فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸۱ تا ۱۰۰ مورد از کل ۲۷٬۳۷۴ مورد.
منبع:
زمانه ۱۳۸۵ شماره ۴۴
حوزه های تخصصی:
کمی دقت در سیر تاریخی حضور امریکاییها در ایران به روشنی درمی یابیم که سلام این گرگ هرگز بی طمع نبوده است. حتی در گرماگرم جنگ جهانی که کمک رساندن به شوروی مهمترین برنامه متفقین بود، امریکاییها منابع نفتی ایران و خاورمیانه را زیرچشمی نگاه می کردند. موضع گیریهای نفتی امریکا درقبال نفت ایران، تلاش برای تخلیه ایران از نیروهای متفقین پس از پیروزی در جنگ، چگونگی وادارساختن روسها به عقب نشینی از سرحدات شمالی، واردکردن ایران به جمع ترکیه و یونان برای استفاده از طرح مساعدتی ترومن، تجهیز و آموزش ارتش ایران و اعزام هیاتهای مذهبی همگی گامهای مشکوکی بودند که امریکاییها برای سلطه بر ایران و خاورمیانه برمی داشتند. در مقاله زیر روابط ایران و امریکا پس از جنگ جهانی دوم و چگونگی گسترش نفوذ آن کشور را ملاحظه خواهید نمود.
بازماندگان یک قزاق
منبع:
زمانه ۱۳۸۴ شماره ۴۰
حوزه های تخصصی:
در شرایطی که منابع و متون تاریخنگاری قبل و بعد از انقلاب اسلامی رو به شفاهی شدن و خاطره گویی می روند و سیل کتابهای روایت کننده از داخل و خارج و از سوی دوست و دشمن در بازار کتاب و نشریات جاری شده است، به راستی جای پرداختهای تحلیلی و جامعه شناختی از عصر پهلوی بسیار خالی به نظر می رسد. البته گهگاه شاهد آثاری محققانه و استوار در بازشناسی این دوره از تاریخ معاصر ایران هستیم. هرچند ذوق عمومی جامعه درکل به سوی نگاشته های جذاب، ساده و داستانواره متمایل است اما ذائقه جامعه، نباید رسالت اندیشمندان و پژوهشگران تاریخ در فراهم کردن متون مرجع و محققانه را متاثر سازد. البته گفت وگو درباره تاریخ و مسائل تاریخی نیز از نوعی جذابیت، سادگی و روانی عام پسند برخوردار است اما با عمیق انگاشتن و دقیق پرداختن به آن، می توان گفت وگو را مقدمه یا برانگیزاننده تداوم بخشیدن به رسالتی تلقی کرد که هم اکنون از آن یاد شد. گفت وگوی این شماره از ماهنامه را به بررسی رژیم و خاندان پهلوی با یکی از محققان و مدرسان تاریخ معاصر ترتیب داده ایم تا ضمن توجه به جذابیتها و سادگی های متون گفتاری، قدری در تعمیق ذائقه عمومی خوانندگان مباحث شفاهی تاریخ معاصر نیز کوشیده باشیم. دکتر محمدامیر شیخ نوری، محقق و مدرس تاریخ معاصر ایران متولد 1332 از زابل، دکترای تاریخ از فرانسه و دانشیار گروه تاریخ دانشگاه الزهرا(س) (دانشیار برگزیده سال 1384) می باشد که تالیفات وی شامل پنج کتاب و بیش از سی مقاله است. فهرست کتابها عبارتند از: تاریخ ایران از ورود اسلام تا علویان طبرستان، تاریخ اسلام از سال 41 تا 227 هجری، پژوهشی درباره جنبشهای رهایی بخش در جهان، تاریخ بیزانس، نقش غرب در ایجاد و گسترش اختلافات ارضی و مرزی.
لایههای پیدا و پنهان جنگ 6 روزه اعراب و اسرائیل
حوزه های تخصصی:
در سال 1948 میلادی با حمایت و پشتیبانی انگلیس و آمریکا کشور اسرائیل تاسیس شد و از آن سال تاکنون هر از گاهی بین اشغالگران صهیونیست و کشورهای همجوار عربی درگیری رخ میدهد که جنگ 6 روزه اعراب و اسرائیل در سال 1967 میلادی ازجمله مهمترین این درگیریهاست. قبل از آن که به بررسی جزییات و علل جنگ 6 روزه و حواشی آن بپردازیم، باید به این نکته توجه کنیم که چرا کشوری همچون اسرائیل که تنها 62 سال از زمان شکلگیری آن گذشته حداقل 5 جنگ رسمی و ثبت شده با کشورهای همسایه خود داشته است و این جدای از درگیریهای داخلی و کشتار هر روزه فلسطینیان و جنایات دیگری است که توسط این رژیم اعمال میشود. بررسی اهداف و امیال و آرزوهای بنیانگذاران و سردمداران صهیونیست، به فهم و تبیین علل اصلی جنگافروزی اشغالگران قدس شریف میانجامد.
