درخت حوزه‌های تخصصی

«قانون مدار» یا «قاعده مدار» بودن عرصهٔ اجتماعى، یکى از مسائل بنیادى جامع هشناسى است که توجه بسیارى از متفکران کلاسیک، از جمله وبر و دورکیم و مارکس و نیز نظریه پردازان معاصر نظیر هابرماس و گیدنز و باسکار را به خود، مشغول کرده است. نوع مواضع اتخاذشده، در قبال این موضوع دوگانه، تبعات زیادى براى صورتبندى و تفکر اجتماعى و بالتبع، تغییرات اجتماعى به دنبال داشته است؛ چه آنکه پذیرش هریک از این شقوق، «چیستى» (هستی شناسى) پدیده هاى اجتماعى را به گونه اى خاص تصویر می کند. دیگر آنکه، از آن مسیر، بر معرفت شناسى و روش شناسى جامعه شناختى و نیز بر موضوعاتى نظیر میزان عاملیت و کنشگرى انسان و امکانات تغییر اجتماعى تأثیر می گذارد. اگرچه این بحث، در ادبیات موجود علوم اجتماعى، با تأملات اصحاب هرمنوتیک و تاریخ گرایان آلمانى و در دوران اخیر، با آرى آراء ویتگنشتاین دوم، و به صورت خاص به ویژه با نظریات پیتر وینچ گسترش یافته است، .اما در ایران، نیز، از خلال تأملات فلسفى علامه محمدحسین طباطبایى، نیز می توان این بحث را پیگیرى نمود و با ادبیات موجود در این زمینه مقایسه نمود کرد. در مقاله حاضر، برخى آثار علامه طباطبایى درزمینه چیستى پدیده هاى اجتماعى را بررسى می کنیم. همچنین، نوع نگاه و نظام استدلالى علامه طباطبایى دربارهٔ موضوع قاعده مدارى و قانون مدارى در عرصهٔ اجتماعى را در افق مباحث جدید جامعه شناسى، مشخص مى کنیم؛ سپس نشان می دهیم که این نظریات چه تبعاتى براى علوم اجتماعى به همراه خواهد داشت. روش کاربردى، در این پژوهش، مطالعهٔ کتابخانه اى و تحلیل درون متنى است. طباطبایى «اجتماعیات» را جزئى از «اعتباریات» دانسته و بر این اساس، عرصه اجتماعى را قاعده مدار می داند و علوم اجتماعى را به «دلیل کاوى» رهنمون می سازد؛ اما تمام موضوعات و مسائل علوم اجتماعى و جامعه شناسى را به «قاعده کاوى» تقلیل نمی دهد. او معتقد است اعتباریات، ازسویى، ریشه در «حقیقیات» دارد و لذا با علوم اجتماعى می توان بسترهاى حقیقى در شکل گیرى اعتباریات اجتماعى را به روش «علت کاوانه» بررسى کرد. ازسوى دیگر، این اعتباریات طى مکانیزمى علی آثار حقیقی به دنبال دارد که باز هم به کمک علوم اجتماعى، بررسى علت کاوانه آن ممکن است. بر این مبنا، طباطبایى تصویرى توأمان قاعده مدار و قانون مدار از علوم اجتماعى ارائه می دهد که در دوران معاصر، در آراء برخى متفکران نیز صورتبندى شده است.

خیانت زناشویی موضوعی است که زوج درمانگران به صورت منظم در کارهای بالینی شان با آن مواجه می شوند و می تواند تجربه ای گیج کننده و دردناک بر همه ی کسانی باشد که درگیر با آن هستند. این پژوهش بمنظور بررسی رابطه ی بین سبک دلبستگی و طرحواره های ناسازگارانه ی اولیه در زنان دارای خیانت زناشویی شهر تهران طراحی و اجرا گردید. آزمودنی ها شامل 82 نفر از زنانی بود که به علت خیانت زناشویی به مراکز کاهش طلاق بهزیستی استان تهران در بازه ی زمانی مهر 88 تا شهریور 89 ارجاع داده شده بودند. داده-های پژوهش با استفاده از پرسشنامه های طرحواره های ناسازگارانه ی اولیه ی یانگ، سبک دلبستگی هازن و شیور گردآوری شد. یافته ها حاکی از آن است که بین سبک دلبستگی اجتنابی و 4 طرحواره های حوزه (بریدگی- طرد، خودگردانی و عملکرد مختل، محدودیت مختل، گوش به زنگی بیش از حد و بازداری) رابطه ای مثبت و معنادار وجود دارد. بین سبک دلبستگی دوسوگرا و طرحواره های حوزه ی بریدگی طرد، خود گردانی و عملکرد مختل و حوزه ی گوش به زنگی بیش از حد و بازداری رابطه ای مثبت و معنادار یافت شد. یافته ها، رابطه ای منفی و معنادار را بین سبک دلبستگی ایمن و طرحواره های حوزه ی بریدگی طرد و خود گردانی و عملکرد مختل و حوزه ی گوش به زنگی بیش از حد و بازداری نشان دادند.

