درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۲۲۱ تا ۳٬۲۴۰ مورد از کل ۷۳٬۴۵۳ مورد.
۳۲۲۱.

تجلی نگرش های شیعی در معماری و تزیینات رواق های حرم رضوی در دوران صفوی (با تکیه بر رواق حاتم خانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال دهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 65 - 105

کلید واژه ها: نگرش های شیعی معماری تزئینات دوران صفوی رواق حاتم خانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۱۰۷
رسمی شدن مذهب شیعه در ایران عصر صفوی، تاثیرات زیادی بر جنبه های مختلف زندگی بالاخص فرهنگ و به تبع آن، هنر و معماری گذاشت. حکومت صفویان باعث گسترش مذهب شیعه فراتر از مرزهای ایران شدند و تاثیر زیادی بر فرهنگ و معماری دیگر کشورها داشتند. دوره صفویه ارزشمندترین دوران معماری عصر اسلامی محسوب می شود و با توجه به اعتقادات شاهان عصر صفوی به مذهب شیعه، باعث گسترش بناهای مذهبی حتی خارج از مرز و بوم این کشور همچون نجف و کربلا شده بوده اند. همچنین اقدامات شاهان صفوی در حرم اما رضا (ع) شامل طلاکاری گنبد، توسعه صحن عتیق، ساخت رواق الله وردی خان، رواق حاتم خانی، رواق توحیدخانه و ایوان ضلع غربی دارالضیافه از جمله خدمات شاهان صفوی می باشد که در ساخت تمامی این بناها نگرش های مذهبی شیعه و اعتقادات مسلمانان تاثیرگذار بوده است. پژوهش حاضر با تکیه بر رواق حاتم خانی به عنوان یکی از بناهای باشکوه عصر صفوی سعی در روشن سازی چگونگی تاثیر نگرش های شیعی در معماری و تزئینات داشته است. از این رو با بهره گیری از روش توصیفی، تحلیلی-تاریخی در پی پاسخ به سوالات، چگونگی تجلی نگرش های شیعی در معماری و تزئینات رواق حاتم خانی و چیستی مفهوم و مضامین آن ها می باشد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که نگرش های شیعه در شکل گیری معماری و تزئینات تاثیرگذار بوده است و هر یک بیان کننده اعتقادات حاکم بر جامعه در عصر صفوی بوده است.
۳۲۲۲.

مبانی الهیاتی برنامه درسی هویت دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۰ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۵ 193 - 231

کلید واژه ها: هویت دینی برنامه درسی مبانی الهیاتی درون مایه و جهت گیری قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۳ تعداد دانلود : ۲۱۲
تصمیم گیری های عملی و اجرای سودمند در برنامه درسی نیازمند درکی روشن از خاستگاه فلسفی و تشریح دقیق مبانی است، در این راستا پژوهش حاضر با هدف تبیین مبانی الهیاتی برنامه درسی مختص به هویت دینی انجام شد. روش پژوهش تحلیلی- استنباطی و منبع اصلی آن قرآن کریم و تفسیر گران قدر المیزان بود. نتایج نشان داد که برنامه درسی هویت دینی از روح الهی برخوردار می باشد و با نگاه ویژه ای هستی را بستر تعالی انسان، جلوه ای از خداوند متعال و مظهری از فیوضات او تلقی می کند. در این برنامه درسی سرسلسله علل خداوند متعال بوده و دنیا ظرفیت بقا را ندارد و اصالت با زندگی آخرت است. بندگی، تبعیت از قضا و قدر الهی، تسلیم بر اراده الهی، رحمانیت و رحیمیت خدای سبحان، احترام به علم، حکمت و عدالت خداوندی و وجود راهنما از دیگر یافته هایی است که از درون مبانی الهیاتی نضج گرفته و به دنبال ایجاد و جهت دهی برنامه درسی هویت دینی می باشد. تأثیرپذیری اهداف، موضوع، کارکرد و مسائل برنامه درسی هویت دینی از مبانی و گزاره های الهیاتی دیگر خروجی مقاله حاضر است که نقش مهمی در شکل گیری بینش ها، گرایش ها و کنش های دانش آموزان دارد و به آنان کمک می کند تا گستره اعتقادی خود را توسعه داده و با قدم هایی استوار به مقصد حقیقی رهنمون شوند.
۳۲۲۳.