شیخ خزعل و پایان حکومت تحت سلطه
منبع:
یاد ایام ۱۳۸۹ شماره ۵۶
حوزه های تخصصی:
اشغال ایران در جنگ جهانی اول توسط روسیه تزاری و انگلیس که بر اساس قرار داد 1907 پترزبورگ صورت گرفت، با انقلاب بلشویکی سال 1917 به اشغالی یکطرفه مبدل شد که در آن انگلیسیها در وسیعترین حجم پیشرویهای نظامی در این جنگ خود را به قفقاز و آسیای مرکزی رساندند. پیروزی بلشویکهای کمونیست در روسیه، آنها را وادار به تشکیل کمربند امنیتی از افغانستان تا ترکیه کرد که در ایران نیز پس از ناکامی قرارداد 1919 ژنرال آیرون ساید ، سایر نیروهای فعال طرفدار انگلیس مانند سر اردشیر ریپورتر و سیدضیاءالدین طباطبایی فعالانه در تشکیل دولت مقتدری مشارکت کردند که حاصل آن کودتای سوم اسفند رضاخان میرپنج و سیدضیاءالدین طباطبایی و قدرتگیری حکومت سیاه در تهران بود.
تغییر ساختار ارتش ایران از سنتی به مدرن
منبع:
زمانه ۱۳۸۵ شماره ۵۲
حوزه های تخصصی:
ارتش به عنوان یکی از ارکان اصلی دولت مدرن که گویای انحصار قوه قهریه آن می باشد، نقشی کلیدی در ساختار جامعه و حکومت جدید و روابط متقابل آنها دارد. اروپاگرایی پهلویها در ابعاد مختلف حیات فردی و جمعی به قصد کسب هویت و قدرت، موجب گردید که به رغم وجود پتانسیلها و جوشش احیاگریهای بومی، اصلاح ضعف و سستی در کشور نه تنها به استقلال و خویشتن شناسی منجر نگردد، بلکه انفصال و بیگانگی با ریشه های هویت و قدرت را در کشور به دنبال آورد. نتیجه آنکه نه از دستاوردهای سنت استفاده شد و نه مدرن، هضم و فهم گردید. در چنین وضعیتی، ارتش به لحاظ صوری، مدرن، اما در ماهیت، غیرمدرن بود. نکته مهم آن است که ورود خواسته و ناخواسته نیروهای متنوع اجتماعی در ساختار پرسنلی ارتش نوین، به تدریج شناخت و رابطه جدیدی میان جامعه و حکومت برقرار کرد که سامان یابی دولت و ملت در این دوره را توضیح پذیر می سازد. در مقاله پیش رو، تغییر ساختار در ارتش و ناکامی ارتش نوین به عنوان ارتشی کارآمد و حافظ منافع ملی بررسی شده است.
مروری بر فتواهای تازه آیتالله صانعی
حوزه های تخصصی:
بازخوانی کودتای آمریکایی-انگلیسی 28 مرداد 1332
منبع:
زمانه ۱۳۸۱ شماره ۱
حوزه های تخصصی:
نهضت ملی شدن صنعت نفت، سرآغاز یک همدلی فعالانه میان همه گروهها و شخصیت های سیاسی و مذهبی بود که به منافع ایران واسلام می اندیشیدند. ولی این گروهها در طول زمان و پس از دست یازیدن به قدرت سیاسی، به قلع و قمع و حذف یکدیگر پرداختند. کودتای بیست و هشت مرداد که با طراحی انگلستان و آمریکا و اجرای مشترک آن دو به انجام رسید، پایان غم انگیزی بر نهضت ملی شدن صنعت نفت و آغاز دوره جدیدی از دیکتاتوری و استبداد بوده است. نظر به اهمیت این واقعه، نگاهی گذرا به آنچه که گذشت، می اندازیم.
