بر خرید کتابهای داستانی (بویژه در رابطه میان عناصری همچون محصول، توزیع، ترفیع و فروشنده کتاب را با خرید کتاب) تعدیل نماید.
۳.

بررسی و مقایسه کارایی نسبی کتابخانه های نهادی و مشارکتی کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کارایی کتابخانه های نهادی و مشارکتی تحلیل پوششی داده ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 412 تعداد دانلود : 931
هدف: در برنامه میان مدت بهبود و توسعه نهاد کتابخانه های عمومی، از ارتقای سطح مشارکتهای مردمی یاد می شود. در این تحقیق، به بررسی این رویکرد و معیار قرار دادن دو ساختار اصلی کتابخانه ای موجود کشور، یعنی کتابخانه ها نهادی و مشارکتی، پرداخته شده است. روش شناسی: روش تحقیق مورد استفاده، توصیفی - تحلیلی بوده و 6 شاخص ورودی و 3 شاخص خروجی از مستندات و آمارهای کتابخانه ای استخراج شده است. جامعه آماری، تمامی استانهای کشور در سال 1389 و 1390 بوده است. از مدل ریاضی تحلیل پوششی داده ها برای محاسبه کارایی استفاده شده است. یافته ها: نتایج نشان از جایگاه ثابت سیستان و بلوچستان و همدان در صدر کارایی کتابخانه های مشارکتی و یزد، آذربایجان غربی و فارس در انتهای کتابخانه های نهادی دارد. خراسان جنوبی، سیستان، ایلام و سمنان در مجموع مشارکتی و نهادی رتبه های مناسبی را به خود اختصاص داده و در مجموع کارایی خوبی داشته اند. تغییرات نشانگر نبود ساماندهی مشخص در بین کتابخانه های مشارکتی نسبت به نهادی هاست که مهم ترین علت آن را می توان در عمر کوتاهی که این کتابخانه ها تا کنون داشته اند، جستجو کرد. نتیجه گیری: در مجموع می توان گفت، کتابخانه های مشارکتی هنوز به مرحله ثبات ساختاری و سازماندهی نرسیده اند ولی کارایی بالاتری نسبت به نهادی ها دارند.
۴.

تحلیل وضعیت پیشینه های کتابشناختی فارسی موجود در کتابشناسی ملی ایران به منظور بررسی به کارگیری قواعد توصیف و دسترسی به منبع(آر.دی.ای.)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قواعد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.ای.) قواعد فهرست نویسی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران مارک ایران یونی مارک قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن پیشینه های کتابشناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 437 تعداد دانلود : 767
هدف: به کارگیری آر.دی.ای. با توجه به محیط و منابع اطلاعاتی جدید، ضرورتی انکارناپذیر است. این امر در صورتی به درستی محقق خواهد شد که پیشینه های کتابشناختی کم اشکال و بستر مناسبی از نظر فنی فراهم باشد. پیشینه های کتابشناختی فارسی که سالها با استفاده از قواعد انگلوامریکن فهرست نویسی شده اند، اکنون برای رویارویی با آر.دی.ای. نیازمند بررسی هستند تا با استفاده از این شناخت، برنامه ریزی هدفمند صورت پذیرد. از این رو، هدف این پژوهش شناسایی وضعیت پیشینه های کتابشناختی موجود در کتابشناسی ملی ایران، به منظور بررسی به کارگیری قواعد توصیف و دسترسی (آر.دی.ای.) است. روش: روش پژوهش از نوع پیمایشی توصیفی است که به صورت تطبیقی انجام شده است. به منظور ارزیابی وضعیت کنونی پیشینه های کتابشناختی موجود در کتابشناسی ملی ایران در قالب نرم افزار رسا و سنجش میزان تطبیق آنها با آر.دی.ای، از سیاهه وارسی استفاده شده است. به این منظور، در این پژوهش 1794 فیلد در قالب 111 پیشینه کتابشناختی فارسی در موضوع تاریخ ایران که در دو سال 1386 و 1390 فهرست نویسی شده اند، بررسی شد. یافته ها: نتایج این پژوهش، انطباق بیش از 88% از داده های مندرج در فیلدهای پیشینه های کتابشناختی مورد بررسی با آر.دی.ای. را نشان داد. همچنین، بیشترین اِشکالهای شناسایی شده برای این پیشینه ها به اِشکال انطباق نداشتن با آر.دی.ای. با 07/47% در پیشینه ها و 20/11% از فیلدها و پس از آن به ترتیب اِشکال عدم ورود اطلاعات با 38/31% در پیشینه ها و 46/7% از فیلدها، درج نشدن اطلاعات در فیلدهای درست با 41/12% در پیشینه ها و 95/2% از فیلدها، اِشکال فهرستنویسی با 15/5% در پیشینه ها و 22/1% از فیلدها و اِشکال تایپی و املایی با 98/3% در پیشینه ها و 94/0% از فیلدها مربوط می شود. مقایسه میان اِشکالهای شناسایی شده نشان داد فراوانی تمامی اِشکالها به جز تفاوت با آر.دی.ای. در سال 1386 بیشتر از سال 1390 است. از دستاوردهای این پژوهش، جدول تطبیقی مارک ایران- آر.دی.ای. است که برای کنترل پیشینه های کتابشناختی از آن استفاده شد. با استفاده از نتایج این پژوهش، زمینه مناسب برای برنامه ریزی به منظور به کارگیری آر.دی.ای. فراهم می شود. انجام چنین پژوهشهایی از سوی کمیته راهبردی آر.دی.ای. توصیه شده و نتایج حاصل از آن برای همکاریهای بین المللی در این زمینه سودمند خواهد بود.
۵.

بررسی وضعیت آمادگی الکترونیکی کتابخانه های دانشگاهی مورد مطالعه: کتابخانه های دانشگاه تبریز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آمادگی الکترونیکی فناوری اطلاعات کتابخانه های دانشگاهی دانشگاه تبریز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 566 تعداد دانلود : 250
هدف : هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت آمادگی الکترونیکی کتابخانه های دانشگاه تبریز از پنج بُعد سازمان و مدیریت، استفاده از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات، آماده بودن اطلاعات؛ آماده بودن کارکنان و منابع انسانی، و آمادگی ارتباط با محیط و دیگر سازمانهاست. روش شناسی پژوهش : روش مورد استفاده در این پژوهش، پیمایشی - توصیفی است. همچنین، برای سنجش آمادگی الکترونیکی جامعه مورد مطالعه، از مدل مرجع IUP استفاده شد. استفاده از این مدل پس از اعمال نظر پانل دلفی و مناسب سازی آن صورت گرفت. یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده نشان می دهد در میان 16 کتابخانه (شامل 15 کتابخانه دانشکده ای و یک کتابخانه مرکزی)، کتابخانه مرکزی در سه بُعد سازمان و مدیریت (31/4)، اطلاعات (52/3)، فناوری اطلاعات و ارتباطات (15/4)، و با میانگین کلی 54/3 نسبت به دیگر کتابخانه ها از وضعیت مطلوب تری برخوردار است. همچنین کتابخانه دانشکده علوم طبیعی در دو بُعد کارکنان (26/3)، محیط (ارتباط با دیگر سازمانها) (17/3)، و با میانگین 19/3 در رتبه دوم قرار دارد. همچنین، آمادگی الکترونیکی کتابخانه های دانشگاه تبریز با امتیاز 44/2 از حداکثر 5 امتیاز ممکن در سطح مطلوبی نیست. بیشترین ضعف در بُعد محیط و ارتباط با دیگر سازمانها (31/2) است، و بعد فناوریهای اطلاعات و ارتباطات (73/2)، نسبت به دیگر ابعاد در وضعیت بهتری قرار دارد. همچنین این کتابخانه ها در بُعد سازمان و مدیریت، امتیاز  42/2؛ آماده بودن اطلاعات، امتیاز  4/2؛ و آماده بودن کارکنان و منابع انسانی، امتیاز 33/2 را کسب نموده اند که نشان از آمادگی نداشتن این کتابخانه هاست.  
۶.

بررسی میزان هم پوشانی و امکان جایگزینی مجله های چاپی فارسی کتابخانه های دانشگاه شهید چمران با مجله های الکترونیکی فارسی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مجله های چاپی مجله های الکترونیک دانشگاه شهید چمران اهواز مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری همپوشانی مجله ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 800 تعداد دانلود : 384
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان همپوشانی و امکان جایگزینی مجله های چاپی فارسی کتابخانه های دانشگاه شهید چمران اهواز با مجله های الکترونیکی فارسی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، انجام شده است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و به روش پیمایشی به انجام رسیده است. برای گردآوری داده ها از روش مشاهده استفاده شده است. ابتدا مجله های الکترونیک مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری با فهرست نشریات مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1390 و پس از آن تعداد مجله های چاپی موجود در کتابخانه های دانشگاه شهید چمران اهواز با فهرست مذکور مقایسه شد. جامعه پژوهش حاضر تمامی مجله های علمی - پژوهشی موجود در کتابخانه های دانشکده ای دانشگاه شهید چمران اهواز در سالهای 1389-1382 و مجموعه مجله های الکترونیکی علمی - پژوهشی دسترس پذیر مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری است. یافته ها: مقایسه مجله های چاپی دانشگاه شهید چمران با مجله های علمی- پژوهشی مصوب وزارت علوم نشان داد این دانشگاه تنها 28٪ از مجله های مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را به صورت چاپی مشترک است. مقایسه مجله های الکترونیکی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری نشان داد که این مرکز 44٪ از مجله های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را مشترک است. تعیین میزان همپوشانی عنوانی میان مجله های مورد اشتراک میان دو مرکز مورد بررسی نشان داد همپوشانی عنوانی میان این دو مرکز 98/17٪ است. در نتیجه، می توان بیان کرد که مجله های الکترونیکی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری را می توان به عنوان مکمل مجله های دانشگاه شهید چمران مشترک شد. اصالت/ ارزش: تاکنون پژوهشی به صورت متمرکز نشریه های علمی - پژوهشی فارسی موجود در دانشگاه شهید چمران اهواز را بررسی نکرده و این پژوهش از این لحاظ منحصر به فرد است.
۷.

تحلیل طرح معماری کتابخانه ملی ایران از نقطه نظر مسیر حرکتی کاربران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معماری کتابخانه ملی مسیر حرکتی روابط فضایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 611 تعداد دانلود : 647
این مقاله به نقد چگونگی طراحی مسیرهای حرکتی کاربران در کتابخانه ملی ایران می پردازد و نشان می دهد سازماندهی فضاهای معماری در یک کتابخانه، چگونه می تواند بر سهولت دسترسی به فضاهای مختلف و زمان صرف شده برای دسترسی به آنها این کار مؤثر باشد. نتایج این مطالعه می تواند کارایی کتابخانه ملی را از این نظر تعیین و اثرات آن را نشان دهد. هدف اصلی این پژوهش، ارائه نمونه ای الگووار برای سنجش ارزیابی طراحی بناهای ساخته شده و آشکارسازی نکاتی است در مورد طراحی معماری بناهایی که طول مسیر دسترسی در آنها اهمیت ویژه ای دارد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها، پیمایشی است. جامعه آماری کاربران کتابخانه ملی ایران در دو دوره متفاوت تابستان و پاییز انجام شده است. پس از تعیین مسیرها توسط پرسش از مراجعان و انتقال آنها به روی نقشه رایانه ای بنا، فاصله های طی شده میان مراکز حرکتی، تعیین و پس از تحلیل، یافته ها به صورت جدولها و نمودارهایی ارائه شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش آماری (توصیفی و استنباطی) استفاده شده است. نتیجه کلی اینکه باید میان تعداد دفعات مراجعه و طول مسیر رابطه ای معنادار وجود داشته باشد. بررسی حاضر نشان می دهد کتابخانه ملی از این وضعیت ایده آل اندکی فاصله دارد.
۸.

بررسی تاثیر راهبردهای هم نویسندگی بر بهره وری پژوهشگران علم اطلاعات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: همکاری علمی هم نویسندگی شبکه هم نویسندگی شبکه اجتماعی بهره وری سرمایه اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 763 تعداد دانلود : 406
مقدمه: هدف از انجام این پژوهش، تحلیل ساختار شبکه های اجتماعی هم نویسندگی پژوهشگران علم اطلاعات و نیز سنجش و شناسایی روابط، تعاملات و راهبردهای هم نویسندگی میان این نویسندگان از طریق بروندادهای علمی آنان است. روش شناسی: روش پژوهش حاضر، تحلیل شبکه اجتماعی است. جامعه پژوهش حاضر تمامی پژوهشگرانی است که دست کم مدرک در یکی از 20 مجله علم اطلاعات را که حداقل دارای ضریب تأثیر 635/0بوده و در دوره زمانی 15 ساله منتشر شده اند، شامل می شود. نتایج: یافته های پژوهش نشان داد بین محدودیت، کارآمدی، اندازه شبکه و بهره وری، رابطه ای معنادار وجود دارد. نتایج تحلیل واریانس چند متغیری نشان داد بین پژوهشگران مرد و زن از نظر بهره وری، اندازه شبکه، کارآمدی و محدودیت، تفاوت وجود دارد. نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه نشان داد بین گروه های مختلف راهبرد هم نویسندگی در پژوهشگران علم اطلاعات تفاوت وجود دارد. نتایج در ارتباط با تأثیر انتخاب راهبرد های هم نویسندگی در بهره وری افراد نشان داد راهبردهای هم نویسندگی،بر میزان بهره وری تأثیرگذار می باشند و استفاده کنندگان راهبرد منسجم، بالاترین میزان بهره وری را به خود اختصاص داده اند. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد حدود 52% واریانس متغیر بهره وری پژوهشگران به وسیله متغیرهای محدودیت، کارآمدی و اندازه شبکه و جنسیت، تبیین می شود.
۹.

ارزیابی مقایسه های ویژگی های روان شناختی موثر بر نگرش های کارآفرینانه دانشجویان کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه های علوم پزشکی کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 435 تعداد دانلود : 150

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۳