واکاوی ابهامات درباره انتساب کامل الزیارات به ابن قولویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال نوزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 1 - 35

کلید واژه ها: افزوده نگاری کامل الزیارات اعتبارسنجی ابن قولویه بوشنجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۶۷
برای بهره گیری از منابع دینی احراز اعتبار آنها ضروری است. در مسیر اعتبارسنجی این آثار می بایست از راه های مورد اطمینان ورود کرد. یکی از مولفه های موثر در اعتبار یک اثر علمی، شخصیت و منزلت مولف آن است.کتاب کامل الزیارات اثر جعفر ابن قولویه قمی(م368ق)است.امروزه نسخه موجود این کتاب ، به روایت یکی از شاگردان مولف، یعنی بوشنجی است.در سال های اخیر انتساب این اثر به مولف مشهورش از سوی یکی از پژوهشگران معاصر مورد تردید قرار گرفته و این تردید ناشی از بروز ابهاماتی در این زمینه است.نوشتار حاضر به بررسی ابهامات در رابطه با انتساب کتاب کامل الزیارات به مولف مشهور آن یعنی جعفر بن محمد ابن قولویه پرداخته است.در این مسیر با استفاده از به کارگیری قرائن متعدد و به روش تحلیلی-کتابخانه ای،به نقد اشکالات و ابهامات در رابطه با این کتاب پرداخته و راه را برای داوری منصفانه در رابطه با این کتاب برنمایانده شده است. نتیجه بررسی منابع مکتوب و نسخ خطی کامل الزیارات بدین قرار است: 1.این کتاب اثر جعفر بن محمد ابن قولویه بوده و راوی آن حسین بن احمد بن مغیره بوشنجی است. 2.راوی کتاب افزوده هایی اندک(حدود 5 افزوده)-با نشانه گذاری مناسب- بر کتاب داشته است. 3.نام صحیح و کامل کتاب،کتاب کامل الزیارات است. 4.روایت از مجهولان یا ناشناسان در این اثر و دیگر کتب قدما به دلیل مبنای ایشان در اعتبارسنجی بوده و نمی توان آن را نشانه ای بر ضعف میراث روایی شیعه و یا نشانه ای از نگارش این کتب به دست افراد ضعیف و ناشناس و نفی آنان از مولفان اصلی شان دانست.
۳۲۲۴.

نقد شخصیت پردازی ساره در برابر هاجر و مهاجرت به حجاز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 121 - 142

کلید واژه ها: حضرت ابراهیم (ع) ساره ه‍اج‍ر حسادت مهاجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۹۷
از مهم ترین نقاط عطف تاریخ، هجرت حضرت هاجر و اسماعیل (علیهماالسلام) به سرزمین بی آب و علف حجاز است، که به ایجاد شهر و حرم امن الهی و تجدید بنای خانه کعبه انجامید. تعلیل این هجرت به رذیله ای چون حسادت و انتساب آن به بانو ساره، مسئله ای سؤال برانگیز است که به جهت شهرت داستان، تأثیر و ترویج آن در منابع، آثار هنری و رسانه ها، ضرورت واکاوی مسئله را می طلبد. پژوهش پیش رو، به روش توصیفی تحلیلی در صدد تحقیق و بررسی این مسئله است که علی رغم اوصاف پسندیده ساره در قرآن، شدت عمل او تحت تأثیر حسادت ادعایی، دارای تنافی و تناقض است. از این رو، واکاوی همه جانبه و تطبیقی این داستان در قرآن، تاریخ، حدیث و اخلاق ضروری است که در این نوشتار پس از تبیین مفهومی و کاربردی حسد و بررسی تطبیقی متون، با تمرکز بر توصیف قرآن به عنوان معیار صحت در توصیف شخصیت های داستان و نقد و بررسی قرآن به قرآن گزارش ها، به نظر می رسد چنین تفسیری، هماهنگ با ظواهر و مبانی قرآنی نبوده و شایسته ترویج نیست.
۳۲۲۵.

تحولات تاریخی شرایط قانونی و شرعی زوجین در احوال شخصیه ارامنه گریگوری ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۵ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 162 - 135