اولین همه پرسی انقلاب
منبع:
زمانه ۱۳۸۵ شماره ۴۳
حوزه های تخصصی:
اولین همه پرسی در ایرانانقلاب سیاسیاسلامی بسیاری از ناظران مسائل ایران را مبهوت و افکار عمومی جهان را تحت تاثیر قرار داد زیرا این گونه القا می شد که شکل حکومت آینده ایران براساس اجبارهای دینی و قدرت متمرکز روحانیون رهبری کننده انقلاب تعیین خواهد شد و اگرچه مردم انقلاب اسلامی را به راه انداخته اند، اسلام به عنوان یک ایدئولوژی دینی سهمی برای مشارکت سیاسی مردم قائل نخواهد بود. اما رفراندوم دوازدهم فروردین سال 1358 یکی از کم نظیرترین نمونه های مشارکت سیاسی آرام و مترقی تاریخ قلمداد گردید و راه هرگونه مداخله جویی خارجیان و فتنه انگیزی داخلی را به روی دشمنان بست. در مقاله زیر ماجرای این رویداد تاریخی را مرور خواهید کرد.
روحانیت شیعه و تحولات سیاسی - اجتماعی
منبع:
زمانه ۱۳۸۶ شماره ۵۷
حوزه های تخصصی:
کشورهای برخوردار از قدمت تاریخی نظیر ایران، حامل عناصر و عوامل فرهنگی ریشه داری هستند که موجودیت و هویت آن جامعه را در گذر زمان موجب شده اند. عناصر و عواملی که زمینه ساز بازتولید هویت این جوامع می شوند از پتانسیل قوی اجتماعی و لذا سیاسی بهره مند می باشند. علمای دین در ایران چنین جایگاه و مرتبه ای دارند. در این مقاله، حضور سیاسی ایشان از دوره صفویه تا پیروزی انقلاب اسلامی مورد توجه قرار گرفته است؛ حضوری که همچنان ادامه دارد.
تحلیل گفتمانی نظریه انقلاب اسلامی
منبع:
زمانه ۱۳۸۸ شماره ۸۴ و ۸۵
حوزه های تخصصی:
مختار ثقفی از واقعیت تا افسانه
حوزه های تخصصی:
مختار ابن ابی عبیده ثقفی یکی از شخصیت های تأثیرگذار در نیمه دوم سده ی اول هجری است. او توانست با بهره گیری از شرایط متأثر از قیام و شهادت حسین بن علی (ع) نیروی بالقوه ی خونخواهی آن امام بزرگوار را به سوی براندازی قدرت امویان در عراق هدایت کند و حتی برای مدتی هر چند کوتاه حکومت کوفه مهمترین شهر عراق را به دست بگیرد. وی با دعوت شیعیان به امامت محمد بن حنفیّه و نیز کشیدن انتقام از قاتلین واقعه ی کربلا مقبولیت بسیار زیادی را کسب نماید، ولی قدرت یابی مختار مصادف بود با افزایش نفوذ و اقتدار یکی دیگر از مدعیان خلافت به نام عبدالله به زبیر و سرانجام نیز اصطکاک میان دو فرد منجر به افول ستاره ی اقبال مختار در عرصه سیاست گردیده و با ورود مصعب برادر عبدالله بن زبیر به کوفه و حصاری و سرانجام کشته شدن مختار دولت مستعجل مختار نیز با خشونت و قساوت زیاد از سوی دشمن برچیده شد.
نظریه تدا اسکاچپول و انقلاب اسلامی ایران
حوزه های تخصصی:
سؤال اصلی این مقاله آن است که آیا نظریه اسکاچپول توانایی تبیین انقلاب ایران را دارد. در پاسخ به این سؤال بخش اول این مقاله به طور تفصیلی به طرح نظریه اسکاچپول میپردازد و در بخش دوم توانایی تبیینگری نظریه اسکاچپول در مورد انقلاب ایران آزمون شده است. برای این کار از متغیرهای اصلی نظریه اسکاچپول استفاده شده است. این متغیرها عبارتند از: وجود ارزش مازاد، نوع نظام کشاورزی، بعد دیوان سالاری، میزان قدرت سیاسی طبقه زمیندار، میزان فشارهای بینالمللی و توانایی انقلابی دهقانان ایرانی. همانگونه که خود اسکاچپول نیز اذعان داشته است نظریه وی بدون جرح و تعدیلهای لازم قابلیت تبیین انقلاب ایران را ندارد. در ادامه جرح و تعدیلهایی را که اسکاچپول در مقالهاش به آنها اشاره دارد، مطرح شده و در پایان آرا و نظریات اسکاچپول درباره انقلاب ایران نقد و بررسی شده است.