هدف از این پژوهش، بررسی رابطه ی بخشش، ویژگی های شخصیتی و سلامت روان در زوج های مراجعه کننده به مراکز بهداشت شهر گچساران بود. به همین منظور، تعداد 150 زوج از زوج های مراجعه کننده به مراکز بهداشت به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از سه پرسشنامه ی بخشش، پنج عاملی شخصیت و سلامت عمومی گلدنبرگ استفاده شد. پس از گرد آوری پرسشنامه ها، داده های بدست آمده با استفاده از روش های آماری همبستگی پیرسون و آزمون تی برای گروههای مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که بخشش با ویژگی شخصیتی روان رنجورخویی رابطه ی منفی و با ویژگی های شخصیتی سازگاری، برونگرایی، خودآگاهی و پذیرش رابطه ی مثبت معنادار دارد. هم چنین، زوج هایی که ویژگی های شخصیتی مشابه دارند، نسبت به زوج هایی که ویژگی های شخصیتی متفاوت دارند، یکدیگر را بیش تر می بخشند و از سلامت روان بیش تری برخوردارند. در نهایت، یافته های پژوهش کنونی نشان داد که زوج های دارای سلامت روان نسبت به زوج هایی که سلامت روان ندارند، یکدیگر را بیش تر می بخشند.

Objective: This article probesto answer that which are the strengths, weaknesses, opportunities and threats of citizens’ participation in civic affairs in Tehran? This is achieved through studying social, cultural, economic, politicalmanagerial, legal, and spatial-physical aspects of the subject -- providing the basis upon which planners can formulate strategies and models for citizens’ participation in short-, medium-, and long-term plans. Method: Benefiting from a qualitative approach and relying on in-depth interviews and open questions, information on social, cultural, economic, political-managerial, legal, and spatial physical aspects of citizen’s participation has gathered with the aim of providing a SWOT analysis. A statistic community consist of 60 prefessors, urban planning and social science experts, and public sector officials were selected from the several University of Tehran and Socio- Cultural Bureau of Tehran Municipality have been selected and Studied with aimed and accessable sampling. Findings and Conclusion: The Results indicated that citizens’ participation in Iran specially in Tehran faces with the number of structural, socio-cultural, political-managerial, legal, and juridical impediments. Despite the current impediments various strengths and oppor tunities for stabilishment and empower of citizens’s participation in civic Affairs exist for there more weaknesses and thresats of participation from the citizens and city management has affected the partiction. yet the neccessity citizens practipation in the affairs is not be recognized by the Urban managers and cibizens. The citizens participation is mostly superfacial and symbolic.

هدف از این مقاله تحلیل جامعه شناختی شیوه های تولید علم، بررسی رویکردهای نوین در این زمینه، تشریح رویکردهای موجود در ارتباط با کاربرد الگوی بومی در تولید دانش و سرانجام دستیابی به رهیافت های حاصل از تحلیل و بحث های مذکور به منظور برنامه ریزی در فضای تولید دانش در جامعه ایران بود. پس از بررسی رویکردهای مطرح در جامعه شناسی علم، مراحل مختلف توسعة این علم بررسی شد. از سوی دیگر چون تولید علم فرایندی درگیر در ساختارهای اجتماعی و ارتباطات اجتماعی است، به منظور طرح و بررسی تحولات اخیر در شیوه تولید دانش، سه پارادایم یا الگوی نظری تولید دانش مورد تحلیل و نقد قرار گرفتند. همچنین کاربرد الگوی بومی در تولید دانش مورد بررسی قرار گرفت و دو دسته رویکرد در این زمینه معرفی شدند که هریک ایده هایی را در ارتباط با دانش بومی و بومی سازی دانش مطرح کردند. در پایان کوشش شده تا به این پرسش پاسخ داده شود که رهیافت مباحث مطرح شده برای جامعه ایران چه مواردی می تواند باشد؟

تکثر قومی از خصوصیاتِ بارزِ هویتِ ایرانی است. پیش از انقلابِ اسلامی، حل مسئله تکثر قومی در جهت دست یابی به هویتِ ملیِ یکپارچه با تکیه بر سیاست های هویتیِ منبعث از فرآیندِ تجددمآبیِ آمرانه ی رضاخانی صورت می پذیرفت. پس از انقلابِ اسلامی در چرخشی فرهنگی، سیاست های هویتی بیشتر بر ارزش های بومی تکیه نمود. بر این اساس، سیاست های فرهنگیِ مختلفی در جهتِ برساختِ هویت یکپارچه ملی اتخاذ و اجرا شده است. با توجه به اهمیت نوعِ مصرفِ فرهنگی افراد در مشخص کردنِ تعلقِ هویتیِ آنان، در این مقاله، سیاست هایِ فرهنگیِ جمهوریِ اسلامیِ ایران با استفاده از داده هایی در زمینه مصرفِ موسیقاییِ (به عنوانِ نمونه ای از مصرف فرهنگی) قومیت هایِ گوناگون، در موفقیت یا عدم موفقیت در برساختِ هویتِ ملی، موردِ ارزیابی قرار گرفته است. داده های این تحقیق، متعلق به پیمایشِ طرح بررسی و سنجشِ شاخص هایِ فرهنگِ عمومیِ کشور هستند که در سال 1388 به انجام رسیده است. پس از بررسی داده ها با توجه به گرایشِ معنادارِ قومیت های گوناگون به مصرفِ گونه های موسیقاییِ متعلق به فرهنگِ رسمی، می توان به این نتیجه رسید که سیاست های فرهنگیِ جمهوریِ اسلامیِ ایران در برساختِ هویتِ ملی موفق عمل کرده و احساسِ تعلق هویتی به عناصر فرهنگِ ملی در قومیت های گوناگون به وجود آورده است.

    این پژوهش کوششی است برای تحلیل زندگی روزمره در ایران معاصر به میانجی سینما: این که زندگی روزمره، در ابعادی چون هویت ها، ارزش ها و تجربه فردی، چگونه در سینمای قبل و بعد از انقلاب روایت پردازی شده است. دگردیسی در سه بعد هویت ها و ارزش ها و تجربه فردی با استناد به نظریه های گیدنز، چینی و جنکینز، و مضمون محوری پژوهش، یعنی تعامل اخلاق قهرمانی و منطق زندگی روزمره، نیز با توسل به نظریه فدرستون و زیمل تئوریزه گشته است. این مطالعه موردی درباره سینمای مسعود کیمیایی، دو نمونه از فیلم های قبل و بعد از انقلاب او ( گوزن ها و اعتراض ) را انتخاب کرده است. بر اساس نتایج تحقیق، جامعه ایران در دهه های اخیر شاهد کشاکش بین اخلاق قهرمانیِ مبتنی بر عقلانیت غایی و منطق روزمرگیِ مبتنی بر عقلانیت ابزاری بوده است. سینمای کیمیایی وارونه شدن نوع تعامل مسلک قهرمانی و منطق روزمرگی در ایران معاصر را روایت می کند: در دو دهه قبل از انقلاب کنش های فردی قهرمان معطوف به غلبه بر روزمرگی با تمسک به باورهای استعلایی بود، اما حدود دو دهه بعد از انقلاب همزمان با تغییر شکل قهرمان و پیدایش نوعی فردگرایی این بار افراد با توسل به نوعی امید اجتماعی معنا و هویت را در متن زندگی روزمره و در فضاهای تعاملی و گفتگویی جستجو می کنند.

بیشتر مسائل اجتماعی، فرهنگی و تاریخی هر ملتی را می توان در آثار ادبی آن سرزمین جستجو کرد. از آنجا که ادبیات تولیدی اجتماعی است، با مطالعه ی آن می توان ساختار اجتماعی و فرهنگی و همچنین زوایای پنهان و تاریک ویژگی های زندگی آن اجتماع را نیز شناسایی کرد. مراجعه به متون ادبی در علوم اجتماعی با استفاده از رویکرد روایتی برای نشانه شناسی یکی از راهکارهای دست یابی به این مقصود است. ظهور ویژگی های داستان گونه ی زندگی اجتماعی در روایات به تفسیر ساختار حاکم بر روایات اهمیت می -بخشد، و در این می ان، داستان های رمزی که مستلزم درک معنای مجازی عناصر داستان برای دسترسی به واقعیت پنهان متن اند، از اهمیت خاص برخوردارند. پدید آورندگان این مقاله با خوانش منطق الطیر عطار و تحقیقات مرتبط با آن به تحلیل گفتمان پرندگان و ویژگی های آن ها به منظور گره گشایی از رمزهای این اثر بر آمده اند. روش شناسی این تحقیق از نوع اسنادی در جهت معنایابی و نشانه شناسی بوده است و داده های حاصل به صورت روایتی با تکیه بر رویکرد درام اجتماعی ویکتور ترنر تحلیل شده اند.

تحلیل هویت اجتماعی بر مبنای رفتارهای مصرفی و الگوی سبک زندگی موضوعی است که در دهه های اخیر در میان صاحب نظران علوم اجتماعی مطرح شده است. این رویکرد با تفکیکی که بین جامعه سنتی و جامعه مدرن قایل شده است مبنای هویت اجتماعی افراد بر اساس ویژگی های انتسابی را خاص جامعه سنتی و جایگاه فرد در نظام تولید و یا رفتارهای مصرفی را خاص جامعه مدرن قلمداد می کند. هدف اصلی مقاله حاضر به چالش کشیدن این رویکرد در ارتباط با مطالعه تجربی دانشجویان دو گروه قومی آذری و کرد دانشگاه تهران است. استدلال مقاله حاضر این است که بایستی بین هویت فردی و اجتماعی تفکیک قایل شد. تقلیل هر کدام از ابعاد هویتی به بعد دیگر و یکی پنداشتن آن زیر عنوان کلی هویت، فرآیند تحلیل را دشوار خواهد ساخت. بر اساس داده های به دست آمده هویت فردی دانشجویان متاثر از فرآیند فردی شدن زندگی روزمره است که بیش از هر ...

ظروف زرین و سیمین ساسانی، در زمره نفیس ترین مصنوعات هنر فلزگری ایران باستان به شمار می آیند. این اشیاء از نظر شکل و نقوش بسیار متنوع هستند و انواع ظروف از قبیل بشقاب ها، کاسه ها، جام ها، انواع آبخوری و گلدان با مضامینی نظیر شکار شاهانه، صحنه های رسمی درباری، صحنه های ضیافت، تصاویر گیاهی و جانوری، نیم تنه های انسانی، موضوعات اساطیری و غیره را شامل می شوند. ظروف مدالیون دوره ساسانی با نیم تنه اشخاص از جمله اشیائی هستند که متأثر از نوع رومی هم عصر خود بوده اند. البته ویژگی خاص مدالیون های ساسانی که آن ها را از نمونه های رومی متمایز می کند، وجود گیاهانی در زیر نیم تنه های انسانی است. با توجه به بررسی های انجام شده در این پژوهش، وجود این گیاه در زیر نیم تنه های صاحب منصبان درباری، ریشه ای ایرانی داشته که اشاره به ارتباط پادشاه و گیاه، اسطورهشاهِ برآمده از گیاه و زایش ایزد مهر از میان نیلوفر دارد این تفکر اسطوره ای در ایران و مشرق زمین تاریخی ...

مقدمه: این پژوهش با هدف بررسی مشکلات روانی و نگرش خانواده های منطقه شش شهر تهران نسبت به مشکلات و بیماری های عصبی روانی انجام شده است. روش: برای اجرای پژوهش یک فرد بالای 15 سال از 1830 خانوار (586 مرد، 1244 زن) از مجموع 59112 خانوار ساکن در منطقه 6 که به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب شده بودند به کمک پرسش نامه های ویژگی های جمعیت شناختی، پرسش نامه SCL-90-R و پرسش نامه نگرش بهداشت روان جامعه مورد بررسی قرار گرفتند. داده های پژوهش به کمک روش های آمار توصیفی آزمون های آماری t و تحلیل واریانس، تحلیل گردیدند. یافته ها: 535 نفر (2/29%) مشکوک به یک یا چند مشکل روانی شناخته شده اند و میزان شیوع آن در زنان (4/30%) بیش تر از مردان، (8/26%) بوده است. همچنین در ارزیابی به عمل آمده از پرسش نامه نگرش سلامت روان جامعه، درمان ناپذیر دانستن بیماری های روانی(7/20%)، مؤثر دانستن ازدواج در بهبود مشکلات روانی (4/59%) و اعتیاد آور دانستن مصرف داروهای اعصاب (4/85%) فراوانی بیش تری را نسبت به سایر موارد نشان داده است. بحث: شیوع نسبتاً بالای مشکلات روانپزشکی و وجود نگرش منفی در مورد بیماری های روانی، مصرف مواد و صرع در میان ساکنان منطقه مورد بررسی لزوم توجه بیش تر به پیشگیری و درمان این مشکلات و ارتقاء نگرش خانوارها را یادآور می شود.

این پژوهش در پی بازشناسی توصیفی گفتمان اصلاح طلبی اسلامی در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. شاخص ترین افرادی که در این پژوهش به عنوان تولیدکنندگان این گفتمان انتخاب شده اند عبارت اند از: سید محمد خاتمی، سید محمد موسوی بجنوردی و سید محمد موسوی خوئینی ها. در کنار این افراد، به اندیشه ها و آثار دیگر متفکران اصلاح طلبی اسلامی نیز پرداخته شده است. سوالات اصلی تحقیق عبارت اند از: 1. تولیدکنندگان این گفتمان چه کسانی هستند؟ 2. چرا سخن می گویند؟ 3. درباره چه سخن می گویند؟ 4. چگونه سخن می گویند؟ 5. مخاطبانشان چه کسانی هستند؟ 6. چه کنشی را پیشنهاد می کنند؟ روش پژوهش، تحلیل گفتمان به عنوان روشی کیفی است. روش نمونه گیری نیز قضاوتی است؛ به گونه ای که به آثار مکتوب و سخنان تولیدکنندگان اصلی گفتمان ها در کنار افراد دیگر توجه می شود. ذیل هر یک از سوالات تحقیق، با مراجعه به آثار متفکران نام برده، مباحث مهمی همچون جامعه مدنی، قانون اساسی، حکومت دینی و... آورده شده است. بررسی گفتمان اصلاح طلبی اسلامی، به ما چند بصیرت درباره ماهیت «گفتمان دینی» در ایران امروز می بخشد. گفتمان یاد شده در شیوه نگاه خود به دین و دنیای مدرن، دل مشغول مسائل و موضوعات امروزی و مسائل مرتبط با آن است. بررسی شیوه استدلال گفتمان اصلاح طلبی اسلامی نشان می دهد با اینکه این گفتمان با گفتمان های دیگر اختلاف هایی دارد، در استناد به متون دینی و کمک گرفتن از «رویکرد نقلی» این گفتمان ها با هم اشتراک نظر دارد.

ضرب المثل ها بخشی از آفریده های مردمی در زندگی روزمرة همة انسان ها هستند که کاربرد متنوعی دارند. اقوام و ملّت های جهان وجوه مشترک بسیاری در اندیشه و تولیدات فرهنگی خود دارند، در این میان مردم فارسی زبان ایران، تاجیکستان و افغانستان، که بیشترین ارتباط تاریخی – فرهنگی را با هم دارند؛ می توانند با این ویژگی های مشترک به بازشناسی فرهنگ خویش بپردازند. نمونه های این پیوند در گونه های فولکلور و فرهنگ عامّه (ادبیات شفاهی) نمایان تر است. در این مقاله ضمن ارائة ضرب المثل ها، این گونة ادب شفاهی بین اقوام تاجیکی و بختیاری مورد مقایسه قرار می گیرد. در این نوشتار رویکرد تطبیقی زبانی، ادبی و فکری متن ها در کنار پیوستگی های فرهنگی اقوام فارسی زبان مورد توجّه قرار گرفته است. هدف این نوشتار، یافتن پیوستگی و تطبیق متن های مثل در بین بختیاری ها و تاجیکان، از منظر زبان و قوم شناسی است.