کلید واژه ها: حقوق ارامنه گریگوری محارم سببی و نسبی شرایط قانونی زوجین احوال شخصیه اقلیت های ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴ تعداد دانلود : ۱۳۵
ارامنه گریگوری ایران و دیگر مناطق جهان بر خود می بالند که در سال ۳۰۱ میلادی مسیحیت در ارمنستان به دستور تیرداد سوم اشکانی (۲۵۰- ۳۳۰ م.)، سال ها قبل از دیگر کشورها، به عنوان دین رسمی اعلام شد و در نتیجه آیین ها و باورهای مسیحی در قوانین  مدنی آنان حاکم گردید. با وجود این، موقعیت جغرافیایی خاص ارمنستان و مهاجرت های اجباری آنان به داخل ایران و اقامت در قلمرو امپراتوری عثمانی موجب شد تحولات بسیاری در ترکیب فرهنگ، دین و قوانین آن به وجود آید به گونه ای که به رغم نسبت جمعیتی اندک از مسیحیان جهان، دارای هویت مختص خود باشند. این مقاله به بررسی تحولات تاریخی شرایط قانونی زوجین در احکام شخصیه ارامنه گریگوری ایران می پردازد و شرایط زوجین، از جمله دایره حرمت اقارب سببی و نسبی، را در آثار کلاسیک حقوقی ارامنه جست وجو و مقایسه می کند. مهم ترین منابع بررسی شده در این مقاله عبارت اند از: کتاب مقدس، قوانین رسولان، سنت کلیسایی، تصمیمات شوراهای جهانی و نیز کتاب داداستان از مخیتار گُش و کتاب حقوق کلیسای ارمنیان و مقررات «احوال شخصیه» ارامنه از ملیک تانگیان. چنان که در مقاله دیده می شود ارامنه گریگوری بیشترین دایره محارم را دارند.
۳۲۲۶.

تحلیل محتوایی راویان روایات مهدوی مدرسه قم تا قبل از دوران صدوق(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۶۳ 59 - 90

کلید واژه ها: مهدویت مدرسه قم راویان مهدویت تحلیل محتوایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۱۹
مدرسه حدیثی قم، به عنوان یکی از مدارس پر قدرت امامیه، از دیرباز مورد اهتمام و دقت اندیش وران بوده است. کاوش ها در زمینه مهدویت در این مدرسه، با کاستی هایی مواجه است. فقدان نگاه «مدرسه ای»، «عدم بررسی راویان تأثیرگذار» و «موضوعات مورد توجه آنان» به احادیث مهدوی از جمله این کاستی هاست. از این رو این جستار با رویکرد «توصیفی _ تحلیلی» در تلاش است به این خلاء مطالعاتی تا قبل از دوران صدوق بپردازد. طبقه بندی راویان و معرفی آنان آغازی است که این نوشتار برای ارائه تصویری روشن از بحث برمی گزیند. در طبقات ابتدایی، راویان و آموزه های مهدوی گمرنک جلوه کرده است. به مرور زمان با شکوفایی این مدرسه روایات مهدویت با تنوع موضوعی مورد توجه قرار گرفته است. در میان این محدثان، با توجه به جامعیت کتاب الکافی بیشترین نقل از کلینی است؛ سپس سعدبن عبدالله، علی بن حسین بن بابویه و محمدبن یحیی قرار دارند. موضوعات مورد توجه آنان بر روی مسائل اساسی مهدویت شکل گرفته است؛ به گونه ای که برخی آموزه ها، مانند نشانه های ظهور، که در دوران بعدی متنوع تر گزارش شده اند در مدرسه قم از اهمیت کمی برخوردار است.
۳۲۲۷.

نقش روایات نبوی در کاربرد «مهدی» در عصر حضور(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۶۳ 153 - 178

کلید واژه ها: روایات نبوی مهدویت مفهوم شناسی مهدی کاربرد مهدی اندیشه مهدویت امام دوازدهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۱۲۵
کاربرد «مهدی» بازتاب اندیشه مهدویت و برگرفته از روایات نبوی است. در نوشتار حاضر، بر پایه روش تحلیل تاریخی، در پاسخگویی به این مسئله که: «روایات نبوی در کاربرد مهدی در عصر حضور ائمه؟عهم؟، چه نقشی داشت»، دانسته شد: در روایات نبوی، مهدی در دو مفهوم انعکاس یافت: «هدایت شده»(لغوی) و «مُنجی»(اصطلاحی). این دو مفهوم، خاستگاهی برای کاربردهای دوگانه و متمایز مهدی در عصر حضور شد. در این میان، کاربرد لغوی، کمتر واکنش برانگیز بود. این کاربرد، گاهی به مفهوم اصطلاحی می آمیخت و به عدل گستری منجی، یادشده در روایات، اشاره داشت. همچنین دقیق نبودن شناخت کاربران از روایات، سبب می شد تا گاهی کاربرد مهدی صرفاً از سرِ امید _ و نه، اعتقاد _ باشد. روایات نبوی، بسترساز کاربرد مهدی در قیام های شیعی بود. این کاربرد درباره محمدبن حنفیه در قیام مختار، لغوی بود و پس از وفات ابن حنفیه، به اصطلاحی تطور یافت. در قیام محمدبن عبدالله حسنی، هم مدعیان و هم منکران مهدویت وی، به روایات توجه داشتند. کاربرد مهدی درباره خلفا، ابزاری برای قداست و توأم با تحریف روایات بود. کاربرد مهدی درباره امام دوازدهم، در عصر حضور، با روایات نبوی و شرایط نقل آنها ارتباط تنگاتنگ داشت و پس از آن، به پایاترین کاربرد اصطلاحی و اعتقادی منجر شد.
۳۲۲۸.

تحلیل انتقادی نظریه «وحدت موضوعی» در الأساس فی التفسیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 41 - 58

کلید واژه ها: وحدت موضوعی قرآن تناسب آیات و سور الأساس فی التفسیر سعید حوی تقسیم رباعی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۹۸
بحث از تناسب میان آیات قرآن از دیرباز در بین قرآن پژوهان و مفسران مطرح بوده و آثار متعددی نیز در این راستا عرضه شده است. دیدگاه وحدت موضوعی سعید حوّی در الأساس فی التفسیر در بیان ارتباط و تناسب آیات قرآن، شایسته ارزیابی و نقد است. دو رکن اساسی نظریه وحدت موضوعی وی، یکی توقیفی بودن ترتیب و چینش کنونی سوره ها در مصحف و دیگری اعتماد به روایات ناظر به تقسیم چهارگانه سُوَر قرآن کریم به اقسام «سبع طوال»، «مئین»، «مثانی» و «مفصل» است. در این پژوهش که به روش توصیفی و تحلیلی سامان یافته است، به دست آمد که هیچ یک از دو رکن فوق قابل اعتماد نیست؛ نه توقیفی بودن ترتیب و چینش سوره ها در مصحف کنونی، قطعی است و نه روایات تقسیم رباعی سور قرآن در راستای مقصود او، کارآمد است. از نظر روش نیز نظریه وی که متکی به تقسیم بندی های متعدد بر آیات قرآن با محوریت سوره بقره است، با چالش های متعددی رو به رو است! به علاوه تفسیر او نیز نتوانسته است با اتکا به این نظریه، آراء تفسیری ناب و منحصر به فردی ارائه کند؛ به گونه ای که کاربست این نظریه در الأساس فی التفسیر، تفسیری متمایز از تفاسیر پیشین خلق نکرده است.
۳۲۲۹.

نقادی دیدگاه های معاصر درباره انتساب اصالت ماهیت به سهروردی و وجوه برتری نظریه آیت الله جوادی آملی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت اسراء بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۹ 29 - 53

کلید واژه ها: اصالت ماهیت اصالت وجود سهروردی وحدت کثرت آیت الله جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۸۳
پژوهندگان در این نگاشت بر این باورند که نزاع اصالت وجود یا ماهیت نه تنها لفظی نیست بلکه یک چالش متافیزیکی مهم میان اصالت وحدت با اصالت کثرت محسوب می شود که  هریک از این دو اصل می تواند نتایج کلامی متفاوتی را در پی داشته باشد. پیرامون انتساب اصالت ماهیت به سهروردی در بین محققان معاصر سه دیدگاه مهم را می توان از هم تفکیک کرد: نخست، دیدگاهی که  انتساب اصالت ماهیت به شیخ اشراق را نفی می کند و حتی وی را مبتکر اصالت وجود می داند. دوم، نظرگاهی که این انتساب را به صراحت نفی نمی کند اما براساس شواهدی از اصالت وجود در سخنان او، چنین می انگارد که روح حکمت اشراق اصالت وجودی است. سوم، دیدگاه آیت الله جوادی آملی و برخی محققان دیگر که نظام حکمت سهروردی را مبتنی بر اصالت ماهیت و کثرت و از این رو در مقابل نظام اصالت وجود صدرایی ، که مبتنی بر وحدت وجود است، می پندارد. نگارندگان در این پژوهش با روشی تحلیلی انتقادی، بر پایه مطالعه آثار سهروردی و سهروردی پژوهان، می کوشند ضمن نقادی دیدگاه های سه گانه، وجوه برتری نظرگاه آیت الله جوادی آملی را تبیین نمایند و ادله خود بر رد دیدگاه های دیگر را به منصه ظهور رسانند.  
۳۲۳۰.

واکاوی معنا شناختی "وفاداری" به مثابه یک فضیلت اخلاقی با مطالعه موردی در زندگانی ام المومنین خدیجه کبری علیها سلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال یازدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۲۳) 177 - 207

کلید واژه ها: وفاداری خدیجه کبری اسلام حضرت محمد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۹۴
مساله اصلی پژوهش حاضر درنگی در فضیلت اخلاقی وفاداری و تحلیل معناشناختی و بیان اقسام آن است و کوشش شده مصادیق آن در زندگی همسر پیامبر خاتم، حضرت خدیجه کبری ارزیابی شود و دلایل شاخص بودن ایشان بدین وصف واکاوی گردد. روش تحقیق این نوشتار تحلیلی _ کتابخانه ای است . نتایج و یافته های پژوهش که با تامل در میان منابع تاریخی ، روایی و اخلاقی بدست آمده است، حکایت از دو کاربرد و معنای کلان وفاداری دارد؛ یکی ماهیتی حقوقی و اجتماعی داشته و آن تعهد و سرسپردگی نسبت به پیمان، عهد و میثاق است. معنای دوم ثبات در محبت و ارادت و اتمام مودت و شفقت نسبت به محبوب است و البته اطلاق دوم از نتایج و توابع اطلاق اول است و هر دو معنا فضیلتی اخلاقی هستند . شخصیت حضرت خدیجه کبری، نمونه عالی وفاداری است در تمام معانی و مختصات آن ، از تقدیم سرمایه و گذشتن از مناسبات طایفه ای گرفته تا پشتیبانی و همراهی جسمی و روحی خالصانه و فروتنانه ، نسبت به دین و رسول خدا را در بر می گیرد.
۳۲۳۱.

گستره قاعده لاتعاد به لحاظ حالات ادراکی با تأکید بر دیدگاه محقق حائری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: جستارهای فقهی و اصولی سال هشتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 159 - 186

کلید واژه ها: لا تعاد اخلال علم جهل نسیان اجزاء و شرایط صلات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸ تعداد دانلود : ۸۳
قاعده لا تعاد از مهم ترین قواعد فقهی مبحث صلات بوده و مستند به روایات معتبر می باشد؛ قاعده مزبور از چند جهت میان فقیهان مورد بررسی قرار گرفته که یکی از آن جهات، بررسی شمول این قاعده با توجه به حالات ادراکی علم و جهل و نسیان مکلف نسبت به حکم است. یکی از فقیهانی که در این مسئله به بحث و اظهار نظر پرداخته ، محقق حائری است، چنانچه در نهایت، شمول این قاعده را نسبت به سه حالت فوق الاشاره مورد انکار قرار داد، در حالیکه مشهور فقیهان شمول این قاعده را تنها نسبت به دو حالت اول نپذیرفته اند. برآیند اثر حاضر، پس از بررسی و نقد دلایل مطرح شده از سوی ایشان و دیگر فقیهان، این است که ملاک اصلی در شمول یا عدم شمول این قاعده، صدق عنوان عذر بوده و از آنجا که این امر در مورد دو حالت علم و جهل تقصیری نسبت به حکم منتفی می باشد، از این رو، دو حالت مزبور از شمول قاعده خارج است ولی حالت های جهل قصوری و نسیان حکم، داخل در گستره این قاعده خواهد بود. مقاله پیش رو به روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از داده های کتابخانه ای نگارش یافت.
۳۲۳۲.

نقد نوع شناسی دینی در جامعه شناسی دین ماکس وبر (بر اساس حیات دنیوی بزرگان طریقت نعمت اللهی در ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ ۲۵۰-۲۱۷

کلید واژه ها: بزرگان صوفیه ایران جامعه شناسی دین رویکرد انتقادی ماکس وبر نوع شناسی دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۳ تعداد دانلود : ۲۰۱
ماکس وبر در حوزه جامعه شناسی دین، به مطالعه جامع و مفصّل ادیان سراسر جهان اقدام و پیوندهای میان ادیان گوناگون و گروه های خاص اجتماعی و تأثیر انواع دیدگاه های دینی بر سایر جنبه های اجتماعی نظیر رفتار اقتصادی را بررسی کرده است. یکی از جنبه های مثبت و بی نظیر جامعه شناسی دین وبر، نوع شناسی دینی وی و برساخت انواع مثالی نگرش های دینی سه گانه زهد در دنیا، زهد فارغ از دنیا و عرفان دنیاگریز است. مسئله پژوهش حاضر از این امر نشئت گرفته که وبر، صوفیه را در نوع مثالی عرفان دنیاگریز جای داده است و حال آنکه به نظر می رسد که این دیدگاه با واقعیات تاریخی تصوف و بزرگان صوفیه ایران همخوانی نداشته باشد. بنابراین با استفاده از روش اسنادی و بررسی متون و منابع تاریخی مرتبط، به بررسی حیات دنیوی برخی بزرگان طریقت نعمت اللهی در ایران اقدام شد. یافته ها نشان می دهند که برخلاف دیدگاه وبر، این مرشدان صوفی، هم به کار اشتغال داشته و هم در امور اجتماعی و انجام اعمال خیر و عام المنفعه کوشا بوده اند و نیز به تحصیل و تدریس علوم زمانه خود اهتمام داشته اند. بر همین اساس، انواع مثالی سه گانه وبر در نوع شناسی دینی وی، با نوع مثالی چهارمی موسوم به عرفان جامع ، که مصداقش صوفیه هستند، تکمیل شدند.
۳۲۳۳.

بازخوانی مهم ترین راه کارهای عملی عاطفی و اخلاقی مؤثر در توسعه ی محبت در جامعه از منظر آیات و روایات

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری آلاءالرحمن سال ۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱ 21 - 35

کلید واژه ها: توسعه ی محبت در جامعه روابط اجتماعی روابط محبت آمیز راه کارهای عاطفی توسعه ی محبت راه کارهای اخلاقی توسعه ی محبت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹ تعداد دانلود : ۲۱
اعمال محبت در جامعه یکی از آموزه های مهم دین اسلام در حوزه ی اجتماعی محسوب می شود چراکه مبنای اصلی روابط اجتماعی انسان ها بر پایه ی محبت بنا شده است. قطعا برای تحقق چنین ارتباطی شایسته، ارائه ی راه کارهای مناسب، امری ضروری محسوب می شود؛ بدین جهت، این جستار با هدف شناسایی، بررسی و بازگویی راه کارهای اخلاقی و عاطفی مؤثر در تثبیت و توسعه این امر مهم درجامعه، تدوین یافته است. در خلال این پژوهش که آراسته به روش توصیفی- تحلیلی و تدبر در آیات و روایات است، این سلسله از راه کار ها، مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه ی این تحقیق این است: براساس آموزه های قرآنی وحدیثی؛ راه کارهای عملی عاطفی و اخلاقی، از جمله روش های اثرگذار در توسعه ی محبت در جامعه محسوب می شوند. البته محبت به افراد جامعه آنگاه موثر است که در راستای محبت الهی باشد؛ چنین نگرشی، سرچشمه ی رفتارهای محبت آور است و از بارزترین ویژگی محبت اجتماعی به شمار می آید.
۳۲۳۴.

بررسی ویژگی های عام و خاص «امت ها» و «امت اسلامی» از منظر آیات قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری آلاءالرحمن سال ۱ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 83 - 100

کلید واژه ها: بررسی ویژگی های عام امت ها ویژگی های خاص امت اسلامی آیات قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵ تعداد دانلود : ۲۹
یکی از آموزه های قرآن کریم توجه به برتری امت اسلام بر سایر امت ها است؛ این آموزه قرآنی از طرق مختلف قابل اثبات است، از جمله آنها، بررسی «ویژگی های عامّ امت ها» و «ویژگی های خاص امت اسلامی» است. این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع لغوی، تفسیری، علوم قرآنی و روایی صورت گرفت؛ به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است که: ویژگی های عامّ و خاص «امت ها» و «امت اسلامی» از منظر آیات قرآن چیست؟ داده های پژوهش این است: ویژگی های مشترک (عامّ) بین همه امت ها عبارتند از: داشتن رسول، برخوردار بودن از شرایع مختلف، هدایتگر یا مجادله گر بودن، صاحب اجل بودن، محشور شدن در سرای قیامت و شاهد داشتن؛ ویژگی های خاص امت اسلامی نیز عبارتند از: بهترین امت، امت وسط، شاهد بر مردم بودن و برخورداری از صفات نیک امت های قبل.
۳۲۳۵.

تحلیل محتوای فصلنامه فرهنگ رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال دهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳۷ 57 - 92

کلید واژه ها: فصلنامه فرهنگ رضوی تحلیل محتوا نقشه علمی علم سنجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۸ تعداد دانلود : ۱۵۶
این پژوهش با هدف شناسایی وضعیت مقالات منتشر شده در فصلنامه فرهنگ رضوی صورت گرفته است. رویکرد پژوهش، کمّی و روش پژوهش تحلیل محتواست. اطلاعات مورد نیاز از سامانه نشریه دریافت شد. اطلاعات کتاب شناختی مقاله به همراه وابستگی سازمانی و رتبه علمی و رشته تحصیلی پژوهشگران و نیز چکیده و کلیدواژه های مقالات در فایل اکسل به طور کامل وارد شد. سپس این داده ها پس از سه مرحله تمیزسازی، وارد نرم افزارهای تولید گراف شد و در نتیجه گراف ها و نقشه های علمی و نیز نمودارها از نرم افزار دریافت و توصیف و تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که 291 نویسنده با نشریه همکاری داشته اند. از این بین تنها 1درصد از نویسندگان دارای 5 مقاله منتشر شده در 32 شماره نشریه هستند. همچنین پنج دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی و دانشگاه الزهرا(س) بیش از 60 درصد وابستگی سازمانی پژوهشگران را تشکیل می دهد. بین دانشگاهیان، اعضای هیئت علمی با رتبه استادیار بیشترین همکاری را با نشریه دارند. یافته ها حاکی از همکاری کمتر از 25 درصد خانم ها در انتشار مقالات دارد و پژوهشگرانی از رشته علوم قرآن و حدیث به تنهایی با 103 عنوان مقاله، رتبه نخست را کسب کرده اند.
۳۲۳۶.