بازخوانی نظری مفهوم «هویت»
حوزه های تخصصی:
پرسش از هویت یکی از مهم ترین و در عین حال چالش بر انگیزترین پرسش ها در حوزه علوم انسانی است. این منازعه در عرصه های مختلف مباحث هویت مطرح است: اینکه هویت چیست؟ چگونه شکل می گیرد؟ از چه عناصر و مولفه هایی تشکیل شده است؟ ذاتی (طبیعی) است یا عرضی (مصنوعی)؟ ثابت است یا متغیر؟ چه سطوحی دارد؟ نسبت این سطوح با یکدیگر چیست؟ و غیره. در جهان امروز مسأله هویت جدی تر از گذشته مطرح گشته و یکی از مهم ترین مسائل جوامع امروزی را در بر می گیرد. امروزه تکاپوی جوامع در شناسایی عناصر و مولفه های هویتی خود بیشتر شده است، به طوری که برخی از جوامع قدرتمند با در اختیار گرفتن رسانه های جمعی و ارتباطی در صدد اشاعه این عناصر بر جوامع ضعیف تر هستند. طبیعتا جامعه ای که نسبت به هویت خویش و مولفه های آن آگاه نبوده در برابر این جوامع قدرتمند رنگ می بازد و بحران های هویتی گریبانگیر آن خواهد شد. این جستار فرصتی برای نگارنده است تا به بررسی مسأله هویت و مبادی و مبانی آن بپردازد که کمتر مورد توجه تاریخ نگاران قرار گرفته است.
نقدی بر «جنس دوم» نوشته سیمون دوبووار
منبع:
شهروند ۱۳۸۶ دی شماره ۳۴
حوزه های تخصصی:
آثار و نتایج جنگ های صلیبی
منبع:
پژوهش در تاریخ سال سوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۷)
99 - 120
حوزه های تخصصی:
این مقاله به بررسی نتایج و پیامدهای جنگهای صلیبی اشاره دارد. یکی از مهم ترین و شاخص ترین برخوردها میان شرق و غرب بروز جنگ های صلیبی بوده است که نزدیک به دو قرن ادامه یافت که محدوده ی زمانی آن مربوط است به اواخر قرن های 5 تا 7 قمری/ 11 تا 13میلادی و مکان آن مربوط است به سرزمین های اروپای غربی، اروپای شرقی و آسیای صغیر و نوار شرقی دریای مدیترانه و فلسطین و شام و مصر. اصلی ترین دلیل یا بهانه برای این حرکت اعلام تقدّس بیت المقدّس است و مقابر و امکنه ای که در آنجا وجود داشتند .حال آنکه در عمل، دلایل غیر مذهبی و اقتصادی و سیاسی بر دلایل دینی مرّجح گردیدند. پژوهشگران نتایج به دست آمده را به چند بخش تقسیم کرده اند که عبارتند از: نتایج اقتصادی، علمی و ادبی، اجتماعی و سیاسی. جنگ های صلیبی دارای نتایجی بود که ناخواسته حاصل شدند بدون اینکه پاپ ها و پادشاهان و امپراتوران، آنها را خواسته باشند. تقریباً به هیچکدام از اهداف خود دست نیافتند و در پایان کلیسا همان قدر آسیب دید که فئودال ها، مردم نیز فقیرتر از گذشته شده بودند. امّا نتایج مثبت جنگ های صلیبی علی رغم کشته ها و تخریب هایی که به وجود آورد، رواج شهر نشینی و نفوذ علوم و ادبیّات و هنر اسلامی در غرب بوده است.
انگلیس پشت پرده
منبع:
زمانه ۱۳۸۱ شماره ۳ و ۴
حوزه های تخصصی:
مناسبات امپراطوری استعمارگر انگلیس با ایران، جزو مباحث اصلی تاریخ سیاسی ایران معاصر است که در دوره های مختلف تاریخ معاصر با اشکال گوناگونی رقم خورده است. هر چند که جنگ جهانی دوم این استعمارگر پیر را کاملاً ضعیف کرد و از نفس انداخت، اما چنگال های نفوذ و دخالتش را در سرزمین های تحت نفوذ و سلطه همچنان باقی گذاشت. ایران با وجود این که پس از کودتای 28 مرداد 1332 جولانگاه سیاست های امپریالیستی امریکا شده بود و حضور پررنگ استعمار بریتانیا را لمس نمی کرد، اما هنوز هم از پی جویی مطامع سیاسی اقتصادی آنها در ایران آزار می دید. گویی امریکای جوان، احترام پدر خویش را بر سر این سفره رنگین نگاه می داشت و راضی به حذف کامل او نبود. رگه های دخالت و نفوذ انگلستان در امور سیاسی --- اقتصادی ایران همچنان باقی بود؛ تا این که وقوع انقلاب اسلامی زمینه جولان استعمارگران گستاخ قدیم و جدید را از میان برد. مقاله زیر حاوی نکته ها و دیدگاه های مؤ لف در باب روابط ایران و انگلیس بعد از کودتای 28 مرداد 1332 می باشد که تقدیم خوانندگان گرامی می شود.
ایران و روسیه در عصر صفوی
منبع:
زمانه ۱۳۸۷ شماره ۷۲
حوزه های تخصصی:
روسیه برای ایران این ویژگی را داشت که یکی از اولین دروازه های آشنایی با مدرنیته و دنیای جدید بود. اما متاسفانه در دوره ای که روسیه به نوسازی و تحول سیاسی، اقتصادی و نظامی دست زده بود، شاهان صفویه در ناآگاهی عمیقی نسبت به وضعیت جهانی به سر می بردند و حتی دلایل تمایل نداشتن کشورهای اروپایی را به متحدشدن با ایران در مقابل عثمانی (مهم ترین رقیب آسیایی اروپاییان) به درستی نمی دانستند. ناتوانی ساختار قدرت در ایران به گونه ای بوده که طی دو قرن اخیر روسیه همواره از ایران منتفع و ایران اغلب از این کشور متضرر شده است. پژوهش های بسیاری باید در زمینه روسیه شناسی و روابط ایران و روسیه انجام شود تا به دلایل و جوانب گوناگون این رابطه سنتی غیرمنطقی پی ببریم. مقاله ذیل کوششی در این زمینه است.
گفتوگو با عبدالمجید معادیخواه قاضی پرونده رهبر گروه فرقان
حوزه های تخصصی:
ویژگیهای جامعه شناسی سیاسی ایران
منبع:
زمانه ۱۳۸۵ شمره ۵۳ و ۵۴
حوزه های تخصصی:
در دوره مدرن، «قدرت» با دقتی بیش از گذشته و با تاکیدی خاص، در محدوده مکانی تعریف شد و «سرزمین» برخوردار از عناصر دولت و حاکمیت، بستر تعامل نیروهای اجتماعی ــ سیاسی گردید. در چارچوب جدید، دو بخش مجزا، اما مرتبط به یکدیگر، تحت عنوانهای ملت و دولت وجود دارند که چگونگی تعامل و روابط آنها تحولات هر کشوری را به لحاظ ماهیت، جهت، سرعت و عمق مشخص سازد. در ایران نیز، خصوصا از دوره قاجارها به این سو، این ترکیب، بارزتر از گذشته، دارای نقش شده است. لیکن عدم تجانس ماهیت حکومت با جامعه از یک سو و وابستگی حکومت به بیگانگان از سوی دیگر سبب شد، دولت و ملت در تقابل و حتی تخاصم نسبت به یکدیگر قرار گیرند، درحالی که سازندگی کشور منوط به پیوند و ارتباط پایدار میان این دو است. تجربه موفق انقلاب اسلامی و همکاری ملت و دولت با یکدیگر در سالهای دشوار تثبیت و مقاومت، لزوم توجه و رعایت این اصل اساسی را یادآور می شود که فکر و برنامه و اجرا باید به صورتی در کشور سامان یابد که روابط دولت با ملت همواره حالتی غیرقطبی داشته باشد. برآورده شدن این نیاز منوط به تمهید سازوکارهای بازتولید روابط غیرقطبی میان این منابع تولید نیرو و قدرت در هر کشوری است. مقاله زیر به بسط این نکته کلیدی پرداخته است.
مروری بر ماجرای مکفارلین و رابطهای که برقرار نشد
منبع:
شهروند ۱۳۸۶ تیر شماره ۴
حوزه های تخصصی: