مهری شهبازی

هدف پژوهش تعیین رابطه بین ویژگی های شخصیتی با مهارت های سواد دیجیتالی کتابداران کتابخانه های عمومی استان کرمانشاه بود. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی انجام شد. به منظور جمع آوری داده ها، از دو پرسشنامه ویژگی های شخصیتی مک کری و کاستا و مهارت های سواد دیجیتالی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش متشکل از 170 نفر از کتابداران کتابخانه های عمومی استان کرمانشاه و حجم نمونه 118 نفر است که از طریق جدول مورگان به دست آمد. تجزیه وتحلیل داده ها با آمارهای توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار spss انجام شد. مقدار ضریب همبستگی بین ویژگی های شخصیتی با مهارت های سواد دیجیتالی مثبت و برابر با 48/0 بوده و بیانگر آن است که این دو متغیر از شدت همبستگی مناسبی برخوردارند. در مورد سایر فرضیه های پژوهش نیز مقدار ضریب همبستگی صفات روان نژندی، برون گرایی، سازگاری، تجربه پذیری و وجدان گرایی با مهارت های سواد دیجیتال مثبت بوده و با توجه به شیب خط رگرسیون در نمودار پراکندگی، به ترتیب برون گرایی، تجربه پذیری، وجدان گرایی، سازگاری و روان نژندی، بیشترین تا کمترین تأثیر را در این زمینه داشته اند. نتایج پژوهش رابطه بین ویژگی های شخصیتی و مهارت های سواد دیجیتالی را در بین کتابداران تأیید می کند و بر این اساس نتیجه گیری می شود که برای توانمندسازی کتابداران توجه به ویژگی های شخصیتی و ارتقای سواد دیجیتالی کتابداران ضروری است.

هدف: مطالعه حاضر باهدف شناسایی عوامل مؤثر بر مراجعه زنان ناکاربر به کتابخانه های عمومی روستایی شهرستان کرمانشاه انجام گرفت. روش: این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام شد. جامعه ی آماری زنان ناکاربر در ۸ کتابخانه روستایی شهرستان کرمانشاه می باشند. روش نمونه گیری پژوهش به صورت گلوله برفی است. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته می باشد. متن پیاده شده مصاحبه ها با سه روش کمی، ساختاری و تفسیری، تجزیه وتحلیل و در این راستا از نرم افزار مکس کیودا ۲۰۱۸ استفاده گردید. یافته ها: نتایج نشان داد ۴ بعد تأثیرگذار بر میزان و کیفیت مراجعه زنان ناکاربر به کتابخانه های روستایی عوامل محیطی، عوامل فردی، عوامل کتابخانه ای و عوامل فرهنگی و اجتماعی است. با توجه به فراوانی مفاهیم تکرار شده «عوامل تخصصی کتابخانه ای» بیشترین تأثیر بر عدم مراجعه زنان به کتابخانه های روستایی دارد و عامل «محیط» کمترین نقش در عدم مراجعه زنان به کتابخانه ها دارد. نتیجه گیری: جذب زنان ناکاربر به کتابخانه های روستایی می تواند منجر به ارتقاء دانش و معلومات این قشر به تبع آن تأثیر مستقیم در کانون خانواده و بهبود جایگاه کتابخانه در اذهان جامعه شود، لذا کتابخانه های روستایی باید نسبت به این مهم اهتمام ورزند و زمینه لازم برای خدمات دهی به این قشر را فراهم آورند. اصالت اثر: پژوهش حاضر با یک زاویه متفاوت به مقوله دسترسی زنان به اطلاعات نگاه کرده و زنان ناکاربر را مورد توجه قرار داده و عوامل مؤثر بر عدم مراجعه زنان به کتابخانه های روستایی را از دیدگاه این جامعه آماری بررسی می کند.

مقدمه : هدف از انجام پژوهش حاضر، تحلیل عوامل مؤثر بر انجام فعالیت های داوطلبانه، رضایتمندی، استمرار فعالیت ها و وفاداری داوطلبان در کتابخانه های عمومی استان کرمانشاه است. روش شناسی : پژوهش حاضر، از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها توصیفی همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش را داوطلبان فعالیت در کتابخانه های عمومی استان کرمانشاه تشکیل دادند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استاندارد اوه (2017) مشتمل بر 53 آیتم استفاده شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها، از آزمون های ضریب همبستگی، رگرسیون خطی ساده و چندگانه استفاده شد. یافته ها: تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد که کارکردهای داوطلب شدن، تجربه داوطلبان، حمایت و پشتیبانی از آنان بر رضایتمندی داوطلبان تأثیرگذار است و همچنین بر استمرار فعالیت های آن ها و وفاداری آنان تأثیر معنی دار و مثبتی دارند. نتیجه : در میان کارکردهای داوطلب شدن کارکردهای درک/پیشرفت، شغل، اجتماعی بودن، ارزش و حفاظتی به ترتیب دارای بیشترین میانگین بودند و میانگین همه آن ها بزرگ تر از مقدار متوسط بود. این نشان می دهد که انگیزه اصلی داوطلبان کتابخانه های عمومی تسهیل در رشد شخصی و درک دیگران است.

ارزیابی رفتار تجربی کاربران هنگام استفاده از ابزارهای الکترونیکی سیار (موبایل، لپ تاپ، تبلت) بر اساس نظریه انگیزه محافظت از نقض داده ها هدف اصلی پژوهش حاضر است. این پژوهش از نوع کاربردی-پیمایشی است و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه ایلام در سال 1398 جامعه آماری پژوهش را تشکیل می دهند. ابزار گردآوری داده ها بر اساس پرسشنامه های استاندارد «باس» و همکاران، «وون، جک وود و لو»، «کلار و جانسون»، «جانسون و وارکنتین»، و «پوزی، ربرتس و لوری» ساخته شد و در تجزیه و تحلیل داده ها جهت برازش مدل و آزمون فرضیه های پژوهش از مدل یابی معادلات ساختاری با به کارگیری روش حداقل مربعات جزئی در نرم افزار «آموس» استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که بین حساسیت تهدید درک شده، اثربخشی پاسخ، خودکارآمدی و احتمال استفاده از امنیت ابزارهای الکترونیکی سیار با انگیزه محافظت رابطه مثبت، و بین هزینه پاسخگویی درک شده و انگیزه محافظت رابطه منفی وجود دارد. اما بین شدت تهدید درک شده و انگیزه محافظت از ابزارهای الکترونیکی سیار رابطه معنا داری وجود ندارد. نتایج پژوهش همچنین نشان داد که ارزیابی کاربران از حساسیت های خود در برابر تهدیدات و میزان اعتماد به توانایی های خود در جهت استفاده مناسب از امکانات امنیتی ابزارهای الکترونیکی سیار و خودکارآمدی دستگاه ها و اثربخشی پاسخ تعیین کننده میزان انگیزه آنان در انجام اقدامات محافظتی است و افزایش یا کاهش انگیزه محافظت، تعیین کننده میزان استفاده از امنیت ابزارهای الکترونیکی سیار است. در کل، این پژوهش بر این نکته تأکید دارد که فرایند ارزیابی مقابله ای نسبت به فرایند ارزیابی تهدید عامل مهم تری در افزایش انگیزه محافظت کاربران است.

هدف: تعیین رابطه متغیرهای چندگانه هدف موقعیتی علمی، فشار، هنجارهای ذهنی، درک خطر، دانش سرقت علمی، خودکارآمدی تحصیلی و متغیر تعدیل کننده مدیریت زمان با احتمال سرقت علمی در مدل جانسون، هدف اصلی پژوهش حاضر می باشد. روش شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی- همبستگی است. جامعه آماری پژوهش را دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه ایلام تشکیل دادند ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش، پرسشنامه های خود توسعه یافته هدف موقعیتی، فشار، درک خطر، و مدیریت زمان (جانسون، 2018)؛ هنجارهای ذهنی مونتانا و کسپزیک (2008)، خودکارآمدی تحصیلی داونپورت و لن (2006)، احتمال سرقت علمی شرد و همکاران (2002) و دانش سرقت علمی یئو (2007) بود. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و مدل یابی معادلات ساختاری در نرم افزار وارپ پی ال اس استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که بین تمام متغیرهای مدل جانسون (2018) با احتمال سرقت علمی در پژوهش حاضر همبستگی معنادار و برخلاف این مدل در این پژوهش، بین فشار و دانش سرقت علمی با خودکارآمدی نیز ارتباط معناداری مشاهده می شود.

تولید علم یکی از اصلی ترین شاخص های سنجش عملکرد علمی یک کشور است و بررسی هنجارهای تأثیرگذار بر تولید علم یکی از راهکارهای رفع مشکلات در این حوزه می باشد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل هنجاری و سازمانی تأثیرگذار بر تولید علم اعضاء هیأت علمی دانشگاه پیام نور انجام شد. در این راستا جهت دستیابی به هدف مذکور، رابطه بین ارزش های اخلاقی و عوامل هنجاری مطرح شده در نظریه مرتون و برخی از هنجارهای سازمانی مطرح شده از سوی بلند و رافین، با تولید علم، در بین اعضاء هیأت علمی دانشگاه پیام نور مورد توجه قرار گرفت. پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش پیمایشی بین 320 نفر از اعضاء هیأت علمی دانشگاه پیام نور استان اصفهان به عنوان جامعه آماری انجام شد. ابزار اندازه گیری پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بود. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بین میزان پایبندی اعضای هیأت علمی به هنجارهای علمی مطرح شده در نظریه مرتون، جو گروهی، منابع و امکانات دانشگاهی، نظام پاداش دانشگاه، میزان ارتباطات علمی و فرهنگ دانشگاهی با میزان تولید علم اعضاء هیأت علمی رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. میانگین نمره های مربوط به نظرات پاسخگویان درباره هر هنجار نشان داد که به ترتیب به رسمیت شناختن، اشتراک گرایی، جهانی گرایی، تواضع و فروتنی، بی طرفی، اصالت و شک سازمان یافته از نظر پاسخگویان مورد توجه قرار گرفته است. نتایج همچنین نشان داد که بین میزان تسلط بر زبان انگلیسی، نوع استخدام به صورت رسمی و غیررسمی، نوع مدرک تحصیلی، مرتبه علمی، تعداد واحدهای تدریس شده عضو هیأت علمی در دوره کارشناسی و گروه آموزشی با تولید علم تفاوت معنی داری وجود دارد. اما بین جنسیت، سن و وضعیت تأهل، سابقه تدریس در دوره کارشناسی و محل اخذ آخرین مدرک تحصیلی، از نظر پاسخگویان با تولید علم رابطه معنی داری وجود ندارد.

یافتن شکاف های پژوهشی در حوزه موضوعی کیفیت داده ها و اطلاعات و نیز یافتن راهکارهای ارتقا کیفی داده ها در نظام های اطلاعاتی، پژوهشگران و متخصصین اطلاعات را جهت اجرای پژوهش های کاربردی در این زمینه یاری می نماید. براین اساس، پژوهش حاضر جهت دسته بندی و تحلیل محتوایی پژوهش های موجود در داخل و خارج از کشور در این زمینه، به روش نظام مند تحلیل محتوا و در 2 بخش اصلی انجام شده است. بخش اول شامل جستجوی پژوهش ها در حوزه ارزیابی کیفیت داده یا اطلاعات می باشد. در ادامه، بخش دوم به بررسی، ارزیابی و تجزیه و تحلیل پژوهش ها پرداخته است. یافته ها نشان داد که بر اساس معیارهای ورودی، در بخش مطالعات خارجی از بین 922 مطالعه بررسی شده 65 پژوهش و در بخش مطالعات داخلی، از بین 516 مطالعه 24 پژوهش، به بررسی، توصیف و تبیین ابعاد کیفیت داده یا اطلاعات پرداخته اند. از این پژوهش ها، 25 مورد مدل، روش یا چارچوبی خاص جهت ارزیابی کیفیت داده یا اطلاعات ارائه کرده اند. به علاوه مشخص شد که در پژوهش های خارج از کشور 77 بعد از ابعاد کیفیت داده یا اطلاعات مورد بررسی قرار گرفته است. این درحالی است که در پژوهش های داخل تنها 27 بعد مورد توجه قرار گرفته است. به علاوه مشخص شد که در نظام های اطلاعاتی، بعد کامل بودن، بیشترین تعداد پژوهش را در مطالعات داخل و خارج به خود اختصاص داده است. در کل، بررسی مطالعات از سال 0 تاکنون نشان داد که در حوزه ارزیابی جامع کیفیت داده یا اطلاعات و نیز مدل ها یا روش هایی بدین منظور، پژوهش های اندکی انجام شده است و هنوز شکاف های زیادی در این زمینه مخصوصاً در زمینه نظام های اطلاعاتی زبان فارسی وجود دارد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف اصلی تعیین مباحث مورد توجه در مدیریت اطلاعات به زبان فارسی و هدف های فرعیِ شناساییِ نویسندگان و مجله های هسته، چگونگی همکاریِ گروهیِ نویسندگان مقاله های مربوط به این حوزه ومیزان پوشش موضوعی هر یک از سه پایگاه مجله های فارسی از این حوزه موضوعی انجام شد. روش شناسی: به منظور اجرای این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده و پژوهش بر روی 161 عنوان مقاله موجود در سه پایگاهِ اطلاعاتیِ نورمگز، مگ ایران و اس.آی.دی در حوزه مدیریت اطلاعات به عنوان جامعه پژوهش اجرا شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد از 161 مقاله مورد بررسی به طور کلی بیشترین تعداد در حوزه پزشکی و مربوط به سال های 1391 و 1386 بوده است. بر اساس آمار به دست آمده از سه پایگاه اطلاعاتی مجله های فارسی در ایران 260 نویسنده به پژوهش در حوزه مدیریت اطلاعات پرداخته اند که در بین آنها «مقدسی» بیشترین تعداد پژوهش را در این حوزه به خود اختصاص داده است. ضریب همکاری به دست آمده در پژوهش حاضر نشان می دهد میزان تمایل نویسندگان به مشارکت در کار گروهی به اندازه 02/0 کمتر از تمایل به کار انفرادی است و بیشترین هم نویسندگی توسط «مقدسی» انجام شده است. مقاله های حوزه مدیریت اطلاعات در 80 عنوان مجله چاپ شده است که از این تعداد بیشترین تعداد مربوط به مجله «مدیریت اطلاعات سلامت» در حوزه پزشکی است. نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد نویسندگان در این حوزه موضوعی بیشتر ترجیح داده اند کار انفرادی انجام دهند و بیشترین هم پوشانی مقاله ها در این حوزه در پایگاه اطلاعاتی مجله های نورمگز و مگ ایران با 33 عنوان مقاله مشترک و تکراری است.

سرعت در بازیابی و انتقال اطلاعات و پوشش موضوعی، دو عامل مهمی هستند که امروزه مورد توجه پایگاه های اطلاعاتی قرار می گیرد. در حقیقت یک پایگاه اطلاعاتی در حوزه موضوعی خاص وقتی می تواند معتبر باشد که درصد زیادی از کلیدواژه های موضوعی آن حوزه را تحت پوشش قرار دهد و به تبع آن برای آن حوزه موضوعی بیشترین منابع را در اختیار بگذارد. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف مقایسه پایگاه های اطلاعاتی نورمگز، مگ ایران و اس.آی.دی. از نظر تعداد نتایج بازیابی و ربط موضوعی واژگان علم اطلاعات و دانش شناسی بر اساس کلیدواژه های آزاد و مهار شده به روش پیمایشی انجام شد. کلیه مجله های حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اخذ شده از آخرین فهرست نشریات معتبر این وزارتخانه در اسفند ماه سال 1392 و کلیدواژه های اخذ شده از مقالات موجود در این مجله ها، جامعه آماری آن محسوب شدند. جستجو و مقایسه کلیدواژه های موضوعی منتخب از بین کلیدواژه های مهار شده در پژوهش حاضر در هر یک از پایگاه های مگ ایران، نورمگز و اس.آی.دی (سید) نشان داد که تعداد نتایج بازیابی شده واژگان آزاد و مهارشده علم اطلاعات و دانش شناسی در پایگاه اطلاعاتی نورمگز به نسبت دو پایگاه دیگر زیادتر است. از طرف دیگر بررسی میزان ربط موضوعی مقالات اخذ شده از جستجوی این کلیدواژ ه ها نیز نشان داد که توانایی این پایگاه به نسبت دو پایگاه دیگر در دریافت مقالات مرتبط بیشتر است. به علاوه اگر چه عناوین مجله های موجود در پایگاه اطلاعاتی مگ ایران از دو پایگاه دیگر بیشتر بوده و این پایگاه به نسبت دو پایگاه دیگر روزآمدتر می باشد اما پایگاه اطلاعاتی نورمگز از تعداد شمارگان مجله های بیشتری برخوردار است.

امروزه اطلاعات به عنوان ابزاری قدرتمند جهت تثبیت موقعیت هر کشور و حتی هر فرد مطرح است و بر این اساس باید در اختیار عموم قرار گیرد. این در حالی است که پیشرفت تکنولوژی اطلاعات سمت و سویِ اشاعه اطلاعات را در سطح جهان تغییر داده است. مقاله حاضر برآن است تا با جهت گیری به سمت این تکنولوژی، چگونگی بهکارگیری ابزارهای لازم جهت گسترش و اشاعه اطلاعات در روستاها و مناطق محروم را به عنوان طبقه ای از یک جامعه، مورد بررسی قرار دهد. ایجاد مراکز IT روستایی و در کنار آن ساماندهی به وضعیت این مرکز از طریق ایجاد مراکز خدمات رسانی به مراکزIT روستایی، از مهم ترین اقدامهایی است که در این زمینه میتوان انجام داد.