بررسی راهبرد «معرفت شناسی اختلاف باور دینی» در الهیات تطبیقی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و ششم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۶) 165 - 195

کلید واژه ها: معرفت شناسی اختلاف باور الهیات تطبیقی مصالحه گرایی نامصالحه گرایی تکثر دینی درجات باور اخلاق باور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۴ تعداد دانلود : ۱۳۹
مواجهه با تکثر دینی که از مهم ترین ویژگی های زیست در جهان معاصر است، مسئله های متعددی را در ساحت معرفت شناسی و الهیات مطرح کرده است و آگاهی از تنوع دینی و اختلاف باورهای دینی وظایف معرفتی فرد دین دار را به چالش می کشد. در حوزه معرفت شناسیِ اختلاف باور که زیرشاخه ای از معرفت شناسی است، وظایف معرفتی فرد در مواجهه با اختلاف باور تعیین می شود و راهکارهای متعددی از مصالحه گرایی تام تا نامصالحه گرایی برای تعیین وظیفه معرفتی در اختلاف باور معرفی می شود. الهیات تطبیقی نیز با رویکرد دینی و الهیاتی، قصد پاسخ گویی به چالش تکثر دینی و رویکردهای مختلف الهیاتی در مواجهه با تکثر دینی را دارد که از این طریق به دنبال فهمی عمیق تر از ایمان است. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی به دنبال یافتن راهکاری معرفتی با رویکرد معرفت شناسی اختلاف باور متناسب با الهیات تطبیقی است تا این الهیات نوظهور بتواند به اهداف و دستاوردهای الهیاتی خود برسد. نتیجه ای که از این پژوهش حاصل می شود آن است که با اتخاذ مبنایی میان نامصالحه گرایی و مصالحه گرایی و با تکیه بر تشکیکی بودن باور دینی و طرح مناقشه در اثبات همتای معرفتی، می توان رویکردی هنجاری برای الهیات تطبیقی معرفی کرد تا این الهیات نوظهور در دام تعلیق باور، نسبی گرایی، شکاکیت و یا تغییر کیش گرفتار نشود.
۳۲۳۷.

حکومت اسلامی به مثابه امانت الهی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه میان رشته ای فقهی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 109 - 122

کلید واژه ها: قدرت سیاسی حکومت اسلامی حفظ نظام نظارت عمومی مسئولیت همگانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۳۹
حکومت مترادف نظام سیاسی است که به شیوه و طرز عملکرد قدرت سیاسی و اِعمال حاکمیت می پردازد و ازآنجاکه قدرت سیاسی هم به نحوه تنظیم روابط افراد با حکومت مربوط می شود، لذا طراحی الگوی مشروع و حقانی برای اِعمال قدرت سیاسی یکی از مهم ترین دغدغه های عرصه نظام سازی و اعمال حکمرانی در مرحله نظر و عمل است. بر اساس این مسئله، سؤال اصلی نوشتار آن است که ماهیت حکومت اسلامی از منظر فقهی تحت چه الگویی قرار می گیرد و چه آثاری بر آن بار می شود؟ این مقاله با روش توصیفی و تحلیل محتوا تلاش می کند تا به این پرسش پاسخ دهد. تحلیل محتوای ادله، گویای آن است که حکومت اسلامی از سنخ امانت الهی است و شرط تقوا، عدالت، امانت داری در حاکمان و نظارت بر عملکرد آنان و پاسخ گویی و مسئولیت آن ها و وجوب حفظ نظام و صیانت از آرای مردم در استقرار و استمرار حکومت اسلامی از مهم ترین آثار و اوصاف آن است.
۳۲۳۸.

تحلیل «شرط با هدف استحکام معاملات» و مقایسه آن با خیار شرط بدون مدت در نظام فقه معاملات و حقوق ایران

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه میان رشته ای فقهی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۱) 147 - 168

کلید واژه ها: خیار شرط قرارداد شرط باطل شرط مبطل شرط استحکام قرارداد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۰ تعداد دانلود : ۱۸۹
یکی از شروطی که در خصوص ماهیت آن اختلاف نظر وجود دارد آن است که پرداخت وجه التزام مشروط به عباراتی مانند پشیمان شدن یا عدول از قرارداد می شود. مانند این که در قرارداد شرط می شود «چنانچه هرکدام از طرفین پشیمان شود، به طرف مقابل مبلغ معینی خسارت پرداخت کند». چنین عباراتی گمراه کننده بوده و این تصور را ایجاد می کند که گویا ماهیت آن، «خیار شرط بدون مدت» است، لکن می توان از این پندار ناصواب، دست شست؛ زیرا آنچه کاشفیت از اراده طرفین دارد، «تضمین وفای به عهدِ طرف مقابل» است که در رویه قضایی ما، به «شرط با هدف استحکام معاملات» شهرت یافته است؛ البته شرطی با عنوان «شرط با هدف استحکام»، در قراردادها قید نمی شود، بلکه در تحلیل شرایط مندرج در قرارداد می توان گفت باید بین ماهیت شرط قراردادی و هدف از آن تمایز قائل شد. نتایج حاصل از نوشتار حاضر حاکی از آن است که می توان در این زمینه از ظرفیت آرای وحدت رویه که از سوی دیوان عالی کشور صادر می شود، بهره برد یا به اصلاح ماده 401 قانون مدنی مبادرت کرد.
۳۲۳۹.

تأملی در وقف اسکناس جهت عقود تملیکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 283 - 307

کلید واژه ها: اسکناس وقف مصرف شدنی عقد بی نام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۱
مشروعیت وقف اسکناس با امعان به تحولات اقتصادی، دارای فوایدی بوده که جامعه محتاج به آن است. مقنن در ماده 58 قانون مدنی که از پیشینه فقهی برخوردار می باشد، موضوع وقف را عین غیر مصرف شدنی می داند. پول از اموال مصرف شدنی است و صحت و بطلان وقف آن به منظور استفاده متعارف و انتقال مالکیت، محل اختلاف نظر می باشد. ادله ای برای صحت چنین وقفی اقامه شده که برخی از آن ها توسط طیفی از مراجع تقلید پذیرفته شده است؛ طیف اخیر بر این نظر هستند که چنانچه آن عقد به عنوان وقف هم صحیح نباشد، به عنوان عقدی مستقل مشروع می باشد. آن نظر نیز نزد برخی دیگر از مراجع صحیح است. ماهیت پول کاغذی، مشروعیت وقف اسکناس و ماهیت آن قرارداد، پرسش هایی است که در مقام پاسخ به آن ها هستیم. وقف دانستن آن عمل حقوقی با امعان به ضعف ادّله، اجتهاد در برابر نص است، اما وقف مذکور با عنوان عقدی بی نام با عنایت به پذیرش اصل آزادی قراردادی در فقه و حقوق موضوعه، وحدت ملاک ماده 758 قانون مدنی با ماده 10 آن قانون، اصول صحت، اباحه، لزوم و عدم، می تواند صحیح باشد. 
۳۲۴۰.

تحلیل کارکردهای کلان مسجد از دیدگاه قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۷ 60 - 77

کلید واژه ها: مسجد کارکردهای مسجد کارکردهای کلان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۹۳
مسجد، نهادی اجتماعی است که بهره برداری صحیح از آن متوقف بر اموری، مانند درک صحیح کارکردهایش است. این در حالی است که کارکردهای متنوع آن تا کنون بیشتر از جنبه موضوعی مورد پژوهش قرار گرفته و نسبت به اولویتهای کارکردی آن، توجه کافی صورت نگرفته است. شناخت کارکردهای کلان، معیاری برای اولویت بندی فعالیتها و ملاکی برای پذیرش یا رد فعالیتهای جدید در دسترس قرار می دهد و در نتیجه، فعالیتها سامان بهتری یافته و بهره وری مساجد ارتقا پیدا می کند. کارکرد کلان، کارکردی است که نشان دهنده هدف اصلی از فعالیتهای متنوع و متکثر مسجد است. سایر کارکردها، تحت عناوین «کارکرد محوری» و «کارکرد وابسته»، در راستای کارکردهای کلان قرار دارد. به این ترتیب، پرسش اصلی مقاله پیشاروی این است که «از دیدگاه آیات و روایات، کارکرد کلان مسجد چیست؟». این پژوهش با مبنا قراردادن آیات و روایاتی که درباره مسجد وجود دارد و به روش توصیفی - تحلیلی، به سه کارکرد کلان «ایجاد محیط اجتماعی برتر»، «غفلت زدایی و افزایش یاد الهی» و «معرفت افزایی و آگاهی بخشی» برای مسجد دست یافته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان